Menaxhimi I dijes

Ymer Havolli

Definimi i menaxhmentit t
dituris
Menaxhmenti i dituris definohet si
dituri kolektive ( duke prfshir
prvojn, shkathtsit, t dhnat dhe
informatat) t nj organizate.
Prfshin diturin interne dhe
diturin e cila mblidhet n mnyr
selektive nga burimet e jashtme me
qllim t ngritjes s ktyre diturive
brenda organizats dhe prmirsimit
t cilsis s afarizmit t
organizats.

Menaxhimi I dijes
Menaxhmenti i dituris sht dika m
shum se mbledhja e thjesht e
informatave prpunimin e tyre n bazn
e t dhnave.
Menaxhmenti i dituris u mundson
individve n t gjitha nivelet e
organizats, qasje n informata t
cilat u nevoiten pr kryerjen e punve t
prditshme t tyre, duke i dhn kontribut
n kt mnyr qllimeve t prgjithshme
t organizats.

Menaxhimi
Menaxhmentin e dituris mund ta prshkruajm si
shfrytzim m efikas i kapitalit intelektual.
Shfrytezimi efikas paraqet lidhjen e trurit t
disa individve t ndryshm me qllim t
rezonimit, veprimit t prbashkt dhe
sjelljes s vendimeve t prbashkta dhe t
sukseshme.
Menaxhimi i dituris ka lidhmri edhe me ato
organizata t cilat msojn- krkojn dije.
Sipas Davidu Garwinu organizatat e tilla sht e
ushtruar pr krijim, mbledhje dhe transfer t
diturive e n t njejtn koh edhe modifikimin e
vet ( organizats) me qllim q ajo t vij deri te
nj shkalle caktuar e dituris e cila i mundson
realizimin e vizionit dhe t misionit t saj.

Menaxhimi .
T gjitha organziatat n nj mnyr e shfrytzojn
menaxhimin e dituris.
Ndrtimi i sistemit informativ t ndrmarrjeve
i bn ato q kt shfrytzojn n mnyr m t
mir duke u informuar dhe marr njohuri pr
aktivitetet e ndryshme ekonomike brenda
organizats,
Dituria ( njohurit) barten nprmjet komunikimit:
personal,
bisedave t ndryshme telefonike ose
mbledhjeve dhe takimeve t ndryshme.

Vlerat e diturive dhe know how-a krijohen

nprmjet ktyre proceseve t cilat pastaj
orientohen n form, t raporteve t cilat presin
operacionalizimin. Ato pastaj bhn pjes e
dituris s kompanis.

Menaxhimi I dijes dhe aplikimi

strategjik
Menaxhimi i dituris sht aplikim strategjik i dituris s
kolektivit ( Burimeve njerzore t organizats) pr realizimin e
profitit dhe pjesmarrje n treg.
Pasuria ose vlera e diturive ( idet, konceptet ) krijohen nprmjet
rrugs s teknologjis informative t ndrmarrjeve duke i mbledhur
t dhnat , duke i ruajtur ato, prpunuar dhe duke i shfrytzuar
dhe orientuar ato dituri n drejtim dhe vend t caktuar.
Menaxhmenti i dituris ka t bj me tri pjes t aktiviteteve:

gjenerimin,
kodifikimin dhe
transferin e saj.

Gjenerimi i dituris prfshin aktivitetet t cilat bartin

diturin e individve, grupeve ose organizatave. Gjenerimi
prfshin aktivitetet sikur q jan: sigurimin, sintetizimin, dhe
adoptimin e dijes.
Kodifikimi I diturise Dmth ajo sht e ruajtur dhe e kodifikuar dhe
kur ajo dituri sht e nevojshme pr organizatn mund t
shfrytzohet
Transfer i dituris prfshin procesin zhvendosjes nga nj vend n
vendin tjetr dhe absorbimin e diturise nga ana e anetareve te
organizates..

Gjenrimi I dijes
Gjenerimi, kodifikimi dhe transferi prsritn kshtu q
menaxhmenti i organizats ka pr detyr q duke i shfrytzuar
kto t rris produktivitetin e aktiviteteve t saj duke i prezentuar
edhe rezultatet si pjes t prbashkt e jo individulae.

Qellimi I menaxhimit
Menaxhimi i dituris ka pr qllim q t:
Rris efikasitetin e organizats dhe t rris
nivelin e ngritjes s kapitalit intelektual dhe
specializimeve dhe aftsimit t tyre,
Q duke u paisur me dituri t re t bhen
punt n mnyr t drejt n mnyr t
drejt,
T zvoglohet prsritja e punve,
T rritet niveli i rregullit

Qllimi iorganizatave t bazuara n dije n

vete prfshijn nxanjen e dituris, prsritjen
e ksaj diturie dhe ruajtjen e saj.

Dituria brendshme
Kultura e ndrmarrjes
Organizimi, partnert dhe
marrdhniet formale
Grupet e interesit dhe grupet
joformale lidhja etyre
Individt -Kush pr ka
ka kompetnc
Proceset
Prodhimi dhe shrbimet
Paisshmria me mjete dhe
paime
Patentet dhe teknologjia
Rregullat e shkruara dhe
t pashkruara
Si ti gjejm
Si ti shfrytzojm?
Si t arrijm sukses?

Dituria e jashtme
Konsumtort, tregu, nevojat,
deshirat, aktivitetet n treg
Ligjet dhe rregullat t cilat jan
me ndikim n organizat

Dituria e t punsuarve
Gjuha dhe prvoja kultura e tyre
Profesioni dhe prvojat e tyre
( Burimeve njerezore)

Ndryshimi i teknologjis asaj q Trajnimi dhe zhvillimi

e kemi dhe ate q e
Afinitetete e BNJ n fusha t
planifikojm
ndryshme prodhim, shrbim,
Konkurrenca, aktivitetet , tregu,
sport, .....
prparsit dhe t metat
Furnitort t tanishm dhe
potencial
Ndryshimet globale

Cilat pun krkojn dituri dhe cilt

puntor e posedojn ate?
Aktiviteti parsor u puns e cila krkon dituri sht n krijimin, sigurimin,
ruajtjen, aplikimin dhe shprndarjen e dituris.
Kt mund ta bjn njerzit profesionist ose njerzit e lmive t ndryshme
teknike dhe shkencore me nivel t lart t shkathtsive dhe t ekspertizs.
Punt dhe procest t cilat krkojn dituri n fushveprimin e tyre kan
zhbvillimin e produkteve , edukimin, shrbimet profesionale, dhe strategjit
e ndryshme t planifikimit dhe t zhvillimit.
N kt aspekt n kto aktivitete mund t kyqen puntort BNJ punt e t
cilve prmbajn elemente t konsiderueshme t krkesave pr dituri, ose
pun t cilat shfrytzojn informata t ndryshme pr t marr vendime t
rndsishme.
Rritja BNJ me dituri e ndrron fuqin ose raporte brenda vet organizats
duke shkaktuar shpeshher tensione dhe ndrrim t prgjegjsive
menaxherike.
BNJ t cilt jan n proceset e puns dhe nivele t ndryshme t hirarkis
menaxherike, nuk punojn m vetm pr pag, ose lojaltet ndaj
organizats. Kto tani m kan ndrruar. Njerzit kan interes dhe n rend t
par e synojn zhvillimin e tyre ( paisjen me dituri), e tek pastaj vjen
lojaliteti dhe paga.

Trendet e zhvillimit dhe

menaxhimi I dijes
Nevojat pr procesin e zhvillimit dhe menaxhimit t
dijes gjithnj e m shum n botn bashkkohore jan
duke ardhur n shprehje.
Deri n vitin 2010 n UE pritet q afr 80% e vendeve
t puns t jen me prgaditje t lart.
Ekonomia bashkkohore sht duke shkuar kah
ekonomia e dijes dhe prdorimit t ksaj dije pr
rritjen e mirqenjes s njerzve.
Kt e arsyeton fakti se sot gjithnj e m shum ka
krkes dhe mungesa t burimeve natyrore.
Dhe i vetmi faktor i cili mund ta menaxhoj kt
situat sht edukimi i njerzve, pra pr kt kemi
nevoj pr menaxhimin e dijes e cila do tna
mundsoj shfrytzimin racional t ktyre resurseve
t cilat vazhdimisht jan n munges.

Dituria dhe zhvillimi i

prodhimit
Shkencca ka br prparime t mdha n fusha t
ndryshme t tekniks dhe t teknologjis.
Vlersohet se koha e nevojshme pr mbledhjen e
t dhnave dhe procesimin e tyre hargjohet diku
afr 50%. Prparimi i teknologjis sht aq i
shpejt sa ndonjher nuk mbrrijm ose nuk kemi
koh q ti kuptojm se si funksionojn ato.
Pr kt dituria n aspektin cilsor mund t
ndahet n:
Sipas cilsis,
Sipas sasis

Dijet themelore duhet t mbshteten n cilsi

dhe gjithher prfshijn prmbajtjen e diturive
t reja.

MODELI I RRITJES S
DIJES
Fushat e ndryshme shkencore n vitet e fundit
karakterizohet me nj numr t madh t hulumtimeve,
punimeve t cilat e kan nxitur ekspanzionin e dijes. Si
rezultat i ksaj ka rezultuar zhvillimi integral i prodhimeve
t cilat karkterizohen me :

Cilsi,
Koh t caktuar,
Zvoglim t shpenzimeve,
Rritje t efekteve

T gjitha kto kan sjellur deri te rritja e dijes, zgjrimit

dhe shprndarjes s saj.
Po ashtu si rezultat i ktyre aktiviteteve ( zgjrimit dhe
shprndarjes) ka ardhur deri te fokusimi n specializime t
ngushta t cilat i aftsojn njrzit q n fusha t ndryshme
specifike t japin maksimumin.

SHKAQET E EKSPANZIONIT
T DIJEVE
Ekspanzioni i dijes ka shkaktuar:
rritja e popullsise,
kuptimi m i mir i nevojave dhe
rritja e standardit t popullsis,
konkurrenca n mes t shteteve,
ndrmarrjeve dhe hulumtuesve,
kmbimi ndrkombtar.

Ekspanzioni
Ekspanzionit t dituris m s shumti i
kontribuon teknologjia informative.
Ekspanzioni i dituris ka aspektin pozitiv
dhe negativ.
Aspekti Pozitiv:
prmirsimi i kushteve t jets dhe
puns,
zhvillimi i shum produkteve cilsore,
plotsimi i nevojave njerzore pr rritjen
e dituri.

Ekspanzioni .
Aspekti negativ:
specializimi,
dije fragmentare,
ekspansioni i punve specifike,
standardeve, dhe mnyrave t
punve
krkesa pr msim t vazhdueshm
si domosdoshmri.

KA SHT DETYRA E
MENAXHERIT T DIJES ?
Drejtort pr strategji t korporatave Xerox, Dan
Holsthouse thot se qllimi i qeverisjes me dijen
sht q n kompani t krijohet ambient i mir pr
t msuar e cila politik do ta prkrah kreativitetin
e t znve n pun dhe shfrytzimin e diturive t
cilat i posedojn njerzit n ndrmarrje te
individt e saj pr tu prdorur si kolektivitet.
Puntoret e diturise(njohurise)siq i ka definuar
Drucker jane individ te cilet kane nje nivel te lart
edukate dhe aftesi specialistesh te kombinuar me
mundesin per te aplikuar keto aftesi per te
identifikuar dhe zgjedhur problemin.
Menaxhimi i njohurive ka te beje me menaxhimin
dhe motivimin e puntoreve te diturise te cilet do
te krijojne njohuri dhe do te kene rol kyq ne
shperndarje.

Detyrat e menaxherit te
dijes

N baz t ksaj mund t thuhet se prgjegjsia e menaxherit t dijes n

ndrmarrje sht e shumllojshme:
1. Prezenton dhe promovon rndsin e dijes dhe msimit n ndrmarrje,
me vshtrim t veant rndsis s dijes strategjike, kulturs s
ndrmarrjes dhe sjelljes s t znve n pun, si dhe qasjen e do individi
ndaj dijes n ndrmarrje.
2. Planifikon, bn dizajnimin dhe organizon infrastrukturn e dijes e cila
pfshin bazn e dijes, rrjetin e kompjuterve pr qllim t prparimin e
dijes, strukturn organizative e cila mundson shtimin e dijes.
3. Mbledhja e informatave pr profesionet t cilat jan n tregun e puns
dhe t cilat munden me qen me interes pr ndrmarrjen , komunikimi
me institucionet akademike, ndrmarrjet tjera pr individ t cilt
disponojn kt dije.
4. t jap kontribut n krijimin e dijes n tr ndrmarrjen ( produkteve t
reja , blersit e ri, krkimi i tregut, zhvillimi strategjik i ndrmarrjes me
qllim t prmirsimit dhe t efikasitetit).
5. prpiqet q t zbatoj diturit n firm, mendohet edhe pr dijet
specifike e cila per kompanin sht e nevojshme n t ardhme t afrt.
6. zhvillon strategjit pr zhvillimin e BNJ.
8. duhet t organizoj sektort me qllim t organizimin e konceptit t
dijes
9. Sbashku me menaxhmentin definojn drejtimet e zhvillimit t dijes.

SI DUHET T JET MENAXHERI I

DIJES?
Nse pajtohemi se detyra e menaxherit t dijes sht t
identifikimi i dijeve t nevojshme , t identifikohen dijet q
ekzistojn brenda ndrmarrjes, ti inkurajoj t punsuarit
q diturit e tyre individuale ti ndajn me t tjert brenda
ndrmarrjes pr prdorim m t gjr.
Ky aspekt shtproblem pr shum koh pasi q kompanit
nuk e kan prkrahur n mnyr t mjaftueshme ndarjen e
dituris .
Pr ndrmarrjet ka qen gjithher e rndsishme q t
ken ekspert q kan at dituri t ciln t tjert nuk e
kan, q ka pas pr pasoj ruajtjen e dituris me xhelozi
dhe kjo sht me rndsi prhapja e dijes dhe se kjo
paraqet nj kultur t ndrmarrjes.
kta menaxher duhet t ken interesim, t jen tolerenat
por edhe pragmatik , duhet t mendojn n mnyr
konceptuale pr aplikimin e dijes, t promovoj, dhe n
mnyr t argumentuar ti mbroj kto dituri.

General Electric (SAD) q nga viti 1982. mbledh ankesat e konsumatorve . deri tash n
sistem jan evidentuar 1,5 milion probleme potenciale si dhe zgjedhja e tyre.
National Bicycle Industrial Company (Japan) sht n gjenjde t prodhoj bicikleta si pas
porosis s konsumatorve . Ky lloj afarizmi krkon program t integruar kompjuterik pr
dizajnimin e ktyre bicikletave ashtu si krkojn blersit ( pesh, gjatsi, lartsi).
Netscape (SAD) komunikon nprmjet internetit me blers t sotverve t tij dhe i
inkurajon ata q t japin vrejtje dhe propozime.
Hotelet Ritz Carlton udhheqin evidenc pr do mysafir ashtu q sejcili i punsuar pas
do kontakti me ndonjrin nga mysafirt plotson pyetsorin dhe t dhnat barten n
bazn e t dhnave. Nse edhe ndonjher ky mysafir ktheht ne kt hotel ai do t ket
trajtim t veant.
Agro Corp (SHBA) e cila shet plehra kimike dhe farra pr bujqsi, disponon me me t
dhna pr cilsin e toks s farmerve, t cilat i kombinon me prognozn e kohs dhe
t dhnat tjera rreth mbjelljeve, dhe pastaj nprmjet shitsve u drgon informata
kthyese e cila u mundson atyre zgjedhjen e farrave m t mira.
Skandia (Suuedi) mirret me sigurime, prvoja e saj dhe dijet dhe prvoja n organizimin
e punve shiten n zvicr te shoqrit tjera siguruese.
3M (SHBA), e cila disponon me 60.000 prodhime t cilat jan rezultat i inovacioneve t
puntorve t saj, prpiqet t vendos baraspeshn n mes t kreativitetit dhe afarizmit
racional, ashtu q puntort inkurajohen q t msohen me marrjen e rrezikut, ndrkaq
nga menaxhert krkohet t vendosin lidhje n mes t msimit t prhershm dhe
fitimeve.