IMPORTANCE OF TRIVIDHA PARIKSHA IN DIAGNOSIS

OF SKIN DISEASES

BY. UNDER THE GUIDANCE OF

Dr. VINODA Y SIDARADDI. Dr. MAMATHA SRI S.MD(AYU)
1st YEAR PG SCHOLAR. ASSOCIATE PROFESSOR

DEPT.OF PG STUDIES IN DRAVYAGUNA

GOVT.AYURVEDA MEDICAL COLLEGE BENGALURU-09
 INTRODUCTION

In ayurveda clinical examination includes three diagnostic

methods- त्रिविध परीक्षा ( दर्शन, स्पर्शन,प्रश्न )
 Today many modern, techniques and investigations are
available to support the clinical diagnosis of diseases but त्रिविध
परीक्षा has it's own importance in diagnosis of diease.
 परीक्षा is of two types :

दर्शनस्पर्शनप्रश्नै: परीक्षेत् च रोगिणम् ।

रोगं निदानप्राग्रूपलक्षणोपशयाप्तिभी : ।। अ. ह्र. सू.१/२२
 दर्शन परीक्षा
 वर्ण संस्थान प्रमाण च्छाया शरीर प्रकृ तविकारौ चक्षुर्वैषेशिकाणि ।। च.वि.४/७
 शरीरोपचयापचयायुर्लक्षण बलवर्ण विकारादय ।। सु.सू.१०/५।

वर्ण - कपाल(कृ ष्ण,अरुण), किटीभ(श्याव)

संस्थान - अऔदुबर,मण्डल, सिध्म
चबताया - किटीभ ( पुरुष)
प्रकृ ति
विकृ ति
 स्पर्शन परीक्षा
 स्पर्शं च पाणिना प्रकृ तिविकृ तियुक्तम् ।। च.वि.४/७
 स्पर्षनेन्द्रिय विज्ञेया: शीतोष्णश्लक्ष्णकर्क शमृदुकाठिन्यत्वादय : ज्वर शोफादषु ।। सु.सू.१०/५
 प्रश्न परीक्षा
 प्रश्नेन विजानीयात् देशं कालं जातिं सात्म्यातंकसमुत्पत्तिं वेदना समुच्छायं बलमन
 IMPORTANCE OF परीक्षा
 भिषजा प्राक् परिक्ष्यैव विकाराणाम् स्वलक्षणम् ।
पश्चात्कर्मसमारम्भ: कार्य: साध्येषु धीमता ।।
साध्यासाध्यविभागज्ञो य: सम्यक् प्रतिपत्तिमान् ।
न स मैत्रेयतुल्यानां मिथ्याबुद्धिं प्रकल्पयेत् ।। च.सू.१०/२२
 COCONCLUSION

 A comprehensive treatment can be planned and

administered only if the diagnosis of a disease is properly
made and the condition of the diseased known.
 For this to happen, the physician should be well versed in
the knowledge of clinical examination.Therefore clinical
examination of the disease and diseased form the base of
clinical success.

 रोमादौ परिक्षेत् ततो अनंतरमौषधम् ।

तत: कर्म भिषक् पश्चाज्ज्ञानपूर्व समाचरेत् ।। च.सू२०/१०