KAKAYAHANG

LINGGUWISTIK
O
 Lingguwistika ay makaagham na pag-
aaral ng alinmang wika na sumasakop
sa apat na lawak sa pag-aaral ng wika,
ito ay ang ponolohiya, morpolohiya,
sintaksis, at semantika. (Michael
Merill Canale at Swains)
Gramatika ay tungkol sa tuntunin
ng wastong paggamit ng bantas,
salita,bahagi ng pananalita, pagbuo
ng mga parirala, sugnay, at
pangungusap.
1. Ponolohiya o Palatunugan – maagham na pag-aaral
ng mga makabuluhang tunog (ponema) na bumubuo ng
isang wika.
Halimbawa: malapatinig na w at y = bahay. Reyna,
bahaw, agiw
A. Ponemang segmental – makabuluhang tunog sa
Filipino.
Halimbawa: bata (child) banta (threat)
batas(law) bantas (punctuation mark)
Ginagamit ang daw/din kapag ang sinusundang salita ay
nagtatapos sa katinig (consonant), raw/rin kapag patinig
(vowel) o malapatinig na w at y.
Halimbawa: bayad daw bababa raw malikot din
pangit din maganda rin magalaw rin
B. Ponemang suprasegmental – pantulong sa ponemang
segmental upang higit na maging mabisa ang paggamit ng
28 ponemang segmental sa pakikipagtalastasan at upang
higit na maging malinaw ang kahulugan.
2. Morpolohiya o Palabuoan – makaagham
na pag-aaral sa pagbuo ng mga salita sa
pamamagitan ng pinakamaliit na yunit ng isang
salita o morpema.
Halimbawa: pangdesal = pandesal
tawid+in = tawirin
Takip+an = takpan
hati+gabi = hatinggabi
3. Sintaks – estruktura ng mga pangungusap at ang mga
tuntuning nagsisilbing patunay sa pagsasabi ng kawastuan
ng isang pangungusap. Ang anyo ng pangungusap ay
karaniwang anyo: nauuna ang panaguri kasunod ang
paksa; at kabalikan: nauuna ang paksa na sinusundan ng
‘ay’ na sinusundan ng panaguri.
Halimbawa: Pinatawag ng nanay ang bata. (karaniwan)
Ang bata ay pinatawag ng nanay. (kabalikan)
4. Semantika ay tumatalakay sa interpretasyon ng
mga kahulugan ng mga morpema, salita, parirala, at
pangungusap.
Pagbibigay sa isipan ng tao ng kahulugan batay sa:
Denotasyon at Konotasyon Halimbawa: Ilaw ng
tahanan
Denotasyon: Maliwanag ang ilaw sa bahay namin.
Konotasyon: Si inay ang ilaw ng tahanan.
 MGA
KATANUNGAN
1. **Ano ang tinutukoy ng Ponolohiya o Palatunugan sa pag-aaral ng wika?**
- A. Pagbuo ng mga salita
- B. Pag-aaral ng mga makabuluhang tunog
- C. Estruktura ng pangungusap
- D. Interpretasyon ng kahulugan
2. **Saan ginagamit ang "daw" at "din" kapag ang sinusundang salita ay
nagtatapos sa katinig?**
- A. Daw
- B. Din
- C. Daw kapag patinig
- D. Din kapag katinig
3. **Ano ang tinatawag na pinakamaliit na yunit ng isang salita o morpema?**
- A. Ponemang segmental
- B. Morpolohiya
- C. Sintaks
- D. Morpema
4. **Saang bahagi ng pag-aaral ng wika nakatuon ang Morpolohiya o Palabuoan?
**
- A. Pagbuo ng mga salita
- B. Pag-aaral ng mga makabuluhang tunog
- C. Estruktura ng pangungusap
- D. Interpretasyon ng kahulugan
5. **Ano ang Estruktura ng mga pangungusap at ang mga tuntuning nagsisilbing
patunay sa pagsasabi ng kawastuan ng isang pangungusap?**
- A. Ponolohiya o Palatunugan
- B. Morpolohiya o Palabuoan
- C. Sintaks
- D. Semantika
6. **Ano ang tinatalakay ng Semantika sa pag-aaral ng wika?**
- A. Pagbuo ng mga salita
- B. Pag-aaral ng mga makabuluhang tunog
- C. Interpretasyon ng kahulugan
- D. Estruktura ng pangungusap
7. **Ano ang ibig sabihin ng Denotasyon?**
- A. Maliwanag ang ilaw sa bahay namin.
- B. Si inay ang ilaw ng tahanan.
- C. Pagbibigay kahulugan batay sa iba't-ibang aspeto.
- D. Anyo ng pangungusap na nauuna ang paksa.
8. **Ano ang ibig sabihin ng Konotasyon?**
- A. Maliwanag ang ilaw sa bahay namin.
- B. Si inay ang ilaw ng tahanan.
- C. Pagbibigay kahulugan batay sa iba't-ibang aspeto.
- D. Anyo ng pangungusap na nauuna ang paksa.
9. **Ano ang nagiging anyo ng pangungusap sa karaniwang anyo?**
- A. Nauuna ang panaguri kasunod ang paksa.
- B. Nauuna ang paksa na sinusundan ng ‘ay’ na sinusundan ng panaguri.
- C. Nauuna ang paksa kasunod ang panaguri.
- D. Nauuna ang panaguri na sinusundan ng ‘ay’ na sinusundan ng paksa.
10. **Ano ang pangunahing layunin ng Ponemang Suprasegmental?**
- A. Pag-aaral ng mga makabuluhang tunog
- B. Pagbuo ng mga salita
- C. Pantulong sa ponemang segmental para maging mabisa ang
pakikipagtalastasan
- D. Interpretasyon ng kahulugan
11. **Ano ang halimbawa ng Ponemang Suprasegmental?**
- A. Bayad daw bababa raw malikot din
- B. Pangit din maganda rin magalaw rin
- C. Ilaw ng tahanan
- D. Ang bata ay pinatawag ng nanay.
12. **Ano ang ginagamit na mga tuntunin sa pagsasabi ng kawastuan ng isang
pangungusap sa Sintaks?**
- A. Ponolohiya o Palatunugan
- B. Morpolohiya o Palabuoan
- C. Sintaks
- D. Semantika
13. **Ano ang nagsisilbing pantulong sa paggamit ng 28 ponemang segmental sa
pakikipagtalastasan?**
- A. Ponemang segmental
- B. Ponemang suprasegmental
- C. Morpolohiya
- D. Semantika
14. **Ano ang tungkol sa interpretasyon ng mga kahulugan ng mga morpema, salita, parirala, at
pangungusap?**
- A. Ponolohiya
- B. Morpolohiya
- C. Sintaks
- D. Semantika
15. **Ano ang nagtatangi sa Gramatika na mahalaga sa pag-aaral ng
kakayahang lingguwistik/gramatikal?**
- A. Pagbuo ng mga parirala
- B. Pag-aaral ng mga makabuluhang tunog
- C. Pagkaalam sa tuntunin ng ponolohiya, morpolohiya, sintaks, at
semantiks
- D. Interpretasyon ng kahulugan
 KAKAYAHANG
KOMUNIKATIBO
NG MGA FILIPINO
1. kausap
Paliwanag: Nag-iiba ang gámit at paraan o estilo ng
paggamit ng wika depende sa kausap.
Halimbawa: Iba ang estilo o pananalita maging
salitang ginagamit ng isang guro kapag ang kausap
ay punong-guro. Iba rin estilo sa pagsasalita at gámit
na salita kapag kapuwa n’ya guro ang kausap.
Lalong iba ang estilo at gamit na salita kapag
estudyante ang kausap.
Narito ang paliwanang ukol sa
pagpili ng angkop na mga salita
at paraanng paggamit nitó sa
mga usapan o talakayan batay
sa:
2. batay sa pinag-uusapan
Sitwasyon: Nag-iiba ang kahulugan ng salita
depende sa pinag- uusapan.
Halimbawa: Ang kahulugan ng “travel” ay lakbay o
paglalakbay kung ang pinag-uusapan n’yo ay
paglalakbay o bakasyon, subalit kapag ang pinag-
uusapan ninyo ay basketbol, ang “travel” ay
tumutukoy sa isang paglabag o violation.
3. lugar
Sitwasyon: Ang salitang banas sa
Quezon ay nangangahulugan ng inis o
iyamot, subalit sa mga karatig lugar nito
ang banas ay nagpapahayag ng mainit na
panahon.
4. panahon
Ang mga salitang ito ay sumibol at laging
bukambibig noong panahon na ginagamit ito.
Sitwasyon: Noong 80’s hanggang 90’s laging
ginagamit ang luksong- tinik, tumbang-preso at
siyatong ng mga batang naglalaro, samantalang
ngayon bukambibig ang ML at online games.
5. layunin
Bawat grupong kinabibilangan ay may sariling
paraan o estilo sa paggamit ng wika.
Sitwasyon: Ang pagbibilang ng isang guro sa loob
ng klase ang may layuning pabilisin ang ginagawa
o pagpása ng papel. Ang layunin n’ya sa isa,
dalawa, tatlo ay hindi para magbiláng o wala
naman talaga siyang binibílang, kundi ito ay
panuto.
Sitwasyon: Ang mga doktor ay may
sariling estilo o paraan sa pagsasalita at
paggamit ng salita. Ang mga mangingisda
ay mga salitang sila lang marahil ang
nakauunawa. Maging ang mga bakla ay
iba ang paraan sa paggamit wika o kayâ
naman ay may sarili silang wika.
Halimbawa:
1. Bibigyan kita ng reseta para sa sakít mo.
Mahihinuhang salita ito ng doktor para sa kanyang pasyente
2. Lagyan mo ng páin ang kawil para meron kang mahúli.
Mahihinuhang salita ito ng isang mangingisda para sa kaniyang
bágong kasama.
3. Ay Gardo Versoza ang umbre.
Mahihinuhang sinasabi ng isang bakla sa kanyang kausap na may
poging lalaki.

Ang estilo o pamamaraan sa paggamit ng salita ay tinatawag na

register.
 MGA
KATANUNGAN
1. **Ano ang ibig sabihin ng "register" sa konteksto ng wika?**
- A. Estilo o paraan sa paggamit ng salita depende sa kausap
- B. Pag-uusap ng dalawang tao
- C. Pagbigkas ng mga salita
- D. Pagsusuri ng kahulugan ng mga salita
2. **Ano ang nagsasaad ng pagbabago ng kahulugan ng salita batay sa pinag-
uusapan?**
- A. Lugar
- B. Panahon
- C. Layunin
- D. Batay sa pinag-uusapan
3. **Ano ang ibig sabihin ng "banas" sa Quezon at sa mga karatig lugar nito?**
- A. Inis o iyamot
- B. Mainit na panahon
- C. Paglabag o violation
- D. Lakbay o paglalakbay
4. **Ano ang halimbawa ng pagbabago ng kahulugan ng "travel" depende sa
sitwasyon?**
- A. Paglalakbay o bakasyon
- B. Inis o iyamot
- C. Paglabag o violation
- D. Mainit na panahon
5. **Ano ang layunin ng guro sa pagbibilang ng isa, dalawa, tatlo sa loob ng klase?
**
- A. Pabilisin ang ginagawa o pagpasa ng papel
- B. Magbilang ng estudyante
- C. Walang layunin
- D. Bilangin ang oras
6. **Ano ang tinatawag na "register" sa wika?**
- A. Pag-uusap ng dalawang tao
- B. Paggamit ng salita depende sa kausap
- C. Pagbigkas ng mga salita
- D. Pagsusuri ng kahulugan ng mga salita
7. **Ano ang ibig sabihin ng "luksong-tinik" at "tumbang-preso" noong 80's hanggang 90's?**
- A. Estilo ng guro
- B. Lugar sa Quezon
- C. Laro ng mga batang naglalaro
- D. Pag-uusap ng mga doktor
8. **Ano ang naging popular na bukambibig sa kasalukuyang panahon ayon sa sitwasyon na
binigay?**
- A. Luksong-tinik
- B. Tumbang-preso
- C. ML at online games
- D. Bakla
9. **Ano ang tinutukoy ng "register" na may halimbawa ng pagbigkas ng doktor,
mangingisda, at bakla?**
- A. Pag-uusap ng dalawang tao
- B. Paggamit ng salita depende sa kausap
- C. Pagbigkas ng mga salita
- D. Pagsusuri ng kahulugan ng mga salita
10. **Ano ang ibig sabihin ng "umbre" ayon sa halimbawa ng bakla?**
- A. Inis o iyamot
- B. Paglalakbay o bakasyon
- C. Pagsusuri ng kahulugan ng mga salita
- D. Bakla
11. **Ano ang nagsasaad ng paraan o estilo sa paggamit ng wika depende sa kausap?**
- A. Register
- B. Layunin
- C. Panahon
- D. Lugar
12. **Ano ang nagdudulot ng pagbabago ng kahulugan ng salita depende sa lugar?**
- A. Register
- B. Lugar
- C. Panahon
- D. Layunin
13. **Ano ang ibig sabihin ng "travel" kapag ang pinag-uusapan ay basketbol?**
- A. Paglalakbay o bakasyon
- B. Paglabag o violation
- C. Inis o iyamot
- D. Tumutukoy sa isang paglabag o violation
14. **Ano ang ibig sabihin ng "banas" depende sa sitwasyon sa Quezon?**
- A. Inis o iyamot
- B. Mainit na panahon
- C. Paglabag o violation
- D. Lakbay o paglalakbay
15. **Ano ang layunin ng guro sa pagbigay ng reseta para sa
sakit ng pasyente?**
- A. Magbilang ng oras
- B. Pabilisin ang ginagawa o pagpasa ng papel
- C. Pagsusuri ng kahulugan ng mga salita
- D. Magbigay ng gamot para sa sakit
THANK
YOU!!!