სოკოების სამეფო

ყველაზე დიდი სამეფო დედამიწაზე

 სოკოების, მცენარეთა და ცხოველთა უჯრედების
შედარებითი დახასიათება

მსგავსება მცენარის მსგავსება ცხოველის

უჯრედთან უჯრედთან
• არ აქვთ მოძრაობის • არ აქვთ
უნარი ქლოროპლასტები
• ახასიათებთ • აქვთ ჰეტეროტროფული
განუწყვეტელი ზრდა კვება
• ქვთ უჯრედის • უჯრედის კედელი,
კედელი შედგება ქიტინისგან
• აქვთ ზედაპირით • სამარაგოდ იგროვებენ
შეწოვის უნარი გლიკიგენს
• აქვთ დიდი ზომის
ვაკუოლები
 სოკოს
რა არის სოკო?
ნაყოფსხეული
სოკოს სხეული შედგება უჯრედული ძაფებისგან,
რომელსაც ქვია ჰიფა.

ორივე
შედგება
ჰიფებისგან
მიცელიუმი
მიცელიუმი
 მიცელიუმი შეიძლება
იყოს გარეგანი და
შინაგანი (ექსოფიტური
და ენდოიტური)

გარეგანი მიცელიუმი
ახასიათევს ნაცროვან
სოკოებს, რომლებიც
სუბსტრატთან საწოვრებით
ანუ ჰაუსტორიებით არიან
დაკავშირებულები. მათ
აქვთ ასევე აპრესორიუმები
Erysiphe alphitoides Erysiphe graminis
მიცელიუმი შეიძლება იყოს ერთწლიანი და მრავალწლიანი

ერთწლიანი, რომელიც მხოლოდ ერთ თაობას იძლევა

აბედა სოკოები
ქაჯის ცოცხი
მრავალწლიანი
სოკოს უჯრედი
 მიცელიუმის სახეცვლილებანი

Serpula lacrymans Armillaria Claviceps purpurea Sclerotium rolfsii

მიცელიური ჭიმი რიზომორფი
სკლეროციუმუი

Merulius lacrymans ქლამიდისპორები

დაკვირტვა ანასტომოზები
აფსკი ოიდიოსპორა
 სოკოების კვება და სუნთქვა ფერმენტული ხასიათისაა

კვება

ნეკროტროფული კვება ბიოტროფული კვება

1. ობლიგატური საპროფიტები 1. ობლიგატური პარაზიტები

2. ფაკულტატური პარაზიტები 2. ფაკულტატური საპროფიტები

სოკოების სუნთქვა

აერობული ანაერობული
 სოკოების უსქესო გამრავლების
ტიპები

სპორანგიოსპორა ზოოსპორა

 სპორანგიუმი
 ზოოსპორანგიუმი
 სოკოების სქესობრივი გამრავლება და მისი
ფორმები

ჰოლოგამია ზიგოგამია იზოგამია ჰეტეროგამია

 სოკოების სქესობრივი გამრავლება და მისი
ფორმები
ტრიქოგონი ოოსპორა
ეგზინა , ინტინა
ასკოგონი
ანთერიდიუმი ოოგონიუმი
დიკარიონი

არქიკარპი

ანთერიდიუმ
ასკოგენური

ი
ჰიფა

კარიოგამია, მეიოზი
ჩანთის განვითარება

აპოგამია
 ეგზოგენური ანუ გარეგანი წარმოშობის სპორები

თავაკები

ბაზიდიოსპორა
კონიდიოსპორა

ენდოგენური ანუ შინაგანი წარმოშობის სპორები

კლეისტოკარპიუმი პერიტეციუმი აპოტეციუმი

სპორანგიოსპორა ასკოსპორები
ზოოსპორა
 სოკოების
კლასიფიკაცია
თანამედროვე მონაცემებით (Agrios, 2005) სოკოები იყოფა 3
სამეფოდ
სამეფო Protozoa

სამეფო
Chromysta

სამეფო Eumycota
 ფიტოპათოგენური სოკოების კლასიფიკაცია

უმდაბლეს სოკოებს მიეკუთვნება

კლ. Myxomycetes

კლ. Plasmodiophoromycetes

კლ. Oomycetes

კლ. Chytridiomycetes

კლ. Zygomycetes

უმაღლესი სოკოები

კლ. Ascomycetes

კლ. Basidiomycetes

კლ. Deuteromycetes ანუ Fungi imperfecti

 სოკოები იყოფა 2 ჯგუფად

უმდაბლესი სოკოები უმაღლესი სოკოები

Myxomycota ( ლორწოვანი სოკოები)
კლ.Myxomycota
კლ. Ascomycetes
კლ.Plasmodiophoromycetes
პლაზმური სოკოებია, ივითარებენ ზოოსპორებს,
კლ. Basidiomycetes
სქესობრივი პროცესია ჰოლოგამია, ჰეტეროგამია
და იზოგამია.
კლ. Deuteromycetes ანუ
Phycomycota (სოკოწყალმცენარეები) Fungi imperfecti
კლ. Chytridiomycetes კლ. Oomycetes
აქვთ პლაზმური სხეული, კარგად აქვთ
ან მიცელიუმი სუსტადაა განვითარებული
განვითარებული. უჯრედის ერთუჯრედიანი მიცელიუმი.
გარსში ქიტინს შეიცავენ. გარსში ცელულოზას
სქესობრივი პროცესია შეიცავენ. სქესობრივი
იზოგამია. პროცესია ოოგამია.

Zygomycota
მიცელიუმი კარგადაა განვითარებული, ერთუჯრედიანია, სქესობრივი
პროცესია ზიგოგამია. წყლიანი არედან გამოსული არიან მთლიანად
და აღარ ივითარებენ ზოოსპორებს.
 თანამედროვე მონაცემებით (Agrios, 2005) სოკოები იყოფა 3
სამეფოდ:
1. სამეფო Protozoa (პროტოზოა) (1500 სახეობა), იგი
მოიცავს
2. 2 კლასს:
კლ. Myxomycetes (მიქსომეციცეტები, პლაზმოდიუმის მქონე
ან მსგავსი სოკოები)
უმთავრესად საპროფიტებია

კლ. Plasmodiophoromycetes – პლაზმოდიოფორომიცეტები,

ენდოგენური ლორწოვანი სოკოები
რიგი Plasmodiophorales
ოჯახი Plasmodiophoracea

გვ.:Plasmodiophora (P.brassicae -კომბოსტოს კილი)

Spongospora (S.subterranea- კარტოფილის ფხვიერი ქეცი )
2. სამეფო Chromysta (სოკოწყალმცენარეები)

კლ. Oomycetes – ოომიცეტები (20000 სახეობა).

რიგი Peronosporales
ოჯახი Pythiaceae
გვ.: Pythium (Pyth. de Barianum- ჩითილების ჩაწოლა ),
გვ:Phytophtora (Phyto. parasitica პომიდორის ფიტოფტოროზი)
(Pyto. infenstars კარტოფილის ფიტოფტოროზი )

ოჯახი Perenosporaceae
გვ.:Perenospora (P.schleideni- ხახვის ჭრაქი ), (P. tabacina- თამბაქოს
ჭრაქი)

გვ.: Plasmopara (Plasmopara viticola- ვაზის ჭრაქი)

ოჯახი Albuginaceae
გვარი: Albugo (A.candida-კომბოსტოს თეთრი ლაქიანობა)
 პერენოსპოროვანი სიკოები პერენოსპოროვანი სიკოები ს
1. კონიდიათმტარეების დიქოტომიური დატოტვა ნაყოფიანობის გამოსვლა ბაგეებიდან
2. კონიდიათმტარეების მონოპოდიური დატოტვა

 Pythium de Barianum-ის
მიცელიუმი და ზოოსპორები
3. სამეფო Eumycota – ნამდვილი სოკოები (მათი უჯრედის
გარსი შეიცავს ქიტინს).
ეს სამეფო აერთიანებს 5 კლასს.

კლ. Chytridiomycetes – ხიტრიოდიომიცეტები – (2500 სახეობა)

გვ.: Synchytrium (S.endobioticum კარტოფილის კიბო ),
Physoderma (P.zeae), Olpidium brassicae (კომბოსტოს შავფეხა)

კლ. Zygomycetes – ზიგომიცეტები (2500 სახეობა)

რიგი Mucorale
გვ.: Mucor, Rhizopus (ობის სიკიები) -უმთავრესად საპროფიტი
სოკოები
რიგი Entomophthorales
გვ.:Entomophthora (E.muscae- ენტომო პათოგენური)

კლ. Ascomycetes – ასკომიცეტები ანუ ჩანთიანი სოკოები,

(500000
სახეობა)
I.ქვე კლ. Archiascomycetes
გვარი Taphrina (T. deformans- ატმის ფოთლების
სიხუჭუჭე, Fsoascus), (T. pruni - ბოყი) Exoascus cerasi
II.ქვე კლ. Saccharomycetes (საფუარა სოკოები)
გვარი Saccharomyce (S.vini- ღვინის დუღილი)
III.ქვე კლ. filamentous fungi (ძაფნაირი ანუ მიცელიაეული სოკოები)
რიგი Erisiphales (ნაცროვანი სოკოები)
ოჯახი Erisiphaceae (კლეისტოკარპიუმი)
გვ.: Sphaerotheca (S. pannosa- ატმის ნაცარი), Podosphaera (P.
leucotricha -ვაშლის ნაცარი ), Erisiphe (E.graminis-ხორბლის ნაცარი),
Microsphaera (M. alphitoides -მუხის ნაცარი) , Uncinula (U.spiralis ვაზის ნაცარი),
Phyllactinia (P.corylia-თხილის ნაცარი) Leveillula(L. taurica-აავადებს ველურ
მცენარეებს),
Pyrenomycetes (პერიტეციუმი)
რიგი Hypocriales
გვ.: Claviceps (C.purpurea-ჭვავის რქა), Polistigma (P.rubrum
კურკოვანი ფოთლების დაწვა), Gibberella (ზოგიერთი fusariumis ჩანთიანი
სტადია)
რიგი Sphaeriales
გვ.: Gnomoni (G.leptostila -Marssonina juglandis კაკლის
ფოთლების მურა ლაქიანობა) Valsa, Leucostoma

Discomycetes (აპოტეციუმი)
რიგი Phachidiales
გვ.:Phacedium, Lophodermium(შუტე), Stromatinia (S.fructigena
თესლოვანი ნაყოფების სიდამპლე) Coccomyces (C.hiemali ალუბლის
კოკომიკოზი), Sclerotinia ( S.libertiana თეთრი სიდამპლე) Rhytisma
(R.acerinum-ნეჩხლის ლაქიანობა).
ლოკულოასკომიცეტები (პსევდოპერიტეციუმი) გვ.: Venturia (V. inaequalis-
ვაშლის ქეცი), Didymella, Mycosphaerella.

პერიტეციუმი აპოტეციუმი
 კლ. Basidiomycetes – ბაზიდიომიცეტები ანუ ბაზიდიანი
სოკოები (200 000 სახეობა).

რიგი Ustilaginales (გუდაფშუტოვანი სოკოები)

გვარები:Ustilago (U. Tritici-ხორბლის მტვრიანა გუდაფშუტა),
(U.maydis-სიმინდის ბუშტოვანი გუდაფშუტა), Tilletia (T. Caries-ხორბლის
სველი ანუ მყრალი გუდაფშუტა)

რიგი Uredinales (ჟანგროვანი სოკოები)

გვარები:Puccinia (P. Graminis, P. triticina ხორბლოვანთა
ჟანგა), Gymnosporangium (G. mali ვაშლის ჟანგა)

რიგი Agaricales (ქუდიანი სოკოები)

გვარი: Armillaria ( A. mellea მანჭკვალა სოკო), Amanita,
Stereum (S.hirsutum ვაზის დამბლა ანუ ესკა )

რიგი  Polyporales (აბედა სოკოები)

გვარები: Merulius, Fomes (F. fomentarius აავადებს
ფოთლოვან ჯიშებს, Polyporus squamosus ძერანა სოკო ), Poria.
 კლ. Basidiomycetes – ბაზიდიომიცეტები ანუ ბაზიდიანი
სოკოები (200 000 სახეობა).

რიგი Ustilaginales (გუდაფშუტოვანი სოკოები)

გვარები:Ustilago (U. Tritici-ხორბლის მტვრიანა გუდაფშუტა),
(U.maydis-სიმინდის ბუშტოვანი გუდაფშუტა), Tilletia (T. Caries-ხორბლის
სველი ანუ მყრალი გუდაფშუტა)

რიგი Uredinales (ჟანგროვანი სოკოები)

გვარები:Puccinia (P. Graminis, P. triticina ხორბლოვანთა
ჟანგა), Gymnosporangium (G. mali ვაშლის ჟანგა)

რიგი Agaricales (ქუდიანი სოკოები)

გვარი: Armillaria ( A. mellea მანჭკვალა სოკო), Amanita,
Stereum (S.hirsutum ვაზის დამბლა ანუ ესკა )

რიგი  Polyporales (აბედა სოკოები)

გვარები: Merulius, Fomes (F. fomentarius აავადებს
ფოთლოვან ჯიშებს, Polyporus squamosus ძერანა სოკო ), Poria.
კლ. Deuteromycetes ანუ Fungi imperfecti – უსრული სოკოები
(300 000) სახეობა.
აქვთ მრავალუჯრედიანი მიცელიუმი, მრავლდებიან კონიდიალური
ნაყოფიანობით, სქესობრივი გამრავლება არ ახასიათებთ, ამიტომ
მათ უსრულ სოკოებს უწოდებენ. ამ კლასის წარმომადგენლებს
დროებით ჯგუფადაც თვლიან, ვინაიდან ჩანთიანი და ბაზიდიალური
ნაყოფიანობის აღმოჩენისას ისინი ნაწილდებიან ასკომიციტების და
ბაზიდიომიციტების კლასებში.

რიგი Hyphales
გვარები: Tichodermar, Penicillium, Botrytis,  Aspergillus,
Verticillium, Fusarium, Fusicladium, Cladosporiu, Alternaria, Monilia,
Clasterosporium

რიგი Melanconiales
გვარები: Colletotrichum, Pestalotia, Sphacelia, Fusarium,
Melanconium , Gloeosporium (G.ampelophagum ვაზის ანთრაქნოზი)

რიგი Picnidiales
გვარები: Phoma, Septoria, Marssonia, Coniothyrim, Sphaeropsis,
Diplodia, Pomopsis, Ascochita, Cytospora
  
კონიდიური ნაყოფიანობის ტიპები და სპორების ფორმები

კორემიუმი სარეცელი პიკნიდიუმი

Isariopsis griseola

ვერტიკალურად მდგომ (ჰიფისებურ ) კონიდიათმტარებზე (კონიდიოფორებზე)

განვითარებული კონიდიუმები

სპორების ფორმები