SỰ PHÁT TRIỂN CỦA THAI

BS NGUYỄN THỊ TRÚC HÀ

Đối tượng: SV Y4
 MỤC TIÊU

1. Trình bày sự phát triển của phôi thai từ lúc thụ tinh đến
cuối thai kỳ
2. Mô tả các màng thai
3. Nêu các thành phần và chức năng của nước ối
4. Mô tả cấu tạo và chức năng của dây rốn
5. Trình bày cấu tạo và chức năng của bánh nhau
 SỰ PHÁT TRIỂN HÌNH THỂ

Kết quả sự thụ tinh là trứng và tinh trùng gặp nhau ở 1/3
ngoài ODT tạo thành hợp tử chứa bộ NST lưỡng bội (2n)
gồm 23 NST từ mẹ và 23 NST từ cha.
- Tuần đầu sau thụ tinh (tuần 3 vô kinh): trứng thụ tinh di
chuyển vào buồng TC đến khi phôi thoát màng và chuẩn
bị làm tổ. Phôi thoát màng gồm 2 nhóm tế bào: nhóm TB
trong sẽ trở thành phôi và nhóm TB bên ngoài sẽ trở
thành phần phụ của thai.
- Tuần 2: làm tổ
- Tuần 3-8: phôi thai
- Sau 8 tuần: thai nhi
SỰ PHÁT TRIỂN HÌNH THỂ

Phôi mới thành lập: 3 vùng

- Vùng đầu ở phía trước
- Vùng giữa nhô về phía bụng, lưng có rãnh
thần kinh
- Vùng sau là vùng đuôi
 SỰ PHÁT TRIỂN HÌNH THỂ
 Vùng trước và sau: phác hình chi trên, chi
dưới
 Cuối thời kỳ phôi thai: đầu phôi cho phát hình
mắt, mũi, miệng, tai ngoài
Tứ chi có chồi ngón
Các bộ phận chính(tuần hoàn, tiêu hóa) hình
thành
Bộ phận s.dục ngoài bắt đầu hình thành
nhưng được nhận ra rõ rệt giới tính vào tuần
16
 Chức năng vận động, thai máy: tuần 16
 SỰ PHÁT TRIỂN HÌNH THỂ
 Cuối tháng 6: da nhăn, phủ chất gây
 Tháng 7: mỡ dưới da, da bớt nhăn.
Ngón tay chân có móng
 Tuần 36: điểm hóa cốt đầu dưới xđùi (Béclard).
Đầu có tóc, vành tai mềm gấp nhăn vì thiếu sụn
 Tuần 38: điểm hóa cốt đầu trên xchày (Todd)
 Thai đủ tháng: da trơn mịn phủ chất gây, có lông
măng, móng tay dài hơn đầu ngón, tai cứng đủ
sụn
 Giai đoạn đầu, thai luôn thay đổi vị trí, gần ngày
sanh, thai bình chỉnh và thường cố định ngôi thai
 CHIỀU DÀI CỦA THAI
Luật của HAASE(1875):
 5 tháng âm lịch đầu: chiều dài bằng bình phương
số tháng tuổi
 5 tháng âm lịch sau, chiều dài = số tháng tuổi x 5
 Tháng 1: 1cm Tháng 6: 30cm
 Tháng 2: 4cm Tháng 7: 35cm
 Tháng 3: 9cm Tháng 8: 40cm
 Tháng 4: 16cm Tháng 9: 45cm
 Tháng 5: 25cm Tháng 10: 50cm
KÍCH THƯỚC THAI THEO TUỔI THAI
 TRỌNG LƯỢNG CỦA THAI
Tháng thứ 1: 1 – 2 g Tháng thứ 6: 600 – 700 g

Tháng thứ 2: 14- 15 g Tháng thứ 7: 1000 – 1100g

Tháng thứ 3: 90 – 100 g Tháng thứ 8: 1800 g

Tháng thứ 4: 120 g Tháng thứ 9: 2500gg

Tháng thứ 5: 280 – 300 g Tháng thứ 10: 3200 g

 TRỌNG LƯỢNG CỦA THAI
 Khoảng tháng thư 7 ÂL thai nhi nặng TB 1100g, mỗi
tháng nặng thêm khoảng 700g, đủ tháng thai nhi
nặng TB 3000 – 3200g.

 Trên LS có thể ước tính trọng lượng thai nhi dựa

vào BCTC và VB; hoặc trên SÂ dựa vào BPD, AC,
FL
CÁC PHẦN PHỤ CỦA THAI

Caùc phaàn phuï goàm:

 Maøng thai
 Baùnh nhau
 Daây roán
 Nöôùc oái
 MAØNG THAI
Töø ngoaøi vaøo: ngoaïi saûn maïc, trung saûn maïc,
noäi saûn maïc.
Ngoaïi saûn maïc: do nieâm maïc töû cung phaùt
trieån thaønh, goàm coù 3 phaàn:
 Ngoaïi saûn maïc töû cung: chæ lieân quan tôùi TC
 Ngoaïi saûn maïc tröùng laø moät maøng moûng
gaén vôùi ngoaïi saûn maïc töû cung vaø lieân quan
tôùi tröùng.
 Ngoaïi saûn maïc töû cung- nhau: Ngoaïi saûn maïc
TC coù phaàn phaùt trieån maïnh lieân quan vôùi
baùnh nhau
Khi bong vaø soå nhau deã soùt ngoaïi saûn maïc.
NGOẠI SẢN MẠC
 MAØNG THAI
 Trung saûn maïc: do caùc teá baøo maàm nhoû phaùt
trieån thaønh, thôøi kyø ñaàu trung saûn maïc taïo neân
caùc chaân giaû vaây quanh tröùng, veà sau caùc chaân
giaû bao quanh phoâi thai teo ñi taïo thaønh maøng ít
thaám nöôùc, deã raùch, dính saùt vôùi noäi saûn maïc,
phaàn chaân giaû ôû nôi baùm vaøo nieâm maïc töû cung
phaùt trieån maïnh taïo thaønh caùc gai nhau.
 MAØNG THAI
 Noäi saûn maïc: veà phía löng baøo thai moät soá teá
baøo cuûa laù thai ngoaøi tan ñi taïo thaønh moät
buoàng goïi laø buoàng oái chöùa nöôùc oái. Ñaây laø
moät maøng moûng bao maët trong buoàng oái, che phuû
maët trong baùnh nhau, bao boïc xung quanh daây roán.
 Noäi saûn maïc dai vaø deã thaám nöôùc, coù nhieäm
vuï saûn xuaát, tieâu thuï nöôùc oái, ngaên caûn vi
khuaån ñeå baûo veä cho thai.
NHAU VÀ CÁC MÀNG NHAU
 BAÙNH NHAU
Caáu taïo:

 Baùnh nhau hình thaønh do söï phaùt trieån cuûa ngoaïi saûn maïc
TC - nhau vaø trung saûn maïc cuøng moät choå. Söï phaùt trieån
cuûa nhau ñöôïc thöïc hieän nhôø nhöõng TB nuoâi cuûa gai nhau
coù aùp löïc thu huùt döôûng khí cuûa maùu, xaâm nhaäp vaøo
maïch maùu cuûa ngoaïi saûn maïc TC nhau taïo thaønh caùc xoang.
Maùu ñoå vaøo caùc xoang taïo neân caùc hoà huyeát aên thoâng
nhau nhöng ñoùng kín ôû ngoaøi chu vi nhờ trung saûn maïc vaø
ngoaïi saûn maïc dính nhau taïo thaønh voøng kín Winckler.
 BAÙNH NHAU

Ngoaïi saûn\maïc ôû vuøng baùnh nhau coù 3 lôùp: lôùp

ñaùy, lôùp xoáp vaø lôùp ñaëc. Lôùp xoáp laø ñöôøng bong
cuûa nhau. Trong lôùp ñaëc coù saûn baøo vaø hoà huyeát.
Trung saûn maïc coù 2 loaïi gai nhau: gai nhau dinh
döôõng lô löûng trong hoà huyeát vaø gai nhau baùm vöøa
coù chöùc naêng dinh döôõng vöøa giöõ baùnh nhau baùm
vaøo nieâm maïc töû cung.
 BAÙNH NHAU
Moãi gai nhau caáu taïo bôûi moät truïc sôïi maïch baèng moâ
sôïi reticulin thöa vaø caùc nhaùnh cuûa maïch maùu cuoáng
roán, bao quanh bôûi teá baøo nuoâi.
Tröôùc 4 thaùng röôõi gai nhau goàm 2 loaïi teá baøo: Teá baøo
Langhans vaø hoäi baøo, sau ñoù chæ coøn 1 lôùp hoäi baøo,
caøng ngaøy caøng moûng ñi, do vaäy söï trao ñoåi chaát giöõa
meï vaø con ñöôïc deã hôn. Söï trao ñoåi ñoù cuõng nhieàu hôn
tröôùc nhôø dieän tích gai nhau taêng leân, neáu raûi beà maët
nhau leân moät dieän phaúng, coù theå töø 12 – 14m2
SƠ ĐỒ CẮT QUA BÁNH NHAU
 BAÙNH NHAU
 Khi thai ñuû thaùng, baùnh nhau hình troøn, ñöôøng kính
khoaûng 15cm, naëng 1/6 P thai nhi (khoaûng 500g), daøy 2,5
– 3cm.

 Moãi baùnh nhau goàm 15 – 20 muùi, giöõa caùc muùi laø

caùc raõnh nhoû.

 Baùnh nhau thöôøng baùm vaøo maët tröôùc hay maët sau
ñaùy töû cung, neáu baùm vaøo ñoaïn döôùi töû cung goïi laø
nhau tieàn ñaïo
NHAU VÀ DÂY RỐN
 CHỨC NĂNG BÁNH NHAU
 Maùu meï khoâng löu thoâng tröïc tieáp vôùi maùu con vì coù haøng raøo nhau
thai. Söï trao ñoåi chaát thöïc hieän qua lôùp hoäi baøo cuûa gai nhau nhôø
caùc cô cheá:
- Khuyeách taùn ñôn giaûn döïa vaøo söï khaùc bieät veà noàng ñoä cuûa chaát
trao ñoåi coù troïng löôïng phaân töû döôùi 600.
- Khuyeách taùn gia taêng nhôø caùc yeáu toá chuyeân chôû nhö Ca++, Cl-. Cô
cheá naøy tieâu thuï nhieàu naêng löôïng teá baøo.
- Vaän chuyeån chuû ñoäng caàn nhieàu naêng löôïng.
- Hieän töôïng thöïc baøo.
 Baùnh nhau coù 2 chöùc phaän chính:
- Ñaûm baûo cho thai nhi soáng vaø phaùt trieån
- Góö vai troø noäi tieát ñeå cô theå meï phuø hôïp vôùi thai ngheùn
 CHỨC NĂNG BÁNH NHAU
a. Hoâ haáp:
 Söï trao ñoåi O2 vaø CO2 giöõa maùu meï vaø con laø moät quaù trình khuyeách
taùn ñôn giaûn do

+ Ap löïc maùu meï ôû hoà huyeát thaáp hôn ôû maùu con vaø toác ñoä chaûy
chaäm hôn

+ Maùu meï coù ñaäm ñoä O2 cao hôn vaø CO2 thaáp hôn so vôùi maùu con.

+ Hb cuûa thai coù khaû naêng gaén O2 cao

+ Caáu truùc daïng nhuù cuûa gai nhau laøm taêng dieän tích trao ñoåi giöõa maùu
meï vaø maùu con.
 Maùu trong hoà huyeát phaûi luoân luoân ñoåi môùi. Trong tröôøng hôïp meï bò cao
HA thai kyø hoaëc côn goø cöôøng tính, maùu ôû hoà huyeát chaäm ñoåi môùi seõ
gaây suy thai.
b. Dinh döôõng
 Nguyeân lieäu taïo hình vaø naêng löôïng caàn cho thai ñeàu ñöa töø
meï vaøo qua gai nhau.
+ Nöôùc, chaát ñieän giaiû chaát hoaø tan qua gai nhau nhôø thaåm
thaáu.
+ Caùc protein phaûi chuyeån thaønh a.amin ñeå qua gai nhau, sau
ñoù môùi söû duïng ñeå toång hôïp thaønh protein ñaëc hieäu cuûa
thai, ñoù laø cô cheá vaän chuyeån ñaëc bieät.
+ Caùc lipid raát ít qua nhau thai neân thai thöôøng thieáu caùc
vitamin tan trong daàu nhö A,D,E,K. Do vaäy treû sô sinh hay bò
chaûy maùu do giaûm prothrombin.
+ Glucose qua nhau thai nhôø hieän töôïng khuyeách taùn, gai nhau
coøn tham gia chuyeån glucose- glycogen vaø döï tröõ ôû gai nhau.
+ Vitamin: Caroten qua nhau khoù khaên, vitamin B vaø C qua deã,
vitamin D qua nhau nhöng noàng ñoä vaãn thaáp hôn so vôùi meï.
 Ngoaøi ra gai nhau coøn coù theå toång hôïp moät soá phospholipid,
nhaát laø caùc steroid nhau thai.
c. Baûo veä:
 Trong thôøi kyø thöù 2 cuûa thai ngheùn moät
soá khaùng nguyeân, khaùng theå coù nguoàn
goác protein ñi qua gai nhau. Nhôø ñoù thai coù
khaû naêng mieãn dòch thuï ñoäng, nhöng
cuõng coù khi nguy hieåm laø maùu cuûa thai
coù theå bò taùn huyeát do ngöng keát toá cuûa
meï neáu coù söï baát ñoàng Rh hoaëc baát
ñoàng nhoùm ABO.
 Maàm beänh: vi khuaån khoâng qua ñöôïc nhau thai. Tuy
nhieân vaøo caùc thaùng cuoái coù moät soá loaïi vi
khuaån ñi qua, ví duï tröïc khuaån lao khoù qua, xoaén
truøng giang mai qua nhau thai sau thaùng thöù 5. Sieâu
vi qua ñöôïc nhau thai neân thöôøng gaây dò daïng cho
thai, ví duï caûm cuùm, soát baïi lieät.
 Thuoác vaø hoùa chaát:
Caùc chaát coù trong löôïng phaân töû döôùi
600 ñeàu qua deã daøng.
Caùc chaát coù troïng löôïng phaân töû treân
1000 seõ khoù qua .
Caùc thuoác qua trong 3 thaùng ñaàu thai kyø
coù theå gaây dò daïng cho thai.
Caùc thuoác qua ñöôïc trong nhöõng thaùng
cuoái coù theå gaây aûnh höôûng ñoäc haïi treân
thai.
 Vai troø cuûa nhau ñoái vôùi
meï:
Caùc hocmon nhau thai laøm cho cô theå meï thay ñoåi
phuø hôïp vôùi tình traïng thai ngheùn.
 Kích thích toá loaïi petid:
+ HCG (human chorionic gonadotropin) đ đđ
+ HPL (human placental lactogen)
 Caùc steroid nhau thai: chuû yeáu laø Oestrogen vaø
Progesteron do baùnh nhau saûn xuaát töø thaùng thöù 3,
taêng cho ñeán gaàn ngaøy ñeû. ÔÛ ngöôøi meï chuùng
duy trì söï phaùt trieån cuûa TC, kieåm soaùt hoaït ñoäng
cuûa TC trong thai kyø, kích thích söï phaùt trieån cuûa
thai nhi.
Caùc steroid khaùc nhö 17 ketosteroid, glucocorticoid
cuõng taêng leân trong thai kỳ
 DAÂY ROÁN

 Khi thai ñuû thaùng, daây roán laø 1 daây troøn, daøi 40 –
60cm, ñöôøng kính 15 – 20mm, meàm trôn, maøu traéng.
 Moät ñaàu daây roán baùm vaøo baùnh nhau, thöôøng
baùm ôû trung taâm, ñoâi khi baùm meùp baùnh nhau,
moät soá ít baùm maøng nhau. Ñaàu kia baùm vaøo da
buïng thai nhi.
 Lôùp noäi saûn maïc cuûa daây roán tieáp noái vôùi lôùp
haï bì da buïng thai nhi.
 Lôùp thöôïng bì cuûa da buïng bao quanh chaân daây roán
1cm, choã tieáp giaùp giöõa thöôïng bì vaø daây roán laø
choã roán seõ ruïng.
 DAÂY ROÁN

 Töø ngoaøi vaøo trong daây roán laø: noäi saûn maïc,
thaïch wharton, tónh maïch roán vaø 2 ñoäng maïch
xoaén quanh tónh maïch.
 Daây roán khoâng coù maïch maùu nuoâi döôõng
rieâng. Söï dinh döôõng thöïc hieän nhôø thaåm thaáu.
 Caùc maïch maùu roán coù 2 kieåu phaân nhaùnh:
+ Maïch phaân taùn: phaân chia lieân tieáp ngay töø
trung taâm.
+ Maïch phaân taän: maïch maùu chính keùo daøi tôùi
rìa baùnh nhau.
 Giöõa hai ñoäng maïch coù nhaùnh noái ñeå caân
baèng aùp löïc vaø löu löôïng cho 2 nöûa baùnh nhau.
 DAÂY ROÁN

 - Caùc baát thöôøng daây roán coù theå gaëp: daây

roán quaù daøi gaây sa daây roán, roán quaán coå...,
daây roán quaù ngaén, daây roán thaét nuùt, xoaén...
gaây neân moät söï cheøn eùp tuaàn hoaøn ñöa ñeán
suy thai.
 - Baát thöôøng 1 ñoäng maïch roán thöôøng keøm
theo caùc dò taät khaùc cuûa thai nhi.
 - Coù thể laáy maùu ôû daây roán ñeå xeùt nghieäm
hay truyeàn maùu cho thai khi coù chæ ñònh
 NÖÔÙC OÁI
1. Tính chaát: nöôùc oái cuûa thai nhi ñuû thaùng lôø
lôø traéng, vò hôi ngoït, pH 7,1 – 7,30. Trong
nöôùc oái coù laãn TB thöôïng bì, loâng, chaát baõ,
TB ñöôøng tieát nieäu vaø TBAĐ cuûa thai nhi
gaùi.
Teá baøo khoâng nhaân chæ xuaát hieän sau tuaànù
14 cuûa thai, tæ leä < 10% khi thai < 37 tuaàn,
taêng daàn ñeán 50% khi ñuû thaùng, khi nhuoäm
vôùi xanh nil baét maøu cam neân deã nhaän bieát,
ñaây laø moät yeáu toá quan troïng chaån ñoaùn söï
tröôûng thaønh cuûa thai.
 NÖÔÙC OÁI

 Thaønh phaàn 97% laø nöôùc, coøn laïi laø caùc

loaïi muoái khoaùng vaø caùc chaát höõu cô.
 Caùc ñieän giaûi chính Na, K, Cl, ngoaøi ra coù P,
Ca, Mg.
 Caùc chaát höõu cô goàm protein, ñaïm toaøn
phaàn khoâng phaûi protein, glucide, lipide (quan
troïng nhaát laø lecithin moät thaønh phaàn cuûa
lôùp chaát hoaït dieän trong phoåi), caùc hormone
( quan troïng laø HCG, Estrogen) vaø caùc chaát
maøu (quan troïng laø bilirubin).
 NÖÔÙC OÁI

 Khoái löôïng 500 – 1000ml.

Theå tích taêng cho tôùi tuaàn 38, sau giaûm.
 Coù theå duøng teá baøo trong nöôùc oái ñeå
phaùt hieän baát thöôøng nhieãm saéc theå
baøo thai vaøo tuaàn leã thöù 15 – 18 cuûa
thai kyø.
 NÖÔÙC OÁI
2. Taùi taïo: nöôùc oái luoân ñoåi môùi 3giôø/1
laàn
 Nguoàn goác:
- Do thai baøi tieát: töø da thai nhi, töø khí – pheá
quaûn, ñaëc bieät nguoàn nöôùc oái quan troïng
nhaát töø thai nhi laø ñöôøng tieát nieäu. Tröôøng
hôïp thieáu oái phaûi khaûo saùt xem coù baát
thöôøng, dò daïng heä tieát nieäu thai nhi khoâng.
- Töø maùu meï.
- Do noäi saûn maïc (maøng oái, daây roán)
 NÖÔÙC OÁI

 Haáp thu:
- Chuû yeáu thöïc hieän qua heä tieâu hoùa, thai uoáng
nöôùc oái. Treân laâm saøng thöôøng thaáy ña oái do
heïp thöïc quaûn thai nhi.
- Nöôùc oái coøn ñöôïc taùi haáp thu qua da, daây roán
vaø maøng oái.
 NÖÔÙC OÁI

3. Taùc duïng:
 Choáng sang chaán cho thai.
 Giuùp bình chænh ngoâi thai.
 Caân baèng noäi moâi cho thai (thai uoáng vaø ñaùi).
 Choáng laïi söï cheøn eùp vaøo nhau vaø daây roán.
 Trong chuyeån daï, nöôùc oái baûo veä thai traùnh sang
chaán vaø nhieãm truøng, ñaàu oái giuùp xoùa môû
CTC, tính nhôøn cuûa nöôùc oái giuùp thai deã ñeû hôn.
 NÖÔÙC OÁI

4. Beänh lyù nöôùc ối:

 Ña oái
 Thieåu oái
 OÂí vôõ non, oái vôõ sôùm, nhieãm khuaån oái
 TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Bài giảng Sản khoa (2020), Bộ môn Phụ sản Trường

Đại học Y Dược Tp Hồ Chí Minh, Nhà xuất bản Y học.
2. Sản phụ khoa (2007), Bộ Y tế, Nhà xuất bản Y học.
3. Cunningham F.G et al.(2014), “Implantation and
Placental Development”, Williams Obstetrics, chap 5.