Professional Documents
Culture Documents
Adolesan (Ergen)
Sağlığı
Adolesan (Ergen)
ERGEN: (Dünya Sağlık Örgütü tanımına göre)
Normal fizyolojik olarak puberteye giriş ile tam erişkin görünümü arasındaki,
10 ile 19 yaş arasındaki genç bireye denir.
• ERGENLİK: Çocukluk ile erişkinlik arasındaki dönem olarak tanımlanır.
Ergenlik
• Ergenlik, insan gelişiminin en hızlı aşamalarından biridir.
• Hem bireysel hem de çevresel özellikler, ergenlik döneminde meydana gelen değişimleri etkiler.
• Genç ergenler, kapasiteleri henüz gelişme aşamasında iken ve ailenin koruma alanı dışına
çıkmaya başladıklarında özellikle savunmasız olabilir.
• Ergenlikte meydana gelen değişiklikler, sadece ergenlik dönemini değil, tüm yaşam boyu sağlık
halini etkilemektedir.
TIP FAKÜLTESİ AİLE HEKİMLİĞİ AD.
Medical Faculty, Department of Family Medicine
Ergenlik
• Ergenlik, belirli sağlık ve gelişim ihtiyaçları ve hakları ile bir yaşam periyodudur. Ayrıca, bilgi ve beceri
geliştirme, duyguları ve ilişkileri yönetmeyi öğrenme ve ergenlik yıllarının keyfini çıkarmaya ve
yetişkin rollerini üstlenmek için önemli olacak nitelik ve yetenekleri edinme zamanıdır.
• Bütün toplumlar, çocuk olmak ve yetişkin olmak arasında bir fark olduğunu kabul eder. Çocukluktan
yetişkinliğe bu geçişin tanımı, kültürler ve zaman içinde farklılaşmaktadır. Geçmişte genellikle
nispeten daha hızlı olmuştur ve bazı toplumlarda halen hızlı bir geçiş vardır.
TIP FAKÜLTESİ AİLE HEKİMLİĞİ AD.
Medical Faculty, Department of Family Medicine
Ergen Sağlığı
• Ergenlik, her ne kadar sağlıklı birey ve yaş gurubu olarak görülse de birçok sağlık problemi eşlik
edebilmektedir.
• 2015 yılında 1,2 milyon ergen, önlenebilir veya tedavi edilebilir hastalık sebebiyle ölmüştür.
• Diğer ölüm sebepleri:, Alt solunum yolu enfeksiyonları, İntihar, İshal ve Boğulma
• 15-19 yaş arası Kız ergenlerde en sık ölüm sebebi: Gebeliğe bağlı komplikasyonlar
TIP FAKÜLTESİ AİLE HEKİMLİĞİ AD.
Medical Faculty, Department of Family Medicine
Ergen Sağlığı
• 20 yaş altı kızların yaklaşık onda biri, cinsel tacize maruz kalıyor.
TIP FAKÜLTESİ AİLE HEKİMLİĞİ AD.
Medical Faculty, Department of Family Medicine
Ergenliğin başlangıcını
Genetik ve Çevresel Faktörler belirler
• Çevresel Faktörler:
Sosyoekonomik durum
Beslenme
Ergenlik ve beslenme
• Obez kızlarda menarş daha erken başlar.
• Malnutrisyonu, kronik hastalıkları bulunanlarda, fizik aktiviteleri çok artmış kişilerde puberte
gecikir.
HİPOFİZ
Gonadotrop hücreler
FSH , LH
GONADLAR
Testis Over
Testesteron Estradiol
Ergenlik
• Ergenlik, sekonder seks karakterlerinin gelişimin başlangıcı ile fiziksel ve cinsel gelişmenin
tamamlanması arasındaki çocukluktan erişkin hayata geçiş dönemini kapsamaktadır.
• Bu dönem:
Fiziksel büyüme
Cinsel gelişme
• Ergen birkaç yıl gibi kısa bir dönemde erişkin boyutlarına ulaşır.
• Kız ve erkek ergenlerde vücut boyutları ve vücut şeklinde olan değişiklikler birbirinden farklı
hızda ve zamanda olmaktadır. Değişik organ ve dokular için büyüme hızı farklıdır. Bu dönemde
en hızlı büyüme üreme organlarında olmaktadır.
TIP FAKÜLTESİ AİLE HEKİMLİĞİ AD.
Medical Faculty, Department of Family Medicine
• Boy uzama hızının maksimuma ulaştığı döneme “Boy Uzama Atağı” adı verilir. Boy uzama atağı 11 -
16 yaşları içinde genellikle iki-üç yıl kadar devam eder. Kızlarda ortalama 12. yaşta, yılda 9 -10 cm,
erkeklerde ortalama 14. yaşta, yılda 10 -11 cm uzama görülür.
• Bu dönemde toplam boyca uzama; kızlarda 25 cm, erkeklerde 28 cm civarında gerçekleşir. Erişkin
erkek ve kadınlar arasında; ergenliğe girme yaşı, yıllık boy uzama oranı ve ergenlik süresinin
farklılığından dolayı ortalama 12 -13 cm boy farkı olur.
TIP FAKÜLTESİ AİLE HEKİMLİĞİ AD.
Medical Faculty, Department of Family Medicine
• Büyüme hızı bütün yıl boyunca devam etmekle birlikte, ilkbahar ve yaz aylarında artış gösterir.
• Ergenlikte büyüme atağı sürecinde erkeklerde omuzlar, kızlarda ise kalçalar daha fazla genişler.
• Ergenlerde büyümesi ilk hızlanan vücut kısmı bacaklardır. Gövde uzamasında hızlanma bacaklardan
bir yıl sonradır.
TIP FAKÜLTESİ AİLE HEKİMLİĞİ AD.
Medical Faculty, Department of Family Medicine
• Kas dokusu, kızlarda adet görmeyle; erkeklerde boyca uzama atağı ile eş zamanlı olarak en
yüksek değerlere ulaşır.
• Deri altı yağ dokusu, her iki cinste de ergenliğin ilk yıllarında azalır. Yağ dokusundaki azalma,
boy uzama atağında en yüksek değere ulaşır.
• İskelet kitlesi, akciğer, kalp, karaciğer, dalak, böbrek gibi organlar da büyüklük ve ağırlıklarını
ikiye katlarlar.
TIP FAKÜLTESİ AİLE HEKİMLİĞİ AD.
Medical Faculty, Department of Family Medicine
• Bu dönem cinsel kimlik gelişimi açısından erken çocukluk döneminden sonra önemli diğer bir
süreçtir. Bu açıdan da ergenlere duyarlı yaklaşılması gerekmektedir.
TIP FAKÜLTESİ AİLE HEKİMLİĞİ AD.
Medical Faculty, Department of Family Medicine
• Memelerin gelişmesi (telarş) ortalama 11 yaşlarında başlarken, ilk adet kanaması (Menarş),
bundan yaklaşık 2 - 2,5 yıl sonradır.
• Erkeklerde boy uzaması 14-16 yaşında maksimuma ulaşır ve 18 yaş civarına kadar
devam eder.
TIP FAKÜLTESİ AİLE HEKİMLİĞİ AD.
Medical Faculty, Department of Family Medicine
Ergen Gebeliği
• Bir çok ülkede olduğu gibi ülkemizde de erken yaşta gebelikler sık görülmektedir.
• İlk gebelik kırsal alanda yaşayanlarda kentsel alanda yaşayanlardan daha fazla görülmektedir. Erken yaşta
gebelikleri olan kadınlar genellikle gençlik dönemleri bitmeden ikinci gebeliklerini de yaşamaktadırlar.
• Ergen gebeliği sırasında; anemi, düşük doğum ağırlığı, erken doğum ve doğumun yan etkileri erişkinlere göre
daha sık olarak görülmektedir.
• Ergen gebeliğinde anne ölüm hızı, erişkin kadınlardaki anne ölüm hızına göre 3-4 kat daha fazladır.
• Ayrıca ergen kadınlar, evlilik nedeniyle öğretim kurumlarından ayrılmakta, toplum içinde sosyal statüleri çocuk
sahibi olma ile belirlenmektedir.
• Ergen gebeliklerinin önlenmesi için evli veya evli olmayanlara aile planlaması yöntemlerinin eğitimi verilmeli (bire
bir eğitim, okul içi seminer eğitimi vb.), evlilik yaşı geciktirilmeli, okul süresi uzatılmalı, kadınların rollerinin
değişimi sağlanmalıdır.
TIP FAKÜLTESİ AİLE HEKİMLİĞİ AD.
Medical Faculty, Department of Family Medicine
Ergen Gebeliği
Önlemlere Rağmen Gebelik Oluşmuşsa;
• Doğum sonrası emzirme, çocuk bakımı, aile planlaması, CYBE konularında eğitim yapılmalı,
• Ergenlik dönemi zor geçen bir dönem olmasına rağmen, birçok ergen bu
zorluklarla baş edebilir. Ancak bazıları baş etme konusunda sıkıntı yaşayabilir.
TIP FAKÜLTESİ AİLE HEKİMLİĞİ AD.
Medical Faculty, Department of Family Medicine
Genellemeler yapabilir, soyut düşünebilir ve çevresel uyaranlara, düşünerek tepki verebilir, bilişsel
gelişim tamamlanır.
Cinsel kimlik gelişmiştir ve karşı cinse ilgi duyma, tanımaya çalışma önem kazanır.
Anne babadan farklı birey olma ve bu durumu onlara kabul ettirme isteğinden dolayı çatışmalar çıkar.
Bağımsızlık istekleri doğrultusunda aile bireyleri ile ergen arasında değişik tartışmalar ortaya çıkabilir.
• Sonunda ergen; kimlik duygusu edinme, yakın ilişkiler kurabilme, kendine iş ve eş seçebilme
gibi becerileri kazanır ve toplum içinde erişkin rollerini üstlenecek sorumluluğa sahip olarak
erişkinlik dönemine geçer.
• Ergen, erken ve orta ergenlikte destekleyici bir aile ve arkadaş grubunda bulundu ise geç
ergenlik dönemini de başarı ile geçirir.
TIP FAKÜLTESİ AİLE HEKİMLİĞİ AD.
Medical Faculty, Department of Family Medicine
• Akne Vulgaris:
Aknelerin görülme oranı kızlar ve erkeklerde eşit olmakla birlikte, erkeklerde 14-19 yaşta daha sık
görülür ve daha şiddetlidir. Kızlarda ise 10-17 yaşlar arasında daha sık görülür, erkeklere göre daha
hafif ve uzun sürelidir.
Ergenlikte salgılanan hormonların etkisiyle artan yağ bezleri bu gözenekleri tıkar ve akne meydana
gelir. Yüz, gövde ve sırtın üst kesimlerinde sık görülür.
TIP FAKÜLTESİ AİLE HEKİMLİĞİ AD.
Medical Faculty, Department of Family Medicine
• Akne Vulgaris:
• Akne oluşumunda ailesel yatkınlık vardır. Ayrıca adet döngüsü, kozmetikler, ilaçlar ve stres akne
oluşumunu etkiler. Yenilen yiyeceklerin etkisi gözlenmemiştir. Akneler içinde bakteri birikmesi iltihap
oluşturabilir. Enfekte akneleri sıkmak mikrobun yayılmasına veya iz kalmasına, neden olabilir.
• Kız ve erkeklerin dış görünüşlerine çok önem verdikleri ergenlik döneminde ortaya çıkan akneler, ergeni
psikolojik olarak da etkiler.
• Aknesi olan bir ergenin yüzünü günde 1-3 kez suyla ve kuruluk oluşturmayacak bir sabunla yıkaması uygun
olur. Cilt bakımı ve kozmetik ürünlerin ergenlik döneminde kullanımı uygun olmadığı gibi aknelere de
etkili olmayacaktır. Gerektiğinde bir hekime başvurarak akneler için ilaç tedavisi kullanılabilir.
TIP FAKÜLTESİ AİLE HEKİMLİĞİ AD.
Medical Faculty, Department of Family Medicine
Beslenme Sorunları
• Ergenlik dönemindeki hızlı gelişim süreci düzenli beslenmeyi gerektirir. Ancak beslenme
sorunları da bu dönemde sık görülür.
• En sık görülen beslenme sorunları; anoreksiya nevroza, bulimiya nevroza, aşırı zayıflık ve
obezitedir. Bunlarda genellikle vücut şekline fazla odaklanma vardır.
TIP FAKÜLTESİ AİLE HEKİMLİĞİ AD.
Medical Faculty, Department of Family Medicine
Beslenme Sorunları
Çoğunlukla kız ergenlerde görülür ve beraberinde adet görmeme olur. Tedavisi zordur ve
hastanede takibi gerekir.
TIP FAKÜLTESİ AİLE HEKİMLİĞİ AD.
Medical Faculty, Department of Family Medicine
Beslenme Sorunları
Beslenme Sorunları
Aşırı Zayıflık:
• Kilonun boya göre orantısız düzeyde az olmasıdır. Ergenlikte fiziksel ve cinsel gelişim
bozukluklarına, vücut direncinin düşmesine neden olur.
TIP FAKÜLTESİ AİLE HEKİMLİĞİ AD.
Medical Faculty, Department of Family Medicine
• Ergenlerde fiziksel ve cinsel büyümeye ve psikososyal gelişmeye bağlı sorunlar sık görülür.
Ancak her psikolojik sorun büyümeye ve gelişmeye özgü ergenlik sorunları olarak
geçiştirilmemelidir. Bu tür sorunlar ciddi psikiyatrik rahatsızlıkların belirtisi olabilir.
• Özellikle ergenlerin intiharla ilgili her söyledikleri ciddiye alınmalıdır. Bunun altından
ergenlik döneminde başlayan ve sık görülebilen kriz durumları, depresyon, kaygı
bozuklukları, şizofreni, kişilik bozuklukları, internet bağımlılığı, davranış bozuklukları, yeme
bozuklukları, madde kullanım bozuklukları gibi ciddi psikiyatrik hastalıklar çıkabilir
TIP FAKÜLTESİ AİLE HEKİMLİĞİ AD.
Medical Faculty, Department of Family Medicine
Ergenlik ve Sigara
• Dünyada 300 milyon adolesan sigara içmekte,
• Bunların 150 milyonunun sigara ile ilişkili hastalıklar nedeniyle kaybedileceği öngörülmektedir
erkekler: 16 yıl
• Psikososyal uyum
• Kazalar ve yaralanmalar
• Fiziksel aktivite
• Hiperlipidemi
• Depresyon ve intihar
• Enfeksiyon hastalıkları
TIP FAKÜLTESİ AİLE HEKİMLİĞİ AD.
Medical Faculty, Department of Family Medicine
• Cinsel yolla bulaşan hastalıkların ve HIV infeksiyonunun prevalansının yüksek olduğu bir
bölgede yaşayan ve cinsel olarak aktif olanlar
• Homoseksueller
• Kaynaklar:
• http://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/adolescents-h
ealth-risks-and-solutions
• http://www.who.int/topics/adolescent_health/en/
• T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Eğitimi Genel Müdürlüğü Çocuk Ve Ergen
Sağlığı Modülleri, 2008
• http://www.who.int/life-course/partners/global-strategy/ewec-
globalstrategyreport-200915.pdf?ua=1