GIỚI HẠN HÀM SỐ

(limit)

http://e-learning.hcmut.edu.vn/
 KHÁI NIỆM (CONCEPT)

Hàm số y = f(x) xác định trong lân cận x0 ( có thể không

xác định tại x0). Nếu giá trị của f(x) rất gần với a khi x đủ
gần x0 thì a gọi là giới hạn (limit) của f tại x0.
Xem 2 VD số sau đây:
x f(x)
sin x  0.1000 0.8415
1 / f ( x)  , khi x  0  
x 
 0.01000

0.9588
 
 
 0.001000 0.9816
 
f(x) không xác định tại 0, nhưng  
 0.0001000 0.9896
 
khi x  0 thì f(x)  1 
0.00001000

0.9935
 sin x
Đồ thị của hàm số f ( x)  ,
x
không bị đứt tại x  0

Lúc này coi như f(0)  1

(giới hạn của f tại x = 0 là 1)
  x f(x)
2 / f ( x)  sin , khi x  0
x
 1 0
f(x) không xác định tại 0, nhưng  0.5 0
 
khi x  0 thì f(x)  0  0.1 0
 0.0001 0 
SAI vì  
0.000001 0 

2  
x    2 k , k  Z  f(x) = 1
4k  1 x 2

Có vô số giá trị x gần 0 mà f(x) = 0, hoặc f(x)=1

 ĐỊNH NGHĨA (definition) GIỚI HẠN HÀM SỐ

lim f ( x)  a (hữu hạn)

x x0

   0,   0 : x  D, x  x0    f ( x)  a  

f (x)
a



x x0
 ĐỊNH NGHĨA GIỚI HẠN HÀM SỐ QUA DÃY

lim f ( x )  a   xn   D & xn  x0 ,
x  x0

nếu lim xn  x0 thì lim f ( xn )  a

n n

Tiện ích của định nghĩa:

1. Áp dụng chung cho cả trường hợp a hay xo là .
2. Các tính chất và phép toán của giới hạn dãy vẫn còn
đúng cho giới hạn hàm số.
3. Dễ dàng trong việc chứng minh hàm số không có giới
hạn.
 CÁC PHÉP TOÁN TRÊN DÃY HỘI TỤ

lim tổng (hiệu, tích, thương, căn,…)

= tổng (hiệu…) lim

 lim xn , lim yn (hữu hạn)

n n

lim  x  y   lim x  lim y

 n n n n n n n


n n n
 n

 lim xn yn  lim xn lim yn ÑK : lim yn  0

 n n

lim xn  lim xn ÑK : xn  0 & lim xn  0
n

 Phương pháp chứng minh hàm không có giới hạn

Chọn 2 dãy {xn} và  lim xn  lim xn  x0

n n

{x’n} sao cho: lim
 n f ( xn )  lim f ( xn )
n

1
Ví dụ: 1. Chứng minh f ( x)  không có gh khi x  0
x
1 n  n 
Chọn xn  0, f ( xn )  n +
n
1 n 
xn   0, f ( xn )   n n  
n
 lim f ( xn )  lim f ( xn )
n n
2. Chứng minh: f ( x )  sin x Không có gh khi x  + 

(xo = + )
n 
xn  n +
Chọn
 n 
xn   2n +
2
n 
f ( xn )  sin( n )  0 0

f ( xn )  sin   2n   1
 n 
1
2 

 lim f ( xn )  lim f ( xn )

n n
 GIỚI HẠN MỘT PHÍA (one – sided limit)

•Giới hạn trái tại lim f ( x)  a   xn   D & xn  x0 ,

x0: x  x0

nếu lim xn  x0 thì lim f ( xn )  a

(left – hand limit)

•Giới hạn phải tại x0:

(right – hand limit)
lim f ( x)  a
x  x0

(Xét xn > x0 và xn  x0)

xo
 GIỚI HẠN MỘT PHÍA

lim f ( x)  a
x  x0

lim f ( x)  a
 lim f ( x)  a
x  x0

x  x0

VD: 1 , x  1,

1 / f ( x)   x Xét gh của f (x) tại x0 = 1
2 x  1 , x  1,

lim f ( x)  lim 1
1  lim (2 x  1)  lim f ( x)
x1 x1 x x1 x1

 lim f ( x)  1
x 1
 1
2 / f ( x)  , Xét gh của f (x) tại x0 = 0
x

1 1
lim f ( x)  lim  , lim f ( x)  lim  
x0 x 0 x x 0 x0 x

 f (x) không có gh khi x  0.

x
3 / lim
x 0 x
 Giới hạn cho hàm mũ

f ( x)   u ( x)
v( x)
Xét hàm số có dạng:

 lim u ( x)  a  0
 x x0  lim f ( x)  a b
 x  x0
 xlim v( x)  b  R
 x0

Chứng minh:

v( x)
lim  u ( x)   lim ev ( x )ln u ( x )
x  x0 x  x0
 Tiêu chuẩn giới hạn kẹp (squeeze)

h  x   f  x   g  x  , với mọi x trong lân cận C,

lim h  x   a  lim g  x   lim f  x 

x C x C x C

C có thể là số, là vô cùng, hay một phía.

 7 DẠNG VÔ ĐỊNH (indeteminate forms)

• Đối với 4 phép toán cộng, trừ, nhân, chia:

0 
  ,0  , ,
0 

v x 
• Đối với dạng mũ  u  x 
 0 0
1 ,0 , 
 BẢNG TÓM TẮT GIỚI HẠN CƠ BẢN
 0

 0
  0  lim x  ,
 x
 
  0  xlim

x 0

0  a 1 a 1
a  1  lim a x  , lim a x  0
 x  x 
 x x
 0  a  1  lim a  0, lim a  
x x 

 xlim ln x  


 xlim ln x  
0 
 BẢNG TÓM TẮT GH CƠ BẢN
1
sin x tanx
1 / lim  1  x   e
x 6 / lim  1, lim  1,
x 0 x 0 x x 0 x

1  cos x 1
ln(1  x) lim 2

2 / lim 1 x 0 x 2
x 0 x arcsin x arctanx
7 / lim  1, lim  1,
ex 1 x 0 x x 0 x
3 / lim  1,
x 0 x
sinh x cosh x  1 1
8 / lim  1, lim 2

x 0 x x 0 x 2
ax 1
4 / lim  ln a
x 0 x ln p x
9 / lim   0,   0
x  x

(1  x)  1 x
5 / lim  lim x  0, a  1
x 0 x x a
 GIỚI HẠN CƠ BẢN

1
1 / lim  1  x   e
x
x 0

ln(1  x) 1
2 / lim  lim ln(1  x) x  ln e  1
x 0 x x 0

ex 1
3 / lim  1, vì với phép đặt : ex – 1 = u, ta có
x 0 x
ex  1 u 1
lim  lim  lim 1
x 0 x u 0 ln(u  1) u 0 ln(u  1)

u
 GIỚI HẠN CƠ BẢN

ax 1 e x ln a  1
4 / lim  lim  ln a  ln a
x 0 x x0 x ln a


(1  x)  1 e ln(1 x )
 1 ln(1  x)
5 / lim  lim  
x 0 x x 0  ln(1  x ) x

arcsin x u
7 / lim  lim 1
x 0 x u 0 sin u

sinh x e x  e x 1  e x  1 e x  1 
8 / lim  lim  lim     1,
x 0 x x 0 2x x0 2
 x x 
 LƯU Ý KHI TÍNH GIỚI HẠN

1. Nhớ kiểm tra dạng vô định trước khi lấy giới hạn.
2. Tùy theo dạng vô định, chọn gh cơ bản thích hợp.
3. Nếu dạng VĐ là 0,   , chuyển về 0/0 hoặc /
4. Nếu là dạng VĐ mũ, biến đổi theo các cách sau:
a. lấy lim của ln f (x)
v(x)
b. [u(x)] = ev(x)ln u(x)
c. Dạng 1, thường dùng gh (1+x)1/x  e

5. lim f  x   0  lim f  x   0
x  x0 x  x0
 1
1 / lim  1  x   e
x
VÍ DỤ
x 0

ln(1  x )
2 / lim 1
x 0 x 1  cos5 x
3 / lim
ex  1
 1, 1 / lim Dạng 0/0
x 0 x
x 0 1  cos 2 x
ax  1
4 / lim  ln a
x 0 x
(1  x )  1
5 / lim
x 0 x
 1  cos5 x
sin x tanx 2
6 / lim  1, lim  1,
 lim
(5 x) (5 x) 2

x 0 x x 0 x

lim
1  cos x 1
 x 0 1  cos 2 x (2 x) 2
2
x 2
(2 x) 2
x 0

arcsin x arctanx
7 / lim  1, lim  1,
x 0 x x 0 x

sinh x cosh x  1 1
8 / lim  1, lim  1 / 2 25 25
x 0 x x 0 x2 2   
9 / lim
ln p x
 0,   0 1/ 2 4 4
x  x 

x
lim  0, a  1
x  a x
 1
1 / lim  1  x   e cos x
2 / lim A
x
x 0
Dạng 0/0
2 / lim
ln(1  x )
1    2x
x 0 x x
ex  1 2
3 / lim  1,
x 0 x 
ax  1 Đặt: u  x  x0  x 
4 / lim
x 0 x
 ln a 2
(1  x )  1

cos   u 

5 / lim 
x 0 x
6 / lim
sin x
x 0 x
 1, lim
tanx
x 0 x
 1,
A  lim 2 
1  cos x 1 u 0 2u
lim 2

x 0 x 2
arcsin x
 1, lim
arctanx
 1, sin u 1
7 / lim
x 0 x x 0 x  lim 
u 0 2u 2
sinh x cosh x  1 1
8 / lim  1, lim 
x 0 x x 0 x2 2
ln p x
9 / lim  0,   0
x  x 

x
lim  0, a  1
x  a x
 1
1 / lim  1  x   e
x 0
x
esin x  1
ln(1  x )
1
3 / lim Dạng 0/0
2 / lim
x 0 x x 0 x
ex  1
3 / lim  1,
x 0 x

4 / lim
ax  1
 ln a esin x  1 sin x
x 0 x  lim 
(1  x )  1 x  0 sin x x
5 / lim 
x 0 x
sin x tanx
6 / lim  1, lim  1,
x 0 x x 0 x
 1 1  1
1  cos x 1
lim 2

x 0 x 2
arcsin x arctanx
7 / lim  1, lim  1,
x 0 x x 0 x

sinh x cosh x  1 1
8 / lim  1, lim 
x 0 x x 0 x2 2
ln p x
9 / lim  0,   0
x  x 

x
lim  0, a  1
x  a x
 1
1 / lim  1  x   e
x 0
x
e2 x  3x
ln(1  x )
1
4 / lim Dạng 0/0
2 / lim
x 0 x x 0 x
ex  1
3 / lim
x 0 x
 1,
e 2 x  1  (3x  1)
ax  1
 lim
4 / lim
x 0 x
 ln a x 0 x
(1  x )  1
5 / lim   e 2 x  1 3x  1
x 0 x  lim  2    2  ln 3
6 / lim
sin x
x 0 x
 1, lim
tanx
x 0 x
 1, x 0  2x x 
1  cos x 1
lim 
x 0 x 2
2 Có thể biến đổi như sau:
arcsin x arctanx
 1, lim  1,

 
7 / lim x
x 0 x x 0 x 2
e2 x  3x x
e 3 1
8 / lim
sinh x
 1, lim
cosh x  1 1
 3
x 0 x x 0 x2 2 x x
ln p x
9 / lim
x  x 
 0,   0
x 0  e 2

x
 1  ln  
lim
x  a x
 0, a  1
3
 1
1 / lim  1  x   e
tan x  sin x
x
x 0

2 / lim
ln(1  x )
1 5 / lim Dạng 0/0
x 0 x x 0 x3
ex  1
3 / lim  1,
x 0 x
ax  1  1 tan x 1 sin x 
4 / lim  ln a  lim  2  2
x x 
x 0 x
x 0  x x
(1  x )  1
5 / lim 
x 0 x
sin x tanx
6 / lim  1, lim  1,  1 1
x 0 x x 0 x
 lim  2  2   0 SAI
lim
1  cos x 1

x 0  x x 
2
x 0 x 2
arcsin x arctanx
7 / lim  1, lim  1,
x 0 x x 0 x

sinh x cosh x  1 1
8 / lim  1, lim 
x 0 x x 0 x2 2
ln p x
9 / lim  0,   0
x  x 

x
lim  0, a  1
x  a x
 1
1 / lim  1  x   e
tan x  sin x
x
x 0

2 / lim
ln(1  x )
1 5 / lim Dạng 0/0
x 0 x x 0 x3
ex  1
3 / lim  1,
x 0 x
ax  1 tan x(1  cos x)
4 / lim
x
 ln a  lim
x3
x 0
x 0
(1  x )  1
5 / lim 
x 0 x tan x 1  cos x 1
6 / lim
sin x
 1, lim
tanx
 1,
 lim  2
 1
x 0 x x 0 x x 0 x x 2
1  cos x 1
lim 2

x 0 x 2
arcsin x arctanx
7 / lim  1, lim  1,
x 0 x x 0 x

sinh x cosh x  1 1
8 / lim  1, lim 
x 0 x x 0 x2 2
ln p x
9 / lim  0,   0
x  x 

x
lim  0, a  1
x  a x
 1
1 / lim  1  x   e
x
4 x 3
x 0
 2x  3  (Dạng 1)
2 / lim
ln(1  x )
1 6 / lim  
x 0 x x   2 x  1 
ex  1
3 / lim  1,
x 0 x
4 x 3
ax  1
 ln a  4 
4 / lim
x 0 x  lim 1  
(1  x )  1 x   2x  1
5 / lim 
x 0 x
sin x tanx
6 / lim  1, lim  1,
x 0 x x 0 x
4
lim
1  cos x 1
 0 (4 x  3)
x 0 x 2
2
2 x 1  2 x1
arcsin x
 1, lim
arctanx
 1,

7 / lim
x x   4  4 
 lim 1 
x 0 x 0

  
sinh x cosh x  1 1 x   2x  1
8 / lim
x 0 x
 1, lim
x 0 x2

2  
ln p x
9 / lim  0,   0
x  x 

lim
x 
 0, a  1
e 16 2
e 8

x  a x
 5
x2  1
1
1 / lim  1  x   e
x
x 0

ln(1  x ) 7 / lim  A Dạng 0/0

2 / lim
x 0 x
1 x 1 3 x  1
ex  1
3 / lim  1,
x 0 x
ax  1 Đặt: u  x  x0  x  1
4 / lim  ln a
x 0 x
(1  x )  1
5 / lim
x 0 x
 5
(u  1) 2  1
sin x tanx A  lim 3 u 1 1
6 / lim  1, lim  1,
x 0 x x 0 x u 0
1  cos x 1 2/5
lim
x 2

2 (u  1) 1
 lim
x 0

arcsin x arctanx
7 / lim
x 0 x
 1, lim
x 0 x
 1,
u 0 (u  1)1/3  1
sinh x cosh x  1 1
8 / lim
x 0 x
 1, lim
x 0 x2

2 (u  1) 2/5  1 u
ln p x
 lim 
9 / lim
x  x 
 0,   0 u 0 u (u  1)1/3  1
x
lim  0, a  1
x  a x
 1
1 / lim  1  x   e
x

ln(1  2 x 2 )
x 0

2 / lim
ln(1  x )
1 8 / lim Dạng 0/0
sin 2 x
x 0 x
x
e 1 x 0
3 / lim  1,
x 0 x
ax  1
4 / lim
x 0 x
 ln a ( ln tiến về 0)
(1  x )  1
5 / lim 
x 0 x
6 / lim
sin x
 1, lim
tanx
 1, ln(1  2 x 2 ) x2
x 0 x x 0 x
 lim   2
lim
1  cos x 1
2

x 0 2 x2 sin 2 x
x 0 x 2
arcsin x arctanx
7 / lim  1, lim  1, 2 2
x 0 x x 0 x
ln(1  2 x )  x 
 lim     2
2 x2  sin x 
sinh x cosh x  1 1
8 / lim
x 0 x
 1, lim
x 0 x2

2
x 0
ln p x
9 / lim  0,   0
x  x 

x
lim  0, a  1
x  a x
 1
1 / lim  1  x   e
x
x 0

ln(1  x ) ln(1  2 x 2 ) Dạng ∞/∞

2 / lim 1 8 / lim
x
x2
x 0
x 
ex  1
3 / lim  1,
x 0 x
ax  1
4 / lim
x 0 x
 ln a ( ln tiến về ∞)
(1  x )  1
5 / lim 
x 0 x
sin x
 1, lim
tanx
 1, ln(1  2 x ) 1  2 x
2 2
 lim 
6 / lim
x 0 x x 0 x

lim
1  cos x 1
2

x  1 2x 2
x 2
x 0 x 2
arcsin x arctanx
7 / lim  1, lim  1,
x 0 x x 0 x
ln u
sinh x cosh x  1 1  lim  2  0 2  0
8 / lim
x 0 x
 1, lim
x 0 x2

2 x  u
ln p x
9 / lim  0,   0
x  x 

x
lim  0, a  1
x  a x
 1
1 / lim  1  x   e
x 1
x 0
100 x 2
2 / lim
ln(1  x )
1 9 / lim x e Dạng 0
x 0 x x 0
ex  1
3 / lim  1,
x 0 x

4 / lim
ax  1
 ln a
1
x 0 x 2
e x
5 / lim
(1  x )  1
  lim
x 0 x x 0  1 50
sin x tanx
6 / lim
x 0 x
 1, lim  1,  2
 
x 0 x

1  cos x 1
x
lim 2

x 0 x 2
7 / lim
arcsin x
 1, lim
arctanx
 1, eu
x 0 x x 0 x  lim  
sinh x cosh x  1 1
u  u 50
8 / lim  1, lim 
x 0 x x 0 x2 2
ln p x
9 / lim  0,   0
x  x 

x
lim  0, a  1
x  a x
 1
1 / lim  1  x   e
x 1
10 / lim  x  e  3ln x 
x 0
5 x
2 / lim
ln(1  x )
1 x 
x
Dạng 0
x 0 x
ex  1
3 / lim  1,
x 0 x
ax  1 1
4 / lim  ln a
x 0 x  x5 ln x  x
(1  x )  1  lim e 1  x  3 x 
5 / lim
x 0 x
 x 
 e e 
sin x tanx
6 / lim  1, lim  1,
x 0 x x 0 x

1  cos x 1
lim 2

x 0 x 2
arcsin x arctanx
7 / lim  1, lim  1,
x 0 x x 0 x  e 10  e
sinh x cosh x  1 1
8 / lim  1, lim 
x 0 x x 0 x2 2
ln p x
9 / lim  0,   0
x  x 

x
lim  0, a  1
x  a x
 sin x Không có dạng vô định.
11 / lim
x  x

1 sin x 1
   , với mọi x > 0
x x x
x+

0 0

 lim
sin x
x  x
0
 Một lưu ý

Nếu lim f  x   0, g  x   M , x  Vx0

x x0

thì lim f  x  g  x   0.
x  x0

Giới hạn của tích một hàm tiến về 0 với một hàm bị
chận thì bằng 0.