+

Mga Pangunahing Tauhan

Crisostomo Ibarra
 Si Juan Crisostomó Ibárra y Magsálin (o Crisostomo o Ibarra), ay isang
binatang nag-aral sa Europa; nangarap na makapagpatayo ng paaralan upang
matiyak ang magandang kinabukasan ng mga kabataan ng San Diego.
Maria Clara
 Si Mariá Clara de los Santos y Alba (o Maria Clara), ay ang mayuming
kasintahan ni Crisostomo; mutya ng San Diego na inihimatong anak ng
kaniyang ina na si Doña Pia Alba kay Padre Damaso.
Padre Damaso
 Si Dámaso Verdolagas (o Padre Damaso), ay isang kurang Pransiskano na
napalipat ng ibang parokya matapos maglingkod ng matagal na panahon sa San
Diego. Siya ang tunay na ama ni Maria Clara.
 Si Don Santiago de los Santos (o Kapitan Tiago), ay isang
mangangalakal na tiga-Binondo; ama-amahan ni Maria Clara.
Elias
 Si Elias ay isang bangkero at magsasakang tumulong kay Ibarra
para makilala ang kaniyang bayan at ang mga suliranin nito.
 Sisa, Crispin, at Basilio
 Si Narcisa (o Sisa), ay isang masintahing ina na ang tanging
kasalanan ay ang pagkakaroon ng asawang pabaya at malupit.
 Sina Basilio at Crispin ay ang magkapatid na anak ni Sisa.
 Boud ng Noli Me Tangere

 Ang nobelang NOLI Me Tangere o Touch Me Not sa

Wikang Ingles ay isinulat ng ating pambansang bayani na
si Dr. Jose Rizal. Ipinamumulat ng nobelang ito sa mga
Pilipino ang pang-aabusong ginagawa ng mga pari noong
panahon ng mga Kastila, gayon din ang mga pang-
aabusong nagaganap sa lipunan noong panahong sakop pa
tayo ng mga dayuhan.
 Pagkatapos ng pitong taong pag-aaral sa Europa ay
bumalik sa Pilipinas ang binatang si Juan Crisostomo
Ibarra. Dahil dito’y naghandog ng piging si Kapitan Tiyago
kung saan inanyayahan niya ang ilang kilalang tao sa
kanilang lugar. Sa piging ay hinamak ni Padre Damaso si
Ibarra ngunit sa halip na patulan ay magalang na lamang
itong nagpaalam sa kadahilanang siya ay may mahalaga
pang lalakarin.
 Si Ibarra ay may magandang kasintahan, siya si
Maria Clara na anak-anakan ni Kapitan Tiyago.
Dinalaw ni Ibarra ang dalaga kinabukasan
pagkatapos ng piging. Inalala nila ang kanilang
pagmamahalan at maging ang mga lumang liham
bago pa mag-aral sa Europa si Ibarra ay muling
binasa ni Maria Clara.
 Sa bangketeng inihandog ni Ibarra pagkatapos
ng nasabing pagdiriwang at pagbabasbas,ay
malabis na hinamak ni Pari Damaso ang alaala ni
Don Raphael. Ito’y di na natiis ni Ibarra. Halos
baliw nang tatarakan si Pari Damaso ng
kutsilyong nasunggaban, ngunit naawat siya ni
Maria Clara.
 Dahil sa pangyayaring iyon ay itiniwalag ng
Arsobispo sa simbahang katoliko si Ibarra.
Sinamantala ni Padre Damaso ang pangyayaring
iyon at iniutos sa ama-amahan ni Maria Clara na
huwag ituloy ang pagpapakasal ng dalaga kay
Ibarra.
Habang ginaganap ang handaan sa bahay ni Kapitan
Tiyago para sa kasunduang pagpapakasal nina
Linares at Maria Clara ay nakatakas si Ibarra sa
tulong ng kanyang kaibigan na si Elias. Bago
tuluyang tumakas ay nagkaroon ng pagkakataong
makapag-usap ng lihim sina Ibarra at Maria.
Isinumbat niya sa dalaga ang liham na
ginamit ng hukuman laban sa kanya ngunit
mariin itong itinanggi ni Maria. Aniya’y
inagaw lang umano sa kanya ang liham ng
binata kapalit ng liham ng kanyang ina na
nagsasabi na si Padre Damaso ang tunay
niyang ama.
 Dagdag pa ng dalaga, kaya daw umano siya
magpapakasal kay Linares ay para sa dangal ng
kanyang ina. Ngunit ang pagmamahal niya kay
Ibarra ay di magbabago kailanman. Pagkatapos
nito’y tumakas na si Ibarra sa tulong ni Elias.
Sumakay sila sa bangka at tinunton ang Ilog
Pasig hanggang makarating sa Lawa ng Bay..
Pinahiga ni Elias si Ibarra at tinabunan ng
damo. Ngunit naabutan sila ng tumutugis sa
kanila. Naisip ni Elias na iligaw ang mga
humahabol sa kanila. Pagkaraan ay lumundag
siya sa tubig at inakala ng mga humahabol sa
kanila na ang lumundag ay si Ibarra.
 Pinagbabaril si Elias hanggang sa ang tubig ay
magkulay dugo. Nabatid ni Maria Clara ang
diumano’y pagkamatay ni Ibarra. Nalungkot siya
at nawalan ng pag-asa kaya hiniling niya kay
Padre Damaso na ipasok na lang siya sa
kumbento dahil kung hindi ay wawakasan na
lamang niya ang kanyang buhay. Natunton ni
Elias ang maalamat na gubat ng mga Ibarra.
 Dito ay nakita niya si Basilio at ang kanyang
walang buhay na ina na si Sisa. Noche Buena na
noon samantalang si Elias ay sugatan at hinang-
hina. Bago pa siya nalagutan ng hininga ay nasabi
niya na kung hindi man daw niya makita ang
bukang-liwayway sa sariling bayan, sa mga
mapalad, huwag lamang daw limutin nang ganap
ang mga nasawi sa dilim ng gabi. Iyon ang huling
mga salitang lumabas sa bibig ni Elias.
 El Filibusterismo
 Ang Nobelang El Filibusterismo o ang Paghahari ng
kasakiman ay isinulat ni Jose Rizal upang ihandog para
sa Tatlong paring martir, na siyang naging pangunahing
dahilan kung bakit Ito itinuring na isang Nobelang
politikal. Makikita sa El Filibusterismo na ang pagiisip
ni Rizal ay napunta na sa Pagiging rebolusyon mula sa
Pagiging repormista.
 Mga Tauhan:
 Simoun – Mayamang mag-aalahas, pinagkakamalang Indiyong
Ingles, Amerikano, Mulato, Portuges at Cardenal Moreno
 Isagani – Isang binatang may matayog na isipan, makata at katipan ni
Paulita Gomez
 Paulita Gomez – Katipan ni Isagani, mayaman, maganda, pamangkin
ni Donya Victorina
 Basilio – Isang binatang nakapag-aral ng medisina dahil sa sariling
sikap
 Juli – Katipan ni Basilio, anak ni Kabesang Tales, nagpaalila upang
matubos ang ama
 Pari Camorra – Paring mukhang artilyero
 Pari Salvi – Tinatawag na moscamuerta o patay na langaw
 Pari Sibyla – Vice Rector ng Unibersidad
 Padre Fernandez - ang paring Dominikong may malayang
paninindigan
 Padre Florentino - ang amain ni Isagani
 Padre Irene - ang kaanib ng mga kabataan sa pagtatatag ng Akademya ng
Wikang Kastila
 Don Custodio - ang kilalá sa tawag na Buena Tinta
 Juanito Pelaez - ang mag-aarál na kinagigiliwan ng mga propesor;
nabibilang sa kilalang angkang may dugóng Kastila
 Macaraig/Makaraig - ang mayamang mag-aaral na masigasig na
nakikipaglaban para sa pagtatatag ng Akademya ng Wikang
Kastila ngunit biglang nawala sa oras ng kagipitan.
 Sandoval - ang kawaning Kastila na sang-ayon o panig sa
ipinaglalaban ng mga mag-aaral
 Donya Victorina - ang mapagpanggap na isang Europea ngunit isa
namang Pilipina; tiyahin ni Paulita.
 Don Tiburcio - asawa ni Donya Victorina.
 Quiroga - isang mangangalakal na Intsik na nais magkaroon ng
konsulado sa Pilipinas.
 Hermana Bali - naghimok kay Juli upang humingi ng tulong kay
Padre Camorra.
 Hermana Penchang - ang mayaman at madasaling babae na
pinaglilingkuran ni Juli.
 Ginoong Leeds - ang misteryosong Amerikanong nagtatanghal sa
perya.
 Imuthis - ang mahiwagang ulo sa palabas ni Ginoong Leeds
 Pepay - ang mananayaw na sinasabing matalik na kaibígan
daw ni Don Custodio.
 Camaroncocido - isang espanyol na ikinahihiya ng kanyang
mga kalahi dahil sa kanyang panlabas na anyo.
 Tiyo Kiko - matalik na kaibígan ni Camaroncocido.
 Gertrude - mang-aawit sa palabas.
 Paciano Gomez - kapatid ni Paulita.
Kaligirang Pangkasaysayan ng El Filibusterismo

 Bago pa man bumalik sa sariling bayan si Jose Rizal

noong Oktubre 1887, marami ng kasawiang dinanas
ang kanyang mga kamag-anakan at kaibigan dahil sa
pagkakasulat niya ng Noli Me Tangere
 Boud ng El Filibusterismo
Buod
 Nagsimula ito sa isang paglalakbay ng bapor sa pagitan ng Maynila
at Laguna. Kabilang sa mga pasahero ang mag-aalahas na si
Simoun, si Isagani, at si Basilio. Labintatlong taon na ang nakalipas
mula nang mamatay si Elias at si Sisa.
 Nakarating si Basilio sa San Diego at sa isang makasaysayang
pagtatagpo ay nakita niya si Simoun na pagdalaw sa libingan ng
kanyang ina sa loob ng libingan ng mga Ibarra. Nakilala niyang si
Simoun ay si Ibarra na nagbabalatkayo; Upang maitago ang
ganitong lihim, ay
 tinangka ni Simoun na patayin si Basilio. Nang hindi ito naituloy
ay hinikayat niya ang binata na makiisa sa kanyang layuning
maghiganti sa Pamahalaang Kastila. Si Basilio ay tumanggi dahil
gusto niyang matapos ang kanyang pag-aaral.
 Sa gayon, sila'y di magkakaroon ng karapatang makapangyari sa
anupamang pamalakad ng nasabing akademya.
 Samantala, si Simuon ay nakipagkita kay Basilio at muling
hinikayat ang binatang umanib sa binabalak niyang paghihimagsik
at manggulo sa isang pulutong na sapilitang magbubukas sa
kumbento ng Sta. Clara upang agawin si Maria Clara.
 Subalit hindi naibunsod ang ganitong gawain dahil sa si
Maria Clara'y namatay na nang hápong yaon.

 Ang mga estudyante naman, upang makapaglubag ang

kanilang sama ng loob ukol sa kabiguang natamo, ay
nagdaos ng isang salusalo sa Panciteria Macaňista de Buen
Gusto. Sa mga talumpating binigkas habang sila'y
nagsisikain ay tahasang tinuligsa nila ang mga prayle.
 Ang pagtuligsang ito ay nalaman ng mga Prayle kaya ganito
ang nangyari: Kinabukasan ay natagpuan na lamang sa mga
pinto ng unibersidad ang mga pasking na ang nilalaman ay
mga pagbabala, pagtuligsa, at paghihimagsik. Ang
pagdidikit ng mga pasking ito ay ibinintang sa mga kasapi
ng kapisanan ng mga estudyante. Dahil dito ay ipinadakip
sila at naparamay si Basilio, bagay na ipinagdamdam nang
malabis ni Juli na kanyang kasintahan.
 Ang mga estudyanteng ito ay may mga kamag-anak na
lumakad sa kanila upang mapawalang-sala sila, si Basilio
ay naiwang nakakulong dahil wala siyang
tagapagmagitan
 Sa isang dako naman ay ipinamanhik ni Juli kay Pari
Camorra na tulungan siya upang mapalaya nguni't sa
halip na makatulong ang paring ito ay siya pang naging
dahilan ng pagkamatay ni Juli, gawa ng pagkalundag nito
sa durungawan ng kumbento.
 Upang maisagawa ni Simoun ang kanyang balak na
paghihiganti, ay nakipagsama siya sa negosyo kay Don
Timoteo Pelaez, ang ama ni Juanito. Sa ganitong paraan ay
nagawa niyang maipagkasundo ang kasal nina Juanito at
Paulita Gomez. Ang magiging ninong sa kasal ay ang
Kapitan Heneral. Naanyayahan din niya upang dumalo sa
piging na idaraos, ang mga may matatas na katungkulan sa
Pamahalaan at mga litaw na tao sa lunsod.
 Pagkaraan ng dalawang buwang pagkapiit ay nakalaya rin
si Basilio sa tulong ni Simoun. Kaagad siyang nagtungo
kay Simoun upang umanib sa paghihimagsik. Sinamantala
ni Simoun ang ganitong pagkakataon upang ipakita sa
binata ang bomba na kanyang ginawa. Ito ay isang
lampara na may hugis-granada at kasinalaki ng ulo ng tao.
Ang magarang ilawang ito ay siya niyang handog sa mga
ikakasal na sina Juanito at Paulita.
 Ipalalagay ni Simoun ang lamparang ito sa gitna ng isang
kiyoskong kakanan na ipasasadya niya ang pagkakayari.
Ang ilawán ay magbibigay ng isang maningning na
liwanag at pagkaraan ng dalawampung minuto ay
manlalabo. Kapag hinagad na itaas ang mitsa upang
paliwanagin, ay
 puputok ang isang kapsulang fulminato de mercurio, ang
granada ay sasabog at kasabay nito ay ang pagkawasak at
pagkatugnaw ng kiyoskong kakanan — at walang
sinumang maliligtas sa mga naroroon. Sa isang dako
naman, ay malakas na pagsabog ng dinamita sa lampara ay
siyang magiging hudyat upang simulan ang paghihimagsik
na pangungunahan ni Simoun.
 lamang ng gabi ng araw ng kasal, at si Basilio ay palakad-
lakad sa tapat ng bahay ng pinagdarausan ng handaan. Di-
kawasa'y nanaog si Simoun upang lisanin niya ang bahay
na yaong di malulutawan ng pagsabog. Ang nanlulumong
si Basilio ay susunod sana ngunit namalas niyang dumating
si Isagani, ang naging katipan at iniirog ni Paulita.
Pinagsabihan niya itong tumakas ngunit di siya pinansin
kaya't napilitan si Basilio na ipagtapat kay Isagani ang
lihim na pakana subalit hindi rin napatinag ang binatang
ito.
 "Nanlalamlam ang lampara," ang pansin na di
mapalagay na Kapitan Heneral. "Utang na loob,
ipakitaas ninyo, Pari Irene, ang mitsa."
 Kinuha ni Isagani ang lampara, tumakbo sa azotea at
inihagis ito sa ilog. Sa gayon ay nawalan ng bisa ang
pakana ni Simoun para sa isang paghihimagsik sa
sandatahan.
 Tumakas siya at nakarating sa bahay ni Pari Florentino, sa
baybayin ng karagatang Pasipiko. Nang malapit nang magpang-
abot ng mga alagad ng batas ang mag-aalahas, uminom siya ng
lason upang huwag pahuli nang buhay.
 Ipinagtapat niya sa pari ang tunay niyang pagkatao at isinalaysay
niya dito ang malungkot na kasaysayan ng kanyang buhay. Mula
nang siya ay bumalik sa Pilipinas buhat sa Europa, labintatlong
taon na ang nakalipas, ang pag-iibigan nila ni Maria Clara at
pagbabalatkayo niya na mag-aalahas sa pakay na maiguho ang
Pamahalaan at makapaghiganti sa pamamagitan ng isang
paghihimagsik.
 mangungumpisal ay namatay si Simoun.
 Sa nais na maiwaksi ang napakalaking kayamanang
naiwan ng mag-aalahas, kayamanang naging
kasangkapan nito sa pagtatanim ng mga buktot na
gawain ay itinapon ni Pari Florentino sa karagatan
ang kahong asero na kinatataguan ng di-matatayang
kayamanan ni Simoun