YARA VE YARA ÇEŞİTLERİ

• Fiziksel yada kimyasal bir etkiye bağlı olarak deri veya doku bütünlüğünün bozulmasına
‘’Yaralanma’’ denir.
• Yaralayıcı faktörün özelliğine göre
• 1) Lokal veya
• 2) Genel etki göstermektedir.
• Genel etkiler hayati tehlikeye neden olurlar.Özellikle yumuşak doku travmaları en sık
görülen yaralanma çeşididir.Basit bir sıyrık bile mikroorganizmalar için giriş
kapısıdır.Yaraları oluş şekline göre; görünüşüne göre; enfekte durumuna; organizmadaki
yerine göre sınıflandırmak mümkündür.
• Deri bütünlüğü bozulmuş enfeksiyonlar için giriş kapısı açılmışsa AÇIK YARA, deri bütünlüğü
bozulmadan deri altı dokular harap olmuşsa KAPALI YARA olarak isimlendirilir.
• Yara çeşitlerini 6 grupta inceliyoruz.
• 1) Sıyrık yarası
• 2) Kesik yarası
• 3) Ezik yarası
• 4) Delici yara
• 5) Parçalı yara
• 6) Enfekte yara
• 1) Sıyrık Yarası (Avülsiyon)
Derinin sürtünmesi sonucu oluşan yüzeysel yaralanmalardır.Ağrılı seyreder.Kapiller
damarlardaki harabiyet sonucu sızıntı şeklinde kanama görülür.
• 2) Kesik yarası (Laserasyon)
• Bıçak, çakı vb. cisimlerden kaynaklanan yaralardır.Yaralanmanın şiddetine göre yüzeysel
ve derin olabilir.Deri altındaki damar ve sinirler kesildiği için ağrı ve kanama vardır.Yara
ağızları birbirinden uzaklaşmıştır. Derinlikleri kolay belirlenir.Yaranın çevresi antiseptik
bir maddeyle temizlenir. Ancak yaranın içerisine bu madde temas ettirilmemelidir.Kesik
yaralarında kanama daha önce anlatılan tekniklerle durdurulmaya çalışılır.
• 3) Ezik Yarası (Kontüzyon)
Genellikle kapalı yaralardır.Taş, sopa, yumruk gibi etkenlerin şiddetli
olarak çarpması sonucu şekillenirler.Yara kenarları eziktir. Bazende büyük
damarların yırtılması sonucu kan toplanması (hematom) görülebilir.
Kazalarda en çok karşılaşılan yara çeşididir. Deri bütünlüğü bozulmamış
ancak deri altında harabiyet vardır.
• Kazalara açık, yaralanma riski yüksek olan kişiler (sürücüler, işçiler,
askerler, itfaiyeciler) devamlı olarak tetanoza karşı aşılanmalıdırlar.
 Ekimoz
• Ekimoz, deri altındaki damarların yaygın olarak kanamasıdır. Deri altında
mavi-siyah bir renk oluşur. Kılcal damarlar yırtılmıştır. Doku-hücreler
arasına kan sızar. Kan toplanmaz yayılır. Oluşan morluk zamanla yeşil-
sarı renge dönüşerek kaybolur. Hematom, kan toplanmasıdır. Deri altında
kese şeklinde şişlikle beraber olan kanamadır. Kese içerisinde olabileceği
gibi dokular arasında da olabilir. Kan kaybı fazladır. Şok açısından
risklidir.
• 4) Delici (Penetre) Yara
Uzun kesici ve sivri aletlerden kaynaklanan yaralardır.Delik küçüktür. İç
dokulara ulaştığı zaman sinir, damar ve kas kesiklerine neden olurlar.Dış
kanama yok denecek kadar az, iç kanama riski yüksektir.Tornavida, şiş,
bıçak vb. malzemelerden olur.Ateşli silah yaralanmaları da bu kısma girer.
Giriş deliği düzgün kenarlıdır. Eğer derin seyretmişse çıkış deliği de
vardır. Ateş mesafesi yakınsa barut izi de mevcuttur. İç organlarda isabet
ederse onları da patlatır. Kırıklara da neden olabilir.Tetanoz tehlikesi
vardır.
• 5) Parçalı yaralar
• Derinin bir parçası kopmuştur yada küçük bir yerinden bağlı kalmış
olabilir.Oldukça kanamalı yaralanmalardır. Eğer mümkün ise yara dudakları
karşı karşıya getirilerek temiz bir sargı bezi ile sarılır ve böylelikle enfekte
olması engellenerek, iyileşme sürecini hızlandırılır.Isırık yaraları da bu kısım
içinde ele alınmaktadır.Bu yaralar, hayvan ısırması neticesinde oluşur.
Kuduz riski taşıması açısından önemli kabul edilir. Aşılanma şarttır. Olay
yerinde yara, bol su ve sabunla yıkanmaktadır. Yara açık bırakılır.
• 6) Enfekte Yaralar
• Mikrop kapma ihtimali olan yaralardır. Üzerinden 6 saat geçmiş yaralar,
Dikişleri patlamış veya ayrılmış yaralar, Kenarları muntazam olmayan
yırtık yaraları, Çok kirli ve derin yaralar, Ateşli silah yaraları, Isırma ve
sokma ile oluşan yaralar enfeksiyon riski yüksek yara sınıfına girer.
• CİDDİ YARALANMALAR
• Sıyrık, ezik gibi bazı yaralara, basit girişimlerle ilk yardım uygulaması
yeterli olabilir. Ancak bazı yaralara zamanında müdahale edilmemesi
sonucunda fazla kan kaybı, organ kaybı, enfeksiyon gibi çok önemli
problemler gelişebilir. Olay yerinde ilk yardım gerektiren, hastanelerde
hemen acil bakıma alınması gereken yaralanmalara denir.
• İlk yardım önceliği taşıyan Ciddi Yaralanma tipleri,
• Kenarları birleşmeyen veya 2-3 cm olan yaralar,
• Kanaması durdurulamayan yaralar,
• Kas veya kemiğin göründüğü yaralar,
• Delici aletlerle oluşan yaralar,
• Yabancı cisim saplanmış olan yaralar,
• Isırık yaraları,
• Görünürde iz bırakma ihtimali olan yaralar,
• 5 yaş altı ve 65 yaş üstü kişilerin yaralanmaları,
• Kronik bir rahatsızlığı olan kişilerin yaralanmaları
 Ciddi Yaralanmalarda İlk Yardım
• Yara çok kirli ise mümkünse su ve sabunla yıkanmalıdır.
• Yaralı kısım hareket ettirilmemelidir.
• Yaraya saplanan yabancı cisimler çıkarılmaz, cisim sabitlenerek fazla baskı yapılmadan sarılır,
• Yarada kanama varsa durdurulur.
• Yara içi kurcalanmamalıdır yada içine antiseptik gibi malzemeler dökülmemelidir.
• Yara daha fazla kirlenmemesi için temiz bir bezle örtülür,
• Yara üzerine bandaj uygulanır,
• Tıbbi yardım istenir.
• Yaralanmalarda Genel İlk yardım Yaklaşımı
Kazazede güvenli bir yere alınır,
• Hava yolu açıklığı kontrol edilir, (Yabancı cisim*)
• Servikal vertebralar elle stabilize edilir,
• Bilinç düzeyi kontrolü yapılır,
• Yaşam bulguları ABC ile değerlendirilir,
• Gerekirse suni solunum veya kalp masajı yapılır,
• Yara değerlendirilir,
• Kanama durdurulur,
• Üzeri temiz ve nemli bir bezle örtülür,
• Sağlık kuruluşuna gitmesi sağlanır,
• Tetanoz konusunda uyarılır,
• Yaradaki yabancı cisimler çıkarılmamalıdır.
• Açık yaralarda Kullanılmaması Gereken Malzemeler
Olay yerinde ilk yardım olarak açık yaralara, tütün, yağ, kolonya vb. gıda
veya günlük ev eşyası temas ettirilmez. En uygunu steril veya temiz bir
bez ile örtmektir.Aksi halde mikrop yaraya taşınır, enfekte hale
gelir.Hiçbir şey yapılmadığında bile yara kendini iyileştirebilecekken
dışarıdan bu duruma engel olmak akılcı bir davranış değildir.
KAFA VE OMURGA YARALANMALARI
• Gözle görülür bir yaralanma belirtisi veya kanama olup olmadığına bakılır.
• Her kafatası travmasında dışarıdan gözlenebilen bir yara veya kanama olmayabilir.
• Darbenin şiddetine göre kafa tası boşluğunda yer alan merkezi sinir sistemi etkilenebilir.
• Bazen de kafatası kırıklarına bağlı olarak beyin kanaması meydana gelebilir.
• Hastanın burnundan veya kulağından açık kırmızı renkli bir sıvı gelebilir (BOS)
• Hava yolu açıklığının sağlanması hayat kurtarıcıdır.
• Bel kemiğindeki yaralanmalarda omurgada sıkışma veya ayrılma gelişebilir.
• Sinirler baskı altında kalabilir.
• Felç hali, nihayetinde ölüm riski oldukça yüksek olan yaralanma şekilleridir.
 Saçlı Deri Yaralanmaları
• Günlük hayatta özellikle çocuklarda gözlenir.
• Kanama fazla olabilir.
• Kanama, doğrudan bası uygulaması ile kontrol altına alınabilir.
• Olay yerinde steril veya temiz bir gazlı bezle geçici olarak kapatılıp, sağlık
kuruluşuna gönderilir.
• Ancak yara içinde kırık yada yabancı cisim varsa çıkarılmadan simit sargı yapılarak
tıbbi müdahaleye sevki yapılır.
• Kafatası veya beyinde bir hasar yoksa önemli değildir.
 Kafatası Yaralanmaları
• Hareketli başın sert bir yere çarpması veya Sert bir cismin hareketsiz duran başa çarpması sonucunda
oluşur.
• Travmanın şiddetine göre çeşitli derecelerde görülür.
• Kırıklarla komplike olabileceği için ciddi beyin yaralanmaları riski vardır.
• En tehlikeli durum, beyin yaralanmalarına bağlı olarak gelişen felçler, bilinç kaybı ve solunumun
durmasıdır.
• Kulaktan veya burundan açık kırmızı sıvı gelmesi kafa tası kırığının habercisidir.
• Başa alınan darbeye bağlı olarak göz bebeklerinin büyüklüğünün birbirinden farklı olması
• Fışkırır tarzda kusma ile uyku hali beyin hasarının göstergesidir.
 Yüz Yaralanmaları
• Yüz yaralanmalarında, çok miktardaki sinir ve kılcal damar nedeniyle
kanama ve panik çok olmaktadır. Kazazede sakinleştirilip, kanaması
durdurulup, en kısa sürede sağlık kuruluşuna sevk edilir. Mümkünse fazla
abartmadan olay yerinde eli-yüzü yıkanabilir. Yara yeri suyla temas
ettirilmez.Solunum ciddi şekilde etkilenmiş olabilir.Duyu organları hasar
görmüş olabilir.Burun ve çene kemiklerinde kırık ve yaralanma
görülebilir.Yapay solunuma müsaade etmeyecek şekilde yaralanma
şekillenebilir.Boyun kırığı riski unutulmamalıdır.
 Omurga (Bel Kemiği) Yaralanması
• Omurga yaralanmaları daha çok trafik kazaları ve iş kazalarında görülmektedir.
Omurga kanalının içinden omurlar (33 omurga kemiği) ve sinirler (31 çift
periferik sinir) geçtiği için oldukça önemlidir.Vücudun en sağlam kemikleridir.
Kolay kolay kırılmaz, zira kırıldığında parçalanma riski vardır. Bundan dolayı
hareket ettirilmemesi önemlidir. Sırt bölgesine sert bir cismin düşmesi,Şiddetli
travmalar, yüksekten düşme gibi nedenlerle oluşur. Kırık, şiddetli ağrı ile duyu
kaybı ve karıncalanma gelişir. Kazazede şoka girebilir. Sert bir zeminde altı
desteklenerek sırt üstü vaziyette hareket ettirilmeden sevki gerekir.
• Kafa ve Omurga Yaralanma Nedenleri
• Yüksek bir yerden düşme,
• Baş ve gövde yaralanması,
• Otomobil veya motosiklet kazaları,
• Spor ve iş kazaları,
• Yıkıntı altında kalma,
• Trafik kazaları
• Kafa ve Omurga Yaralanma Belirtileri
Bulantı, kusma,
• Bilinç kaybı,
• Ağız, burun ve kulaktan kan ve BOS gelmesi,
• İpliksi-filiform nabız,
• Hırıltılı-zor solunum,
• Göz bebeklerinin eşitsizliği,
• Normal dışı davranışlar,
• Yüzün kızarması-boyun damarlarının şişmesi,
• Tam veya kısmi felç,
• Vücut ısısının yükselmesi,
• Göz çevresinde morarmadır (Hematom).
 Kafa ve Omurga Yaralanmalarında İlk
Yardım
Baş travmalarında hastanın stabilleştirilmesi, özellikle boyun vertebralarının korunması
oldukça önemlidir.Fazla hareket ettirilmeden sırt-üstü pozisyona alınarak en yakın
sağlık kuruluşuna sevki sağlanır.Kafa travmalarında basıncı azaltmak için baş yukarı
kaldırılır.Kazazede sırtüstü yatırılır. Baş-boyun sabitlenir.Solunum-Dolaşıma engel
olabilecek elbise, kemer, kravatlar gevşetilir.Dikkatlice çeneyi çekme manevrası ile
solunum yolu açılır, ventilasyon sağlanır. Ağızdaki sekresyonlar temizlenir. Mümkünse
ilave oksijen verilir.Burun ve kulaktan kan geliyorsa, emici pansuman konur. Kafa içi
basıncı arttıracağından tampon uygulanmaz. Kan ve BOS durdurulmaya çalışılmaz.En
kısa yoldan sırtüstü veya bilinci yerinde değilse koma pozisyonunda en yakın sağlık
kuruluşuna sevki sağlanır.
DELİCİ GÖĞÜS YARALANMALARI

Travma nedeniyle göğüsün yaralanmasıdır.Göğüs solunum ve dolaşım organlarını

koruduğu için yaralanmaları önemlidir.Basit bir yaralanmada, yarayı kapattıktan sonra,
göğüs bölgesi sıkıca sarılarak tespit edilip, rahat nefes alınabilmesi için oturur pozisyonda
sağlık kuruluşuna sevki sağlanır.Daha ciddi yaralanmalarda kosta kırıklarında, plevra ve
akciğer yaralanmalarına bağlı olarak hemotoraks veya pnömotoraks gelişebilir.Öksürükle
birlikte kan gelmesi görülebilir.Yetersiz oksijenlenme sonucu dudaklarda ve parmak
uçlarında morarma görülebilir.Solunumla artan ağrı hissedilir,Solunum sayısının arttığı,
24’ün üzerine çıktığı görülür.Nabızda hızlanma ve zayıflama tespit edilir.
• Delici Göğüs Yaralanmalarında İlk Yardım
Hasta ve yaralının bilinç kontrolü yapılır.Kazazedenin yaşam bulguları
değerlendirilir (ABC).Açık yara kapatılarak dışarıdan daha fazla hava girmesini
engellemek gerekir. Bu amaçla yara üzerine plastik poşet, naylon vb. sarılmış bir
bezle kapatılır.Nefes alma sırasında yaraya hava girmesini engellemek, nefes verme
sırasında havanın dışarı çıkmasını sağlamak için yara üzerine bırakılan bezin bir ucu
açık bırakılır.Kazazedenin bilinci açık ise yarı oturur pozisyonda oturtulur.Ağızdan
hiçbir şey verilmez,Yaşam bulguları sıklıkla kontrol edilir.Açık pnömotoraksta şok
ihtimali çok yüksektir. Bu nedenle şok önlemleri alınır.Tıbbi yardım istenir.
• Karın Yaralanmalarının Belirtileri
Kalp, beyin ve akciğerlerin dışında kalan hayati organlar karın
bölgesindedir.Aynı zamanda vücudumuzun en yumuşak ve az korunan
bölgesidir.Karına isabet eden künt (sert-kesici olmayan) travmalar sonucu
‘’Kapalı Karın Yaralanmalar’’,Kesici (penetre) travmalar sonucu ise
‘’Açık Karın yaralanmaları’’ ortaya çıkar.
• Kapalı Karın Yaralanmaları
Karına isabet eden sert cisimlerden dolayı gelişmektedir.Trafik kazalarında
emniyet kemerinin karında oluşturduğu basınca bağlı olarak oluşan iç karın
kanaması bu grup altında değerlendirilir.,Dikkatli muayene
edildiğinde,Karında şiddetli ağrı,Hassasiyet,Sertlik (Tahta Karın) vardır.İç
kanama riskini azaltmak ve kazazedeyi rahatlatmak için buz uygulanarak
sırt üstü yatar pozisyonda sağlık kuruluşuna sevki sağlanır.Kapalı karın
kanamalarında en çok dalak ruptürü görülür.İç kanamaya bağlı olarak şok
tablosu gelişebilir.
• Açık Karın Yaralanmaları
Kesici cisimlerle meydana gelir.Deri bütünlüğü bozulduğu için iç organlar
dışarı çıkabilir.Enfeksiyon riski söz konusudur.İç organlar oksitlenerek
kuruyabilir.Hava ile uzun süre temas eden bağırsakların kuruması
engellenmelidir.Kanama ve peritonitis gibi komplikasyonlar ile birlikte
seyreder.Damar ve sinirler, vücuda paralel, yere dik olarak şekil aldıkları
için yere paralel kesikler daima daha tehlikelidir.Ağrı kesici verilmez?
Yiyecek ve içecek kesinlikle verilmez?Karın üzerine sıcak uygulama
kesinlikle yapılmaz?
• Karın Yaralanmalarında İlk Yardım
Kazazedenin bilinç kontrolü yapılır,Kazazedenin yaşam bulguları kontrol
edilir,Yara çevresi eğer varsa bir antiseptikle silinir ama yara içerisine temas
ettirilmez,Dışarı çıkan organlar içeri sokulmaya çalışılmaz, üzerine temiz ve nemli
bir bez örtülür,Bilinç yerinde ise yara dudaklarının uçlarını birbirine yaklaştırmak
ve karın içerisindeki organların dışarı çıkmasını engellemek için kazazede sırt üstü
pozisyonda bacaklar bükülmüş bir şekilde yatırılır.Isı kaybını önlemek için üzeri
örtülür.Kusma ihtimali unutulmamalıdır.Ağızdan yiyecek yada içecek bir şey
verilmez.Yaşam bulguları sıklıkla kontrol edilir,Tıbbi yardım istenir.