TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÔN ĐỨC THẮNG

Khoa KHXH&NV
Bộ môn Lý luận chính trị

CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KHOA HỌC

Dành cho bậc đại học – không chuyên lý luận chính trị
Mã môn học: 306104

GV: ThS: Lê Thị Lan

Email: tg_lethilan@tdtu.edu.vn

03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 1

 CHƯƠNG 1: NHẬP MÔN CHỦ NGHĨA
XÃ HỘI KHOA HỌC

03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 2

 NỘI DUNG CHÍNH

1 SỰ RA ĐỜI CỦA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI

KHOA HỌC

2 CÁC GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN CỦA CHỦ

NGHĨA XÃ HỘI KHOA HỌC

ĐỐI TƯỢNG, PHƯƠNG PHÁP VÀ Ý NGHĨA CỦA

3
VIỆC NGHIÊN CỨU CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KH

03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 3 3

 1. Sự ra đời của CNXH khoa học
CNXHKH được
hiểu theo 2 nghĩa:
Nghĩa hẹp:
Nghĩa rộng:
Là một trong ba
Là Chủ nghĩa bộ phận hợp
Mác - Lênin thành Chủ nghĩa
Mác - Lênin

Luận giải từ góc độ triết học, KT học V.I Lênin đã đánh giá khái quát bộ “Tư bản” - tác
chính trị và chính trị -XH về sự chuyển phẩm chủ yếu và cơ bản trình bày chủ nghĩa xã
biến tất yếu của XH loài người từ hội khoa học… những yếu tố từ đó nảy sinh ra
CNTB lên CNXH & CNCS chế độ tương lai”.
03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 4
 ( nghĩa hẹp) CNXHKH là một trong ba bộ phận hợp thành chủ nghĩa Mác -
Lênin. Trong tác phẩm “Chống Đuyrinh”, Ph.Ăngghen đã viết ba phần: “triết
học”, “kinh tế chính trị” và “chủ nghĩa xã hội khoa học”.
V.I.Lênin, khi viết tác phẩm “Ba nguồn gốc và ba bộ phận hợp thành chủ
nghĩa Mác”, đã khẳng định: “Nó là người thừa kế chính đáng của tất cả
những cái tốt đẹp nhất mà loài người đã tạo ra hồi thế kỷ XIX, đó là triết học
Đức, kinh tế chính trị học Anh và chủ nghĩa xã hội Pháp”. V.I.Lênin, Toàn tập,
Nxb, Tiến bộ, M. 1980, t.23, tr.50

03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 5

 1.1. Hoàn cảnh lịch sử ra đời CNXHKH

ĐIỀU KIỆN KINH TẾ - XÃ HỘI

TIỀN ĐỀ KHOA HỌC TỰ NHIÊN

HOÀN CẢNH RA
ĐỜI CNXHKH

TIỀN ĐỀ TƯ TƯỞNG LÝ LUẬN

03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 6

 1.1. Hoàn cảnh lịch sử ra đời CNXHKH
1.1.1. Điều kiện kinh tế - xã hội

Sự củng Sự xuất Cuộc đấu

cố và hiện của tranh của
phát triển Lý luận
giai cấp vô g/c cn
của sản trên vũ mới tiến
chống lại
PTSX đại chính sự thống bộ - chủ
TBCN trị - nhân trị áp bức nghĩa xã
trong tố chính trị diễn ra hội khoa
xã hội ngày càng học
điều kiện quyết liệt
CMCN quan trọng

03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 7

 1.1. Hoàn cảnh lịch sử ra đời CNXHKH
1.1.2. Tiền đề khoa học tự nhiên và tư tưởng lý luận
a. Tiền đề khoa học tự nhiên

Định luật bảo toàn và chuyển hóa năng lượng

KHOA HỌC
Thuyết tế bào
TỰ NHIÊN

Thuyết tiến hóa

8
03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 8
 a. Tiền đề khoa học tự nhiên

• Định luật bảo toàn và chuyển hóa năng lượng của

May-e (Đức) và Lomonosov (Nga)

Chứng minh tất cả các hình thức vđ của vc

không tách rời nhau mà liên hệ với nhau và
trong những đk nhất định thì chuyển hóa lẫn
nhau mà không có lực nào mất đi cả → điều
này CM rằng không có sự phát sinh ra và mất
đi của năng lượng chỉ có sự chuyển biến năng
lượng từ dạng này sang dạng khác

03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 9

 a. Tiền đề khoa học tự nhiên

Robert Mayer
(1814 – 1878)- Nhà vật lý học người Đức
HỌC THUYẾT VỀ TÍNH BẢO TOÀN VẬT CHẤT & NĂNG LƯỢNG
VỚI TƯ CÁCH LÀ KHOA HỌC VỀ TÍNH THỐNG NHẤT VẬT CHẤT & CHUYỂN
HÓA CỦA GIỚI TỰ NHIÊN

03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 10

 a. Tiền đề khoa học tự nhiên
Học thuyết tế bào (1838 – 1839) của nhà thực vật người Đức Matthias Jakob
Schileiden và nhà tế bào học người Đức Theodor Schwam
CM tế bào là cơ sở
của kết cấu và sư phát
triển của tất cả cơ thể
động vật và thực vật,
từ đó tìm ra bản chất
sự phát triển của cơ
Matthias Jakob Theodor Schwam
thể động vật và thực Schileiden 1810-1882
vật đều là sự phát 1804 - 18811

triển bằng sự hình

thành tế bào.
03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 11
 a. Tiền đề khoa học tự nhiên
Thuyết tiến hóa (1859) của nhà tự nhiên học người Anh Charles
Robert Darwin (1809-1882)
Đem lại cơ sở KH về
sự phát sinh, phát triển
đa dạng bởi tính di
truyền, biến dị và mối
liên hệ hữu cơ giữa
các loài thực vật và
động vật trong quá
trình chọn lọc tự nhiên

03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 12

 1.1.2. Tiền đề khoa học tự nhiên và tư tưởng lý luận
b. Tiền đề tư tưởng lý luận

NGUỒN GỐC LÝ LUẬN

CHỦ NGHĨA
KINH TẾ
TRIẾT HỌC XÃ HỘI
CHÍNH TRỊ
CỔ ĐIỂN ĐỨC KHÔNG
ANH
TƯỞNG

03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 13

 b. Tiền đề tư tưởng lý luận

 Triết học cổ điển Đức

PHƠBÁCH 1804 - 1872

HEGHEN 1770 - 1831

03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 14

 b. Tiền đề tư tưởng lý luận
 KTCT cổ điển Anh
Ađam-Xmít, Ricácđô, góp phần hình thành quan niệm DV về LS của CN Mác,
đặc biệt là lý luận về giá trị thặng dư, bản chất bóc lột của CNTB, nguồn gốc
KT dẫn tới sự diệt vong tất yếu của CNTB và sự ra đời tất yếu của CNXH.

 ADAM SMITH (1723 - 1790)  DAVID RICARDO (1772 - 1823

03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 15

 b. Tiền đề tư tưởng lý luận
 CNXH không tưởng phê phán
PHRIÊ (1772 - 1837)
Phê phán, lên án chế độ quân chủ chuyên chế
và chế độ TBCN

Đưa ra nhiều luận điểm có giá trị về xã hội

Giá tương lai: về tổ chức SX và phân phối sản
trị phẩm XH; vai trò của công nghiệp và khoa XANHXIMÔNG (1769 - 1825)

học - kỹ thuật
Tư tưởng của các nhà XHCN phê phán đã thức
tỉnh g/c công nhân và người lao động trong cuộc
đấu tranh chống chế độ quân chủ chuyên chế và
chế độ TBCN
Ôoen
16
03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 16
  CNXH không tưởng phê phán

Chưa thấy được bản chất bóc lột và quá trình phát sinh, phát triển và diệt vong
tất yếu của chủ nghĩa tư bản
Hạn Không phát hiện được lực lượng xã hội tiên phong có thể thực hiện cuộc chuyển biến
chế cách mạng từ CNTB lên CNXH và chủ nghĩa cộng sản là g/c công nhân

Không chỉ ra được những biện pháp hiện thực cải tạo XH áp bức, bất công đương thời,
xây dựng XH mới tốt đẹp (chủ trương không dùng bạo lực CM để xóa bỏ CNTB)

Do điều kiện lịch sử khách quan quy định

Nguyên
Do hạn chế ý thức hệ
nhân
Tầm nhìn, thế giới quan, trình độ nhận thức của các nhà tư tưởng
03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 17
 1.2. Vai trò của Các Mác và Phriđích Ăngghen

1.2.1. Sự chuyển biến lập trường triết học

và chính trị
1.2.2. Ba phát kiến vĩ đại của C.Mác và
Ph.Ăngghen

1.2.3. Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản đánh

dấu sự ra đời của Chủ nghĩa xã hội khoa học

C.Mác
Ph.Ăngghen
(5/5/1818 - 14/3/1883) (28/11/1820 - 5/8/1895)

03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 18

 1.2. Vai trò của Các Mác và Phriđích Ăngghen

1.2.1. Sự chuyển biến lập trường triết học và chính trị

• Thời gian: 1843 – 4/1844.

• Tác phẩm “Góp phần phê phán triết học pháp
quyền của Hêghen – Lời nói đầu (1844).

Đã thể hiện rõ sự chuyển biến từ thế giới quan duy tâm

sang thế giới quan duy vật, từ lập trường dân chủ cách
mạng sang lập trường cộng sản chủ nghĩa.
03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 19
 1.2. Vai trò của Các Mác và Phriđích Ăngghen

1.2.1. Sự chuyển biến lập trường triết học và chính trị

• Thời gian: từ 1843.

• Tác phẩm “Tình cảnh nước Anh”, “Lược
khảo khoa kinh tế - chính trị”.

Đã thể hiện rõ sự chuyển biến từ thế giới quan duy tâm

sang thế giới quan duy vật, từ lập trường dân chủ cách
mạng sang lập trường cộng sản chủ nghĩa.
03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 20
 1.2.2. Ba phát kiến vĩ đại của C.Mác và Ph.Ăngghen
Khẳng định về mặt triết học sự sụp
Chủ nghĩa duy vật lịch sử đổ của CNTB và sự thắng lợi tất yếu
của CNXH
Ba
phát Giá trị: khẳng định về phương diện
Học thuyết giá trị thặng dư kinh tế sự diệt vong của CNTB và
kiến sự ra đời tất yếu của CNXH
vĩ đại
Học thuyết về sứ mệnh
lịch sử toàn thế giới của Khắc phục triệt để hạn chế của chủ
nghĩa xã hội không tưởng – phê
g/c công nhân phán

03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 21

 1.2.3. Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản đánh dấu sự ra đời của
Chủ nghĩa xã hội khoa học
 Là tác phẩm kinh điển chủ yếu của chủ nghĩa xã
hội khoa học.
 Là cương lĩnh chính trị, là kim chỉ nam hành động
của toàn bộ phong trào cộng sản và công nhân
quốc tế.
 Là ngọn cờ dẫn dắt giai cấp công nhân và nhân
dân lao động toàn thế giới trong cuộc đấu tranh
chống chủ nghĩa tư bản, giải phóng loài người
vĩnh viễn thoát khỏi mọi áp bức, bóc lột .
Tháng  Tác phẩm đã nêu ra và phân tích những luận điểm
2/1848 tiêu biểu của CNXHKH
03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 22
 1.2.3. Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản đánh dấu sự ra đời của
Chủ nghĩa xã hội khoa học

Sự hình thành chính đảng của giai

cấp công nhân
Những
luận Sự sụp đổ của CNTB và sự thắng lợi
điểm của CNXH là một tất yếu
tiêu Thủ tiêu CNTB, xây
biểu dựng thành công CNXH
Sứ mệnh lịch sử của g/c công nhân
của và CNCS
CNXH
KH Liên minh giai cấp và cách mạng
không ngừng

03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 23

 Sự hình thành chính đảng của giai cấp công nhân
Quy luật chung của sự ra đời Quy luật hình thành và phát
Đảng Cộng sản trên thế giới triển Đảng Cộng sản Việt Nam

Đảng Đảng
Cộng sản Cộng sản
VN

Phong Chủ Phong

Chủ Phong
trào nghĩa trào
nghĩa trào
công Mác - yêu
Mác công
nhân Lênin nước nhân
306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 24
03/03/2023
Lênin Hồ Chí Minh
 2. Các giai đoạn phát triển cơ bản của CNXHKH

2.1. C.Mác và Ph.Ăngghen phát triển chủ nghĩa xã hội khoa

học
2.2. V.I.Lênin vận dụng và phát triển chủ nghĩa xã hội khoa học
trong điều kiện mới
2.3. Sự vận dụng và phát triển sáng tạo của chủ nghĩa xã hội
khoa học từ sau khi V.I.Lênin qua đời đến nay

03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 25

 2. Các giai đoạn phát triển cơ bản của CNXHKH

2.1. Các Mác và Ph.Ăngghen phát triển CNXHKH

2.1.1. Thời kỳ từ 1848 đến Công xã Pari (1871)

2.1.2. Thời kỳ từ Công xã Pari đến 1895

03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 26

 2.1. Các Mác và Ph.Ăngghen phát triển CNXHKH

Trên cơ sở tổng kết kinh nghiệm

cuộc CM (1848 – 1852), Các Mác Tư tưởng về đập
và Ph.Ăngghen tiếp tục PT thêm tan bộ máy nhà
nhiều nội dung của CNXHKH: nước tư sản, thiết
lập chuyên chính vô
sản.
Bổ sung tư tưởng
cách mạng không
ngừng…
03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 27
 2.1. Các Mác và Ph.Ăngghen phát triển CNXHKH

Tác phẩm chủ yếu

và cơ bản trình bày
CNXHKH

Tập I bộ Tư bản
của Các Mác được
xuất bản (1867)

03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 28

 2.1.2. Thời kỳ từ Công xã Pari đến 1895

• Luận chứng sự ra đời,

phát triển của
CNXHKH. Phát triển toàn
• Nêu ra nhiệm vụ nghiên diện chủ nghĩa xã
cứu của CNXHKH hội khoa học
• Yêu cầu phải tiếp tục bổ
sung và phát triển
CNXHKH phù hợp với
điều kiện lịch sử mới.

03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 29

 2.Các giai đoạn phát triển cơ bản của CNXHKH

2.2. Lênin vận dụng và phát triển Chủ nghĩa xã hội khoa học
trong điều kiện mới

2.2.1. Thời kỳ trước Cách mạng Tháng Mười Nga

2.2.2. Thời kỳ sau Cách mạng Tháng Mười Nga

03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 30

 2.2.1. Thời kỳ trước CM Tháng Mười Nga

V.I.Lênin (1870 – 1924):

• Đấu tranh chống các trào lưu phi mác xít.
• Kế thừa những di sản lý luận về chính đảng.
• Kế thừa, phát triển tư tưởng cách mạng không ngừng.
• Phát triển quan điểm về khả năng thắng lợi của cách mạng XHCN,
phát hiện ra quy luật phát triển không đồng đều của CNTB trong thời
kỳ chủ nghĩa đế quốc.
• Luận giải về chuyên chính vô sản, gắn lý luận với thực tiễn cách
mạng.
03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 31
 2.2.2. Thời kỳ sau CM Tháng Mười Nga

• Chuyên chính vô sản.

Lênin viết • Luận giải rõ luận điểm của C.Mác về thời kỳ
nhiều tác quá độ chính trị từ CNTB lên CNCS.
phẩm về • Chế độ dân chủ, vấn đề dân tộc.
những nguyên • Cải cách hành chính bộ máy nhà nước.
lý của • Dự thảo Cương lĩnh xây dựng CNXH ở nước
CNXHKH Nga.
trong thời kì • Nêu 1 tấm gương sáng về lòng trung thành vô
mới với những hạn với lợi ích của GCCN do C.Mác và
luận điểm tiêu Ph.Ăngghen phát hiện và khởi xướng.
biểu
03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 32
 2.Các giai đoạn phát triển cơ bản của CNXHKH

2.3. Sự vận dụng và phát triển sáng tạo CNXHKH từ sau

khi V.I.Lênin qua đời đến nay
 Trước khi CNXH ở Liên Xô và Đông Âu sụp đổ

 Sau khi CNXH ở Liên Xô và Đông Âu sụp đổ

 Đảng Cộng sản Việt Nam vận dụng và phát triển Chủ nghĩa xã
hội khoa học

03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 33

 Trước khi CNXH ở Liên Xô và Đông Âu sụp đổ

THỜI KÌ ĐẦU VỀ SAU

Các đảng đã vận

dụng thành công Do những nhận
những nguyên lý cơ thức sai lệch đã đẩy
bản của CNXHKH, công cuộc xây dựng
tạo nên những CNXH rơi vào trì
thành tựu hết sức trệ, khủng hoảng
to lớn

03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 34

 Sau khi CNXH ở Liên Xô và Đông Âu sụp đổ

Một số Đảng Cộng sản

tiếp tục vận dụng sáng
Các Đảng Cộng tạo những nguyên lý của
sản đã rút ra CNXHKH, từng bước
những bài học thoát khỏi khủng hoảng
kinh nghiệm và phát triển nhanh
chóng. (VD: Trung Quốc,
Việt Nam, Cuba…)

03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 35

  ĐCS Việt Nam vận dụng và phát triển CNXHKH

Đóng góp vào lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin:

Sự • Độc lập dân tộc gắn liền với CNXH; (HCM)

nghiệp
• Đổi mới kinh tế gắn với đổi mới chính trị;
xây
dựng và • Xây dựng nền KTTTđịnh hướng XHCN;
bảo vệ • Mở rộng khối đại đoàn kết toàn dân tộc;
Tổ quốc • Phát huy dân chủ, xây dựng NNPQ XHCN;
thành • Mở rộng QH đối ngoại, thực hiện hội nhập
công quốc tế; giữ vững vai trò lãnh đạo của Đảng

03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 36

 3. Đối tượng, phương pháp và ý nghĩa của việc nghiên cứu
Chủ nghĩa xã hội khoa học
3.1. Đối tượng nghiên cứu của chủ nghĩa xã hội khoa học

- Những qui luật, tính qui luật chính trị- xã hội của quá trình phát sinh,
hình thành và phát triển của hình thái kinh tế- xã hội cộng sản chủ nghĩa
mà giai đoạn thấp là chủ nghĩa xã hội;
- Khái quát những nguyên tắc cơ bản, những điều kiện, những con đường và
hình thức, phương pháp đấu tranh cách mạng của giai cấp công nhân và nhân
dân lao động nhằm hiện thực hóa sự chuyển biến từ chủ nghĩa tư bản lên chủ
nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản.
03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 37
 3.2. Phương pháp nghiên cứu của CNXHKH

Phương pháp luận PP cụ thể và PP liên ngành, tổng hợp:

chung nhất:
• PP kết hợp lôgíc và lịch sử. (PP đặc trưng
và đặc biệt quan trọng của CNXHKH).
Chủ nghĩa duy vật biện • PP khảo sát và phân tích về mặt chính trị -
chứng và chủ nghĩa xã hội dựa trên các điều kiện KT – XH cụ
duy vật lịch sử của thể (pp đặc thù của CNXHKH)
triết học Mác – Lênin • Các PP liên ngành: phân tích, tổng hợp,
thống kê, so sánh, điều tra xã hội học, sơ đồ
hóa, mô hình hóa…

03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 38

 3.3. Ý nghĩa của việc nghiên cứu CNXHKH
Trang bị nhận thức chính trị - xã hội và phương pháp luận khoa học về
quá trình tất yếu lịch sử dẫn đến sự hình thành, phát triển hình thái kinh
Về tế - xã hội cộng sản chủ nghĩa, giải phóng xã hội, giải phóng con người
mặt lý
luận Không chỉ giải thích thế giới mà căn bản là ở chỗ cải tạo thế giới theo
qui luật tự nhiên, phù hợp với tiến bộ, văn minh

Có bản lĩnh vững vàng và sự sáng suốt, kiên định chủ động sáng tạo tìm
ra những nguyên nhân cơ bản và bản chất của những sai lầm, khuyết
Về mặt điểm, khủng hoảng, đổ vỡ và của những thành tựu to lớn trước đây cũng
như của những thành quả đổi mới, cải cách ở các nước XHCN
thực
tiễn Giáo dục niềm tin khoa học cho nhân dân vào mục tiêu, lý tưởng xã hội
chủ nghĩa và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội.
03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 39
 HẾT CHƯƠNG 1
CHÚC CÁC EM HỌC TỐT !

03/03/2023 306104_Chương 1 NHAP MON CNXHKH 40