Glavni organi Evropske Unije

Pripremila: Jelena Dajevi

Glavni organi Evropske

Unije
Institucije Evropske unije, kroz iji se rad donose zajednike odluke i
sprovode
zajednike
aktivnosti,
zastupaju
interese
razliitih
segmenata Unije - Unije kao cjeline, njenih drava lanica, graana
EU, regiona i sl.
Ugovorom o osnivanju Evropske zajednice stvoreno je pet osnovnih
institucija. Stupanjem na snagu Lisabonskog ugovora, Evropski savjet i
Evropska centralna banka postaju i formalno institucije EU, stoga se
danas EU u svom radu oslanja na sedam osnovnih institucija. To su:
Evropski parlament,
Evropski savjet,
Savjet EU,
Evropska komisija,
Sud pravde Evropske unije,
Evropska centralna banka,
Evropski revizorski sud.
2

Savjet Evropske unije

(Savjet ministara)

Savjet ministara je centralni organ za donoenje odluka

unutarEvropske zajednice - zajedno s Evropskim parlamentom
(EP). Savjet ministara predstavlja element lanstva. Svaka zemlja
lanica alje jednog predstavnika.

Savjet ministara donosi zakone na prijedlog Komisije i uz uee

Evropskog parlamenta. To je od samog poetka osnovni princip po
kojem se donose odluke u Evropskoj uniji. Ono to se vremenom
mijenjalo je relativna jaina uticaja na odluke pojedinih organa,
posebno stalnim poveanjem nadlenosti EP-a.

Savjet ministara
Zavisno od politike oblasti o kojoj se radi, Savjet zasjeda u razliitom sastavu,
u sljedeih deset oblasti:
-

opti poslovi;
vanjski poslovi;
privreda i finansije;
pravda i unutranji poslovi (PiUP);
zapoljavanje, socijalna politika, zdravstvo i zatita potroaa;
trina utakmica;
promet, telekomunikacija i energija;
poljoprivreda i ribolov;
ekologija;
obrazovanje, mladi i kultura.

Pored ministra, pri donoenju odluka uvijek je prisutan i lan Komisije koji je
zaduen za odreenu oblast.
Za mnoge ministre drava-lanica rad u Savjetu EU-a predstavlja najvei dio posla.
S obzirom na to da oni samo kratko vrijeme mogu boraviti u Briselu, zbog obaveza
prema matinoj dravi, potrebna im je podrka.

Odbor stalnih predstavnika

Odbor stalnih zastupnika (COREPER) je smjeten u Briselu.
COPERER je skraenica francuskog naziva Odbora: Comit des
Reprsentants Permanents. Sastoji se od Stalnih predstavnika
zemalja lanica u Briselu, kao i njihovih zamjenika, a sastaje
se sedmino. Ovaj odbor nadgleda i koordinira radom oko 300
komisija i radnih grupa koji se sastoje od slubenika drava
lanica koji, opet, za COREPER i Savjet na tehnikom nivou
pripremaju
poslove
i
zadatke.
Ovaj odbor preuzima na sebe bitan dio pripreme odluka u
svim sadrajnim pitanjima, a lanice Odbora predstavljaju
Savjet prilikom postupka posredovanja s EP-om, koji se javljaju
u primjeni kada ne doe do usaglaavanja izmeu Savjeta i EPa u okviru Regularnog postupka donoenja zakona.
5

Generalni sekretarijat Savjeta

ministara
Vaan dio strukture Savjeta, koji se ne smije zanemariti i koji
je vaan za nesmetan rad jeste Sekretarijat Savjeta ministara,
u kojem radi 3.500 saradnika.Zadaci ovog sekretarijata
uglavnom su administrativne prirode, to znai da se ovdje
radi priprema programa rada, pisanje izvjetaja, prevoenje,
preispitivanje pravnih pitanja itd.
Odluka je donesena na osnovi Ugovora iz Luksemburga
najprije jednoglasno.Od sredine 80. godina, ali, prije svega,
nakon ugovora iz Mastrichta, Amsterdama i Nizze ustalila se
kvalifikovana veina kao nain odluivanja u sve vie oblasti.
Lisabonski ugovor je jo jednom proirio oblasti u kojima se
odluuje kvalifikovanom veinom, te je postavio potpuno novi
princip raunanja glasova.
6

Karakteristike Savjeta
ministara
Sljedea vana karakteristika ovog centralnog organa je injenica da se njegov rad nakon
formiranja EEZ-a sve vie diferencirao. Pod tim se misli da pojedinane oblasti politike, za koje su
zadueni pojedinani dijelovi Vijea, sve vie vode vlastiti ivot, i to iz dva razloga:
na nivou drava-lanica sve manje se koordinira i ustanovljava njemaka, italijanska ili britanska
pozicija. To ukazuje i na razvoj u kojem je politika pojedinih drava-lanica izgubile karakter
"vanjske politike" prema EU-u.
a druge strane, prelaskom na sistem odluivanja kvalifikovanom veinom razvila se neophodnost
dogovaranja u okviru velikih, tzv. package deals koji obuhvaaju vie oblasti politike (kao
packagedealsnazivamo oblik poravnjanja interesa u pregovaranju koje je tipino za EU, prije
svega u pregovorima uEvropskom Savjetu. Mnoga pitanja iz razliitih oblasti koja ne mogu rijeiti
nadlena vijea ministara uvezuju se u obiman paket sa svim svojim prednostima i nedostacima za
sve. Ovaj paket se usvaja onda kao cjelina. Neke nacionalne delegacije spremne su na nedostatke
u nekim oblastima, s obzirom da se oni poraznavaju s prednostima u drugim oblastima.
Sasvim bitna posljedica ovakvog razvoja je da prioritet imaju elementi koji su specifini po svojoj
politikoj oblasti nad elementima koji izraavaju politiku pojedinih drava lanica. To znai da se
linija razdvajanja sada vie prepoznaje izmeu razliitih oblasti politike nego izmeu razliitih
drava lanica. Ovdje se vidi i vana indicija za jedan poseban razvoj suradnje meu dravama EUa, koja vie nema iskljuivo meudravni karakter.
8

Karakteristike Savjeta
ministara
Interguvernementalni elementi nalaze se, ipak, jo uvijek u izraenom obliku
u oblasti spoljnih poslova. To vodi, pored drugih faktora, do toga da nadleni
Savjet u poreenju s drugim Savjetima odreene posebnosti. Jedna od njih je
injenica da se odluuje jednoglasno, zatim da se predsjedavanje ne mijenja
svakih pola godine, nego stalno predsjedava Visoki predstavnik za spoljnu
i sigurnosnu politiku EU-a. Ova pozicija je uspostavljena Ugovorom iz
Lisabona i obavlja je trenutno (oktobar 2010. g.) Catherine Ashton.
Catherine Ashton trea posebnost istovremeno obavlja i funkciju do
predsjednice Evropske komisije, znai jednog decidirano supranacionlanog
organa, te treba osigurati u svojoj dvostrukoj ulozi koherentnost i saradnju
djelovanja EU-a prema vani. Radi se o vrlo vanom aspektu jer je politika
vanjske trgovine - kao vana oblast vanjske politike - u potpunoj nadlenosti
Unije. Na kraju, Ashton ima i poseban instrument koji se trenutno uspostavlja,
a to je Evropska sluba za vanjske poslove, koju nemaju druga vijea.

Evropska komisija

Jean Claude Juncker

Komisija kao decidirani

supranacinalni organ
nema slinog pandana u
internacionalnoj ili
nacionalnoj politici.
Trenutno se sastoji od 27
lanova koje su predloile
vlade zemalja lanica i
koji su imenovani na pet
godina, pri emu je sada
potrebna i saglasnost
Evropskog parlamenta.
10

Evropska komisija
Komesari ne rade samo u interesu svoje zemlje porijekla
ve se zalae, potpuno neovisno, za interese Unije. Podrku
im daje 23.000 zaposlenih, koji su podijeljeni u
Generalne direkcije, koje se dijele u etiri grupe:
politike oblasti (poljoprivreda i ruralni razvoj, politika
trinog natjecanja, regionalna politika i dr.)
vanjski odnosi (proirenje, trgovina, humanitarna pomo i
dr.)
opti poslovi (Eurostat, Generalni sekretarijat i dr.)
interni poslovi (pravna sluba, prevoenje i dr.)
11

12

Glavni zadaci Evropske Komisije

Inicijativno pravo: Svakoj odluci Vijea mora prethoditi prijedlog Komisije. Ona, kao
motor integracije, treba obraditi prijedloge koji se tiu razvoja politike Unije. Ovo pravo
da odreuje dnevni red, da da prijedloge u odreeno vrijeme i da zdrui razliite
inicijative daje joj znaajan utjicaj u proceduri donoenja zakona.
uvar ugovora: Komisija nadgleda provoenje ugovornih odredaba i odluka koje su
usvojili organi EU-a, te moe, ako ustanovi krenja, obratiti se Sudu EU-a.
Zastupanje prema vani: Komisija je zastupala Uniju, naprimjer, u pregovorima u vezi s
GATT/WTO-om i s meunarodnim organizacijama; ovo se dijelom dogaa zajedno sa
zemljama lanicama i/ili Predsjednitvom.
Izvrni organ za provoenje politike Unije: To ukljuuje administraciju finansijskih
sredstava kao i provoenje politika. Ali to ne znai da Komisija sama u zemljama
lanicama provodi bezbroj odluka i smjernica. Uopte ne bi bila u stanju zbog svojih
ljudskih resursa. To je zadatak administracije zemalja lanica ili njihovih regionalnih
jedinica. Glavni zadatak Komisije jeste nadgledanje i kontrola provoenja od strane
zemalja lanica.

13

Evropski parlament
Evropski parlament (EP) nosi prepoznatljiv
naziv iz nacionalnih politikih sistema. To
je jedini organ na supranacionalnom nivou
koji
se
bira
direktno.
Ovlatenja i uloga EP-a u Uniji bila su
podlona stalnim izmjenama od samog
osnivanja EZ-a, i takvim izmjenama koje
su
mu
davale
povean
utjecaj.
Vane etape bile su proirenje njegovih
ovlatenja:
-u vezi s budetom (1975),
-provoenje prvih direktnih izbora
(1979),
-uvoenje Postupka saradnje (1986),
-Postupka donoenja odluka (1992),
-kao i znatno proirenje oblasti primjene
Postupka donoenja odluka s promjenama
Ugovora, koje su uslijedile.

14

Evropski parlament
Lisabonski ugovor od toga je
napravio Regularni postupak
donoenja zakona, koji se sada
odnosi na gotovo sve oblasti u
kojima se u Savjetu odluuje
kvalifikovanom veinom. EP je
stupanjem
na
snagu
Lisabonskog ugovora dobio
vee nadlenosti u odnosu na
klasina ovlatenja Parlamenta,
a to je da je agrarni sektor, iji
rashodi u 2009. g. nisu bili
manji od 42% (tano 43
milijarde eura) ukljuen u
budetske ovlasti EP-a.

15

16

Organizacija i struktura
Lisabonski ugovor poveao je broj zastupnika sa
736 na 750 plus predsjednik Parmalenta. Prema
odluci sa sastanka Evropskog vijea u junu 2010.
g. ovaj je broj jo jednom povean za tri na 754, s
tim da jo nije utvreno kada e ova tri zastupnika
poeti s radom.
Znaajna razlika u poreenju s nacionalnim
parlamentima jeste u u tome to se EP sastoji od
frakcija koje ne predstavljaju zemlje, npr. Evropska
narodna
stranka
ili
Frakcija
socijalista
i
socijaldemokrata.
17

Odbori EP-a
Vano za rad EP-a i njegov utjevaj jesu 24 odbora. Na
internetskoj stranici EP-amoete nai pregled o tome
na svim slubenim jezicima. Od tamo moete vidjeti ko
je lan u kojem odboru. Zastupnici, koji su u pojedinim
odborima tokom svog petogodinjeg mandata, u
mogunosti su stei osnovno struno znanje. Na taj
nain mogu ne intenzivno pratiti rad Generalne
direkcije Komisije i struna vijea ministara u oblasti za
koju su nadleni nego i na njih utjecati - vie nego to
formalne nadlenosti mogu naslutiti. U kontekstu toga
vana je i uska saradnja s odgovarajuim slubama
kao i s transnacionalnim i nacionalnim udruenjima.

18

Evropski parlament
Ocjena
Ocjena koju bi EP zasluio u odnosu na
nacionalne parlamente, doista, zavisi
od perspektive promatranja. U
statistikom pregledu moe se
zakljuiti da je vanost EP-a i dalje
daleko ispod vanosti nacionalnih
parlamenata, ali je daleko iznad svega
to se moe ubrojiti u internacionalne
skuptine ili tijela internacionalnih
organizacija. Ako pogledamo njegov
razvoj, posebno posljednjih decenija,
moramo priznati da je znaaj EP-a u
odnosu na druge organe EU-a izuzetno
porastao. Ovo je sigurno jedna od
vanih indicija za supranacionalizaciju
Evropske zajednice.

19

Karakteristike
Vane karakteristike EP-a: Radi se o
multionacionalnom parlamentu koji se stalno
mijenja i koji se odlikuje i ideolokim konfliktnim
linijama - du frakcija - i nacionalnim konfliktnim
linijama - preko porijekla zastupnika iz zemalja
pojedinano.Pregled EP-avrlo lijepo pojanjava ovu
dvostruku pripadnost u tabelarnom prikazu.
Kao i kod Vijea i Komisije, i kod Parlamenta postoji
izraena funkcionalna diferencijacija. Potrebno je
jo istaknuti i izuzetno uske veze i intenzivnu
saradnju s Komisijom, esto protiv Vijea ministara.
20

Vrhovni sud Evropske

unije
Neki od vas, koji su upoznati s materijom,
vjerovatno e se uditi zato ovaj odjeljak ne nosi
naslov "Evropski vrhovni sud". Radi s e o tome da
je Lisabonski ugovor unio terminoloke promjene
koje emo ukratko pojasniti. One su sadrane u
lanu 19 Ugovora, a prvi stav tog lana glasi:
"(1) Vrhovni sud Evropske unije obuhvaa Vrhovni
sud, Sud i strune sudove. On osigurava tienje
prava prilikom izrade i primjene ugovora []."

21

Vrhovni sud Evropske

unije
Cjelokupni sudski sistem EU-a, znai, naziva se
"Vrhovni sud Evropske unije", koji se sastoji iz tri
komponente:
Vrhovni sud (takoer Evropski vrhovni sud)
Sud(ranije: Sud prvog stepena)
Sud za javnu upravu EU-a
Ovaj Vrhovni sud Evropske unije - a ne Evropski
vrhovni sud - jedan je od sedam organa Unije. U
okviru uvoda koji slijedi koncentrirat emo se
samo na Evropski vrhovni sud kao najvaniji nivo
sudskog sistema EU-a.
22

Evropski Savjet

Savjet ministara jeste institucija EU-a

koja na poseban nain predstavlja
meudravni element.

Sastav Evropskog savjeta i njegovi

zadaci ureeni su lanom 15
Ugovora:
(1)Evropski savjet daje neophodne impulse
za razvoj Unije i odreuje ope politike
ciljeve ovog razvoja. Ono nee biti
zakonodavno.
(2) Evropski savjet ne predsjednici i premijeri
vlada zemalja lanica, kao i predsjednika
Evropskog vijea i predsjednika Komisije.
Visoki predstavnik Unije za vanjsku i
sigurnosnu politiku uestvuje u obavljanju
zadataka Evropskog vijea.
23

24

Sastav Vrhovnog suda

Vrhovni sud sastoji se od 27 sudaca i 8 generalnih advokata koje, uz
meusobnu saglasnost, imenuju vlade zemalja lanica nakon komisijskog
sasluanja. Komisija ima zadatak dati miljenje o sposobnosti predloenih
kandidata za obnaanje pozicije. Mandat sucima i advokatima je na 6 godina;
ponovno imenovanje je doputeno.
Vrhovni sud moe zasjedati plenarno, kao Veliki dom s 13 sudaca ili kao dom s
tri ili pet sudaca, pri emu se plenarna konstrukcija javlja u posebnim
sluajevima ili sluajevima koji su predvieni Ustavom, npr. otputanje iz
slube nekog lana Evropske komisije.
Zasjeda kao Veliki dom kada jedna zemlja lanica ili organ kao stranka u
postupku to trai, kao i u posebno sloenim i znaajnim pravnim predmetima.
U ostalim pravnim predmetima odluuju domovi od po tri ili pet sudaca.
Generalni advokati imaju funkciju da podravaju rad Vrhovnog suda, tako to
pripremaju konane zahtjeve u pravnim predmetima koji im se dodijele.

25

Zadaci i nain rada Suda

EU-a
Glavni zadatak Vrhovnog suda - kao i, naravno, Vrhovnog suda
Evropske unije kao cjeline - jeste tienje prava prilikom izrade i
primjene ugovora (lan 19, stav 1 Ugovora). U njegove
nadlenosti ubrajaju se i pravne razmirice izmeu zemalja
lanica, sporni sluajevi izmeu Unije i zemalja lanica, izmeu
organa i ustanova EU-a, kao i izmeu pojedinaca i Unije. Osim
toga, nacionalni sucdci mogu se obratiti Vrhovnom sudu u
okviru svog posla u nacionalnom sudu ako se radi o postupku
koji zahtijeva pojanjenja problema u vezi s pravom EZ-a.
Vrhovni sud moe se ukljuiti na dva naina. Prvi je putem tzv.
postupka za donoenje odluke po prethodnom pitanju, pri emu
nacionalni sudovi trae interpretaciju iz aspekta prava Unije koju
trebaju da bi donijeli odluku u sluaju koji obrauju, a drugi je
direktnom tubom.
26

Uticaj Evropskog suda na razvoj EU

Njegov stvarni utjecaj moe se uoiti tek ako pogledamo njegove
aktivnosti u pojedinanim oblastima. Ovaj Sud je enormno utjecao na
proirenje ustavnopravnog okvira u pravcu supranacionalnosti, izmeu
ostalog i na uvoenje principa neposrednog primjenjivanja
pravaEvropske zajednice - to znai da se na svakom graaninu/ki
Evropske zajednice direktno, dakle bez uplitanja matine drave, mora
primjenjivati pravo EZ-a, ak i ima prednost nad nacionalnim pravom.
Osim toga, Evropski sud je imao vrlo izraenu materijalnu politiku i
uspostavio je, naprimjer, jednom presudom princip obostranog
priznavanja standarda drava lanica, to je prouzrokovalo veoma teku i
dugotrajnu harmonizaciju normi i standarda, ali je time napravljen bitan
uvjet za domae trite. Jedan veoma vaan preduvjet za utjecaj
Evropskog suda bila je sljedea injenica: Evropskom sudu je uspjelo da
jednom smiljenom i pametnom strategijom uvede pravo Evropske
zajednice u nacionalne sudove.

27

Uticaj Evropskog suda na

razvoj EU
Posebno vano za spomenuti jeste da su hiljade donesenih odluka u
Vrhovnom sudu imale neposredne i dalekosene posljedice za ivot
graana/ki Unije, to je prilino nepoznato. Naroito se to odnosi na
presude u oblastima slobodnog transporta roba i osoba, slobode
pruanja usluga, ravnopravnosti i socijalnih prava, osnovih ljudskih
prava kao i dravljanstva Unije.
Ukoliko pravimo neku procjenu,doi emo do zakljuka da Evropski
sud, pa ak i u poreenju sa nekim veoma jakim nacionalnim
sudovima, kakav je ameriki Supreme Court ili njemaki Savezni
ustavni sud, ipak ima vie nadlenosti i jaine, te da je procesu
integracija dao sasvim bitne impulse. Uloga Evropskog suda i
pravni poredak koji je stvoren od strane Suda sigurno se ubrajaju u
najvanije karakteristike "supranacionalnosti" Evropske
zajednice, to je svakako razlikuje od bilo koje druge
internacionalne organizacije.
28

Zadaci Evropskog
Savjeta

Nastanak objanjava se injenicom da predsjednici drava

lanica i premijeri vlada kao vodei politiari uglavnom odluuju o
politikoj agendi, to znai da definisaju politikih, ekonomskih i
drutvenih smjernica za sve oblasti djelovanja EU-a;

Evropski savjet nastupa uvijek kad je potreban miritelj sukoba,

ako se postojei konflikti ne uspiju rijeiti na niem nivou;

Ima vodeu ulogu u spoljnoj politici i centralni je akter u

pitanjima proirenja, ugovornim uslovima i dr.; znai, uvijek onda
kad se radi o naelnim skretnicama u EU-u. osim toga, donosi
vane odluke o personalu tako to imenuje svog vlastitog
predsjednika, predsjednika Evropske komisije i Visokog
predstavnika.

29

Sastav i rad u praksi

Evropski savjet
Evropski savjet saziva njegov predsjednik i
sastaje se najmanje etiri puta godinje.
Ukoliko je potrebno, podrku predsjednicima i
premijerima zemalja lanica mogu pruiti i
ministri.
Naravno, tokom pregovora u krugu
predsjednika i premijera drava ukljueni su i
drugi akteri:
-generalni sekretar Savjeta, (koji ima
znaajnu ulogu u organizatorskoj pripremi
sastanaka),
-zatim predsjednik Evropskog parlamenta,
koji tradicionalno u uvodnom govoru pojasni
poziciju ovog organa,
-tzv. "Antici-grupa", iji lanovi iz kruga
Stalnih zastupnika (COPERER) sjede u
posebnoj prostoriji i spremni su pruiti
strunu pomo, i neizbjeni prevodioci.

30

Sastav i rad u praksi

Nakon pregovora Evropski savjet konsenzusom:
definie smjernice s kojima e upoznati Savjet Evropske unije i
Evropsku komisiju o prioritetima Evropskog savjeta u
upravljanju Unijom i njenim zajednikim politikama. Ovo se
esto odvija u obliku optih politikim smjernica, vremenskog
plana i konkretnih ciljeva;
usvajaju saoptenja ili odluka u kojima se sveano izraava
pozicija predsjednika ili premijera zemalja o odreenoj temi.
Osim toga, nakon svakog sastanka objavljuju se zakljuci koji
sadre najznaajnije rezultate razgovora.
31

Evropski Savjet

32

Predsjednik Evropskog Savjeta

Meu znaajnije novine koje je sa sobom donio Lisabonski ugovor
ubraja se i uvoenje stalnog predsjednika, kojim e biti uklonjeni
deficiti dosadanje konstrukcije polugodinjeg mandata (nema
kontinuiteta, preoptereenje, naroito za manje zemlje lanice i dr.).
Zadaci jednog takvog predsjednika kojeg je izabrao Evropski savjet
kvalificiranom veinom na mandat od dvije i po godine (trenutni
mandatar je Herman Van Rompuy) stoje u lanu 15, stav 6,
Ugovora o EU-u. Prema ovom lanu:
-on predsjedava radom Evropskog savjeta i daje mu impulse;
-brine se o saradnji s predsjednikom Komisije na osnovi rada Vijea
"Optii poslovi" za pripremu i kontinuitet rada Evropskog savjeta;
-tei da se potie saradnja i konsenzus u Evropskom savjetu;
-daje izvjetaj Evropskom parlamentu nakon svake svoje sjednice.
33

Predsjednik Evropskog
Savjeta
Zastupa Uniju prema vani u poslovima
Zajednike vanjske i sigurnosne politike ne mijeajui se u ovlatenja Visokog
predstavnika Unije za vanjsku i sigurnosnu
politiku, kako i stoji u Ugovoru.

Herman Van Rompuy

Predsjednik Evropskog savjeta, stoji u jo

jednoj vanoj odredbi, ne smije obavljati ni
jednu poziciju u nekoj zemlji i moe biti
jednom reizabran.

Evropski savjet, kao institucija EU-a koja

oslikava meudravnu komponentu koju je
dobio je Lisabonskim ugovorom dodatno
na znaaju. Bilo bi, svakako, pogreno
zakljuiti da se uopteno radi o
meudravnom trendu.

34

Hvala na
panji...
35