Tələbə: Mehriban Hacıyeva

Qrup: 353.21

Fakültə: KTF

Fənn: Layihələrin idarə edilməsi

Müəllim: Məmmədova Gülnurə

Layihə nədir? Layihənin
əlamətləri. Layihələrin
təsnifatı və növləri
 PLAN:

Layihə nədir?

Layihənin əlamətləri

Layihələrin təsnifatı və növləri

Layihə nədir?

“Layihə” latın sözü olaraq “projectus”

sözündən yaranıb, hərfi mənası
“qabağa atılmış” deməkdir. Bu termin
bizim leksikonumuza texniki sahədən
daxil olmuşdur. Layihə daha geniş,
daha məzmunlu və mürəkkəb bir
sistemdir. Layihə və layihələrin idarə
olunmasının tarixi keçən əsrin 30-cu
illərinə təsadüf edir və xüsusən ABŞ-
da aviasiya və neft-qaz sahələrində
nəhəng mühəndis layihələrin
koordinasiya edilməsi ilə bağlıdır.
 Layihə nədir?

1956-cı ildə isə ilk dəfə ABŞ-

1937-ci ildə amerikalı
alim L.Qulik mürəkkəb
layihələrə rəhbərlik və
onları icra etmək
məqsədilə ilk dəfə olaraq
matris təşkilatı
nəzəriyyəsini yaratmış-
dır. Bu nəzəriyyə 1953-54-
cü illərdə ilk dəfə olaraq
ABŞ-ın hava qüvvələrinə
aid olan layihələrin
tətbiqində istifadə
olunmuşdur.
ın Dyu Pont de Nemours
şirkəti tərəfindən layihələrin
idarə olunması metod və
üsulları işlənmişdir. 1957-ci
ilin sonunda ABŞ-ın
Remington Rand şirkəti və
UNİVAC Elmi Tədqiqat
Mərkəzinin kollektivi
tərəfindən C.Kelli və
R.Uolkerin rəhbərliyi altında
böyük elektron hesablayıcı
maşınlarında xüsusi proqram
təminatı əsasında “Böhran
Yol Metodu” (İng. CPM)
işlənmişdir.
 Bu metod ilk dəfə ABŞ-ın Kentukki
ştatının Luisville şəhərində tikilən kimya
zavodunun tikintisində tətbiq edilmiş və
çox böyük uğur gətirmişdir. 1957-58-ci
illərdə isə ABŞ-ın NAVY şirkəti
tərəfindən Polaris proqram təminatı və
“PERT-Şəbəkə planlaşdırma metodu”
işlənmişdir. 1958-ci ildə PERT və CPM
proqramları vasitəsilə layihə işlərinin
planlaşdırılması, risklərin
qiymətləndirilməsi, layihə dəyəri,
qiymətlərə nəzarət və resursların idarə
olunması kimi funksiyalar yerinə yetirildi.

Layihə nədir?
Layihə nədir?

Kompüter texnologiyasının
inkişafı layihələrin idarə olunması
sahəsinə də böyük töhfə verdi.
Dördüncü nəsil kompüterlərinin
yaranması və yeni informasiya
texnologiyalarının inkişafı
layihələrin idarə edilməsi
metodlarının təkmilləşdirilməsinə
və daha geniş tətbiq edilməsinə
şərait yaratdı.
 Yuxarıda qeyd olunanları və layihələrin idarə
edilməsi sahəsinin inkişaf tarixçəsini bir cədvəl
üzərində belə təsvir etmək olar:
Layihənin tərifləri

Layihə və onların idarə

olunması sahəsinin inkişaf
tarixinə nəzər salanda görünür
ki, layihələr mürəkkəb bir
dövr keçib və hər bir ölkə bu
sahənin həm inkişafına, həm
də yanaşma metoduna görə
fərqlənir. Bu səbəbdən bu
fəsildə layihə anlayışı müxtəlif
baxışlarda və geniş şəkildə
təqdim edilir. Layihələrə
verilən təriflərin bir neçəsinə
baxaq:
 Layihənin tərifləri

Tərif 2: LAYİHƏ – elə bir hərəkətlər

Tərif 1: Xüsusi şərtlərlə, məhdud
vaxt və büdcə, müəyyən edilmiş
keyfiyyət standartları, müxtəlif
fəaliyyət növü və məqsəd anlayışları
ilə xarakterizə olunan nadir işlər
çoxluğuna LAYİHƏ deyilir.
çoxluğudur ki, burada insanlar,
materiallar və maliyyə resursları
cəmləşib məhdud vaxt və büdcə
çərçivəsində nadir işlər paketini
reallaşdırır. Layihələr müəyyən
keyfiyyət və kəmiyyət dəyişiklikləri
aparmaqla yerinə yetirilir.

Tərif 3: LAYİHƏ – başlanğıc və son

müddətləri müəyyən edilmiş, büdcə
məhdudiyyəti çərçivəsində müvafiq
nəticələr əldə etmək məqsədilə
müxtəlif şəxslər və ya təşkilatlar
tərəfindən həyata keçirilən işlər
çoxluğudur.
 Tərif 4: LAYİHƏ – nadir
məhsul istehsal edən və
xidmət göstərən müvəqqəti
müəssisədir. Burada
“müvəqqətilik” layihənin
başlanğıc və son
müddətlərinə bağlı olması ilə
əlaqədardır, yəni layihələrin
başlanma tarixi olduğu kimi,
onun bitmə tarixi də vardır.
Təriflər

Tərif 5: (WEBSTER lüğəti):

LAYİHƏ – nəyisə düşünmək və
planlaşdırmaq deməkdir. Tərif 6:
(ABŞ, PMİ): LAYİHƏ – məqsədi
əvvəlcədən məlum olan bir
müəssisədir. Layihənin uğurla başa
çatması müəyyən edilmiş məqsədlərə
çatmaq deməkdir.
 Tərif 7: (Böyük Britaniya, PMA):
LAYİHƏ – vaxt, büdcə və keyfiyyət
kimi parametrlə tələblərini irəli sürən
müəyyən məqsədli sərbəst
müəssisədir. Tərif 8: (Almaniya,
GPMA): LAYİHƏ – təkraredilməz
şərtlərlə xarakterizə olunan
məqsədli müəssisədir. Bu şərtlər
aşağıdakılardır: məqsəd, vaxt,
büdcə və digər resurslar müəyyən
edilməli; ətraf mühit təsirləri
müəyyənləşməli; layihələrin yerinə
yetirilməsi planı tərtib olunmalıdır.
Tərif 9:

Tərif 9: (Azərbaycan, İqbal

Babayev): LAYİHƏ – hər
hansı bir ideyanı həyata
keçirməklə məqsədə çatmaq
üçün planlaşdırılan işlər və
məhdudlaşdırılmış resurslar
çoxluğudur.
 Layihənin əlamətləri:

dəyişmək və büdcə və xərclər;

yenilik; vaxt resurslar;
məhdudiyyəti;

təkrarolunmaz və hüquqi təminat;

nadirlik; bütövlük təşkilati struktur;
və tamlıq; çərçivə standartları.
 Layihələrin təsnifatı
və növləri

Layihələr təbiətlərinə görə müxtəlif

olur. Onlar predmet sahəsinə,
miqyasına, iştirakçıların sayına,
mürəkkəblik dərəcəsinə və digər
göstəricilərinə görə bir-birindən
fərqlənir. Beləliklə, layihələrin təsnifatı
aşağıdakı kimidir: Layihənin yerinə
yetirildiyi mühit və onun əsas fəaliyyət
sahəsi layihənin növünü
müəyyənləşdirir. Məsələn: texniki
layihə, təşkilati layihə, iqtisadi layi- hə,
sosial layihə, qarışıq layihə və s.
Layihənin predmet sahəsi, strukturu və tərkib hissələri layihənin sinfini
müəyyənləşdirir. Layihələr üç sinfə bölünür:

monolayihə;

multilayihə;

meqalayihə.
 Layihələrin təsnifatı və növləri

Monolayihə özünəməxsus növə,

miqyasa və struktura malik olan ayrıca
bir layihədir. Multilayihə bir neçə
monolayihədən təşkil olunmuş
layihələr kompleksidir. Meqalayihə
özündə mono və multi layihələr
birləşdirən məqsədli proqram və ya
inkişaf proqramlarıdır. İştirakçıların
sayına, ətraf mühitə təsirinə və
ölçülərinə görə layihənin miqyası
müəyyənləşdirilir.
 Layihələrin təsnifatı və növləri

Əhatə dairəsinə görə

layihələr aşağıdakı növlərə
Miqyasına görə bölünür: dövlətlərarası
layihələr layihə; beynəlxalq layihə;
milli və ya ümumi dövlət
bölünür: kiçik layihəsi; regional və ya
layihələr; orta regionlararası layihə;
sahələrarası və sahələr
layihələr; böyük üzrə layihə; korporativ
layihələr; nəhəng layihələr; müəssisələrarası
və müəssisədaxili
layihələr. layihələr.
 Layihənin növlərinin hansı parametrlərlə
xarakterizə olunduqlarını nəzərdən keçirək:
Kapital qoyuluşu tələb edən
və əsas investisiya fondunun
yaradılması məqsədilə həyata
keçirilən layihələr investisiya
layihələri adlanır.
Yeni texnologiyaların,
metodların və kəşflərin
əsasında idarəetmə, texnoloji
və biznes proseslərinin
dəyişdirilməsi məqsədi daşıyan
layihələrə innovasiya
layihələri deyilir.
Elmi və təcrübə xarakterli tədqiqat
işləri və elmi araşdırmalar ilə bağlı
layihələr tədqiqat layihəsi adlanır.
Təşkilatlarda aparılan islahatlar,
yeni idarəetmə sisteminin
yaradılması, kadr islahatları, yeni
təşkilatın yaradılması, yerli və ya
beynəlxalq səviyyələrdə tədbirlərin
təşkili və s. bütün təşkiletmə ilə
bağlı layihələr təşkilati layihələr
bölməsinə aiddir.
İqtisadiyyat və iqtisadi inkişafa
yönəldilmiş bütün layihələr, o
cümlədən maliyyə, vergi,
gömrük, audit və s. iqtisadiyyatın
digər sahələrinin inkişafı ilə bağlı
olan bütün layihələr iqtisadi
layihələr adlanır.
 Diqqətiniz
üçün
CREDITS: This presentation template was created

təşəkkürlər!
by Slidesgo, including icons by Flaticon,
infographics & images by Freepik and illustrations
by Storyset