Professional Documents
Culture Documents
Ponolohiya
Ponolohiya
Halimbawa:
dwende
nars
ekspresyon
Diptonggo
Halimbawa:
hataw baliw bahay kahoy baduy
sitaw sisiw alay apoy kasuy
Mga Ponemang Supresegmental
Halimbawa:
3
1. Kahapon 1 pon
ka
2
ha
2
ha
2. Kahapon 1
ka 3
pon
Diin – ang diin ay ang bahagyang pagtaas ng tinig sa isang
pantig ng salitang binibigkas. May apat na uri ng diin.
Uri ng Diin
1. Malumay – binibigkas nang mabagal. Maaaring magtatapos
sa patinig o katinig ang mga salitang malumay.
Halimbawa:
bayabas
watawat
marami
2. Malumi – tulad ng salitang malumay, ang mga salitang
malumi ay binibigkas nang mabagal ngunit may diin sa
huling pantig ng salita. Ito ay ginagamitan ng tuldikna paiwa
( ) at nagtatapos sa patinig lamang.
Halimbawa:
pusa
puso
bawi
3. Mabilis – ang mga salitang mabilis ay binibigas ng tulo-tuloy.
Ginagamitan ito ng tuldik na pahilis( ). Tulad ng malumay ang
mga salitang mabilis ay maaari ring magtatapos sa patinig o
katinig.
Halimbawa:
alis
paso
balat
4. Maragsa – ang mga salitang maragsa ay binibigkas nang
mabilis na may diin sa huling pantig ng salita. Nagtatapos
lamang sa patinig ang mga salitang maragsa tulad ng malumi.
Ginagamitan ito ng tuldik na pakopya(^)
Halimbawa: sawi^
wala^
hinto ^
Antala
ang antala ay ang saglit na pagsasalita.
Ginagamit ito upang maunawaan at maging mabisa ang nais
ipahayag ng taong nagsasalita sa kausap.
Magkaiba ang gamit ng antalang pasalita sa pasulat.
Sa antalang pasalita ay ginagamitan ito ng isang pahilis (/)
na guhit kung ito ay nagpapakita ng saglit na pagtigil at
dalawang pahilis (//) na guhit kung ito ay lubusang huminto.
Sa antalang pagsulat ginagamit ang (,) kung ang
pangungusap ay nagpapahayag ng sandaling pagtigil at
tuldok (.) naman kung sa lubusang pagtigil.
Antalang Pasalita
halimbawa:
// Hindi ako ang kumuha ng gamit niya //
// Hindi / ako ang kumuha ng gamit niya //
Antalang Pasulat
Halimbawa:
Hindi siya ang kapatid ko.
Hindi, siya ang kapatid ko.
Halimbawa:
Malayang Morpema
Tumutukoy sa mga salitang nakakatayong mag-isa at may
kahulugan. Tinatawag ding mga salitang-ugat ang mga
malayang morpema.
Halimbawa:
pang-araw-araw
pangkabuhayan
panggalaw
Ang alomorp na [pam-] kapag ang kasunod na salita ay
nagsisimula sa / p, b, /
Halimbawa:
pambata
pampasigla
pambahay
Ang alomorp na [pan-] kapag ang inuunlapiang salita ay
nagsisimula sa / d, l, r, s, t /.
Halimbawa:
pandasal
panlaro
pansuklay