ივ.

ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი

თურქეთის თამბაქოს საწინააღმდეგო კანონის გავლენა დაწყებითი კლასის ბავშვებზე

სალექციო კურსი: ჯანდაცვის პოლიტიკის საფუძვლები

ლექტორი: თენგიზ ვერულავა

სტუდენტები: ანა თუთბერიძე, ანა უგრეხელიძე, თამარ შელია, თეონა თევზაძე

1996 წელს მიღებულ იქნა და ძალაში შევიდა თურქეთის თამბაქოს საწინააღმდეგო კანონი

იგი ითვალისწინებს:

 თამბაქოს რეკლამირების ყველა ფორმის შეზღუდვას

 18 წლამდე პირებისთვის თამბაქოს რეალიზაციის შეზღუდვას

 თამბაქოს მოხმარების შეზღუდვას დახურულ სივრცეებში

კვლევა ჩატარდა სკოლის მოსწავლე ბავშვებზე და გამოიკითხა:

1996 წლის ივნისში 772 ბავშვი

1999 წლის თებერვალში 1,157 ბავშვი
2006 წლის ივნისში 719 ბავშვი.

ამ სამი პერიოდის შეფასებისას დაფიქსირდა, რომ მნიშვნელოვნად

შემცირდა მოწევის გავრცელება, ისევე როგორც სიგარეტის შეძენის
მაჩვენებელი, ასევე შემცირდა ზოგიერთი სიგარეტის ბრენდის და
ლოგოების აღიარების მაჩვენებლები.
 თამბაქოსგან გამოწვეული ზიანის სტატისტიკა

 თამბაქოს მოხმარების შედეგად ყოველწლიურად 7 მილიონზე მეტი ადამიანი

იღუპება მსოფლიოში.

 თამბაქოსთან დაკავშირებული მიზეზებით ყოველ 6 წამში, საშუალოდ, 1 ადამიანი

კვდება.

 სიკვდილის 8 ძირითადი მიზეზიდან 6 ასოცირებულია თამბაქოს მოხმარებასთან.

 მე-20 საუკინეში თამბაქოს მოხმარებამ 100 მილიონი ადამიანის სიკვდილი

გამოიწვია.
 თამბაქოს გავლენა ჯანმრთელობაზე

თამბაჯოს მოხმარება იწვევს ისეთ მძიმე პრობლემებს როგორიცაა:

 გულ-სისხლძარღვთა დაავადებები
 კიბო
 ფილტვების დაავადებები
თურქეთის რესპუბლიკის მიერ შემუშავებული
კანონი თამბაქოს წინააღმდეგ
 თურქეთის რესპუბლიკამ 1996 წლის 26 ნოემბერს შეიმუშავა კანონი (No 4207)
სახელწოდებით „კანონი თამბაქოს ნაწარმის საშიშროების პრევენციის
შესახებ“,რომელიც 2008 წლის 31 იანვარს ჩასწორდა (No 5727) და მიიღო
დასახელება: „კანონი თამბაქოს ნაწარმის საშიშროების პრევენციისა და
კონტროლის შესახებ“.
 კანონის მიზანი იყო საჭირო ზომების მიღება ინდივიდებისა და მომავალი
თაობის თამბაქოს ნაწარმის საფრთხეებისაგან დასაცავად, ასევე
ნებისმიერი სახის რეკლამის, აქციებისა თუ სპონსორების ხელშეწყობისაგან,
რათა ყველა ადამიანს შეძლებოდა სარგებლობა სუფთა ჰაერით.
 2008 წლის 3 იანვარს კანონის ჩასწორებული ვარიანტით თამბაქოს ნაწარმის
მოხმარება აიკრძალა:
1. საჯარო სამსახურებში, უშუალოდ დაწესებულების შიგნით;
2. იურიდიული პირების კერძო საკუთრებებში, რომელთა შენობები უშუალოდ
გამოიყენება განათლების, ჯანმრთელობის, წარმოების, კომერციული, კულტურის,
სპორტული და გასართობი მიზნებით, დერეფნების ჩათვლით, გარდა კერძო
ოჯახებისა.
3. საქალაქთშორისო ტრანსპორტებში: სარკინიგზო, საზღვაო, საჰაერო. ასევე,
მათთვის, ვინც კერძო სატრანსპორტო საშუალებათა თუ ტაქსების მძღოლთა
ადგილებს მოირგებდნენ.
4. სკოლამდელი განათლების ინსტიტუტების, დაწყებითი და საშუალო სკოლების,
ასევე კერძო დაწესებულებების, რომლებიც ემსახურებიან სტუდენტთა მომზადებას
სხვდასხვა გამოცდასა თუ სოციალურ-კულტური მიზნების გახორციელებას, შიდა
და გარე ტერიტორიებში, რომლებიც მიჩნეულია შენობის ნაწილად.
5. კანონიერ მესაკუთრეთა რესტორნებში, გასართობ ბარებს, კაფეტერიებსა თუ
კაფეებში.
 ღონისძიებები

 თურქეთი 2015 წლის 1-ლი ივლისიდან არის ერთადერთი ქვეყანა

მსოფლიოში, რომელსაც გახორცილებული აქვს 6 საუკეთესო
საშუალება (MPOWER) თამბაქოს კონტროლისათვის მიღწევის
უმაღლეს დონეზე:
1. M (Monitoring) - მონიტორინგი,
2. P (Smoke-Free Policies) - თავისუფალი მოწევის პოლიტიკა,
3. O (Cessation Programmes) - შეწყვეტის პროგრამა,
4. W (Warnings) - ჯანმრთელობის გაფრთხილება და მას მედია,
5. E (Advertising Bans) - სარეკლამო აკრძალვები,
6. R (Taxation) - დაბეგვრა.
 2004 წლის 31 დეკემბერს თურქეთმა მოახდინა „ჯანმოს კონვენციის
ფარგლებში“ რატიფიცირება, ხოლო 2005 წლის 31 მარტს
ხელშეკრულება ძალაში შევიდა. ჯანმოს კონვენცია თამბაქოს
კონტროლზე არის პირველი ხელშეკრულება ჯანმო-ს
მოლაპარაკების ეგიდით.
 ის მიღებულ იქნა მსოფლიო ჯანდაცვის ასამბლეის მიერ 2003 წლის 21
მაისს, ხოლო ძალაში 2005 წლის 27 თებერვალს შევიდა. აქედან
მოყოლებული ჯანმოს კონვენცია გახდა ერთ-ერთი ყველზე სწრაფად
და ფართოდ აღიარებული ხელშეკრულება გაერთიანებული ერების
ისტორიაში.
 ჯანმო რეკომენდაციას უწევს თამბაქოს აქციზის გაზრდას. ისინი
ანგაროშობენ მინიმუმ 70%-ს საცალო ფასებისა.
1996-2006 წწ-ში ჩატარდა კვლევა-თურქეთის თამბაქოს საწინააღმდეგო კანონის
გავლენა დაწყებით კლასის მოსწავლეებზე ქალაქ ედირნეში. რის შედეგადაც
აღმოჩნდა,რომ თამბაქოს საწინააღმდეგო კანონმა დადებითად იმოქმედა
დაწყებითი სკოლის მოსწავლეებზე რაც გამოიხატება შემდგომში: პირველი სამი
წლის შეფასებისას დაფიქსირდა, რომ მნიშვნელოვნად შემცირდა მოწევის
გავრცელება, ისევე როგორც, სიგარეტის შეძენის მაჩვენებელი,ასევე შემცირდა
სიგარეტის ბრენდებისა და ლოგოების ცდნობადობა.

კვლევა განხორციელდა ერთსა და იმავე კლასებში და ერთსა და იმავე სკოლებში

დროის სხვადასხვა პერიოდში. 1996 წლის ივნისში გამოიკითხა 772 ბავშვი, 1999
წლის თებერვალში -1,157 ბავშვი და 2006 წლის ივნისში- 719 ბავშვი.
 კითხვაზე „როგორ აფასებთ თქვენი მშობლების მიერ სიგარეტის
მოწევის ფაქტს“, რესპონდენტების უმრავლესობის პასუხი იყო
„უარყოფითად“ , რომლის პროცენტული წილიც წლების
განმავლობაში იზრდებოდა.

 კითხვაზე „როგორ აფასებთ საჯარო სივრცეში სიგარეტის მოწევის

ფაქტს“, პასუხი „უარყოფითად“ მნიშნელოვნად გაიზარდა 1996
წლის შემდეგ 1999 წელს, ხოლო უმნიშვნელოდ შემცირდა 2006 წელს.

 კვლევის შესაჯამებლად უნდა აღვნიშნოთ, რომ თამბაქოს

საწინააღმდეგო კანონის მიღების შემდეგ ,მწეველი ბავშვების
პროცენტული წილი ქალაქ ედირნეში საგრძნობლად შემცირდა. თუ
მაჩვენებელი 1996 წელს 13.9% იყო , 2006 წელს ის 2.2% -მდე
შემცირდა.
   ნორმა არვიცი ცუდად P
ლურად % %  
%
1.როგორ ხვდებით მშობლების მიერ სიგარეტის მოწევის ფაქტს? 1996   9.9 15.7 74.4 P<0.001
7.2 12.7 80
 
1999 4 11 85
2006  
10.4 22 67.6 p<0.001
2.როგორ ხვდებით მასწავლებლების მიერ სიგარეტის მოწევის 1996   6.8 9.6 73.6
ფაქტს? 1999   4.7 13.8 81.5
2006
9.9  16.4 73.7 p<0.001
3.როგორ ხვდებით სიტუაციას, როდესაც დახურულ 1996 2.9 11.7 85.5
საჯარო სივრცეებში ხალხი ეწევა? 1999 4.3 11.1 84.6
2006
   
 
 
თამბაქოს წინააღმდეგ მკაცრი ზომების მიღებიდან 3 წლის შემდეგ თურქეთში
თამბაქოს მოხმარება 15 % -ით შემცირდა. თუმცა ეს არ აღმოჩნდა საკმარისი ,
თურქეთის ჯანდაცვის სამინისტროში შეიქმნა სპეციალური განყოფილება,
რომელსაც დაევალა თამბაქოს კონტროლის ეროვნული პროგრამის და
სამოქმედო გეგმის შემუშავება. 2008 წელს კანონი თამბაქოს წინააღმდეგ
გამკაცრდა.
თამბაქოს წინააღმდეგ ბრძოლაში არსებობს ორი ძირითადი ელემენტი:
საზოგადოებაში თამბაქოს მოხმარების შემცირება და არამწეველი
მომხმარებლების დაცვა,რასაც ხელს უწყობს შემუშავებული კანონები.
აღსანიშნავია ისიც, რომ ამ დროის განმავლობაში მნიშვნელოვნად
გაიზარდა მოსახლეობის ცნობიერება თამბაქოს უარყოფითი თვისებების
შესახებ.თურქეთის ჯანდაცვის სამინისტრომ დააარსა 24 საათიანი
საკონსულტაციო ცხელი ხაზი მოწევაზე თავის დანებების
მსურველთათვის.2018 წლის მონაცემებით , ამ პროგრამაში სულ 35,153
ადამიანი იყო გაწევრიანებული.
კანონის ეფექტურობა საქართველოს მაგალითზე

თამბაქოს მოხმარების კუთხით საქართველო მსოფლიოში მე-12, ხოლო ევროპის

რეგიონში მე-2 ადგილზეა.

 ახალი თაობის კანონი თამბაქოს კონტროლის შესახებ საქართველოს მოქალაქეებს პირველ

რიგში შეუნარჩუნებს ჯანმრთელობას, გაადაარჩენს ბევრ სიცოცხლეს.
 შემდეგი 15 წლის განმავლობაში, გადავარჩენთ 53 ათასზე მეტ თანამოქალაქეს ნაადრევი და
მტანჯველი სიკვდილისგან
 ქვეყნის ეკონომიკისთვის დაიზოგება 3.5 მილიარდი ლარი.

ეს ციფრები მოყვანილია კვლევაში, რომელიც გაეროს განვითარების პროგრამისა და

საქართველოს საერთაშორისო პარტნიორების თანამშრომლობით ჩატარდა.