BÖLÜM 6

ÖĞRETİM ARAÇ-
GEREÇLERİNİN SEÇİMİ
Öğretim araçları, “bilginin öğrenene ulaştırılabileceği
farklı yollar ve ortamlar” olarak tanımlanabilir.

Birinci bölümde açıklandığı gibi, öğretim

aracı bir iletişim kanalı; kaynakla (öğretmen)
öğrenciler (alıcılar) arasında bilgi paylaşımına imkan
sağlayan ortamdır. Öğretim materyalleri ise, farklı
araçlarla sunulan bilgiler, mesajlar, malzemelerdir.
ÖĞRETİM ARAÇ- GEREÇLERİNİN SEÇİMİ

Öğretim araç-gereçlerinin seçimini etkileyen

birçok faktör vardır. Bunlar: Öğretim hedefleri,
öğretim yöntemi, öğrenci özellikleri (görsel-işitsel
tercihleri, öğrenme düzeyleri, vs.), öğretim ortamı
(büyüklüğü, araç-gereç kullanımına elverişliliği),
araçların özellikleri, gereçlerin tasarım özellikleri,
öğretmenlerin tutumları, becerileri ve maliyet,
zaman, elde edebilme gibi sınırlamalar.
ÖĞRETİM ARAÇ- GEREÇLERİNİN SEÇİMİ
Ortam özellikleri ve araç-gereç seçimi

Araç-gereç seçimini etkileyen önemli kriterlerden biri

de, öğretim ortamının büyüklüğü, niteliği ve öğrenci
sayısıdır. Öğretim ortamı, öğretim ve öğrenmenin
gerçekleşeceği fiziksel çevredir.

Bazı konular en iyi sınıf ortamında, bazıları

laboratuvar (bilgisayar laboratuvarı, fen
laboratuvarı, dil laboratuvarı gibi) ortamında ve
bazıları da bireysel çalışma materyalleriyle
öğretilebilir/ öğrenilebilir.
Ortam özellikleri ve araç-gereç seçimi

Sınıf ortamında, düz anlatım, gösteri ve tartışma gibi

çok değişik yöntem kullanılabilir. Sınıflar büyüklük,
şekil, ışıklandırma, oturma düzeni vs. bakımından
birbirlerinden farklılık gösterebilir.

Atölye ortamı, öğrencilerin becerileri gerçek bir iş

ortamında tecrübe edinmesi gerektiğinde kullanılır.
Ortam özellikleri ve araç-gereç seçimi

Bireysel çalışma ortamı, her bir öğrenciye konuyu

istediği zaman öğrenme fırsatı verir. Bunun yanında,
bazı öğrenciler normal eğitim programında sunulan
çalışma ve uygulama zamanından daha fazlasına
ihtiyaç duyabilirler.

Planlanan öğretim, teorik olarak, uygun olmayan bir

ortamda gerçekleşebilir, fakat pratikte istenilen verimi
almak mümkün değildir.
Ortam özellikleri ve araç-gereç seçimi

Öğrenme ortamının tanımlanması, dolayısıyla, ortam

hakkında bazı soruların cevaplandırılmasını içerir:

• Öğrenme nerede gerçekleşecek? Sınıfta mı?

Atölyede mi? Lâboratuarda mı? Bir alan gezisiyle mi?

• Ortamın özellikleri nelerdir? Etkili bir öğretim için

öğrenci özelliklerini tanımak ne kadar önemli ise, ortam
özellikleri de önemlidir. Öğrenci sayısı bakımından
ortamın büyüklüğü nedir? Sıralar, sandalyeler nasıl
düzenlenmiştir? Vb.
Öğretmen Tutumları ve Araç-Gereç Seçimi

Araç-gereçlerin teorik faydaları ne olursa olsun,

bunların kullanımı belirli düzeyde bilgi ve beceriyi
gerektirir. Eğer öğretmen bu araç-gereçleri
kullanma becerisine sahip değilse, onları
kullanmakta istemeyecektir.
Öğretmen Tutumları ve Araç-Gereç Seçimi

Kullandığınız bütün araç-gereçler öğrencilerin

öğretim hedeflerine ulaşmalarına yardımcı
olmalıdır. Bir davranışın öğretiminde çok yararlı
olan bir gereç, başka bir davranışın öğretimi için
uygun olmayabilir.
Öğretmen Tutumları ve Araç-Gereç Seçimi

1. Bilişsel Davranışlar ve Araç-Gereç Seçimi

Sözel Bilgi

(a)Sözel bilgilerin öğretiminde kullanılabilecek

araçlardan biri yazılı materyallerdir.

(b) Grafikler (tepegöz saydamları ya da yazı tahtasına

çizilebilir) sözel bilgilerin organizasyonu ve
aralarındaki ilişkileri göstererek öğrencilerin bilgiyi
anlama ve hatırlamalarını kolaylaştırır.
Öğretmen Tutumları ve Araç-Gereç Seçimi
(c) Bilgisayar özel ders yazılımları, uygun bir biçimde
tasarlandıklarında, sözel bilgilerin öğretilmesinde
etkili bir araçtır.

(d) Bilgisayar alıştırma programları öğrenilmiş sözel

bilgilerin pekiştirilmesi amacıyla kullanılabilir.

(e) Ses kayıtları, öğretimin bireyselleştirilmesi

açısından ucuz ve mesajın istenildiği kadar
tekrarlanmasına imkan sağladığından
sözel bilgilerin öğretiminde yararlı bir araçtır.
Öğretmen Tutumları ve Araç-Gereç Seçimi
Ayırt Etme Becerileri
(a) Gerçek eşyaların kullanılması, ayırt etme
becerilerinin öğretiminde etkili bir yaklaşımdır.

(b) Gerçek eşyalara erişmek ya da kullanmak

mümkün olmadığı durumlarda, eşyaların modelleri
ya da resimleri de ayırt etme becerilerinin
öğretiminde etkili olarak kullanılabilir.

(c) Eğer öğrenci sayısı fazla ise, ayırt edilecek kavram

ya da eşya ile ilgili örnekler tepegöz ya da slayt
kullanılarak perdeye yansıtılabilir.
Öğretmen Tutumları ve Araç-Gereç Seçimi

(d) Eğer renk ayırt edilecek nesnelerin önemli bir

özelliği ise, materyallerin tasarımında kesinlikle
kullanılmalıdır. Renk, ayrıca, önemli öge ya da
özellikleri ön plana çıkarmak için kullanılabilir.

(e) Sesler arasındaki farkın öğretiminde gerçek sesler

ya da bunların kayıt edildiği kasetler kullanılmalıdır.
Öğretmen Tutumları ve Araç-Gereç Seçimi

Kavram Öğrenme

(a)Mümkünse kavramla ilgili gerçek örnekler

kullanılmalıdır.

(b) Kavramı temsil etmeyen örnekler, öğrenilen

kavramın önemli özelliklerini vurgulamaya yardımcı
olması için kullanılabilir.
Öğretmen Tutumları ve Araç-Gereç Seçimi

(c) Resimler, gerçek eşyaların yerine kullanılabilir

ve bazen elde etmesi ve kullanması daha kolaydır.
Başlangıçta kavram örnekleriyle ilgili basit
resimler kullanılmalı ve önemli öğeler
vurgulanmalıdır.
Öğretmen Tutumları ve Araç-Gereç Seçimi

(d) Hareketli resimler ve videolar önemli bir özelliği

hareket olan kavramların öğretiminde etkilidir.

(f) Soyut bazı kavramlar modeller ve görsel

analojilerin kullanılmasıyla açık hale getirilebilir.
Öğretmen Tutumları ve Araç-Gereç Seçimi
Kural Kullanma Becerileri
Kurallar oldukça yapılandırılmış ve aşamalı
olduklarından, diyagramlar, akış şemaları ve algoritma
türü materyallerin kullanımı kural kullanma
becerilerinin öğretiminde yararlıdır.

Problem Çözme Becerileri

Materyaller matematik problemlerini içeren yazılı
materyaller olabileceği gibi sunulan
farklı problemleri çözümü için farklı kuralların
kullanımını gerektiren karmaşık bilgisayar programları
da olabilir.
Öğretmen Tutumları ve Araç-Gereç Seçimi

2. Psiko-Motor Davranışlar ve Araç-Gereç Seçimi

Psikomotor becerilerin öğretiminde hareket gösteren
araçlar yararlıdır.

(a)Film ve video bölümleri kritik hareketlerin detaylı

olarak algılaması açısından çok hızlıdır. Hareketsiz
filmler ya da yavaşlatılmış filmler bu problemi
çözebilir.
Öğretmen Tutumları ve Araç-Gereç Seçimi

(b) Videolu mikro öğretim tekniği - öğretmen beceriyi

gösterir, gösteri videoya çekilir ve yeniden incelemek
için oynatılır- yararlı bir geri bildirim metodudur.

(c) Hareketsiz resimler, hareketli film yerine

kullanılabilir. Ancak, hareketsiz resimler psikomotor
becerilerin geliştirilmesinde hareketli resimler kadar
etkili değildir.
Öğretmen Tutumları ve Araç-Gereç Seçimi

3. Duyuşsal Davranışlar ve Araç-Gereç Seçimi

Duyuşsal davranışların nasıl öğrenildiğine yönelik
araştırmalara göre, en etkili yöntemlerden biri
yaptıklarından dolayı ödüllendirilen ve saygı duyulan
birini gözlemektir.

(a) Sınıfa konuşmak üzere uygun kişiler davet

edilebilir veya bu kişilerin konuşmaları bir videoya
çekilerek sınıfta öğrencilere izlettirilebilir.
Öğretmen Tutumları ve Araç-Gereç Seçimi

(b) Hareketsiz resimler daha az etkili olmakla birlikte,

tartışmayı başlatmak amacıyla kullanılabilir.

(c) Uygun tutumların geliştirilmesi için bireyler

hakkında yazılmış materyallerin okunması, ses
kayıtlarının dinlenmesi de etkili bir yöntemdir.
Araç-Gereçlerin Özellikleri

Araç-gereç seçimini etkileyen en önemli

değişkenlerden biri de araç-gereçlerin özellikleri,
avantaj ve dezavantajlarıdır.
Devamı sonraki slaytta..
SINIF ORTAMININ DÜZENLEMESİ

Sınıf ortamının düzenlenmesi (masa, sıra ve araç-

gereçlerin yerleştirilmesi) öğretimin niteliğini
etkileyen önemli bir unsurdur. Sınıf ortamının
düzenlenmesini etkileyen birçok faktör vardır:
Öğrenci sayısı, sınıfın büyüklüğü, sınıfın şekli,
masa ve sıraların sabit ya da yerlerinin
değiştirilebilir olup olmadığı gibi.
SINIF ORTAMININ DÜZENLEMESİ
Geleneksel öğretim anlayışında genellikle tek
yönlü bir iletişim egemendir ve sınıflar bu anlayışa
göre düzenlenmiştir.

(A-1) (A-2) (B)

SINIF ORTAMININ DÜZENLEMESİ
U-Şekli Oturma Düzeni:
U-Şekli düzenleme, öğrencilerin gizlenmesini zorlaştırır,
iletişim ve katılımı artırır.
SINIF ORTAMININ DÜZENLEMESİ

Yuvarlak/Dikdörtgen Masalar
Öğrencilerin yuvarlak ya da dikdörtgen bir masa
etrafında, masanın öğretmen ve araç gereçlere
yakın kısmı açık kalacak şekilde 4-6 kişilik küçük
gruplar halinde oturtulması hem küçük grup
çalışmaları, hem katılım, hem de diğer öğrenciler
ve öğretmenle etkileşimi artıran bir düzenlemedir.