PHASED ARRAY ANTENNAS

FAZLI DİZİLİ ANTENLER

• AŞAMALI DİZİLER, MODERN ASKERİ RADAR SİSTEMLERİNDE BELKİ DE EN
YAYGIN KULLANILAN ANTEN HALİNE GELDİ. BUNUN NEDENLERİ ÇOKTUR.
BİRİNCİSİ, AŞAMALI DİZİLER YÜKSEK GÜVENİLİRLİK, YÜKSEK BANT GENİŞLİĞİ
VE MÜKEMMEL YAN LOB KONTROLÜ SAĞLAR.
• İKİNCİSİ, BELİRLİ UYGULAMALAR VAR.
• AŞAMALI DİZİLERİN BENZERSİZ BİR ŞEKİLDE NİTELİKLİ OLDUĞU: HAREKETLİ
PARÇALARI OLMADIĞI İÇİN GİZLİ UYGULAMALAR İÇİN İDEALDİR; HAVADAKİ
UYGULAMALAR İÇİN İDEALDİRLER ÇÜNKÜ DÜŞÜK BİR PROFİLİ KORURKEN
AŞIRI AÇILARA ELEKTRONİK OLARAK YÖN VEREBİLİRLER, DOLAYISIYLA UÇAK
DİRENCİNİ EN AZA İNDİRİRLER; VE BAZI DURUMLARDA BIRAKIN HIZLI IŞIN
TARAMAYI, MEKANİK DÖNÜŞ İÇİN ÇOK BÜYÜK OLAN YER RADARI SİSTEMLERİ
İÇİN İDEALDİRLER. SON OLARAK, AŞAMALI DİZİLER, BİRDEN FAZLA İŞLEVİN
TEK BİR RADAR TARAFINDAN NEREDEYSE AYNI ANDA GERÇEKLEŞTİRİLMESİNE
OLANAK TANIYAN OLAĞANÜSTÜ ELEKTRONİK IŞIN ÇEVİKLİĞİNE SAHİPTİR.
ŞEKİL 9-17, BU DURUMDA BİR SAVAŞ UÇAĞININ BURNUNDA MODERN BİR
AŞAMALI DİZİLİM ÖRNEĞİDİR
• .PHASED ARRAY ANTENİNİN EN BÜYÜK DEZAVANTAJI MALİYETİDİR. AŞAMALI
DİZİLER, AYNI KAZANCA SAHİP BİR REFLEKTÖRDEN KAT KAT DAHA PAHALIYA
MAL OLUR; ANCAK, BU MALİYET FARKI AZALMAKTADIR. MİKRO
ELEKTROMEKANİK SİSTEMLER (MEM'LER) FAZ KAYDIRICILAR VE SİLİKON-
GERMANYUM (SİGE) KARIŞIK DEVRELER GİBİ TEKNOLOJİLER BAZI DAHA
PAHALI FAZ DİZİLİMİ BİLEŞENLERİNİN YERİNİ ALDIĞINDA, FAZ DİZİLİMİ
MALİYETİ DAHA DA DÜŞECEĞİNİ VAAT EDİYOR [11–13]. BUNUNLA BİRLİKTE,
AŞAMALI DİZİNİN ARTAN İŞLEVSELLİĞİ GENELLİKLE EK MALİYETİ HAKLI
ÇIKARIR.
• 9.7.1 THE ARRAY FACTOR(DİZİ FAKTÖRÜ)
• BİR DİZİ ANTENİN TEMEL KONSEPTİ BÖLÜM 9.2'DE TANITILMIŞTIR.
ESASEN BİR DİZİ, TEK BİR BİRİM OLARAK ÇALIŞAN ANTENLER
TOPLULUĞUNDAN BAŞKA BİR ŞEY DEĞİLDİR. GENELLİKLE
9.7 Phased Array Antennas 327
ELEMANLAR OLARAK ADLANDIRILAN BİREYSEL ANTENLER,
GENELLİKLE ÖZDEŞTİR VE EŞİT ARALIKLARLA YERLEŞTİRİLMİŞTİR. FIGURE 9-18 A
plane wave from
• ŞEKİL 9-18, DİZİ NORMALİNE GÖRE BİR Θ AÇISINDAN DOĞRUSAL BİR q
angle θ intersecting
with a five-element
İZOTROPİK YAYILAN ELEMANLAR DİZİSİNE GELEN BİR DÜZLEM array.
DALGAYI GÖSTERİR.ŞEKİL 9-18'DEKİ ÖRNEKTE, ELEMANLAR ARASI
x
BOŞLUK X'TİR, YANİ DÜZLEM DALGANIN BİR ELEMAN İLE BİR
SONRAKİ ARASINDA İLERLEMESİ GEREKEN DİFERANSİYEL YOL
UZUNLUĞU X SİN Θ'DIR. BU DİFERANSİYEL YOL UZUNLUĞU, -(2Π/Λ)

X SİN Θ'NIN HER BİR ELEMANINDAKİ SİNYALLER ARASINDA GÖRELİ Differential
Path Length
BİR FAZ KAYMASINA NEDEN OLUR. DİZİNİN DÜZLEM DALGAYA
GERİLİM TEPKİSİ, HER BİR ELEMANIN GERİLİM TEPKİLERİNİN
TOPLAMIDIR. N ELEMAN SAYISIYLA NORMALİZE EDİLMİŞ, BURADA
ΦN, N'İNCİ ELEMAN İLE DİZİ TOPLAMA NOKTASI ARASINDAKİ
GÖRELİ FAZ KAYMASIDIR. BU İFADE, DİZİ FAKTÖRÜ (AF) OLARAK
ADLANDIRILIR VE AŞAMALI DİZİ ANTENLERİNİ ANLAMANIN
ANAHTARIDIR. AŞAMALI BİR DİZİNİN TOPLAM RADYASYON MODELİ,
DİZİ FAKTÖRÜNÜN VE BİREYSEL ELEMAN MODELİNİN ÜRÜNÜDÜR.
ELEMAN OLARAK KABUL EDİLİRSE,AÇISAL BAĞIMLILIĞI OLMAYAN
İZOTROPİK RADYATÖR, O ZAMAN DİZİ FAKTÖRÜ VE AŞAMALI DİZİ
RADYASYON MODELİ EŞİT OLACAKTIR.
• HER BİR ÖĞEDEN TOPLAMA NOKTASINA GİDEN YOL 328 CHAPTER 9 Radar Antennas
UZUNLUĞU EŞİTSE VEYA TÜM N'LER İÇİN ΦN = 0◦ İSE, DÜZLEM
FIGURE 9-19 Pattern of Array Scanned to Broadside & 45 Degrees
DALGASI DİZİYE NORMAL BİR YÖNDEN YAKLAŞTIĞINDA DİZİ Radiation pattern for 0
an unsteered array and Broadside
FAKTÖRÜ MAKSİMUM OLACAKTIR. BU, DİZİ FAKTÖRÜNÜN an array electronically 45 Degree Scan
–5
MAKSİMUM OLDUĞU DENKLEM (9.16) İLE DOĞRULANIR. scanned to 45◦.

• (1'E EŞİT) Θ = 0◦ VE ΦN = 0◦ OLDUĞUNDA. Θ ARTTIKÇA, ELEMAN –10

Relative Directivity (dB)

SİNYALLERİ ARTIK FARKLI YOL UZUNLUKLARI NEDENİYLE
EŞİT FAZLARA SAHİP OLMAYACAK VE BU NEDENLE ARTIK –15

FAZDA BİRLEŞTİRİLMEYECEK VE BU DA DİZİ FAKTÖRÜNÜN

–20
DÜŞMESİNE NEDEN OLACAKTIR. BU SÜREÇ BÖLÜM 9.2.2'DE
AÇIKLANMIŞTIR VE ŞEKİL 9-4'TE ÇİZİLMİŞTİR. –25

–30
• BİR DİZİNİN SIFIR OLMAYAN ΘS GELİŞ AÇISINDA MAKSİMUM
YÖNLÜLÜĞE SAHİP OLMASI GENELLİKLE ARZU EDİLİR. N'İNCİ –35
–80 –60 –40 –20 0 20 40 60 80
ELEMAN, ΘS AÇISINDAN GELEN BİR DÜZLEM DALGA
TARAFINDAN UYARILDIĞINDA, O ELEMANDAKİ FAZ, BİRİNCİ
ELEMANA GÖRE -(2Π/Λ)N X SİN ΘS OLACAKTIR. DİZİ
ELEMANLARI BU GELİŞ AÇISINDA TUTARLI BİR ŞEKİLDE
BİRLEŞECEKSE, BESLEME AĞINDA, YAYILMA GECİKMESİNİN 2
(9.17)
NEDEN OLDUĞU FAZI ESASEN İPTAL EDECEK OLAN AŞAMALI φn = π n · ∆ x sin θs
λ
BİR FAZ KAYMASI TASARLANMALIDIR. BUNU BAŞARMAK İÇİN,
N ELEMANINDAKİ FAZ KAYMASI, (9.17)'Yİ (9.16) VERİMLERİYLE
YERİNE GETİRMELİDİR.
• DİZİ FAKTÖRÜ ZİRVESİ ARTIK Θ = 0◦ OLDUĞUNDA OLUŞMAZ
ÇÜNKÜ BESLEME SİSTEMİ ŞİMDİ HER BİR ÖĞEDEN GELEN
CEVABA KADEMELİ BİR FAZ KAYMASI EKLİYOR. BUNUN YERİNE,
DİZİ FAKTÖRÜ MAKSİMUMU Θ = ΘS'DE GERÇEKLEŞECEKTİR.
ŞEKİL 9-19, DİZİ TARANMADIĞINDA (ΘS = 0◦) VE 45◦'YE (ΘS = 45◦) 2
(9.17)
φn = π n · ∆ x sin θs
TARANDIĞINDA DİZİ FAKTÖRÜNÜ GÖSTERİR. λ

• DENKLEM (9.17)'DEKİ DİFERANSİYEL FAZ KAYMASINI ELEMAN

İLE TOPLAMA NOKTASI ARASINDA BİR YERE EKLEYEREK, UZUN
HUZME ELEKTRONİK OLARAK ΘS'YE TARANABİLİR. ANCAK BU
1 ΣN
FAZ KAYMASI NASIL EKLENİR? FAZ KAYMASI, ELEMANLAR VE AF(θ) = 2π
N
exp − j
λ
n∆ x(sin θ − sin
(9.18)

TOPLAMA NOKTASI ARASINDA FİZİKSEL OLARAK DAHA UZUN θs )

YOL UZUNLUKLARI EKLENEREK GERÇEKLEŞTİRİLEBİLİR. YOL

UZUNLUĞUNUN, İSTENEN FAZ GECİKMESİYLE ORANTILI OLMASI
GEREKİR; ANCAK, BU YÖNTEM "KABLOLU" OLACAKTIR VE
YALNIZCA TEK BİR TARAMA AÇISINDA ÇALIŞACAKTIR. DAHA
AKILLI BİR YAKLAŞIM, FAZ GECİKMESİNİ DARBEDEN DARBEYE
DİNAMİK OLARAK DEĞİŞTİREBİLEN, FAZ KAYDIRICI ADI
VERİLEN BİR CİHAZ KULLANIR.
• 9.7.2 PHASE SHİFTERS(FAZ KAYDIRICILAR)

• ŞEKİL 9-20'DE GÖSTERİLDİĞİ GİBİ, YAYILAN ELEMANLARIN HER BİRİNİN

ARKASINA BİR FAZ KAYDIRICI TAKILIRSA, DİZİ, YALNIZCA FAZ KAYDIRICI
AYARLARI DEĞİŞTİRİLEREK HIZLI BİR ŞEKİLDE YENİDEN YÖNLENDİRİLEBİLİR.
9.7 Phased Array Antennas 329
HER FAZ DEĞİŞTİRİCİDEN GEÇEN FAZ, İSTENEN TARAMA AÇISI İÇİN DENKLEM
(9.17)'YE GÖRE AYARLANACAKTIR. AŞAMALI DİZİLERİN BU DİNAMİK
Phase FIGURE 9-20
ELEKTRONİK TARAMA YETENEĞİ, ONLARI MODERN RADAR UYGULAMALARI Shifter Phase shifters can be
inserted after the
İÇİN ÇOK ÇEKİCİ KILMAKTADIR. ANTEN IŞINI, KEYFİ BİR DÜZENDE HIZLI BİR radiating elements to
ŞEKİLDE HAREKET ETTİRİLEBİLİR; AŞAMALI DİZİLER İÇİN SIRALI TARAMA electronically scan
Wavefront the beam.
GEREKLİ DEĞİLDİR.

• FAZ DEĞİŞTİRİCİ TEKNOLOJİSİ, SON 60 YILDIR ENERJİK BİR ARAŞTIRMA ALANI 

OLMUŞTUR VE BU CİHAZLARA İLİŞKİN KAPSAMLI BİR TARTIŞMA [10,14]'TE
BULUNABİLİR. BURADAKİ TARTIŞMA, HER RADAR MÜHENDİSİNİN ANLAMASI
GEREKEN TEMEL KAVRAMLARI VURGULAYACAKTIR. ŞEKİL 9-21, BASİT BİR
ANAHTARLAMALI HAT UZUNLUĞU FAZ KAYDIRICIYI GÖSTERMEKTEDİR. BU
GENELLİKLE 3 BİTLİK BİR FAZ KAYDIRICI OLARAK ADLANDIRILIR, ÇÜNKÜ
HER BİRİ BİR SONRAKİNİN YARISI UZUNLUĞUNDA OLAN VE FAZ KAYMASI
EKLEMEK İÇİN AÇILIP KAPATILABİLEN ÜÇ ÇİZGİ PARÇASINA SAHİPTİR. BU
ÖRNEKTE EN ÖNEMSİZ BİT, 45◦ FAZ GECİKMESİNE NEDEN OLUR. BU, FAZ
KAYDIRICILARIN GELİŞİGÜZEL İNCE FAZ ÇÖZÜNÜRLÜĞÜNE SAHİP OLMADIĞI
ŞEKLİNDEKİ İLK ANAHTAR KONSEPTE YOL AÇAR. BELİRLİ BİR TARAMA
45° 90° 180°
AÇISININ 63◦'LİK BİR FAZ KAYMASI GEREKTİRDİĞİNİ VARSAYALIM. ŞEKİL 9-
21'DEKİ FAZ KAYDIRICI, 18◦'LİK BİR HATA BIRAKARAK EN YAKIN YAKLAŞIMI FIGURE 9-21 Example of a 3-bit switched line length phase shifter.
OLAN 45◦ GECİKME ÇİZGİSİNDE GEÇİŞ YAPACAKTIR. BU HATAYA FAZ
NİCELEME HATASI DENİR VE FAZ KAYDIRICIDAKİ BİT SAYISI İLE BELİRLENİR
• . HER ANTEN ELEMANI FARKLI BİR FAZ KAYMASI GEREKTİRDİĞİNDEN,
DİZİDEKİ HATALAR GENELLİKLE RASTGELE GÖRÜNECEKTİR. BU
NEDENLE, BU NİCELEME HATALARI TİPİK OLARAK RASTGELE
HATALAR OLARAK MODELLENİR VE BÖLÜM 9.3'TE TARTIŞILDIĞI GİBİ,
RADYASYON MODELİNİN YAN LOB SEVİYELERİNİ ARTIRMA
EĞİLİMİNDEDİRLER. FAZ KAYDIRICI BİT SAYISI ARTTIKÇA, NİCELEME
HATASI AZALACAK VE ANTEN YAN LOB PERFORMANSI İYİLEŞECEKTİR. CHAPTER 9 Radar Antennas

AYRICA, YAN LOB ENERJİSİ AZALDIKÇA YÖNLÜLÜK ARTACAKTIR. BU

TABLE 9-2 Relationship among Phase-Shifter Bits, Phase Error, and Gain Loss
İLİŞKİ TABLO 9-2'DE GÖSTERİLMİŞTİR. GERÇEK KAZANÇ KAYBI ANTEN
Number of Bits Least Significant RMS Phase Gain Loss
BOYUTUNA, ŞEKLİNE VE AÇIKLIK AĞIRLIĞINA BAĞLIDIR, ANCAK (N ) Bit Error (dB)
DÖRDÜNCÜ SÜTUNDAKİ DEĞERLER TEMSİLİDİR. ÖTE YANDAN, FAZ 2 90◦ 26◦ 0.65
3 45◦ 13◦ 0.15
KAYDIRICI YOLUYLA EKLEME KAYBI DA BİT SAYISIYLA ARTACAKTIR. 4 22.5◦ 6.5◦ 0.04
5 0.01
BU NEDENLE, MEVCUT EN YÜKSEK ÇÖZÜNÜRLÜKLÜ FAZ KAYDIRICIYI 6
11.25◦ 3.2◦
0.00
5.625◦ 1.6◦
KULLANMAK HER ZAMAN FAYDALI DEĞİLDİR.

• İKİNCİ TEMEL KAVRAM, FAZ KAYDIRICILARIN GENİŞ BANT RADAR

UYGULAMALARI İÇİN İDEAL OLMADIĞIDIR ÇÜNKÜ TARANAN BİR IŞIN
İÇİN GEREKEN FAZ GECİKMESİ, DENKLEM (9.17)'DE Λ'NIN ORTAYA
ÇIKMASIYLA KANITLANDIĞI GİBİ, FREKANSA BAĞLIDIR. BÖYLECE,
BİR CIVILTI DALGA BİÇİMİ İÇİN ANTEN, DALGA BİÇİMİNDE YALNIZCA
BİR FREKANSTA DOĞRU FAZ KAYMASINA SAHİP OLACAKTIR. BÖLÜM
9.7.6, BU SORUNUN ÜSTESİNDEN GELME YÖNTEMLERİNİ
TARTIŞACAKTIR.
• 9.7.3 GRATİNG LOBES(IZGARA LOBLARI)
• DENKLEMİN (9.18) İNCELENMESİ, BİRDEN FAZLA AF MAKSİMUMUNUN ŞU ARALIKTA OLUŞMASININ
MÜMKÜN OLABİLECEĞİNİ ORTAYA KOYMAKTADIR:
• −90◦ ≤ Θ ≤ 90◦. SPESİFİK OLARAK, TATMİN EDEN Θ DEĞERLERİ İÇİN MAKSİMUMLAR OLUŞACAKTIR.

• DENKLEMİN (9.19) SAĞ TARAFINDAKİ SIFIR DEĞERİNE KARŞILIK GELEN MAKSİMUM, AMAÇLANAN
KİRİŞTİR VE TEPE NOKTASI Θ = ΘS'DİR. SIFIR OLMAYAN TAMSAYILARA KARŞILIK GELEN
MAKSİMUMLARA IZGARA LOBLARI DENİR VE ZİRVELERİ ΘS DIŞINDAKİ Θ DEĞERLERİNDEDİR. IZGARA
LOBLARI, AÇISAL BELİRSİZLİKLERE NEDEN OLABİLECEĞİNDEN VE RADARIN HEDEFLERİ BULMA
YETENEĞİNİ ENGELLEYEBİLECEĞİNDEN, RADAR UYGULAMALARI İÇİN GENELLİKLE İSTENMEZ.
RADAR, YANLIŞLIKLA BİR HEDEFİN ANA LOBDA OLDUĞUNU BİLDİREBİLİR, OYSA GERÇEKTE IZGARA
LOBUNDA DAĞINIKLIK VEYA PARAZİT GİBİ BİR NESNEDİR. ∆ x (sin θ − sin θ ) = 0, ±1, ±2,...
s
(9.19)
λ

• ŞEKİL 9-22'DEKİ DÜZ MODEL, ELEMANLARIN BİR DALGA BOYUNDA ARALIKLI OLDUĞU ( X = Λ) VE ANA
IŞININ TARANMADIĞI (ΘS = 0◦) BİR DİZİ FAKTÖRÜNÜ GÖSTERİR. ELEMANLAR BİR DALGA BOYUNDA
ARALIKLI OLDUĞUNDAN, DİZİNİN HER İKİ UCUNDAN GELEN BİR DÜZLEM DALGASI (Θ = ±90◦ ) BİTİŞİK
ELEMANLAR ARASINDA TAM OLARAK BİR DALGA BOYUNDA HAREKET EDECEK VE BU NEDENLE
ELEMAN SİNYALLERİ FAZDA BİRLEŞECEKTİR. ±90◦ VEYA SİNΘ = ±1'DEKİ LOBLAR IZGARA LOBLARIDIR.

• BİR YANDAN, ŞEKİL 9-22'DEKİ DİZİ FAKTÖRÜNÜN Θ YERİNE SİN Θ'NIN BİR FONKSİYONU OLARAK
ÇİZİLDİĞİNE DİKKAT EDİLMELİDİR. SİN(90◦) = 1 VE SİN(−90◦) = -1 OLDUĞUNDAN, ANTENİN ÖN
YARIKÜRESİNDEKİ TÜM AÇILAR -1 İLE 1 ARASINDAKİ SİN Θ EKSENİNE EŞLENİR. BU KOORDİNAT
SİSTEMİNE SİNÜS UZAYI DENİR VE DİZİ FAKTÖRÜNÜN PERİYODİKLİĞİNİ VURGULADIĞI İÇİN YAYGIN
OLARAK KULLANILIR.
• ŞEKİL 9-22'DEKİ KESİKLİ DESEN, ELEKTRONİK OLARAK 30°'YE
(SİNÜS UZAYINDA 0,5'LİK BİR DEĞER) TARANAN AYNI DİZİYİ
GÖSTERİR. IZGARA LOB KONUMU -90◦'DEN -30◦'YE TAŞINDI,
BU DA IZGARA LOBLARININ ANA IŞINLA TARADIĞINI
9.7 Phased Array Antennas 331
GÖSTERİYOR. ARASINDAKİ MESAFE ANA LOB VE IZGARA
LOB, SİNÜS UZAYI KOORDİNAT SİSTEMİNDE HALA BİRDİR; 0 FIGURE 9-22
Scan to 0° Antenna pattern with
DOLAYISIYLA ELEKTRONİK TARAMA, ANA LOB İLE IZGARA –5 Scan to 30° grating lobes for a
scanned and
LOBU ARASINDAKİ MESAFEYİ DEĞİŞTİRMEZ. –10 unscanned array with

Relative Directivity (dB)

one wavelength
–15 element spacing.

–20
• X YETERİNCE KÜÇÜK YAPILIRSA IZGARA LOBLARI
–25
ÖNLENEBİLİR. DENKLEM 9.19, IZGARA LOBLARI İLE ANA IŞIN
–30
ARASINDAKİ SÜRENİN, DALGA BOYLARINDAKİ ELEMAN
–35
ARALIĞI TARAFINDAN AYARLANDIĞINI GÖSTERMEKTEDİR.
–40
SPESİFİK OLARAK, SİNÜS UZAYINDA, DİZİ FAKTÖRÜ Λ/ X –1 –0.8 –0.6 –0.4 –0.2 0
sin q
0.2 0.4 0.6 0.8 1

PERİYODU İLE PERİYODİKTİR.

• ELEMAN ARALIĞINI DALGA BOYUNA GÖRE AZALTMAK
IZGARA LOBLARINI BİRBİRİNDEN UZAKLAŞTIRIR. BU
NEDENLE, IZGARA LOBLARI OLMADAN DİZİNİN ΘS'YE
TARANMASI GEREKİYORSA, DİZİ FAKTÖRÜNÜN PERİYODU
EN AZ 1 + SİN ΘS OLMALIDIR VEYA
λ
∆x ≤ (9.20)
(1 + | sin sθ
|)
• DENKLEM (9.20)'YE GÖRE, DİZİ IZGARA LOBU OLMADAN 30◦'YE
TARANACAKSA, X 0,667Λ'DAN KÜÇÜK OLMALIDIR. ŞEKİL 9-23'TEKİ
KESİNTİSİZ ÇİZGİ, X = 0,667Λ ELEMAN ARALIĞI İLE 30◦'YE TARANMIŞ BİR
DOĞRUSAL DİZİYİ GÖSTERMEKTEDİR. IZGARA LOBU SİN Θ = −1'DE
BULUNUR. KARŞILAŞTIRMA İÇİN KESİKLİ ÇİZGİ, Λ ELEMAN ARALIĞINA 332 CHAPTER 9 Radar Antennas
SAHİP BENZER BİR DİZİYİ GÖSTERİR. IZGARA LOBU ARTIK SİN Θ = 0,5'TE
FIGURE 9-23
ÇOK DAHA YAKINDIR. DENKLEM (9.20)'DE ΘS = ±90◦ KULLANILARAK, Comparison between
0
Spacing of 0.667 l
Λ/2'LİK BİR ELEMAN ARALIĞININ HERHANGİ BİR TARAMA AÇISI İÇİN two arrays showing –5 Spacing of l
that grating lobes
YETERLİ OLDUĞU GÖRÜLEBİLİR VE BU NEDENLE GENELLİKLE KABUL become less –10

Relative Directivity (dB)

EDİLİR. significant when the
element spacing –15
decreases.
–20

• BELİRLİ BİR AÇIKLIK BOYUTU İÇİN, ELEMAN SAYISI İLE IZGARA LOBLARI –25
ARASINDA ÖNEMLİ BİR TİCARET VARDIR. IZGARA LOBLARI,
–30
ELEMANLARIN BİRBİRİNE YAKIN YERLEŞTİRİLMESİYLE ÖNLENİR, ANCAK
–35
BU, EK ELEMANLAR, EK ELEKTRONİKLER GEREKTİRİR VE NİHAYETİNDE
–40
EK MALİYETE NEDEN OLUR. BU NEDENLE, BİR AŞAMALI DİZİ TASARIMCISI –1 –0.8 –0.6 –0.4 –0.2 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1
GENELLİKLE DENKLEM (9.20) TARAFINDAN İZİN VERİLEN MAKSİMUM sin q

ARALIĞI KULLANACAKTIR. BU, MALİYETİ EN AZA İNDİRİRKEN IZGARA

LOBLARINI ÖNLER. MAKSİMUM BOŞLUK EN YÜKSEK ÇALIŞMA FREKANSI
VE EN BÜYÜK TARAMA AÇISI KULLANILARAK HESAPLANIR.

λ
∆x ≤ (9.20)
(1 + | sin θ
• IZGARA LOBU TARTIŞMASI, BU BÖLÜMÜN DOĞRUSAL DİZİLERLE SINIRLI s
|)
OLDUĞU ŞEKLİNDEDİR. İKİ BOYUTLU BİR DİZİDE IZGARA LOBLARININ
ÖNLENMESİNE İLİŞKİN BİR TARTIŞMA İÇİN BKZ. [15].
• 9.7.4 GAİN LOSS(KAZANÇ KAYBI)
• BİR REFLEKTÖR ANTEN MEKANİK OLARAK TARANDIĞINDA, AÇIKLIK VE
UZUN HUZME HER ZAMAN AYNI YÖNÜ GÖSTERİR VE TÜM TARAMA
AÇILARINDA TAM ANTEN KAZANCI GERÇEKLEŞTİRİLİR. AŞAMALI
DİZİLERDE DURUM BÖYLE DEĞİLDİR. ELEKTRONİK TARAMANIN NEGATİF
BİR YAN ÜRÜNÜ KAZANÇ KAYBIDIR. KAZANÇ KAYBI EN ÇOK GENİŞ
TARAMA AÇILARINDA BELİRGİNDİR VE BUNA DİZİNİN YANSITILAN FIGURE 9-24 The
projected aperture qs
AÇIKLIĞININ AZALMASI NEDEN OLUR. of a phased array
decreases with scan
angle, resulting in
beam broadening and
• BİR AŞAMALI DİZİ ELEKTRONİK OLARAK TARANDIĞINDA ANTEN HAREKET a directivity loss.

ETMEZ; BU NEDENLE, UZUN HUZME YÖNÜNDE YANSITILAN AÇIKLIK ALANI  L

s qs
COS ΘS KADAR AZALTILIR. BU, ŞEKİL 9-24'TE GÖSTERİLMİŞTİR.

L co
DENKLEMLER (9.4) VE (9.5)'TEN HÜZME GENİŞLİĞİNİN VE YÖNLÜLÜĞÜN
AÇIKLIK BOYUTUYLA İLİŞKİLİ OLDUĞUNU HATIRLAYIN. AÇIKLIK COS ΘS
KADAR AZALTILIRSA YÖNLÜLÜK DE AYNI MİKTARDA AZALTILACAKTIR.
IŞIN GENİŞLİĞİ, AÇIKLIK BOYUTUYLA TERS ORANTILIDIR VE 1/COS ΘS
FAKTÖRÜ İLE ARTACAKTIR. BU NOKTAYI DAHA FAZLA AÇIKLAMAK İÇİN,
60◦'YE TARANMIŞ BİR AŞAMALI DİZİ DÜŞÜNÜN. BU TARAMA AÇISINDA,
UZUN HUZME GENİŞ KENARDA OLDUĞUNDAN İKİ KAT DAHA BÜYÜK
OLACAK VE YÖNLÜLÜK 3 DB AZALACAKTIR. MONOSTATİK RADAR İÇİN
60◦'DEKİ İKİ YÖNLÜ KAYIP 6 DB OLACAKTIR. BU FENOMEN GENELLİKLE BİR
AŞAMALI DİZİNİN MAKSİMUM PRATİK TARAMA AÇISINI ±60◦ İLE SINIRLAR.
• DENKLEM (9.9)'DA GÖRÜLDÜĞÜ GİBİ, BİR RADARIN MAKSİMUM TESPİT MENZİLİ, ANTEN KAZANCININ KARESİYLE
ORANTILIDIR. BU NEDENLE, KAZANÇ KAYBININ EN ÖNEMLİ OLDUĞU GENİŞ TARAMA AÇILARINDA, AŞAMALI BİR
DİZİ, KARŞILAŞTIRILABİLİR MEKANİK OLARAK TARANAN BİR DİZİDEN DAHA FAZLA DUYARLILIĞA İHTİYAÇ
DUYAR.
• NEYSE Kİ, BİRKAÇ FAKTÖR AŞAMALI BİR DİZİNİN KAZANÇ KAYBINI AZALTMAYA YARDIMCI OLUR. BİR ARAMA
RADARI İÇİN KAYIP TERİMLERİNDEN BİRİ (TARAKLAMA KAYBI), HEDEFİN HER ZAMAN IŞININ ZİRVESİNDE
OLMAMASIYLA İLİŞKİLİDİR. IŞIN SIFIR OLMAYAN TARAMA AÇILARINDA GENİŞLEDİĞİNDEN,KİRİŞ KONUMLARININ
SABİT OLARAK AYRILMASI, BU TARAKLANMA KAYBI AZALTILIR VE KAZANÇ KAYBINI KISMEN DENGELER. ÇOĞU
MODERN AŞAMALI DİZİ SİSTEMİ, KAZANÇ KAYBINI TELAFİ ETMEK İÇİN BEKLEME SÜRESİNİ UYARLAMA
YETENEĞİNE SAHİPTİR. NORMALE YAKIN IŞIN KONUMLARI İÇİN, BEKLEME SÜRESİ AZALTILABİLİR VE UZAK IŞIN
KONUMLARINDA, KAZANÇ DEĞİŞİMİNİ HESABA KATMAK İÇİN BEKLEME SÜRESİ UZATILABİLİR. BİR İZLEME
RADARI İÇİN AZALTILMIŞ KAZANÇ VE DAHA GENİŞ HUZME GENİŞLİĞİ, İZLEME HASSASİYETİNİ DÜŞÜRECEKTİR.
ANCAK ÖNEMLİ TEHDİT HEDEFLERİ İÇİN, BU ETKİLERİ DENGELEMEK İÇİN BEKLEME SÜRESİ UZATILABİLİR.
• 9.7.5 THE ARRAY ELEMENT(DİZİ ELEMANI)
• ŞİMDİYE KADAR, AŞAMALI BİR DİZİYİ OLUŞTURAN BİREYSEL IŞIMA ELEMANLARININ, DİZİNİN YÖNLÜLÜK
MODELİNİ ETKİLEMEYEN HAYALİ İZOTROPİK YAYICILAR OLDUĞU VARSAYILMIŞTIR. GERÇEKTE, DİZİ
ELEMANLARI GENEL ANTEN PERFORMANSINA ÖNEMLİ ÖLÇÜDE KATKIDA BULUNUR.
• BU ELEMANI, EMPEDANS EŞLEŞMESİ VE TARAMA KAYBININ YANI SIRA DİZİ POLARİZASYONUNU BÜYÜK ÖLÇÜDE
BELİRLER. DİZİ ELEMANLARININ TASARIMI BAŞKA BİR YERDE [1–3] ELE ALINSA VE BU BÖLÜMÜN KAPSAMI
DIŞINDA OLSA DA, DİZİ ELEMANLARI HAKKINDA BİRKAÇ YORUM YAPILACAKTIR.
• İLK OLARAK, DENKLEM (9.18)'DEKİ DİZİ FAKTÖRÜNÜ ELEMAN YÖNLENDİRME MODELİ
EE(Θ) İLE BİRLEŞTİRMEK, ŞUNU VERİR:
FIGURE 9-25
Array elements are
not isotropic and
E e(θ) Σ 2π therefore have
E(θ) = Ee (θ)AF(θ) = exp − j n∆ x(sin θ − sin θs ) (9.21)
• BURADA E(Θ), TOPLAM
N N ANTEN YÖNLÜLÜK
MODELİDİR.
λ directivity.

ŞEKİL 9-25, YÖNERGE ÖĞELERİ İÇEREN BİR DİZİYİ

GÖSTERMEKTEDİR.

• DENKLEME (9.21) GÖRE, DİZİNİN YÖNLÜLÜK MODELİ, DİZİ
FAKTÖRÜNÜN VE TEK BİR DİZİ ÖĞESİNİN YÖNLÜLÜK
MODELİNİN ÜRÜNÜDÜR. BU, ŞEKİL 9-26'DA
GÖSTERİLMEKTEDİR. DİZİ ELEKTRONİK OLARAK
TARANDIĞINDA, HER ELEMANA BİR FAZ KAYMASI 334 CHAPTER 9 Radar Antennas

UYGULANARAK DİZİ FAKTÖRÜNÜN ELEKTRONİK OLARAK

FIGURE 9-26 The 0
ΘS YÖNÜNDE TARANMASINA NEDEN OLUR, ANCAK ELEMAN total antenna pattern
of an array (lower
Eleme t
–5 n
MODELİ DEĞİŞMEDEN KALIR. BU NEDENLE, DİZİ TARARKEN,

Relative Directivity (dB)

plot) is the product of Patter n
the array factor and –10 Arra Factor
y
ELEMAN MODELİNİN FARKLI BİR KISMINA "BAKAR" VE the element pattern
(upper plot). –15

SONUÇ OLARAK, TARANAN UZUN HUZME, O TARAMA –20

AÇISINDA ELEMAN MODELİNİN YÖNLÜLÜĞÜ İLE –25

AĞIRLIKLANDIRILIR. EKSTREM BİR SENARYODA, ELEMAN –30

–1 –0.8 –0.6 –0.4 –0.2 0 0.2 0.4 0.6 1
ÖRÜNTÜSÜ ΘS YÖNÜNDE BİR BOŞ DEĞERE SAHİPSE, DİZİ sin q 0.8

FAKTÖRÜ MAKSİMİZE EDİLEBİLSE BİLE DİZİ BU YÖNDE KÖR

OLACAKTIR. BU NEDENLE, AŞAMALI DİZİ KAZANÇ KAYBI,
BİREYSEL ELEMANLARIN YÖNLÜLÜĞÜ İLE ORANTILIDIR.
• ANTEN ELEMANLARI GENELLİKLE, 3DB HUZME GENİŞLİĞİ GEREKLİ DİZİ GÖRÜŞ ALANINA (FOV) EŞİT OLACAK ŞEKİLDE TASARLANIR. BU
NEDENLE COS Θ, MAKSİMUM TARAMA HACMİ 60◦ OLAN BİR DİZİ İÇİN MÜKEMMEL ŞEKİLDE EŞLEŞEN BİR ÖĞE MODELİDİR. ANTEN
ELEMANI, TÜM TARAMA AÇILARI İÇİN BESLEME SİSTEMİ İLE BOŞ ALAN ARASINDAKİ EMPEDANS EŞLEŞMESİNİ SAĞLAR VE TÜM ÇALIŞMA
KOŞULLARINDA MÜKEMMEL ŞEKİLDE EŞLEŞTİRİLEMEZ. ÖĞELER GENELLİKLE BORDADA EN YÜKSEK PERFORMANSA SAHİP OLACAK
ŞEKİLDE TASARLANMIŞTIR; BU NEDENLE EŞLEŞME, AÇIYLA BİRLİKTE KÖTÜLEŞEREK EK TARAMA KAYBINA NEDEN OLUR. TAM BİR FOV
(±◦60'A TARAMA) RADARI İÇİN, TARAMA AÇISIYLA ARTAN BU UYUMSUZLUĞU HESABA KATMAK İÇİN ELEMAN MODELİNİN TİPİK OLARAK
COS1,5(Θ) OLDUĞU VARSAYILIR. ÖĞE DESENİ KAZANÇ KAYBININ, DAHA ÖNCE TARTIŞILAN AÇIKLIK PROJEKSİYONU KAYBINI
AÇIKLADIĞINI YİNELEMEK ÖNEMLİDİR.

• DENKLEM (9.21)'DE YAPILAN VE YALNIZCA BÜYÜK AŞAMALI DİZİLER İÇİN GEÇERLİ OLAN BİR VARSAYIM VARDIR. BU VARSAYIM, HER
ELEMANIN AYNI YÖNLÜLÜK MODELİNE SAHİP OLMASIDIR. ASLINDA, DİZİ ORTAMINDAKİ BİR ÖĞENİN ÖZELLİKLERİ (TİPİK OLARAK
DALGA BOYUNUN YARISI KADAR ARALIKLI DİĞER ÖĞELERLE ÇEVRİLİDİR), AYNI TÜRDEN İZOLE EDİLMİŞ BİR ÖĞE İÇİN OLDUĞUNDAN
OLDUKÇA FARKLIDIR. DİZİNİN KENARINA YAKIN BİR ÖĞE, DİZİNİN MERKEZİNE YAKIN BİR ÖĞENİN GÖRDÜĞÜNDEN FARKLI BİR ORTAM
“GÖRECEKTİR” VE BU NEDENLE FARKLI BİR RADYASYON MODELİNE SAHİP OLACAKTIR. 3×3 DÜZLEMSEL BİR DİZİDE SEKİZ ELEMAN
KENARDIR.ELEMENTLER VE SADECE BİRİ DİĞERLERİYLE ÇEVRİLİDİR. TÜM ÖĞELER İÇİN AYNI ÖRÜNTÜ VARSAYIMI BU SENARYO İÇİN
GEÇERLİ DEĞİLDİR. ANCAK DİZİDE 100 × 100 ELEMAN VARSA, 396 ELEMAN KENARDA VE 9.604 ELEMAN DİZİ ORTAMINA GÖMÜLÜDÜR VE
VARSAYIM GEÇERLİDİR.
0

–5
Relative Directivity (dB)

–10
Array
Directivity Pattern
–15

–20

–25

–30
–1 –0.8 –0.6 –0.4 –0.2 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1
sin q
• SON OLARAK, NEREDEYSE TÜM RADAR ANTENLERİ İÇİN POLARİZASYON
BELİRTİLMİŞTİR. MEKANİK OLARAK TARANAN SİSTEMLER İÇİN POLARİZASYONUN
YALNIZCA GENİŞ KENARDA BELİRTİLMESİ GEREKİR. BUNUNLA BİRLİKTE, KARMA
BİR DİZİ İLE POLARİZASYON GEREKSİNİMİ TARAMA AÇISINA BAĞLI OLACAKTIR
ÇÜNKÜ DİZİ TARARKEN ELEMAN MODELİNDEKİ FARKLI YERLERİ "GÖRÜR" VE
ÇÜNKÜ ELEMAN POLARİZASYONU AÇIYLA DEĞİŞEBİLİR. ELEMAN MODELİNİN
60°'DEKİ POLARİZASYONU GENİŞ KENARDAKİNDEN FARKLIYSA, Kİ BU
MUHTEMELEN TAM DİZİNİN UZUN HUZMESİNİN POLARİZASYONU DA 60°'LİK BİR
TARAMA AÇISINDA FARKLI OLACAKTIR. ANTEN ELEMANI GENELLİKLE GENİŞ
KENARDA İSTENEN POLARİZASYONU VE ARTAN TARAMA AÇISIYLA BOZULAN
POLARİZASYON SAFLIĞINI SERGİLEYECEKTİR.