Detyrë portofoli 1

Tema : ‘’Hëna ,sateliti i Tokës.”

Emri : Jorgo Llaguri

Klasa : X - A
Lënda : Gjeografi
Tremujori i parë
Hëna , sateliti i Tokës
 Hëna , sateliti i Tokës

 Hëna (lat : Luna ne greqisht : Seleni ) eshte i vetmi satelit natyror

i Tokes ,trupi qiellor me i afert me planetin tone Toke. Ai eshte I
vetmi trup qiellor i huaj astronomik qe deri tani eshte shkelur nga
kemba e njeriut dhe keshtu edhe me i studjuari .Pjesa e Henes te
cilen e shohim nga Toka ndryshe quhet “pjesa me e afert” ose
“pjesa e ndritshme” ndersa pjesa e cila nuk shihet quhet “pjesa e
larget” ose “pjesa e erret “ . Ne fakt te dyja hemisferat jane te
ndricuara njelloj. Hena shfaq kurdohere te njejten faqe kundrejt
Tokes .Ne nuk arrijme kurre te shohim “faqen e saj te larget.”
 Hëna , sateliti i Tokës

Karakteristikat e Hënës
 Largesia mesatare e qendres se Henes nga qendra e Tokes eshte 384.405 km ≈ 30
here diametri i Tokes.
 Hena kryen nje orbite (rruge rrethore ) rreth Tokes kohe per te cilen kryen dhe nje
rrotullim te plote rreth vetes ,ndersa rreth Diellit ky satelit leviz bashke me planetin
tone (sistemi Toke -Hene) prandaj ky sistem njihet dhe si “planet I dyfishte”
 Diametri i Henes : 3.476 km
 Siperfaqja (3.793 × 10^ 7km 2)eshte me e vogel se 1/10 e Tokes.
 Vellimin e ka rreth 2 % e vellimit te planetit tone dhe masen 81 here me te vogel.
 Rrezja e ketij sateliti natyror eshte 1.738 km ( ≈ 4 here me e vogel se rrezja e Tokes)
 Temperatura ne siperfaqe varion nga : -150 ̊C- 120 ̊C
 Rendesa ne ekuator eshte : 0.165 ndersa ne Toke eshte 1
 Hëna , sateliti i Tokës

Formimi i Hënës
 Mënyra e formimit të Henes mbetet ende një pikëpyetje e madhe për një pjesë të
madhe të njerëzimit, megjithë hipotezat që janë paraqitur.
 Hëna mendohet të jetë formuar diku para 4.6 miliardë viteshe perkatesisht diku
30–50 milionë vjet pas formimit të sistemit diellor. Një hipotezë e vjetër thotë se
sateliti i Tokës u formua duke u shkëputur një copë nga korja e planetit tonë dhe u
largua si pasojë e forcave centrifugale. Supozim tjetër është se Hëna u formua krejt
diku tjetër por Toka e tërhoqi atë me forcë gravitacionale.Disa mendojnë edhe se
Hëna u krijua bashkë me planetet tjera të sistemit diellor, e shumica përkrahin
hipotezën se Hëna së bashku me Tokën, përkatësisht sistemi Tokë–Hënë, u formua
si gjithë trupat e tjerë qiellor nga “shpërthimi i madh”ose nga mbeturinat e
mbetura pas nje perplasje gjigante midis Tokes dhe nje trupi me madhesine e
Marsit te quajtur Theia.
 Hëna , sateliti i Tokës

Pozicionet , fazat e Hënës

 Kur Hena gjendet midis Tokes dhe Diellit na eshte kthyer pjesa e erret e saj dhe kjo faze quhet “
Hena e re” .Hena e re lind ne mengjes dhe perendon ne mbremje bashke me diellin .Me
perfundimin e kesaj faze Hena zhvendoset nga lindja.Ajo lind gjate dites,perendon pas
perendimit te Diellit dhe duket me se miri ne mbremje.
 Shtate dite pas Henes se re krijohet “Cereku i pare” .Ne kete faze Hena ngjason me shkronjen
“D” .Lind rreth mesdites dhe perendon rreth mesnates.
 Pas 14-15 ditesh nga Hena e re ,Hena gjendet ne anen e kundert me Diellin ,keshtu qe e gjithe
siperfaqja e kthyer nga Dielli ndricohet.Kjo faze njihet si “Hena e Plote”.Gjate kesaj faze Hena lind
ne mbremje dhe perendon ne mengjes. Nga Hena e plote pjesa e ndricuar fillon te zvogelohet .
 Ne “cerekun e fundit “ Hena lind rreth mesnates dhe perendon rreth mesdites.Keshtu nga Hena
e plote deri ne Henen e re pjesa e ndricuar zvogelohet vazhdimisht deri ne 2-3 ditet e fundit te
ciklit Hena gati nuk verehet fare.
 Cikli i plote i nderrimit te fazave te satelitit tone natyror quhet “Muaj Sinodik.”
Hëna , sateliti i Tokës
 Hëna , sateliti i Tokës

Eklipsi i Henes
 Eklipsi i Henes (Lunar) ndodh ne ate rast kur Toka pozicionohet mes Diellit dhe
Henes ,duke mos e lejuar depertimin e rrezeve te Diellit ne siperfaqen e Henes
duke realizuar hyrjen e saj ne hijen e Tokes dhe eklipsohet .
 Eklipset Henore ndodhin vetem kur Hena eshte e Plote dhe mund te paraqiten
te pakten dy here ne vit.Dallohen 3 lloje eklipsesh Henore :
 Eklipsi i Plote Henor -paraqitet atehere kur Hena gjate levizjes rreth Tokes
mbulohet e tera nen hijen e saj.
 Eklipsi i Pjesshem i Henes - ndodh kur Hena mbulohet pjeserisht nen hijen e
Tokes e quajtur UMBRA
 Eklipsi Henor i Gjysmehijezuar –shfaqet kur Hena kalon neper gjysmehijen e
Tokes e quajtur PENUMBRA.
Hëna , sateliti i Tokës
 Hëna , sateliti i Tokës

Eklipsi i Diellit
 Eklipsi i Diellit ndodh kur Hena vjen midis Diellit dhe Tokes. Per te patur nje
mbivendosje te persosur duhet qe madhesite e dukshme te Diellit dhe Henes te
jene afersisht njesoj , ne menyre qe Hena ta mbuloje gati plotesisht diellin .
Ndonese Dielli e ka diametrin 400 here me te madh se Hena ,ai gjithashtu eshte
afro 400 here me larg Tokes sesa Hena. Madhesia e jashtezakonshme e Henes ,
satelitit te Tokes eshte nje ndihme per jeten ne kete planet pasi terheqja e saj
gravitacionale nuk e lejon Token te rrotullohet shume reth boshtit te vet. Nje
rrotullim i tille do te shkaktonte ndryshime te tmerrshme dhe katastrofike ne
klime. Ky eshte kushti kryesor per te patur jete ne Toke sepse ajo cfare nevojitet
eshte nje gershetim I perpikte I largesise se duhur midis Diellit dhe Tokes si edhe nje
satelit me madhesine e duhur dhe faktoreve te tjere te lidhur me natyren e Diellit.
Hëna , sateliti i Tokës