zB
Van hoa nguyét san - Volumes 12 — $6 80 - thang 4 - 1963
PHAM-VAN-SON
gia dinh Bach- Viét
trén lich-st Viét-.nam '
Tir ddu the-ky cia ching ta nhiéu nha nhan-chiing-hoc, nhan-logi-hgc va khio-cb-
hoe Téy-Phuong da day cong nghién-citu vé goc-tich va dong-gidng cia nguti
VigtsNam ta. Mic du, d6i khi gitra cdc aha bic-hgc dé c6 nhitng diém dj déng,
nhing nbu ching ta t{p-trung moi kh4m phd, moi ly-thuyét hay tc-thuyét cia ho,
ta vin thay ho gin nhu déng y voi nhau dé dé-két ring ngwdi Vi¢t-Nam 1a mot
chi-phai Anh-dé-né xudt-phit tir migm Bac An-DO hay mién ndi Tay-Tang. VE
vin-dé nay, nguéi ta da phai khai quat cd mOt nén nhda-chiing hoc va xem xét
nhiéu thu-tich cing sir sch cla Trung-qudc dé tim-tdi, so-sinh nhing dgc-diém
abdn-chiing vi vi-trl cla ngwi Vigt-Nam trong cdc dan-tc A.chau, Cé nén a6i
ting sy ghi chép cla sir-sich Trung-qudc rat 18 quan-trong, vi hai dan-téc Hoa-
Viet da tirng cé nhiéu lién-b@ vOi nhau qua nbirng giai-dogn héa-binb ofing ah
chién-tranb, lai néra, hai d&n-toc 14 hang x6m ling giéng véi nhau nén d6i ben
hiéy nhau hon moi dan-tde nao khic. Ngoai racic d6 déng, 46 gdm, cic nhgc-
khi, cde so ngvi, cdc bd xrong cling throng duge coi 1A nhitng tigu-chudn hay
ching-o& quan-trong dé gidp ta c6 vai y-niém vé co-edu ching-thc va hinh-théi
van-héa cia ngudi Viet chting ta. Dan-toc Anh-dé-né ngoli nguii Viet cba
gém cdc éng-bio Man, Thé & Thirong-du Bac-Vigt va Van-Nam, ngudi Dayak,
& Bornéo, ngs’ i Battak & Sumatra, thd-din dio Célebes va Moluques va ede quaa-
Gio khdc trén Théi-binh-deong ti Ma-lai ngwgc toi Nhjt-Ban. Nhung obi ho
6% ngiu-nhign chia thinh hai dotn, mot xudt-phat tir Mién-Diga ébn Nhjt-Ban *
1 BE thwcng-xée cing dog Trin-Vinh-Anb vi vinedé: VE mgt du-dinh cia ova Quang-
Trung d3t Leéng-Quéng.
2 Ching wi dBag $ v6i gido-nw Nghiém-Thim v8 ditm nay que bai thoyét-toh cia ng ve
nyutogSe dénsite V.N. ngiy 26-9-1962 tqi rap Théng-Nhit (Sti-gon). Hai obi béc-hge Leroy
‘a Gourhan cling dé néu ra j-kito niy-
‘Van hoa san [rp x, Quydn 4 (Thing 4, 1969) ]52% | VAN-HOA NGUYET-SAN X11 (1963). 4
qua che xé Th4i-Lan, Ai-Lao; Cam-Bdt, Vi¢t-Nam; Dai-Loan va mét di xubng Ma.
Gio va quin-dio Nam-Duong. Theo hai nha béc-hoc Leroy va Gourhan, dim
ngudi ké trén ma ta thay hign nay phao-tin khip Déng-nam A-Chau cé hai
gidng : Tang Mitn (Tibéto-birman) vA Anh-d6.né. Hai gidng niy gin nbu khong
c6 gi khic-bigt hoe of sy khéc-bift thi sy khic-bi¢t nay cfing fat mong-nranh,
6 18 vi c6 sy pha tron tirc 1a lai gidng hoc hai dim dAn-tgc miy i shng gin
gyi nbau hay thodt thai cling mét gdc. .
‘Vé phdn cdc nha tién-sit-hoc va ng6n-ngit-hoc thi oS sy nbin xét ring tai
mién Bac-An, Nam-b§ Trung-quéc xudng téi Nam-duong quén-dio oé mét thir
vin-héa hign nay cn di-tich trong céc din-téc Anb-dé-né.
‘Trong dim Anh-d6-né, ngwdi Vi¢t 1a mot chi-phdi va 1a mdt chi-phai ob
Je dge-bitt hon chic chi-phdi khéc vi cd nhiéu sy riéng bigt rB-ret vé mit ngdn-
ngir va sinh-ly (nbat la vé tw-chat). Tir mién nti Tay-Tgng hay ti ving Assam
18 hai khu-vye ké-ctn nhau, ngudi Vigt thoi théi-cb di di-cer qua Nam-b§ Trung-
quéc, chia ra nhidu nhém sinh-ty tai lru-vyc s6ug Dwong-Tt cich Hoa-toc béi
Ai Ngd-link.
‘Vé Hoa-thc cfing nh cic ry Nhung, ry Hé ma str Tau goi la Bac-djch va
Man.di (béa kia Van-ly trrbng-thanh), ching ta ob clm-tudng vio thdi thdi-cd,
ving dat ma ho dang cu-ngu ngay nay cfing cha hin 1a tré.xé nguyén-thiy.
Ritng vé Hoa-thc ching t0i muda néi ring dja-ban thdi cb cha ho khéng ta
ngoai lwu-vyc séng Hoang-ha, Nhu vay con séng Duong-tir va di NgQ-linh |
phin-gici vé mit dja-ly gitta Hoa-toc va Vitt-thc, cbn vé mat nhin-vin thi 6
nudge S& vA ry Tam-mitu & chen vio gitta. Ke tir doi Tam-Dai Déng-Chu, vi-
trl dia.d va lich-sir gidta Hoa-toc va Vigt-tQc bat ddu r6-rét. Khi Tam-Hoang,
NgGi-Dé trj-vi Hoa-toc thi bén nay NgG-linh ho Héng-Bang cing dai thanh lap
mot qudc.gia b4n-khai gitta hai ving hé Phién-Duong ¥3 Dong-Dinh.
‘Theo Kinh-Thir, vio théi thai-cb tir Nghiu, Thuan, Ha, Thong, Hoa-the
cba & quanh qudn liru.vye song Hotng-Ha, ving H’-Nam, Thiém.Tay, Nam Trgc-
1g, mot phdn tinh Son-Déng ngay nay va tién din qua lu-vyc séng Vi-thiy;
dii Tfn-Linh va ahtng diy nui ndi titp vé phia Dong [a giéi-han dja-ban Hoa-
te vé phia Nam, cdn vé phia Bdc, Hoa-t0c & gin nh Min-lgn voi cic ry Nhung.
Sy-trang miy kéo dii t6i doi Chu, Trong tie nay tai leu-vyc séug Duong-tir,
s6ng Hn va s6ng Hoai, ob nhitng gidng ngwéi van-héa khdc hdn vin-héa Han-te
va 4a bj Hoa-toc coi la gidng Man-di. (Quan-ni¢m Trung-Hoa ngogi-di cba ngwdi
Tau da 06 ngay ti thud dé).
Réi tir Kinh-Thw (Thién V6-Cdng) din Sd-ky, Hgu-Hdn-The, Hodi-nam-
tir, Giao-chda ngogi-verc ky Tir-Qudng, Thiy-kink-chi v.v... 4 dua ra lita titp
hing tai-ligu khdc vé Vigt-tge abu sau:GIA-DINH BACH-VIET.. | 525
Nhém Man-di a6 1d ngedi Giao-ch! sing qui-ty bén cic be sOng. bY
bidn, dim hd, khe ndi vi trong che rimng hoang. Nba cira cha ho J nba sin oh
ahi cla cde déng-bio Thuong ngiy aay. Sinh-hogt cla ho lA oghé chai lréi, sin
ban. Ho 06 hai ngén ch4n cdi giao ohau nén ngudi Tau méi goi 1A Giao-cht
(Diu the-ky cla chéng ta, ngudi ta con thiy gidng ngudi ody & vai noi trén ait
V.N.). Ho c6 thp tye eft téc ngin vi xim mioh theo hinh-trang giso-long
(Newdi ta gidi-thich sing ngudi Giao-chi xim minh theo hinh-trang giao-long
JA vi hing ngay sinh sing & noi sng. h6 cd gidng giao-long ttc JA ch shu
thuéng-luéng (ché khéng phai 1a réng) hay [am hai, ngwréi Giao-chi phai vé minh
48 giao-long tung ho 1a déng ching ma kh6ng sit hai). Dem ddi-chiéu nhitng
itu thw-tich thi Giao-chi & vio mién H6.Nam ngay aay gin hé Doug-dinh va
adi Nam-link. Naing vua chia linh-dz0 gidng ngudi Giao-chi 1a ho Héng-Bang
va Loc-Tye JA 6ng vua d4u tin cla phuong Nam (2879 treée Tay-lich) hin of
lién-Ige vé thj-the nén 06 sy th4n-phyc phwong Bic cho t6i sau nay vio di Chu,
mdi bang-giao véi phuong Bac vin gin-git dugc t&t dep, tuy efing c6 thi Hoa-
Vigt xung-dot v6i nhau, néa sir Tau da cé phen ghi ring ngudi Giac-chi cé
tinb-thin bat-khudt, khinh bac va hitu-chidn.
Sau Giao-chi, chang ta thay néi dda Viet-Thuéng ma sir Tau tc-doia 44
ra Gi tir du ai nha Chu trén dja-ban cf cla igidng Tam-Miéu ciiog & gira
khodng hé Phiéa-Dirong vi DOng-Dinh. .Khi owéc S& thinh 4p & Hé-Nam,
‘H6-Bic thi Vigt-Thung bat d4u suy va bj Sé lan dat vé phia tay. Dén di wua
So Hang-Cir, Vigt-Thurong chi cbn vang béng & mién hé Phién-Dirong. Xét
vé 18 13% sinb-hoat, tap-tyc thi Vigt-Thwéng vA Giao-chi gin nhir khong cb diém
nao khdc-bi¢t va cng sdug theo ché-dd thi-toc.
Theo thuyét cia Léonard Aurousseau do nhitng bite-thién cia Lich-st
vio thoi Xudo-thu (333 truée T.L.), Viet mat vio tay Sb, dit dai bj thon tinh
din td-ngan song Chidt tic smg Hang-Chiu agay aay, agri Viet chay xudng
phuong Nam va t)p-trung vio 4 nhém 1a: Dong-Viét hay Vigt-Ddog-Au, Nam-
3 Theo truyéa thuyét: Lge-Tye lim voa phoong Nam, léy hiéu ld Kinh deoog-vwomg.
Chi Kink va chit Dirong cé th? cho ta $ ngbi? Kinb tire la chiu Kinh va Duong la b3 Phién-
gp ra Chiu niy thuge Vigt-tgee
jjuthin tha 5 doi rus BE-Ngbigu vi- gid Vigt-Ubwéog dé sang e5ng mot con rts Ia,
do (1109 tee Téy-lich) déi Chu thanh-veong, ai Vigt-Thurog lai tiEa mot con bach
ne may dev Ia quf vat cia chiu Duong va chiu Kiah).
BS csi cia Kinb-dwog-veong (aude Xich-Qui) vz phia Bic la b3 Dgos-dinb, phia Téy
1a xi Ba-Thye (Té-xuyéo) phia 8ag [a Nam-bii va phia Naw 1d H8-Téa (Chiém-Thinh). Che
dau tren diy tuy 6 phin hoaag-dioag hay thuge thin-tbosi, obung cing co mgt vai didm ding
cht 9.526 | VAN-HOA NGUYET-SAN XII (1963). 4
Vigt, Man-Vigt va Tay-Au-Lac tie Lac-Viet tri déng tir Chitt-Giang xudng
Quing-Déng, Quing-Tay ngay nay.
Nam 214 true Tay-lich, nha Tdn phéi trong D6-Thw kéo nim dgo quan
xudng phyong Nam daoh lay dit Bach-Viet. Quan Tin diét duge Déng-Vitt,
‘Man-Vigt va Nam-Vigt! va déng-héa ho. Ti giai-dogn sau nay nha Tin 46,
Trigu-Da xung dé va bigt-lap & ving Quing-Déng va Qudng-Tay lap ra ba qu3n
Nam-Hai (Qudng-Déng), Qué-Lam (Quing-Tay) vi Tugng-quin (Bdc-ky) 1a
manh dat cudi cing ca gia-dinh Bach-Viét con sét lai & tay ngudi Au-Lac,
Quéc.ché cia din Lec-Vigt bay gid 14 An-duong-vuong.
Sau dé ngét mot trim nim, Nam-Vigt mat vé Han do sy bat tai, bat Ivo
ota con chau Trigu-Va-Dé. Theo téo-gid Ngudn-gdc ddn-téc Viét-Nam, ng Dao-
duy-Anb, td-tién tryc-titp cba din-téc Vit-Nam 18 ahém Lac-Vigt bay gid 43
6 mgt & Béc-Vigt va mién Bic Trung-Vigt. Nhung ni sing ngudi Lac-Viet
di-c din day tir bao gid thi ching ta chia 6 cau trA Ii thda ding, nhweng ta ob
thé tin ring ngwdi Lac-Vitt da din Bicky tree di Tén, Hin va 4a té-chéc
thanh quécgia tuy cdo & trong trinh-trang bin Khai vA ngy-tri qubc-gia Lec-
Vigt tir cd-dai 1a con chiu ho Héng-Bang.
Cin-cir vio Tir-Quing (do S-Kj 4n din) ngudi Man.viet (Viet Phic-
Kién) déu ho Lac va ngudi Vigt & Vitt-Nam bay gid 06 méi lién-hé voi nhau
Trong bai “Le Tonkin ancien” (B.E.F.£.0. XXXVID, aha nbia-logi-hoc Cl.
Madrolle da phét-bidu y-kién nay va itc-dodn rang mét sd'nguéi Viet Phiéc-
Kidn lam nghé chai luéi va hing hai 44 hang nim theo doc bé bién titn xubng
phwong Nam, cé nhém ghé vio Trung-chdu s6ng Ma, séng Nhi, o6 nhém di
e4 xudng Nam-Dwong fbi theo tiét gié ném try vé can-ct. Cé thé moe sd 4a
& Iai Bac-Vigt 48 sdng vi thy & day déng bai phi-nhiéu cho téi khi dan Vitt
& Dong-Nam Trung-qudc bi Sé digt ri nhau kéo cd b6-lac xudng.
‘Ngoai ra nhém Lac-Viet & day lay tén 18 Lac-Vigt cd thé do ngudi Lac-
Vigt sinh minh giéng chim hau-dieu * cir dén mia gié bac lanh léo rdi b& biém
Giang-Nam 42 tién xudng mién Nam, khi mia néng dén thi chim va ngudi lai
tim vé chd ci. Dan dn trong tam-ly cha nhém nguwoi Ay da phdt-sinh ra quan-
nigm Té-Tem nghia la hg nhan ging chim Lac 1am vat-t8 rdi lay tén cha gidng
chim may dit cho thj-toc cha minh. Ngay nay trén mit cdi tring déng Nggc-La
(chide trdng nay khai-quat dye & lang Ngoc-La, tinh Ha-Nam, Bac-Vigt) c6 cham
hinh ngudi ogu-phi minh trdn mang léng chim Lac trén ddu va & quanh surin...
Voi nhing sy trinh bay trén day, cin-ct vao thu-tich cia Tau (Kink
Thy, Sé-Ky, Hju Hin-Thu, Quing-Chau ngoai-vyc-ky v.v...), ching t6i mudn
itt nay dé e6 truée khi Trigu-Ba Ip ra auée Ni va dit d3 & Phita-ogung
diy 6 the [a giéng ebim thuge v2 lodi mging 1GIA-DINH BACH-VIBT... | 57
néi ring khodng bén nim ngin nim trdc, Hoi-toc din chitm-cé hru-vyc song
Hoing-ha 18 miga Béc lvc-dja Trung-quéc.ngay nay thi mét dan-téc khde o6 thé
cfing tir mot xudt-xd xa-x6i dn cur-ngy tai lyu-vyc song Durong-ttr. Dan-tic nay
1a dan.the Viet thuge mét trinh-do vin-héa kém bon nguti phwong Bac. Trii
qua nhigu bitn-thién lich-sir, bo da cé khi pha tron voi Hoa-téc nhat 1a dudi
dei Tha, ho 44 phAi chu mot sy déng-héa rO-rét va chinh-thirc duéi 4p-Ire
cha cic bd di vién-zim trong cé hang ogin phu-ni (mudi fim ngan dao-ba
ndi 12 d& gidp vige v4 may cho binh-si) 46 14 khong ké khi Trigu-Da lap ra owrde
Nam-Vigt dd céng-nhién thye-bién cuge tlah duyén Viét-Hin.
TRUNG-auic
Bh Cy ty =528 | VAN-HOA NGUYET-SAN XII (1963). 4
Ngiy nay cin-cé vio thuyét cia Léonard Aurousseau, ngudi ta gin oho
quyét-dinh ring ngurdi Vigt-Nam bay gié tie 1A ngudiLac-Vigt théa xwa sinh-ty
& Nam-bd Trung-qudc sai nly trOi dat xudng hru-vyc song Nhi, song Ma. Vite
cdc nha khdo-cé g4n day dao sau cdc tang dat Bdc-viet thay hai cdt nguwdi Anh-
d6-né, Mé-la-né & dui, cdn bai cSt nguéi Lac-Viét & tréa cing nhwr ting curdng
cho ly-thuyét céa céc vj hoc-gid ké trén. Do day, ta c6 thé néi rang ngwéi Viet
dén lap oo-s6 & Bao-Viet chira lau lm va ching ta [4 nhéng ngudi dén Bac-Vigt
sau hét, Lai xét vé 46 gém dao duge & Déng-son trén hiru-ngan song Ma thugc
hdu-ky cha thOi-dgi 6 d4 méi, ngudi ta ohda thay hinh-thirc cing bY-thuit
ttong-ty voi céc A dio duge & Chiét-Giang. Newii ta cho ring céc 6 may
do nguii Lac-Vigt dem Gén vi ngudi Anh-dd-né chwa toi mot trinh.do ky-thugt
cao nhir vay. Ngoai ra, ta con thay cde dé déng phdo nbiéu 1a binh khf nhy bia,
su, mOi throng, mii msc, dao gim, mfi tén, loi qua giéng hgt cdc thir 4
Khai quat dug mién Giang-hodi va Chidt-Giang cia ngwdi Vigt-tdc.
Thém mOt tigu-chudn vé vite ngwéi Vigt hyp-ching mot phan voi ngudi
Hoa-toc sau may Iai cd tdi-tigh véi gidng Anh-d6-né huynh.de, ntf-si Colani
4 gidi-thigu ching ta mot cfi du lau tim duge trong mot ham md & Rog
Cwem (Bic-Son). Cai d4u nay gém cA tinh-chit Méng-g6-lfch va Anh-d6-Né
va truy theo Gjc-tinh sinh-ly & noi ching ta, ngurdi ta cho ring khi cdn & Phéc-
kitn 43 cé sy pha méu gia ta voi ngwdi Hin thugc ging Méng-gé-lich tir
lau, c&n-cir vaio tim véc ngwéi Vi¢t-Nam cao d6 1 th 58, chin tay khdng-khiu, cai
so tron (chi xudt 82,8), m6i hoi déy, migng hoi vdu, mit det va hoi trbn ¢6 mi
va hoi xtch, gd ma cao, ru tha va cirng, da ngim-ngim. Trude sy-kien nay,
ta khéng thé khong xdc-nhan day 18 nhéng diu vét chinh cda con ngwréi Méng-
gé-lich (di nhiéa sau nay vi cic bién-chuyén fich-st va do thii-tiét cing thd-
ngoi, con nguii Vier-Nam xudng Bac-Vigt cdn thay di it nhiéu nia). Nhung
gidn-dj hon nita, nu ogay nay ta so sinh ngudi Tau va cdc gidng ngwvi Anh-
d6-né voi ngwdi Vigt-nam ta ngay nay & Dong-Nam A-Chau, dau ngwii ob sie
da tring hay den, gid hay tré, trai hay g4i, ngwoi Vigt ngay nay vin cé hinh-théi
gidng ngudi Tau hon nguéi Anh-46-Né. Tuy ahién mjc d4u cb sy pha trom khé
siu dam véi Hoa-toc tir nim bay thé-ky tric Céng-lich cho téi sau nay trén
1000 nim chung dyng véi con chéu Hoing-Dé, nguii Vigt-Nam ta vin gi duge
tron ven tinh-thin quéc-gia, nghia la ngwdi Viet khong bao git chiu dé minh
chim dim trong fan sing déng-héa d&-doi cha Hoa-ttc nhy nbiéu gidng din
khfe trén va ngodi Iye-dia Trung-quéc. Gap khi bai tran mit nuéc, ngudi Viet
ta lun Iudn lo quit khéi va dink dudi quan x4m-Ling nén cba tén tai da ngty
nay dé gép mit voi nim chau.Gia-pInH BACH-vitr.. | 529
Trén day ching tdi di néu ra nhieng diéu mhgn-xét vA khim-phé cha céc
sirgia Tau va ofa cic nha obin-ching-hoc, nhan-logi-hgc, thiy déucho ring
ngirti Vitt-Nam ngay nay thuge thi-the Vitt xwa kia sdng rhi-rée tai heu-vec
sOng Dirong-Tir r6i di din xudng Déng-Nam A-Chdu. Thi-toc Viet di chia ra
nhiéu nhém do tinh trang b§-lac, sau nay vi dp-Iyc ga Hoa-thc di tap trung
vio 4 nhém lon (Déng-Vigt, Man.Vi¢t, Nam-Viet, Tay-Au-Lac) va noi dinh-ow
cudi cling 1A mién Bac va miéa Trung cha bén-dio Hos-An. Hai moi lim the-
ky sau ny si-sich ctla Hoa-téc cdag ghi chép duc kh nhitu vé Vigt-toc do
nhiéu cube xéc-tiép bing chitn-tranh hay ngogi-giao nén ta khéng thé phi.nhjn
sid-trj cfc thu-tich cia ngwéi Tau nhat 1a vé doi Hin gin day. Thide twbng
cling cn ghi chép thém mot vai tdi-litu vé doi Han dé doc-gid hitu 16 ngwii
Giao-Chi hay Lac-Vigt voi ngudi Vigt ta ngay nay chi [a mot gidng! Va khi
ta déng-s véi nhau vé diém nay ta'khdi phdi mit thi gid tim kiém dau 1A tré-
xé ofa nguéi Vigt ma kia 18 ving H6-Nam H6-Bdc, Quing-DOng va Quing-Tay
thuge Trung-Quéc ngdy nay.
Quéng-chda-ky chép vé Giao-ch! (lic nly Giao-chi 44 lui xudng Bic-Vitt
va thuge Hin): vua 1d Lac-veong, dia 14 Lac-dan, rugng 1a Lac-ditn va Lac-
dan 43 bidt ding nuéc thiy-triéu lén xudng 42 lam rupng
Hén-Hén-thw chép : khi Lac-Vitt 44 thuge ahi’ Hin mA dan Lac-Vite &
Ciru-chan vda chua biét cly bira bing trau bd (cé 18 sy tién-héa cia dan Lec.
Vigt méi cht phat-triéa & ving song Nhj ching 2)
Theo s& thu oda Ti&t-Tén lim quan & Giao-chau du6i di Tam.quder
ngudi Lac-Vitt bili téc, di chin khéng, ob tyc xim minh, cé tye chén agudi
ohét, bd 46 binh-khi bing 44 vi bing déng vio quan-thi truée khi ha huytt...
ton-gidéo cba ngwdi Viet cé tinh-céch nng-nghitp viv...
" Héa-Hén-the quytn 6 chép vé vin-héa cla ngudi Lac-Vier: ngudi
Giao-ch! khong phan bigt tring 4u, khong biét 18 gid-thi, khong cd td-chire
gia-thc theo ché-d6 phy-hé, ché-46 t6n phép nhy Trung-quéc... (Sau Nham-Dién
va Tich-Quang di sika déi phong-tye. cia ngudi Giao-chl vA day din Giao-chi
theo vin-héa Bic-phirong). ,
Tom lai cic gidy to va si-sich cla ngudi Tau déu luén luda hdc dén
nguii Giao-chi v6i mot luin-digu nhu trén khién ta phai nght ring Giao-chi
V6i céc nhém Vi¢t trong Bach-Vigt khong thé ndo khong cé lién-h¢ mat-thite
vé ching-t¢c. Ding luu y & day mot diéu: cfc tén Giao-chi Ia tén oda ngudi Tau
4% cho ching ta, cn cdi tén Vigt 1A cda‘chéng ta dat [dy ri sau nay ngudi
Tau coi chi Viét 14 chénh-thitc dé goi gidng ngudi ching ta. Neu ta voi ofc530 | VAN-HOA NGUYET-SAN XII (1963). 4
nhém Man-Vigt, Dong-Vitt, Nam-Vitt... ching ¢6 dink liu ho-hing voi nhau szo
Iai c6 chuyén déng tinh nhir vay? Dan Dinh, Le, Ly, Trin titp tuc git chir
Viet c6 dau phai 1a mot sy ngiu-nhién *, Va sau nay Han, Dudng dat xi ta 1a
Giso-chiu cing vin c6 ¥ nhdc dn gidng Giao-chi ta.
(1) Ring vé vin-é linh-thd ca ngudi Giao-chi xa va nay, cla gia-dinh
Bach-Vi¢t 1 ving Hé-Nam, Quing-Dong, Quing-Tay, ngudi Tau truéc sau di
phin dink r0-rét. Ho coi tir bén nay dSi NgG-linh va phurong Nam 1a dat Bich.
Vigt, do dé nha Tan sau khi gém th4u 6 nuéc di cho Bé-Thw mang 50 van quin
titn vé phuong Nam chiém dit Bich-Vigt.
Din ddi Cao-hiu hd Hin, phin vl kj-thi chdog-the do quan-nitm
‘Trung-hoa ngoti-di, phin Hén-triéu bay gid gidn Tritu-Da biet-lap & Nam
phuong khong chju thin-phyc, 4 nghiém qim Idi budn ogudi Hin dem a6 ving
bac, 43 sit, che dign-khi va cde triu, bd, ngya, dé gidng chi trao ddi voi ngwéi
Nam-Vigt, vi th8 Trigu-Da 43 6 in mang quin dénh vio quin Tring-sa (H-
nam bay gi) cla H4n cho ha giin.
(2) Vua Han Vin-Dé vira lén cdm quyén 44 sai Lyc-gid mang thu sang
mé cude hda hidu khong hé ob sy nhéc dén vite di dit ola Tritu-Da ma Igi cd
sy c6ng nhjn nude Nam-Viet [a cha Trigu-Da (... vd lai durge dét cita nha mua
ding kkéng Idy lam to, dpc cha nha vua cing khong di lam gida. Vey tik pha Nam
adi Link tht mde nha vua ty tri tdp™...),
(g) Trong bite th tri di, Trigu-DA di ty xung 1A Nam-di ai-trréng
lao-pha... khdng khdi 44 gidn-titp nb4c Hén-triu ring ving dat minh chiém
ching phAi 14 cha nha Han, nhat la mién Nam-Vigt di lot vio tay minh treée
khi nb Hin khdi nghigp va ait ody cia bon “Man” awa kia.
Gin day, voi tit o& sy ngac nhién, t6i duge thy trén hai sd blo Bach
Khoa sd 146 va 147 ra ngdy 1-2 va 15-2-1963 didi du dé «VE mot de-dink cha
vua Quang-trang : vige ddi dat Liréng-Qudng> ng Trin-Vinh-Anh 44 bic bd het
thay cde str-lidu litn-he gitta ching ta ngubi Vigt-Nam ngay nay voi ngwei Giao-
chi va gia-dinh Bach-Vigt; dit Luong-Quing theo 6ng [a dat Tau; vi sy khdng-
jinh hét sic tdo-bao ké trén, chéng ti thy cin phdi duyet lei vin-dé dé tim
hidu ohieng sy sai dm nghiém-trong. Ong Trin-Vinh-Anb di vitt:
«Nham-Ngao chét, Tritu-Da thye bita lei mich blo ofa Nbam
Ngao lap nén mot awréc gém ch dit quan Nam-HAi tee [a dit duéi
quyén Nham-Ngao cai-trj xwa, mhung Tritu-Da adi Nam-Hii thioh
6 Bai Dinh goi mwde ta la Bai.
7 Vigt-Nam sit-lerge, trang 39.
Viet. Bai Ly sia ra Byi-Vitt.GIA-DINE BACH-VIET... | 531
Nam-Vigt. Vé ché ‘Vidr? nay, nhur ching ti di 6 Ida n6i, chi [a ted
vio cic din séng & mién Nam s6ng Dwong-ti va ching ta bidt 6 rit
phidu thir ‘Vide’ dta mdi ngudi Tau di dadg titng Béch-Vite a8 goi.
Trong Bach-Viet c6 cd Lac-Vige — dan song trén dit Cé-Vite ngay
truée. Nhung ching ta phi ‘phan bitt cht Viet & diy voi Dai-Vier
cng aw véi Vigt-Nam,.. ching t6i vin chwa bit tai sao cée stgia
xwra cha ching ta mb rong bién gidi Dai-Viet sang tin LuSag-Quing...
Tuy abién lich-sit 44 trd li ring dat Ay tuy cla ngudi Viet — nhiéu
loai Viet — nhung khong phdi 14 ngwoi Vitt-Nam vd Trigu-Da 14 mot
ngwdi Tau dd lm cho ddt dy thank cha Tau te Ida réix,
Truge ahéng diéu da trinh-bay ké trén, ching t6i iy lim Ig slog ngurdi
Taw trude sau vin ahaa miéa Nam-linh 1 da “Man-di”” hay “Nam-di", hay
cla gidng Béch-Viet, tréi lai Ong Trén-Vinh-Anh Iai chinb-thite-héa luén minh
dat nay cho aguéi Tau ni ring dit nay khéng con cia Viét nia vi Trigu-Da
43 chidm hiru va ngudi Giao-chi hay Lac-Vigt ma sit-sich, thu-tich cla ngudi
Tau néi din ching dinh gi dn ngwdi Viet-Nam. Céc sy khim phd cha cic nha
nban-chiing va khdo-cd-hoc Tay-phuong hu thé cling khOng 06 gié-tri no cf.
Nhu vay vé phdn 6ng, it nhit Ong cling phAi cho biét Ong cin-ct vio d4u ma
Gi-phd che céng-trinh bién-khdo cla céc ngubi di trge’ Ong trén con duréag
strhoé. Ti-dui dng edn cho ede ban dpc ching nhur ching 18: biét cdc si-séch Tau
Bh chép sai dm & daa, ode mhd nhdn-ching-hpc vd bdc-hpe 4 ndi gh khong ding,
ste vigc khdm phd cita ho & Chiét-giang vd Déng-Son ra sao, ngréi Viktenam ta
ngdy nay & déu ma dén, néu ching thupc nhém Giao-chi. “hay Bach-Vigt.. .
Thém vio myc nay ching t6i nghi rang dat-dai cla céc dan-téc trén thé.
GiGi mgdy nay, manh ai nguti Ay chiém, chitm duge, gi dugc 1a cla minh.
Neay ving Hoing-ha trifu nim truée 06 phdi cla ngudi Tau du! Te ahieag
thub na-x6i ola oh-sit, Git-dai di6i vom trbi nly di bao Ida thay bi chi-nhan,
16i kb & Ini sau citog cting chi 6 thé coi minh IA ngwdi cha cudi cing ma thei,
vie++ maj kia 4% chic gi! Ti nhuw ngudi MY ngay nay lin dirgc ngudi da dd,
da den dé chiém hitu dit cha ho, gid day ai dirng bdo ho 1a chi ving dit ho
dang &? §
Nhu vay ching cén ban viog Hoa-nam hay Luéng-Quing cia ai, riéag
do vige Hoa-téc xwa nay tirng thi-hanh chinh-séch thyc-dan, dé-quéc trén ait
fa tht may vua Quang-Trung o6 thé manh djnh xua quia qua Tau do hgp-ly
lm r6i. Cai tha truyén kitp mat dat vé Bac-phyong, c4i han ngin nam lam
01 t6 ngudi ngodi, cdc anh-hing hdo-kiét Vigt-Nam ta c6 bao gi quén? Chi
{rit khi mio nuéc cba nghto ting, dia cd bac ahurgc ta méi chju thic thd.532 | VAN-HOA NGUYET-SAN XII (1963), 4
Cdn nhing khi cé vua thinh t8i thin, din hing, cha 48, Ong cha ching ta vin
ahé din; nén tir Dinh, Lé, Ly, Trda... adi ndo. ching o6 via-d8 adi phé voi
Bic-phyong cOng ah Nam-phong.
Ly-Thwrong-Kigt vA T6n-Din dem. quan vio Ung-chau (dat Tau du6i
i Tdng) trong khi Té-teéng Vuong-an-Thach dang xfy-dyng kt-hogch Nam-
titan dé lap bién-céng 6 phii 14 mét cudng-vong ching? Sau nay Hoa-quan
nbap Viée r6i lai phai lui binh gidng hda cang td 13 che nha duong-dgo Adi
bay giv ching vung tinh, Nha Trin ba phen dudi gike Nguytn 4 dem lai
cho ta thém ahiéu kinh-nghitm vé Bic-phuong. Ngodi ra, ta lai ode rit nhidu
kioh-nghiém 6 cc dan-thc khée cing 1A engogi-di> nb ta 4 ting nim du
vua chia'xt con Troi bd cOi mang vé. Vus Téng-huy-Tong bj ry Liéu cdm ta
cho téi khi chét & cOi ngoai, triéu Téng vin phai hang nim nop cdng. doi Hin
efing chju cdi nhyc titn ngudi dep (Chiéu-quan) va xeng thin voi ny Hé, Mong-
Cé vio lam vua Trung-qude, ngudi Min vio théng-tri Hoa-téc lap ra ahd
Thanh. Néu so-sinh, cic ry Hung-nb tir Tay-Bdc qua Déng-Bic muéc Tau di
hon gl Vigt-Nam ching? Hin vua Quang-Trung 4a xét kj vite may nén méi
6 dy-dinh Béc-tita. Néu nghi nhy 6ng Trén-vinh-Anh ring:
* Teong bai cia 6, Trin.vinh-Aah 6 cfu: * Cé th? ahieng ngurot chép sth ol [a dot-lep
261 ous Quang-Trung nén muén dt cho nhd cua edt g Bat-chink... » Nhw vay. 60g T:V.A. di
ic bi dit hay ay dom ngé Loréng-Quing la digu bit chinh, chiing tai khong ding-
6 bin dén vin-d® viy vio phin cuéi cia bai nay