‫دنظامی جزاحقوق‬

‫حقوق جزای نظامی‬

 ‫دنظامی جزاحقوق پیژندنه‬
‫شناخت حقوق جزای نظامی‬
 ‫حقوق‬
‫حقوق جمع حق است حق درلغت به معنی راست‪ ،‬درست‪،‬‬
‫صحیح‪ ،‬نصیب ‪،‬حصه‪ ،‬ضدباطل ویکی ازنامهای خداوند‬
‫جل جالله است‬
‫دراصطالح حق عبارت ازامراعتباری است که برای‬
‫کسی وبرعلیه کسی دیگروضع شده باشد‪.‬‬
‫حقوق عبارت ازقواعد ومقرراتی است که روابط اجتماعی‬
‫انسان هارا باامارت اسالمی تامین میکیند‪.‬‬
‫به عبارت دیگرحقوق عبارت ازقواعد ومقرراتی است که‬
‫روابط اجتماعی بین انسان هارا تنظیم مینماید‬
‫حقوق‪:‬‬
‫حقوق جمع دحق دی او حق په لغت کی رښتیا‪ ،‬سمه‪،‬‬
‫صحیح ‪ ،‬نصیب‪ ،‬برخه ‪،‬دباطل ضد اویوه نوم د هللا جل‬
‫جالله څخه دی‬
‫اوپه اصطالح کی حق دیو اعتباری امر څخه عبارت دی‬
‫چه دیوکس لپاره اویا په یوکس باندی وضع شوی وی ‪.‬‬
‫حقوق دهغه قواعد اومقررات څخه عبارت دی چه دخلکو‬
‫اود اسالمی امارت په منځ کی روابط تامینوی‬
‫یاحقوق دهغه قواعد اومقررات څخه عبارت دی چه‬
‫دخلکوپه مینځ کی روابط تامینوی‬
 ‫جزا‪:‬‬
‫جزا درلغت به معنی عوض‪ ،‬پاداش وسزای‬
‫عمل کسی را دادن آمده است‬
‫دراصطالح جزا عبارت ازمؤیده ای است‬
‫که ازطرف شریعت اسالم ویاازطرف مقام‬
‫ذیصالح درمقابل رفتارهای نامشروع تعین‬
‫شده وازطرف محکمه درمورد مرتکب‬
‫عمل نامشروع بارعایت احکام شریعت‬
‫اسالم حکم میشود‬
‫جزا‪:‬‬
‫جزا په لغت کی په څو معنی څخه راغلی‬
‫دی لکه عوض‪ ،‬پاداش اوسزا ورکول‪.‬‬
‫اوپه اصطالح کی جزا دهغه څیځونوڅخه‬
‫عبارت دی چه دشارع لخوا یا‬
‫دیوباصالحیت مرجع لخوا دجرمی‬
‫شوې وی‬ ‫رفتاروپه وراندی ټاکل‬
‫اودیوباصالحیت محکمه لخوا دمرتکب په‬
‫هکله د اسالمی شریعت اصولو په رعایت‬
‫سره سم حکم کیږي‬
 ‫نظامی‬
‫نظامی ازنظم گرفته شده به معنی آراسته آمده است‪.‬‬
‫دراصطالح نظامی عبارت است ازمجاهدین‪ ،‬افسران‪،‬‬
‫بریدمالن‪ ،‬ساتنمنان‪،‬طالب مئوسسات تعلیمی وتحصیلی‬
‫وزارتهای دفاع ملی‪ ،‬امورداخله‪ ،‬ریاست عمومی امنیت‬
‫ملی وسایراداراتی که دارای تشکیالت نظامی ومجاهدین‬
‫که قطعات نظامی را درجهاد همراهی میکنند‬
‫حقوق جزای نظامی رشته ای ازحقوق عمومی داخلی‬
‫است که جرایم نظامی راتعریف‪،‬مرتکبین راتشخیص‬
‫ودرمقابل ایشان مجازات پیش بینی میکند‪،‬‬
‫نظامی‪:‬‬
‫نظامی له نظم څخه اخستل شوی دی اونظم په لغت کی‬
‫خایسته اِوښکلی ته ویل کیږی ‪.‬‬
‫اوپه اصطالح کی نظامی دمجاهدین‪ ،‬افسران‪ ،‬بریدمالن‪،‬‬
‫ساتنمنان‪ ،‬دتعلیمی اوتحصیلی نظامی مؤسساتوطالب‪ ،‬چه‬
‫په ملی دفاع وزارت‪ ،‬کورنیوچارو وزارت‪،‬ملی امنیت‬
‫عمومی ریاست اوټول دولتی ادارات چه نظامی تشکیالت‬
‫لړی ډنده ترسره کوی‪،‬همدارنګه هغه مجاهدین چه دجهاد‬
‫په وقت کی نظامیانوسره اوګه په اوګه ددښمن په مقابل‬
‫کی جهادکوی عبارت دی‪.‬‬
‫حقوق جزای نظامی رشته ای ازحقوق عمومی‬ ‫نظامی جزا حقوق یوه برخه د داخلی عمومی‬
‫داخلی است که ازجرایم‪،‬مکاتب جزائی‪،‬مجرم‬ ‫حقوقو څخه عبارت دی چی دجرم‪ ،‬جزائی مکاتب‬
‫ومسئولیت های جزائی بحث میکند‪.‬‬ ‫‪ ،‬مجرم اودهغه جزائی مسؤلیتونو څخه بحث‬
‫به عباره دیگر حقوق جزای نظامی جرایم نظامی‬ ‫کوی‪.‬‬
‫راتعریف‪ ،‬مرتکبین راتشخیص ودرمقابل ایشان‬ ‫یاپه ساده توګه نظامی جزاحقوق یوه برخه د‬
‫مجازات مشخصی پیش بینی میکند‬ ‫داخلی عمومی حقوقوڅخه عبارت دی چه نظامی‬
‫جرایموته تعریف ‪،‬مرتکبین د دغه جرایموته‬
‫تشخیص اودهغوپه وړاندی مشخص جزاګانی پیش‬
‫بینی کوی‪.‬‬
‫دنظامی جزاحقوق اهداف‬
‫اهداف حقوق جزای نظامی‬

‫الف‪:‬اهداف اصلی‬ ‫الف ‪:‬اصلی اهداف‬

‫‪-۱‬دجرم په وړاندی مبارزه کول‪-۱ .‬مبارزه باجرم‬
‫‪-۲‬اصالح مجرم‬ ‫‪-۲‬دمجرم اصالح کول‪.‬‬
 ‫ب‪:‬اهداف فرعی‪.‬‬ ‫ب‪:‬فرعی اهداف‬
‫‪-۱‬تعریف جرم وتعین مجازات‬ ‫‪-۱‬دجرم تعریف کول اودمجازاتوټاکل‪:‬‬
‫‪-۲‬رسیده گی به جرایم ارتکاب یافته‬ ‫‪-۲‬ترسره شوی جرمونوته رسیدل‪:‬‬
‫‪-۳‬بیان عناصرتشکیل دهنده جرم‬ ‫‪-۳‬دجرم عمومی ارکانو بیانول‪:‬‬
‫‪-۴‬تحلیل اوبیان دهغه اصول اومقررات ‪-۴‬تبین وتحلیل اصول حاکم برجرایم‬
‫ومجازات‪:‬‬ ‫چه په مجازاتو باندی حاکم دی‪.‬‬
 ‫دنظامی جزاحقوقومنابع‬
‫منابع حقوق جزای نظامی‬
‫‪-۱‬منابع‬ ‫‪-۱‬اصلی منابع(قرآن‪،‬سنت‪،‬اجماع‪،‬قیاس‬
‫اصلی(قرآن‪،‬سنت‪،‬اجماع‪،‬قیاس‪،‬استحسان‬ ‫اواستحسان‬
‫‪-۲‬منابع فرعی(قاون اساسی‪،‬قوانین‬ ‫‪-۲‬فرعی منابع‪(:‬اساسی قانون‪،‬عادی‬
‫عادی‪،‬عرف ورویه قضائی‪.‬‬ ‫قوانین‪،‬عرف‪،‬دقضائی الرښونی‬
 ‫دنظامی جزاحقوق مهم اواساسی مباحث‬
‫مباحث عمده واساسی حقوق جزای نظامی‬
‫جرم چیست؟‬ ‫جرم څه شی دی؟‬
‫مجرم کیست؟‬ ‫مجرم څوک دی؟‬
‫جزاچیست؟‬ ‫جزاڅه شی دی؟‬
‫جرم څه شی دی؟‬
‫جــــــرم چیست؟‬
 ‫تعریف لغوی واصطالحی جرم‪:‬‬
‫جرم درلغت به معنی گناه‪،‬خطا‪،‬نافرمانی‬
‫وعصیان آمده است‪.‬‬
‫دراصطالح‬
‫‪-۱‬دراصطالح شرعی جرم عبارت‬
‫ازرفتارمخالف شریعت اسالم وقانون است‬
‫که برای آن درشریعت ویادرقانون مجازات‬
‫ویاتدابیرتأمینی اتخاذگردیده باشد‬
‫په مقابل کی مشخصه مجازات تاکل شوی‬
‫دجرم لغوی اواصطالحی معنی‪:‬‬
‫جرم په لغت کی د گناه‪،‬خطا‪،‬نافرمانی‬
‫اوعصیان په معنی څخه راغلی دی‪.‬‬
‫په اصطالح کی‪:‬‬
‫‪ -۱‬دشریعت اسالم په لحاظ ‪:‬جرم دهغه‬
‫فعل یاترک(کول یانکول) څخه عبارت دی‬
‫چه د اسالمی شریعت څخه خالف واقع شی‬
‫اودشارع یادباصالحیت مقام له طرفه دهغه‬
‫وی‪.‬‬
‫‪-۲‬دراصطالح حقوق دانان جرم عبارت از‬
‫ارتکاب عمل یاامتناع ازعملی است که مطابق‬
‫احکام قانون جرم شناخته شده باشد‪،‬ارکان آن‬
‫مشخص وبرای آن مجازات ویاتدابیرتأمینی تعین‬
‫گردیده باشد‪.‬‬
‫‪-۳‬دراصطالح جرم شناسان ‪:‬جرم عبارت از‬
‫رفتارهای ضدهنجارهای اجتماعی است که قابل‬
‫مذمت ونکوهش باشد خواه درقانون برایش جزا‬
‫پیش بینی شده باشد یانشده باشد‬
‫‪-۲‬دحقوق پوهانو په نظرکی جرم دهغه عمل‬
‫ارتکاب یاله هغه عمل څخه ډډه کول دی چی دی‬
‫قانون له حکمونه سره سم جرم پیژندل شوی وی‬
‫عناصری مشخص اودهغه لپاره مجازات‬
‫یاتامینی تدبیرونه ټاکل شوی وی‪.‬‬
‫‪-۳‬دجرم پیژندلوله نظره‪:‬جرم دهغه فعل یاترک‬
‫فعل څخه عبارت دی چه دعام خلکوپه نظره کی‬
‫بد اوناکاره وګنل شی پرته ددی نه چه شریعت یا‬
‫قانون دهغه په مقابل کی مجازات ټاکلی دی یا نه‪.‬‬
 ‫جرایم نظامی‪:‬‬
‫جرایم نظامی به جرایمی گفته میشود‬
‫که یک منسوب نظامی یایک مجاهد‬
‫حین اجرای وظیفه یامرتبط به وظیفه‬
‫مرتکب آن شده باشد عناصرآن‬
‫مشخص وبرای آن مجازات تعین‬
‫شده باشد‪.‬‬
‫نظامی جرایم‪:‬‬
‫نظامی جرایم دهغه جرایمو څخه‬
‫عبارت دی چه یونظامی منسوب یا‬
‫یوی مجاهد ددندی په جریان اویاد‬
‫دندی په سبب کی مرتکب شوی وی‬
‫دهغه ارکان مشخص اودهغه په‬
‫وراندی مشخص مجازات ټاکل شوی‬
‫وی‬
 ‫مصادیق جرایم نظامی‪:‬‬
‫فرارازمیدان جنگ‪ ،‬امتناع ازاجرای اوامر‬
‫امیرالمومنین حفظه هللا‪ ،‬افشای اسرارنظامی‪،‬‬
‫مفقودی سالح وسایرتجهیزات نظامی‪ ،‬سوء‬
‫استفاده ازصالحیت های وظیفوی‪ ،‬داشتن‬
‫روابت پنهانی بادشمن‪ ،‬فروش سالح‬
‫وسایرتجهیزات نظامی‪ ،‬غیابت خودسرانه‪،‬‬
‫نقض مقررات استعمال سالح‪ ،‬نقض مقررات‬
‫قراول‪ ،‬غفلت وسهل انگاری دروظیفه‪،‬‬
‫تهدیدامیر‪ ،‬توهین وتحقیردیگران وغیره‬
‫غفلت کول‪ ،‬خپل امیرته تهدیدکول‪ ،‬نوری‬
‫دنظامی جرایمو مصادیق‪:‬‬
‫دمحاربه تختیدل‪ ،‬دشرعی اوقانونی امرڅخه‬
‫سرغړونه‪ ،‬دنظامی اسرارو افشاکول‪ ،‬دسالح‬
‫او نظامی تجهیزاتو وړک کول‪ ،‬دډنډی‬
‫دصالحیتونوڅخه ناکاره ګته اخستل‪ ،‬د دښمن‬
‫سره مخفیانه اریکه ټینګول‪ ،‬مهمات اونوړی‬
‫نظامی تجهیزاتوخرڅول‪ ،‬نظامی سرغرونه‪،‬‬
‫پخپل سرغیابت کول‪،‬دسالح داستعمالولو‬
‫مقررات نقض کول‪ ،‬دقراول مقرراتونقض‬
‫کول‪ ،‬بی ځایه ډځی کول‪،‬پخپل وظیفه کی‬
‫مجاهدینوته تحقیراوتوهین کول اوغیره‬
 ‫دجرایمو طبقه بندی‬
‫طبقه بندی جــــرایم‬
‫جرمونه‪.‬‬ ‫‪-۱‬دشارع له طرف نه ټاکل شوی‬
‫شارع(جرایم‬ ‫ازطرف‬ ‫تعین‬ ‫‪-۱‬ازحیث‬ ‫(حدی‪،‬قصاصی‪،‬دیاتی اوتعزیری جرمونه)‬
‫حدی‪،‬قصاصی‪،‬دیاتی وتعزیری‪:‬‬ ‫‪-۲‬دجزاله ډیروالی اوکم والی په لحاظ جرمونه‪:‬‬
‫‪-۲‬ازحیث شدت وخفت مجازات(قباحت‪،‬جنحه‬ ‫(قباحت‪،‬جنحه اوجنایت)‬
‫وجنایت)‬ ‫‪ -۳‬دمادی رکن په لحاظ څه جرمونه (ساده‪،‬مرکب‪،‬مستمر‬
‫‪-۳‬ازحیث رکن مادی(ساده‪،‬مرکب‪،‬مستمروبه عادت)‬ ‫اوعادتی جرمونه)‬
‫‪-۴‬ازحیث نتیجه(مطلق‪،‬مقید‪،‬عقیم ومهال)‬ ‫‪ -۴‬دنتیجه په لحاظ څخه جرمونه‪(:‬مطلق‪،‬مقید‪،‬عقیم اومهال‬
‫‪-۵‬ازحیث مشاهده(مشهود وغیرمشهود)‬ ‫جرمونه)‬
‫‪-۶‬ازحیث رکن شرعی وقانونی(جرایم عمومی‬ ‫‪-۵‬دلیدو اونه لیدوپه لحاظ څخه جرمونه(مشهود‬
‫وخصوصی)‬ ‫اوغیرمشهود)‬
‫‪-۶‬دشرعی رکن له حیثیت څخه‪(:‬عمومی اوخصوصی‬
‫جرمونه)‬
 ‫دجرم عمومی ارکان‬
‫ارکان عمومی جرم‬
‫‪ -۱‬رکن شرعی‬ ‫‪-۱‬شرعی رکن‬
‫‪ -۲‬رکن مادی‬ ‫‪-۲‬مادی رکن‬
‫‪ -۳‬رکن معنوی‬ ‫‪-۳‬معنوی رکن‬
 ‫رکن شرعی‪:‬‬
‫رکن شرعی جرم عبارت است ازتصریح اعمال‬
‫جرمی وجزاهای آن درشریعت اسالم‬
‫ویادرفرامین مقام باصالحیت‬
‫رکن مادی جرم‪:‬‬
‫رکن مادی جرم عبارت است ازارتکاب عمل‬
‫مخالف شریعت یاامتناع ازانجام عملی که شریعت‬
‫اسالم یاامیرالمومنین حفظه هللا به آن حکم نموده‬
‫است به نحوی که ارتکاب یاامتناع منجربه نتیجه‬
‫جرمی گردیده ورابطه سببیت بین عمل ونتیجه‬
‫موجود باشد‬
‫دجرم شرعی رکن‬
‫په اسالمی شریعت کی دنامشروع‬
‫اعمالوبیانول(توضیح کول) اودهغه په وراندی د‬
‫مشخصه جزاټاکلو څخه عبارت دی‪.‬‬
‫دجرم مادی رکن‪:‬‬
‫د اسالمی شریعت دمخالف عمل ترسره کول یاډډه‬
‫کول دهغه اعمالوڅخه چه داسالمی شریعت‬
‫لخواپه ترسره کولوکی حکم شوی وی‪.‬پداسی ډول‬
‫چه ارتکاب یاډډه کول په جرمی پایلی تمام شی‬
‫اودعمل اوپایلی ترمنځ دسببیت ‌ا‌ریکه موجود وی‪.‬‬
‫‪.‬‬
 ‫په جــــرم پیل‬
‫شروع به جرم‬
‫تعریف شروع به جرم‬ ‫په جرم پیل تعریف‪:‬‬
‫شروع به جرم عبارت است‬ ‫دنامشروع اوخالف عمل دترسره‬
‫ازآغاز به اجرای فعل به قصد‬ ‫کولوپه مقصد خپل عملیات‬
‫ارتکاب جنایت یاجنحه به‬ ‫پیلولوڅخه عبارت دی پداسی ‌ډول‬
‫نحویکه نظربه اسباب خارج از‬ ‫چه دعملیاتو آثاردفاعل له ارادی‬
‫اراده فاعل آثار آن متوقف‬ ‫څخه دبهر متوقف یاخنثی شوی وی‬
‫یاخنثی شده باشد‪.‬‬
 ‫دیوجرم دواقع کیدلومراحل‬
‫مراحـــــــل تحقق یک جرم‬
‫مرحله فکرواندیشه جرمی ‪۱-‬‬ ‫‪-۱‬دتفکراوسوچ کولو مرحله‪.‬‬
‫تهیه اسباب مقدماتی ‪۲-‬‬ ‫‪-۲‬دمقدماتی اسباب اوتجهیزاتو‬
‫آغازبه اجرای عمل ‪۳-‬‬ ‫برابرول‪.‬‬
‫تحقق نتیجه مجرمانه ‪۴-‬‬ ‫‪-۳‬داجرائی عملیاتوپیلول‪.‬‬
‫‪-۴‬دجرم واقع کیدل(تحقق‬
‫دنتیجه)‬
‫مجرم څوک دی؟‬
‫مجــــــرم کیست؟‬
‫مجرم دهغه شخص څخه مجرم شخصی است که به‬
‫عبارت دی چه دیوباصالحیت حکم قطعی ونهائی محکمه‬
‫محکمه لخوا د الزامیت حکم ذیصالح ملزم شناخته شده‬
‫باشد‪).‬‬ ‫ورباندی صادرشوی وی‬
 ‫دجرم فاعل‬
‫فاعــل جرم‬
‫تعریف فاعل‪:‬‬ ‫دفاعل تعریف‪:‬‬
‫فاعل شخصی است که عمل مادی جرم‬ ‫فاعل هغه شخص دی چی په یوازیټوب‬
‫یادنوروپه ګډون دجرم دمادی عمل مرتکب را به تنهائی یا اشتراک دیگران مرتکب‬
‫شده باشد‬ ‫شوی وی‬
‫فاعل به جزای معینه جرم مرتکبه‬ ‫فاعل دمرتکبه جرم په ټاکل شوی جزا‬
‫محکوم میگردد‬ ‫بانډی محکومیږی‬
‫اقسام فاعل‪:‬‬ ‫دفاعل اقسام‪:‬‬
‫دجرم فاعل په دوقسمه دی مادی اومعنوی فاعل جرم گاهی مادی میباشدوگاهی هم‬
‫معنوی‬
 ‫په جرم کی ګډون‬
‫شریک جــــــــرم‬
‫شریک جرم شخصی است که‬ ‫دجرم شریک هغه شخص دی‬
‫درارتکاب یک یاچند عمل‬ ‫چی دجرم له مادی اعمالوڅخه‬
‫دیوه یاڅو عملونوپه ارتکاب کی ازاعمال مادی جرم آگاهانه‬
‫آګاهانه اوپه مستقیم ډول له فاعل وبطورمستقیم بافاعل یافاعلین‬
‫‪.‬دیگرسهیم شده باشد‬ ‫یانوروفاعلینوسره سهیم وی‬
 ‫په جرم کی مرسته کول‬
‫معاونت درجــــــــــــرم‬
‫‪۱‬معاونت درجرم به معنی دخالت درعمل‬ ‫په جرم کی معاونت دسببیت په شکل په‬
‫مجرمانه به شکل سببیت است طوریکه‬ ‫مجرمانه عمل کی د دخالت په معنی څخه‬
‫معاون درارتکاب عمل مادی جرم دخالت‬ ‫دی پداسی دول چی معاون دجرم دمادی‬
‫مستقیم نداشته باشد‬ ‫عمل په ارتکاب کی مستقیم دخالت ونه‬
‫شخص دریکی ازحاالت آتی معاون جرم‬ ‫لړی‪.‬‬
‫شناخته میشود‬ ‫شخص په الندینی حالتونوکی په یوه دجرم‬
‫معاون پیژندل کیږی‪.‬‬
‫‪ -۱‬به ارتکاب جرم شخص را تحریک‪ ،‬تحدید‪،‬‬
‫تطمیع یاتشویق نماید ویابادسیسه وفریب یاسوء‬
‫استفاده ازقدرت موجب وقوع جرم گردد‪.‬‬
‫‪ -۲‬به ارتکاب جرم باشخص دیگری موافقت‬
‫نماید وجرم به اثرهمین موافقت به وجود آید‪.‬‬
‫‪-۳‬فاعل جرم را به نحوی ازانحا دراعمال‬
‫تجهیزاتی یاتسهیالتی ارتکاب جرم باداشتن علم‬
‫به آن کمک نماید وجرم به اثرهمین کمک به‬
‫وجود آید‬
‫هغودعلم په لړلوسره مرسته وکړی اوجرم‬
‫‪ -۱‬یوکس ته دجرم په ارتکاب کی تحریک‪،‬‬
‫تهدید‪ ،‬تطمیع یاوهڅوی یاپه دسیسی اوفریب یاله‬
‫قدرت څخه په ناوړی ګټی اخیستنی سره دجرم‬
‫دوقوع موجب شی‪.‬‬
‫‪ -۲‬دجرم په ارتکاب له بل شخص سره موافقت‬
‫وکړی اوجرم دهمدی موافقت له امله منځته‬
‫راشی‪.‬‬
‫‪ -۳‬دجرم فاعل سره په یوډول نه یوډول دجرم‬
‫دارتکاب په تجهیزاتی یاتسهیالتی اعمالوکی په‬
‫دهمدی مرستی له امله منځته راشی‪.‬‬
‫دجرم مؤجه اسباب اودجزائی مسؤلیت پورټه کیدلوعوامل‬
‫عـــوامل رافــع مســـــــــؤلیت جـــزائی واسباب اباحــــت‬
 ‫دجزائی مسؤلیت پوړټه کیدلوعوامل‬
‫عــوامل رافـــــع مســــــؤلیت جزائی‬
‫عوامل رافع مسئولیت جزای عبارت‬ ‫دجزائی مسؤولیت پوړټه کیډل دهغه‬
‫ازاوضاع واحوال وشرایط شخصی‬ ‫شخصی اوروانی اوضاع اواحوالوڅخه‬
‫وروانی است که تحقق آن موجب رفع‬ ‫عبارت ډی چه دهغوی تحقق دجزائی‬
‫مسئولیت جزائی میشود که قرارذیل‬ ‫مسؤلیت مانع کیږی‪.‬چه هغوی عبارت دی‬
‫است‪.‬جنون‪ ،‬مستی‪ ،‬طفولیت‪ ،‬اکراه‪،‬‬ ‫لیوانیټوب‪،‬‬ ‫یا‬ ‫دجنون‬
‫اضطرار‬ ‫سکریانشی(بیهوشی)‪ ،‬طفولیت یاماشوم‬
‫یامجبورکول‬ ‫اکراه‬ ‫والی‪،‬‬
‫اواضطراریاناچاری‪:‬‬
‫‪-۱‬جــــنون یا لیوانیتوب‬

‫‪-۱‬جنون یاامراض روانی‬

 ‫شرایط جنون‪:‬‬ ‫دجنون دپاره شرایط‪:‬‬
‫‪-۱‬دجرم په ترسره کولوکی سړی ‪-۱‬مرتکب حین وقوع جرم دیوانه‬
‫باشد‪.‬‬ ‫لیوانی وی‪:‬‬
‫‪-۲‬مجنون یالیوانی په کامل ټوګه فاقد ‪-۲‬مرتکب بصورت کامل فاقد‬
‫شعوروادراک وی(پوره لیوانی وی) شعوروادراک باشد‪.‬‬
‫‪۲‬سکریانشی(بیهوشی)‬

‫‪-۲‬نشـــــــــه یابیهوشی‬
‫‪-۳‬ماشوم والی‬
‫‪-۳‬طــــــــفولیت‬
 ‫اکراه یامجبورکول‪:‬‬
‫اکراه یامجبورکردن‬

‫شرایط اکراه‪:‬‬ ‫داکراه دپاره شرایط‪:‬‬

‫‪-۱‬خطرفعلی یاقریب الوقوع باشد‬ ‫‪-۱‬خطرفعلی یاقریب الوقوع وی‪:‬‬
‫‪-۲‬خطرشدیدوغیرقابل تحمل باشد‬ ‫‪-۲‬خطرشدید اودتحمل ورنوی‪:‬‬
 ‫اضطراریاناچاری‬
‫شرایط اضطرار‪:‬‬
‫‪-۱‬جان یامال شخص یاازدیگری عمَال‬
‫درخطرواقع شده باشد‬
‫‪-۲‬خطری که دفع میشود ازعمل نامشروع کرده‬
‫بزرگ باشد‬
‫‪-۳‬خطرفوری وناگهانی باشد‬
‫‪-۴‬دفع خطرضروری باشدوبدون عمل نامشروع‬
‫راه دیگری برای دفع خطرنباشد‬
‫‪-۵‬شخص مرتکب عامل بروزخطرنباشد‬
‫داضطرارشرایط‪:‬‬
‫‪-۱‬ځان یامال دخپل یادبل چا په خطرکی عمْال‬
‫واقع شوی وی‪.‬‬
‫‪-۲‬کومه خطرچه هغه دفع کوی دنامشروع عمل‬
‫څخه شدید اومهم وی‪:‬‬
‫‪-۳‬خطرآنی وی(ناګهانی)‬
‫‪-۴‬دنامشروع عمل ترسره کول ضروری‬
‫وی(بل کومه الره دخطردفع کولودپاره‬
‫موجودنوی)‬
‫‪-۵‬خپله مرتکب دخطرعامل نوی‪.‬‬
 ‫دجرم مؤجه عوامل‬
‫جرم‬ ‫مؤجه‬ ‫عوامل‬
‫داباحت اسبات دهغه عینی اوبحړنی اوضاع او اسباب اباحت عبارت از اوضاع واحوال عینی‬
‫احوالو څخه عبارت دی چه دهغه پربنسټ است که رفتار مجرمانه را توجیح شرعی نموده‬
‫غیرمشروع اوجرمی اعمالومشروع ګنل ګیږی‪ .‬وبه آن صورت مشروع وقانونی میدهد ‪.‬‬
‫داباحت اسباب په څلوقسمه دی چه هغوی عبارت به عباره دیگر‪:‬رفتارهای که درحالت عادی‬
‫دی د مجنی علیه رضایت‪ ،‬دوظیفی تړسړه کول‪ ،‬غیرمشروع دانسته شده اند درصورت تحقق‬
‫حاالت وشرایط خاص مشروع ومباح دانسته‬ ‫دخپل آمرامراجرا کول اومشرع دفاع کول‪.‬‬
‫میشوند که عبارت انداز رضایت مجنی علیه‪،‬‬
‫اجرای وظیفه‪ ،‬تعمیل امرآمر ودفاع مشروع‬
 ‫‪۱‬‬
‫دمجنی علیه رضایت‬
‫رضایت مجنی علیه‬
‫معنی‬ ‫به‬ ‫درلغت‬ ‫رضایت‬
‫قبول‪،‬رضامندی‪،‬خوشحالی‪،‬خشنودی‪،‬‬
‫رخصت واجازه آمده است‪.‬‬
‫در اصطالح‪ :‬رضایت عبارت است از‬
‫میل قلبی به طرف یک عمل حقوقی که‬
‫سابقًا انجام شده یا اآلن آنجام می شود‬
‫یابعدًا انجام خواهد شد‪.‬‬
‫مجنی علیه‪ :‬عبارت از شخصی است که‬
‫عمل حقوقی به ضرر او واقع شده باشد‪.‬‬
‫رضایت په لغت کی دقبول والی‬
‫اومنل‪،‬خوشحالیدل‪،‬رخصت اواجازه په‬
‫معنی څخه راغلي ډی‪.‬‬
‫اوپه اصطالح کی دزړه نه منل اواجازه‬
‫کول دیوحقوقی عمل ته چه هغه مخکی‬
‫تړسره شویدی یاهمدا اوس اجراکیږی یابه‬
‫روسته اجراکیږی څخه عبارت دی‬
‫مجنی علیه دهغه شخص څخه عبارت دی‬
‫چه حقوقی عمل دهغه په تاوان کی ټړسره‬
‫کیږی‬
 ‫دمجنی علیه درضایتودپاړه شرایط‬
‫شـــــــــــرایط رضایت مجنی علیه‬

‫‪-۱‬دمجنی علیه رضایت باید مخکی دحقوقی ‪ -۱‬رضایت مجنی علیه باید قبل از وقوع‬
‫جرم حاصل شده باشد‪.‬‬ ‫عمل دتړسره کولو وی‪.‬‬
‫‪-۲‬مجنی علیه پخپل اراده بانډی رضایت ‪ – ۲‬رضایت باید از اکراه خالی باشد ‪.‬‬
‫‪ -۳‬رضایت دهنده باید عاقل وبالغ باشد‬ ‫ورکړی وی‪.‬‬
‫‪-۳‬دمجنی علیه رضایت د دوکه اوفریب په ‪ -۴‬رضایت بدون حیله وفریب باشد‪.‬‬
‫اساس نوی‪.‬‬
 ‫دطبی عملیاتوترسره کولودپاره ځانګري شرایط‬
‫شرایط خاص اجرای عملیات طبی‬
‫‪ -۱‬شخصی که عملیات طبی را اجرامیکندبایددرهمان‬ ‫‪-۱‬هغه څوک چه طبی عملیاتو ترسره کوی باید په دغه‬
‫بخش تخصص داشته وبه تمام معیارهای قانونی عیارباشد‪.‬‬ ‫بخش کی تخصص ولړی‬
‫‪ -۲‬رضایت مریض یانماینده قانونی وی باید پیش از‬ ‫‪-۲‬دمجنی علیه یادهغه دقانونی وکیل رضایت باید مخکی‬
‫اجرای عملیات جراحی حاصل شود‪.‬‬ ‫دعملیات دترسره کیدلوبوی‬
‫‪ -۳‬رعایت اصول فنی طبابت‪ :‬رعایت این شرط مستلزم‬ ‫‪-۳‬دطبی فنی اصولوته په خاصه توګه پام لړنه وکی‪.‬‬
‫دوچیزاست‪.‬‬ ‫‪-۴‬دطبی عملیاتوپه مستقیمه توګه اجرا وشی(خپله‬
‫اول‪ :‬این که طبیب اعمال طبی را به مباشرت ومستقیم‬ ‫متخصص فزیکی حضورولړی)‬
‫انجام دهد‬ ‫‪-۵‬کومه فنی عملیات چه ترسره کیژی دعلم طب اصولو‬
‫دوم‪ :‬این که اعمال انجام شده براساس اصول فنی وعلمی‬ ‫سړه سم موافق وی‪.‬‬
‫طب صورت گرفته باشد‪.‬‬ ‫‪-۶‬دطبی عملیاتوهدف اومقصد یواځی دمریض عالج‬
‫‪ -۴‬قصدمعالجه ‪:‬هدف طبیب از انجام عملیات طبی تنهاباید‬ ‫اوروغ کیدل وی‪.‬‬
‫شفاوبهبودی مریض باشد‬
 ‫‪۲‬‬
‫دآمرامرترسره کول‬
‫تعـمیل امــــــــــرآمـــــــــــر‬
 ‫دامردپاره شرایط‬
‫شرایط مربوط امر‬
‫اول اینکه امر در امورات وظیفوی باشد ‪.‬‬
‫دوم اینکه تمام شرایط شکلی صدورامر‬
‫ازطرف آمرمراعات شده باشد‪.‬مثًال‬
‫اگرسارنوال امرگرفتاری یک مظنون را‬
‫میدهد باید ازاوراق رسمی کارگرفته وبه‬
‫امضای شخص مسئول به مراجع مربوطه‬
‫آن صادرشده باشد‪.‬‬
‫سوم اینکه اجرای چنین امری درحیطه‬
‫صالحیت کاری یک مادون‪.‬‬
‫‪-۱‬دقانونی آمر امردوظیفوی موضوعاتوپه‬
‫باره کی وی اوهمدغه کاریوه برخه دعادی‬
‫وظایف دمادون څخه وی‬
‫‪-۲‬امردشکلی په لحاظ کی هم برابره وی‪:‬‬
‫(امرکتبی وی‪،‬له یوباصالحیت مرجع لخوا‬
‫صادرشوی وی‪،‬امضااومهردهغه اداره‬
‫پکی موجود وی‪ ،‬دصادره اووارده‬
‫نمبرورسره ویی‪.‬‬
‫‪-۳‬اجرا دهغه عمل دمادون په صالحیت‬
‫کی وی‪.‬‬
 ‫دآمردپاره شرایط‬
‫شرایط مربوط به آمر‬
‫‪-۱‬دهرڅه نه مخکی آمرباید مسلمان وی‪:‬ځکه که اوًال اینکه آمر بایدآمرقانونی باشد‪.‬آمرقانونی‬
‫چیری آمرغیرمسلمان اوبی دی وی دهغه امرمنل عبارت است ازآمرمستقیم ویاشخصیکه مادون‬
‫ازلحاظ سلسله مراتب وظیفوی به او ارتباط‬ ‫جوازنلړی‬
‫‪-۲‬آمرباید شرعی وقانونی وی‪:‬قانونی آمردهغه زنجیره ئی داشته باشد(آمرمافوق)‬
‫به عباره دیگرآمرقانونی عبارت ازکسی است که‬ ‫آمرڅخه عبارت دی چه مستقیم وی اویا چه‬
‫دسلسله مراتب په حیث کی دی سره اریکه ولړی به حکم قانون صالحیت صدور ودستوری را به‬
‫کسی که تحت امراواست داراباشد‬ ‫اویاقانونی آمردهغه آمرڅخه عبارت دی چه‬
‫دوم اینکه آمرصالحیت صدورچنین امری را‬ ‫دشریعت اسالم په اساس یادقاون په اساس‬
‫مطابق شریعت اسالم داشته باشد‬ ‫دامرصادرولوصالحیت ولړی‬
 ‫‪۳‬‬
‫دخپل دنده ترسره کول‬
‫اجـــــرای وظـــــــــیفه‬
 ‫دوظیفی اجراکولوشرایط‬
‫شرایط اجرای وظیفه‬
‫‪ -۱‬مآمور باید مسئولیت قانونی در تطبیق قانون را داشته‬
‫باشد یااینکه حداقل خود وی چنین تصوری از اختیارات‬
‫خود داشته باشد‪.‬‬
‫‪ -۲‬عمل باید با حسن نیت از جانب مآمور مجری قانون‬
‫صورت گرفته باشد یعنی انگیزه اش تطبیق قانون باشد نه‬
‫عداوت وکینه ورزی شخصی‪.‬‬
‫‪ -۳‬باید در اثنای انجام وظیفه صدوریافته باشد‪.‬مآمور تا‬
‫زمانی که لباس اجرای قانون را در تن داشته باشد‬
‫مآمورقانونی است در ساعات غیر رسمی که وی به‬
‫زندگی خصوصی اش برمی گردد در زمره مردم عادی‬
‫قرارمی گیرد‪.‬‬
‫‪ -۱‬مأموردهمدغه وظیفه اجراکولودپاره شرعی اوقانونی‬
‫مکلفیت ولړی اویاحداقل ګمان دوکی چه دغه کارټړسړه‬
‫کو ل ځماشرعی اوقانونی ډنده ده‬
‫‪-۲‬مأموردغه عمل په حسن نیت سره ټړسره کریوی یعنی‬
‫دهغه هدف اومقصد دشریعت تطبیق کول وی‪.‬‬
‫‪۳-‬کوم کارچه ټړسړه کړیډی په جریان دوظیفه به وی نه‬
‫په شخصی اوغیررسمی اوقاتوکی‪.‬لکه دمثال په توګه‬
‫یوسړی دمحبس مسؤل دی اودهغه وظیفه دمجرمینوساتل‬
‫دی که چیری دغه شخص خپل کورته رخصتی ته تلی وی‬
‫اوهلته یومجرم ووینی نشی کولی چه په زندان واچوی‬
‫ځکه په دی وقت کی دغه صالحیت نلړی‬
 ‫‪۴‬‬
‫مشروع دفاع‬
‫دفاع مشروع‬
 ‫دمشروع دفاع کولو شرایط‬
‫شرایط دفــــاع مشـــــــروع‬
‫‪-۱‬دفاع دربرابرعمل خالف قانون وغیر‬ ‫‪-۱‬دفاع دغیرمشروع اوظالمانه اعمالو‬
‫عادالنه باشد ‪.‬‬ ‫پروړانډی‪.‬‬
‫‪-۲‬دفاع دباالفعل تعرض په مقابل کی یاهغه ‪ -۲‬دفاع در برابر حمله وتعرض بالفعل یا‬
‫قریب الوقوع باشد‪.‬‬ ‫تجاوزاوتعرض چه قریب الوقوع وی‪.‬‬
‫‪ -۳‬دفاع همزمان با حمله شخص متجاوز‬ ‫‪-۳‬دفاع دتجاوزپه وقت کی(مخکی له‬
‫باشد‪.‬‬ ‫تعرض اوروسته دتعرض نوی)‬
‫‪-۴‬دفاع یواځنی الړه دتعرض دفع کولودپاره ‪ -۴‬دفاع متناسب باخطر مورد تهدید باشد‪.‬‬
‫‪-۵‬دفاع یگانه وسیلئه دفع خطر باشد‪.‬‬ ‫وی‪.‬‬
‫‪ --۶‬دفاع کننده قصدَا سبب ایجاد عمل‬ ‫‪-۵‬دفاع دخطړسره مناسب اوبرابړه وی‪.‬‬
‫‪-۶‬دفاع کونکی خپله دتعرض عامل نوی‪ .‬جرمی طرف مقابل نشده باشد‪.‬‬
 ‫داباحت اسباب اودجزائی مسؤلیت پورته کیدل ترمینځ توپیر‬
‫فرق بین اسباب اباحت وعــوامل رافـع مســـــؤلیت جزائی‬

‫‪۱‬تفاوت درقلمرو‬ ‫‪-۱‬تفاوت په قلم روکی‪:‬‬

‫‪-۲‬تفاوت در مسئولیت مدنی‬ ‫‪-۲‬تفاوت په مدنی مسؤلیتونه بانډی‪:‬‬
‫‪-۳‬تفاوت دمشروع دفاع کول له حیثیت ‪ -۳‬تفاوت در اخذ تدابیر امنیتی‬
‫‪-۴‬تفاوت درحق دفاع مشروع‬ ‫څخه‪:‬‬
‫‪-۴‬تفاوت دامنیتی تدابیرله حیثیت څخه‪-۵ :‬ازمنظر اصول محاکمات جزائی‬
‫‪-۵‬دمحاکماتی اصول له حیثیت څخه‬
‫جزاڅه شی دی؟‬
‫جــــــزاچیست؟‬
 ‫دجزاخصوصیات‬
‫جزا‬ ‫خصوصیات‬
‫جزا یک مئویده شرعی وقانونی است‬ ‫‪ -‬جزایوشرعی اوقانونی مؤیده دی‬
‫‪-‬جزایواځی په مجرم بانډی تطبیق کیږی جزا صرف باالی مجرم تطبیق میگردد‪.‬‬
‫‪-‬یواځی دنامشروع اعمال په مقابل کی جزا صرف درمقابل رفتارهای نامشروع‬
‫تعین میگردد‪.‬‬ ‫ټاکل کیږی‬
‫‪-‬جزا یواځی له محکمی لخوا جزا صرف ازطرف محکمه یایک مرجع‬
‫باصالحیت تعین میگردد‪.‬‬ ‫یادیوباصالحیته مرجع لخوا ټاکل کیږی‪.‬‬
‫‪-‬جزا یواځی له مؤظف کس لخوا تطبیق جزا صرف ازطرف شخص موظف تطبیق‬
‫میگردد‪.‬‬ ‫کیږی‬
 ‫دجزا اهداف‬
‫جزا‬ ‫اهداف‬
‫اعمالوبدګنل(تقبیح ‪1-‬تقبیح اعمال جرمی‪.‬‬
‫‪2-‬رعایت احکام شریعت اسالمی وتأمین‬
‫عدالت‪.‬‬
‫‪3-‬مانع شدن مجرم ازتکرارجرم وعبرت برای‬
‫دیگران‪.‬‬
‫‪4-‬همکاری دراصالح وتربیت مجرم‪.‬‬
‫‪5-‬جبران خسارات وارده‪.‬‬
‫‪6-‬تأمین امن ونظم درجامعه‪.‬‬
‫‪ -۱‬دنامشروع‬
‫اعمال نامشروع)‬
‫‪ -۲‬دشریعت اسالم احکاموته رعایت‬
‫کول اود عدالت تامینول‪.‬‬
‫‪ -۳‬منع کول دمجرم اونورخلک دجرم‬
‫دارتکاب څخه‪:‬‬
‫‪ -۴‬مجرم ته په اصالح اوتربیت کی‬
‫مړسته کول‪.‬‬
‫‪ -۵‬دخسارات وارده جبران کول‪.‬‬
‫‪-۶‬دجامعه دنظم اوامن تأمینول‪.‬‬
 ‫دجزا اصول اومقررات‬
‫اصول ومقررات حاکم برمجازات‬
‫اصل شرعی بودن مجازات‬ ‫‪-۱‬دجزا شرعی ټوپ اصل‪:‬‬
‫اصل عطف نشدن مجازات براعمال گذشته‪.‬‬ ‫‪ -۲‬دجزا ماسبق ته عطف نکیدل اصل‪:‬‬
‫اصل لزوم صدورحکم مجازات ازطرف‬ ‫‪-۳‬دجزا صدورحکم دمحکمی لخوا‬
‫محکمه‪.‬‬ ‫یادیوباصالحیته مرجع لخوا اصل‪:‬‬
‫اصل شرعی بودن اجرای مجازات‬ ‫‪-۴‬دجزا اجرا کولوشرعی توپ اصل‪:‬‬
‫اصل شخصی بودن مجازات‪.‬‬ ‫‪-۵‬دجزاشخصی توپ اصل‪:‬‬
‫اصل مساوات درمجازات‪.‬‬ ‫‪-۶‬دجزا مساوات اصل‪:‬تساوی مجازات‪:‬‬
‫اصل تناست درمجازات‬ ‫‪-۷‬دجرم اوجزا ترمنځ تناسب ته رعایت‬
‫کولو اصل‪:‬‬
 ‫دجزا ډولونه‬
‫اقسام جزا‬
‫‪1-‬ازحیث مقام یامرجع تعین‬ ‫‪1-‬ډورانډویونکی مقام پربنسټ‬
‫اوعرفی کننده(جزاهای شرعی وجزاهای عرفی)‬ ‫جزاګانی‬ ‫جزاګانی(شرعی‬
‫‪2-‬ازحیث نسبت باهم دیگر(مجازات‬ ‫جزاګانی)‬
‫‪2-‬دنسبت له حیثیت څخه‪(:‬اصلی اصلی‪،‬تبعی وتکمیلی)‬
‫اوتکمیلی‬ ‫جزاګانی‬ ‫جزاګانی‪،‬تبعی‬
‫جزاګانی)‬
 ‫ډاصلی جزا انواع‬
‫انواع جزای اصلی‬
‫جزای نقدی‪:‬‬ ‫نقدی جزا‪:‬‬
‫نقډی جزا ډبیت المال مسلمین خزانی ته ډمحکوم جزای نقدی عبارت است ازمکلف ساختن محکوم‬
‫بها ډمبلغ په ورکولوډمحکوم علیه له مکلفولوڅخه علیه به پراخت مبلغ محکوم بهابه خزانه دولت‪.‬‬
‫مزایای جزای نقدی‬ ‫عبارت ډی‪.‬‬
‫‪-۱‬جلوگیری ازعوارض منفی زندان‬ ‫ډنقډی جزا ښه والی‪:‬‬
‫‪ -۲‬رعایت تناسب بین جرم وجزا‬ ‫‪-۱‬ډزنډان ډمنفی عوارضو څخه مخنیوی‪:‬‬
‫‪-۳‬قابلیت جبران(درصورت اشتباه)‬ ‫‪-۲‬ډجزا اوجرم ترمنځ په شه توګه تناسب‬
‫‪ -۴‬تحمیل نکردن بارمالی به دوش دولت‪،‬‬ ‫رعایتکول‪:‬‬
‫‪-۳‬دجبران کولووردی‪:‬‬
‫‪-۴‬د دولت له اوږوڅخه دمالی بارکمیدل له حیڅه‪.‬‬
 ‫حبس‪:‬‬ ‫حبس‪:‬‬
‫حبس له محبسونوڅخه په یوه کی چی دامارت اسالمی لخوا حبس عبارت است از زندانی ساختن محکوم علیه به حکم‬
‫پډی منظوراختصاص شوی دي دمحکمي په قطعی حکم قطعی محکمه دریکی ازمحابس که ازطرف امارت‬
‫اسالمی به این منظوراختصاص یافته است‪.‬‬ ‫دمحکوم علیه له زندانی کولوڅخه عبارت دی‪.‬‬
‫انواع حبس‪:‬‬ ‫دحبس ډولونه‪:‬‬
‫حبس قصیراز سه ماه الی یکسال است)‬ ‫قصیرحبس(له دریو میاشتوڅخه تریوه کال پوړی)‬
‫حبس متوسط (بیش ازیکسال تاپنج سال است)‬ ‫متوسط حبس(له یوه کال څخه ډیړ ترپنځو کلونو پوری)‬
‫حبس طویل( بیش ازپنج سال تاشانزده سال است)‬ ‫طویل حبس(له پنځوکلوڅخه ډیرترشپاړسوکلونوپوری)‬
‫حبس دوام درجه ‪( 2‬بیش ازشانزده سال تابیست سال است)‬ ‫دوام درجه‪(۲‬له شپاړسوکلونونه ډیرترشلوکلونوپوری)‬
‫حبس دوام درجه ‪ ( 1‬بیش ازبیست سال الی سی سال است‪).‬‬ ‫دوام درجه‪(۱‬له شلوکلونونه ډیرتردیرشوکلونوپوری)‬
‫جزاهای تبعی عبارت ازمجازاتی است که باالی‬
‫محکوم علیه به حکم قانون بدون اینکه درحکم‬
‫محکمه تصریح گردیده باشدتطبیق میگردد‪.‬‬
‫جزاهای تکمیلی عبارت ازجزاهای است که‬
‫عالوه برجزای اصلی درحکم محکمه‬
‫برآن تصریح شده باشد‪.‬‬
‫•مصادره‬
‫•نشرحکم‬
‫تبعی جزاګانی‪:‬‬
‫تبعی جزا هغه مجازات ډی چی له اصلی جزا‬
‫څخه په تبعیت سره پرمحکوم علیه ډشریعت په‬
‫حکم تطبیقیږی پرته لډی چی ډمحکمی په حکم‬
‫کی پرهغی تصریح شوي وي‪.‬‬
‫‪-۳‬تکمیلی جزا‪:‬‬
‫تکمیلی جزاهغه مجازات ډی چه پراصلی جزا‬
‫برسیره ډمحکمی په حکم کی تصریح شوی وي‬
 ‫والسالم علیکم ورحمت هللا‬
‫ستاسودحضورنه یوه نړی مننه‬
‫خوشحاله وسی هللا مومل شه‬