Chương 2

TƯ DUY VÀ TƯ DUY KỸ THUẬT

1
 NỘI DUNG TRÌNH BÀY
1. Khái quát về tư duy
• Tư duy là gì?
• Đặc điểm của tư duy
• Phân loại tư duy
• Tiến trình hoạt động tư duy
• Các thao tác tư duy
2. Tư duy kỹ thuật
• Tư duy kỹ thuật là gì?
• Đặc điểm của tư duy kỹ thuật
• Cấu trúc của tư duy kỹ thuật
2
 1. KHÁI QUÁT VỀ TƯ DUY

• Tư duy là gì?

• Đặc điểm của tư duy

• Phân loại tư duy

• Tiến trình hoạt động tư duy

• Các thao tác tư duy

 TƯ DUY LÀ GÌ?

Tư duy là quá trình tâm lí phản

ánh những thuộc tính bản
chất, những mối liên hệ và
quan hệ mang tính quy luật
của các sự vật, hiện tượng
trong thế giới khách quan mà
trước đó ta chưa biết

4
ĐẶC ĐIỂM CỦA TƯ DUY

• Tính có vấn đề của tư duy

• Tính khái quát của tư duy
• Tính gián tiếp của tư duy
• Tư duy có mối quan hệ chặt chẽ với
ngôn ngữ
• Tư duy có mối liên hệ chặt chẽ với
nhận thức cảm tính

5
 TÍNH CÓ VẤN ĐỀ CỦA TƯ DUY

Tư duy chỉ nảy sinh

khi con người đứng
trước một tình
huống có chứa
đựng vấn đề mà
con người chưa
biết, đang thắc mắc
và có nhu cầu giải
quyết tình huống đó.
 TÍNH GIÁN TIẾP CỦA TƯ DUY

• Gián tiếp là phản ánh sự

vật, hiện tượng trong thế
giới khách quan qua các
khâu trung gian.
• Tư duy phản ánh sự vật,
hiện tượng khách quan một
cách gián tiếp thông qua
nhận thức cảm tính,
thông qua ngôn ngữ và
thông qua kết quả tư duy
của người khác (kinh
nghiệm xã hội).
TƯ DUY CÓ MỐI QUAN HỆ CHẶT CHẼ VỚI NGÔN NGỮ
 TÍNH KHÁI QUÁT CỦA TƯ DUY

Khái quát là phản ánh

những đặc điểm chung
nhất của một nhóm sự
vật, hiện tượng bằng
ngôn ngữ, bằng khái
niệm và quy luật.

9
 TƯ DUY CÓ MỐI QUAN HỆ CHẶT CHẼ VỚI NHẬN THỨC CẢM TÍNH

Nhận thức cảm tinh giúp

con người thu nhận các
thông tin từ bên ngoài.

Cá nhân giải quyết vấn đề

theo 2 cách: từ dưới lên trên
(bottom-up processing) và
từ trên xuống dưới
(top-down processing).
 TƯ DUY CÓ MỐI QUAN HỆ CHẶT CHẼ VỚI NHẬN THỨC CẢM TÍNH

Từ trên xuống dưới (Top _ down)

Cá nhân tổ chức, sắp xếp, diễn giải
thông tin không chỉ dựa vào các
thông tin thu nhận từ các giác quan
mà còn căn cứ vào kiến thức, kinh
nghiệm v.v. của bản thân.

Từ dưới lên trên (Bottom _ up)

Cá nhân tổ chức, sắp xếp, diễn
giải thông tin dựa vào thông tin thu
nhận được từ các giác quan.
PHÂN LOẠI TƯ DUY

LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ

MỨC ĐỘ PHÁT TRIỂN CỦA TƯ DUY

HÌNH THỨC BIỂU HIỆN VÀ PHƯƠNG

THỨC GIẢI QUYẾT NHIỆM VỤ TƯ DUY

MỨC ĐỘ SÁNG TẠO CỦA TƯ DUY

 PHÂN LOẠI TƯ DUY
MỨC ĐỘ SÁNG TẠO CỦA TƯ DUY

Tư duy Algôrit Tư duy Ơritxtic

Là loại tư duy diễn ra Là loại tư duy có tính chất cơ động, linh hoạt,
theo một chương không theo một khuân mẫu cứng nhắc nào
trình, một cấu trúc và có liên quan tới trực giác và khả năng
lôgic có sẵn, theo sáng tạo của con người.
khuôn mẫu nhất định.

13
 TIẾN TRÌNH HOẠT ĐỘNG CỦA TƯ DUY

Nhận thức vấn đề

Xuất hiện các liên tưởng

Sàng lọc các liên tưởng và hình thành giả thuyết

Kiểm tra giả thuyết

Chính xác hoá Phủ định

Khẳng định

Giải quyết vấn đề Hành động tư duy mới

14
 THAO TÁC TƯ DUY

PHÂN TÍCH - TỔNG HỢP

THAO TÁC
TƯ DUY

TRỪU TƯỢNG HÓA VÀ SO SÁNH

KHÁI QUÁT HÓA
PHÂN TÍCH - TỔNG HỢP

16
 SO SÁNH

So sánh là quá trình dùng trí óc để xác định

sự giống nhau hay khác nhau, sự đồng
nhất, hay không đồng nhất, sự bằng nhau
hay không bằng nhau giữa các sự vật,
hiện tượng nhận thức.

17
 KHÁI QUÁT HÓA – TRỪU TƯỢNG HÓA

Khái quát hóa là quá

trình dùng trí óc để
hợp nhất nhiều đối
tượng khác nhau
thành một nhóm, một
loại trên cơ sở chúng
có cùng một số thuộc
tính và những liên hệ,
quan hệ chung nhất
định.
Trừu tượng hóa là quá trình
dùng trí óc để gạt bỏ
những bộ phận, những
thuộc tính, những liên hệ,
quan hệ thứ yếu, không
cần thiết và chỉ giữ lại
những yếu tố cần thiết cho
18
tư duy.
 TƯ DUY KỸ THUẬT

• Tư duy kỹ thuật là gì?

• Đặc điểm của tư duy kỹ thuật
• Cấu trúc của tư duy kỹ thuật

19
 TƯ DUY KỸ THUẬT là gì?

Tư duy kỹ thuật là sự phản ánh khái quát

nguyên lí kỹ thuật, quá trình kĩ thuật, thiết bị
kỹ thuật dưới dạng các mô hình và kết cấu kỹ
thuật nhằm giải quyết những nhiệm vụ đặt ra
trong thực tế sản xuất.

Tư duy kỹ thuật là loại tư duy xuất hiện

trong lĩnh vực lao động kỹ thuật nhằm giải
quyết những bài toán (vấn đề, nhiệm vụ)
có tính chất kỹ thuật sản xuất.

Tư duy kỹ thuật là hoạt động hướng

vào sự soạn thảo độc lập và giải
các bài toán kỹ thuật. 20
TƯ DUY KỸ THUẬT là gì?

Tư duy kỹ thuật là một loại

tư duy của con người khi
nghiên cứu, giải quyết các
vấn đề đặt ra trong lĩnh vực
kỹ thuật.

21
 ĐẶC ĐIỂM CỦA TƯ DUY KỸ THUẬT

• Tư duy kỹ thuật có tính

chất lý thuyết - thực hành.
• Tư duy kỹ thuật có mối liên
hệ lẫn nhau rất chặt chẽ
giữa các thành phần hình
ảnh và khái niệm của hoạt
động.
• Tư duy kỹ thuật có tính
thiết thực là linh hoạt cao.

22
 CẤU TRÚC CỦA TƯ DUY KỸ THUẬT

KHÁI NIỆM
(Lý thuyết)

HÌNH ẢNH THAO TÁC

(Trực quan) (Thực hành)

Hình: Cấu trúc 3 thành phần của tư duy kỹ thuật của T.V.Kudriasep
23
Nguồn: Kudryavtsev, T. V. (1975). Psychologia tehnicheskogo myshlenija. Moskva: Pedagogika
TÀI LIỆU CHÍNH DÙNG TRONG BÀI GIẢNG CHƯƠNG 2

24