Libro Practic As

EXPERIENCIAS DE
LABORATORIO DE QUMICA
ORIENTACINS
DIDCTICAS PARA
BACHARELATO
Experiencias de Laboratorio en Qumica

Orientacins didcticas para Bacharelato
Coordinador
D. Jos Mendoza Rodrguez. Instituto de Ciencias da Educacin
Universidade de Santiago de Compostela
Autores (Grupo de Traballo Qumica Loxse)

D. Daro Prada Rodrguez. Universidade de A Corua.
D Purificacin Lpez Maha. Universidade de A Corua.
D. Alfonso Gonzlez Gonzlez. Inspeccin de E.E.M.M.
D. Jos Mendoza Rodrguez. Instituto de Ciencias da Educacin.
D. Manuel Jess Fontaa Prez. I.E.S.P. de Cangas, Cangas.
D. Juan Alfonso del Valle Codesal. I.E.S. Monte das Moas, A
Corua.
Supervisin lingstica
D Sinda Puga Muoz, I.E.S. de Sar, Santiago de Compostela.
PRLOGO
O grupo de traballo de QumicaLOXSE (PAAU) elaborou, no seu
da, unhas orientacins sobre a materia de QUMICA nas que, de
forma resumida, se recollen os conceptos que o alumno debe
dominar para acceder, coas mnimas garantas, Universidade no
relacionado con esta disciplina.
Nos distintos BLOQUES que al se citaban, insistase nas
actividades de LABORATORIO, fundamentais para o coecemento
da materia. As prcticas que agora presentamos nesta publicacin,
responden a aquelas actividades.
Tivemos en conta, para a sa elaboracin, que unha porcentaxe
elevada de alumnos, quizais non teen traballado nunca nun
laboratorio de Qumica, polo que se explican as tcnicas e materiais
mais usuais. En todas elas hai unha introduccin, fxanse uns
obxectivos especficos e faise unha proposta de experiencias,
citando, nalgns casos, outras experiencias interesantes.
O apartado cuestins relacionadas, que se deben responder
unha vez realizada a prctica, serve para que o alumno se dea
conta de se comprendeu o contido da mesma. Este apartado
dbese poder resolver s co contido do correspondente guin e as
explicacins do profesor, anda que esto non implica que non se
poidan empregar libros como complemento.
moi importante, para saca-lo mximo proveito destas prcticas,
que o alumno antes de comezar a realizalas, coeza o seu contido
e sexa capaz de entende-lo porqu do que vai a realizar
posteriormente, o que fai que os guins no se convertan en
receitarios. Todos sabemos que o que mellor se aprende o que se
fai, pero sabendo o que se est a facer.
Como adoitan ser varios os alumnos que utilizan sucesivamente
os mesmos materiais e productos, traballan nas mesmas zonas de
laboratorio e tendo en conta a perigrosidade dalgns reactivos,
imprescindible o cumprimento de certas normas para o bo
desenvolvemento das prcticas.
Daro Prada Rodrguez
Director do grupo de Traballo LOGXE de Qumica
NDICE
NORMAS PARA O BO DES ENROLO DAS PRCTICAS...............................
PREPARACIN DE DISOLUCINS DE CIDOS, BASES E SALES , PARTINDO DE

PRODUCTOS COMERCIAS ................................................................. 8
A REACCIN QUMICA ....................................................................... 17
MEDIDA DE ENTALPA S DE DISOLUCIN E REACCIN ........................... 22
EQUILIBRIOS CIDO- BASE ................................................................. 34
FORMACIN DE PRECIPITADOS E SALES POUCO SOLUBLES E SEPARACIN
DOS MESMOS POR FILTRACIN ....................................................... 42
EQUILIBRIOS OXIDACI N- REDUCCIN ................................................ 46
CINTICA DAS REACCI NS ................................................................ 53
BIBLIOGRAFA .................................................................................. 56
RELACIN DE APARELLOS MIS IMPORTANTES NO LABORATORIO ........ 58
NORMAS PARA O BO DESENROLO DAS PRCTICAS

1.
No laboratorio necesario traballar en silencio.
2.
Os libros, abrigos e demais prendas persoais non debern estar

nunca sobre a mesa do laboratorio, nesta, nicamente estar o
material da prctica e o caderno de laboratorio.
3.
O material debe estar limpo, procedndose o seu lavado

inmediatamente despois do seu uso.
4.
Os frascos de reactivos devolveranse seu sitio de costume

unha
vez
usados,
asegurndose
de
que
estn
convenientemente tapados.
5.
Se hai frascos de uso xeral, para todo o laboratorio, stes non

se deben levar nunca mesa de traballo. Cando se precise do
seu contido, tomarase a cantidade necesaria, nun recipiente
adecuado, no lugar onde se encontren.
6.
Os reactivos, unha vez sacados dos frascos, nunca debern ser

devoltos s mesmos, xa que poderan contaminar todo o seu
contido. As cantidades que se saquen debern se-las que se
indican no guin das prcticas.
7.
Os reactivos lquidos e slidos que se rexeiten, ou ben

debern reciclar, ou debern ser includos no sistema
recollida de productos qumicos que haxa adoptado centro.
todo caso haber que consultar co profesor no momento
rexeitalos.
8.
No desenvolvemento das prcticas, non deber de substiturse

un reactivo por outro nin unha concentracin por outra, a non ser
que o indique o profesor.
9.
Non deber engadirse nunca un reactivo a un recipiente que se

estea quentando, dbese retirar primeiro a fonte calorfica.
se
de
En
de
10. Os tubos de ensaio dbense quentar sempre polas paredes, na

zona media do lquido que conteen, movndoos continuamente
e tendo a precaucin de que a boca do tubo estea dirixida cara
onde non haxa ningun.
6
11. Os reactivos nunca deben probarse para coece-lo seu sabor.

Nunca se debe ulir un reactivo directamente, se fai falta axtase
ar sobre a boca do recipiente acercndoo nariz.
12. Se se traballa con substancias inflamables, dbese ter coidado
de que non haxa chamas prximas.
13. No caso de incendio deberase emprega-lo extintor axeitado,
para o cal se debe coece-la sa situacin no laboratorio, e o
seu manexo.
14. No caso de queimaduras, cortes ou accidentes deberase avisar
inmediatamente profesor.
15. O termina-las sesins de laboratorio, a mesa debe quedar limpa
e as chaves do gas e da auga pechada.
PREPARACIN DE DISOLUCINS DE CIDOS, BASES

E SALES, PARTINDO DE PRODUCTOS COMERCIAI S
1. INTRODUCCIN
A maior parte dos procesos qumicos que se realizan nun
laboratorio, non se fan con substancias puras, senn con
disolucins, e xeralmente acuosas.
Cando tratamos con sistemas de dous ou mis compoentes
necesario definir unha variable de estado que a composicin, a
relacin de masa, volume ou cantidade de soluto con respecto
masa, volume ou cantidade de disolucin ou de disolvente.
Cualitativamente falamos de disolucin diluda ou de disolucin
concentrada. Cuantitativamente a composicin exprsase de
diferentes formas: %, molaridade, molalidade, fraccin molar, etc.
A maior parte das reaccins que se producen nun laboratorio, e
na vida coti teen lugar en fase lquida, ademais nesta fase e na
gasosa, son nas que as reaccins transcorren a mis velocidade.
Polo tanto, ser moi importante saber preparar disolucins, para
despois poder traballar con elas.
2. OBXECTIVOS ESPECFICOS
Nesta experiencia trataremos de que o alumno faga operativos e
afiance os conceptos de masa, volume, densidade, concentracin,
mol, etc., de tal xeito que sexa capaz de:
Empregar adecuadamente instrumentos de medida de masas e

de volume.
Utilizar outros instrumentos do laboratorio.

Resolver problemas sinxelos sobre a preparacin de disolucins.
Elaborar un informe sobre a experiencia realizada.
3. PROPOSTA DE EXPERIENCIAS
A) PREPARACIN DE DISOLUCINS PARTINDO DE SOLUTOS
SLIDOS, TANTO PUROS COMO HIDRATADOS
Material e reactivos
Balanza
Varia de vidro
Vidro de reloxo
Funil
Esptula
Matraz aforado
Vaso de precipitados
Frasco de vidro
Frasco lavador
Substancia problema
Procedemento
Clculo
En primeiro lugar hai que calcula-la masa de soluto a utilizar:
n = [M ]. V
m = n.M m
No caso dun slido puro a masa molar, Mm, ser a propia da

substancia; pero no caso de sales hidratados hai que ter en conta a
masa molar de todo o sal, dicir, do sal puro mis da auga de
hidratacin.
No caso de termos un slido con impurezas, debemos ter en
conta a sa riqueza, de maneira que a masa m a medir ser:::
m' =
m
100
%
Pesada
Colocar no pratio da balanza un vidro de
reloxo e taralo. Coller cunha esptula a
cantidade necesaria de soluto, m, poela no
vidro de reloxo e pesala.
Disolucin
Nun vaso de precipitados botar auga nun volume
aproximado metade do volume total da disolucin
a preparar. Botar dentro o soluto pesado e disolvelo
axitando lentamente cunha varia de vidro. Recoller
sobre o vaso de precipitados os restos de soluto coa
axuda da auga dun frasco lavador.
Medida do volume a preparar
Coa axuda dun funil, transvasa-la disolucin do
vaso de precipitados a un matraz aforado de
volume igual da disolucin a preparar, V. Co
mesmo vaso de precipitados (para recolle-los
posbeis restos de soluto) engadirlle, pouco a
pouco, auga ata completa-lo enrase, tendo
coidado en non sobrepasarse ( o erro mis
frecuente).
Almacenado e etiquetado
Coa axuda dun funil pasa-la disolucin preparada
frasco adecuado e etiquetalo.
B) PREPARACIN DE DISOLUCINS DILUDAS PARTINDO

DOUTRAS MIS CONCENTRADAS
Esto fai pensar a moitos alumnos e alumnas, que son substancias
lquidas; en realidade son gases, pero utilzanse en disolucins
acuosas.
Hai reactivos, como o cido sulfrico e ntrico, que non se
obteen cunha pureza do 100%, senn con purezas entre o 90% e o
98%. En realidade trtase de disolucins acuosas moi concentradas.
Tamn podemos querer preparar unha disolucin pero partindo non
do reactivo comercial, senn doutra disolucin mis concentrada
que teamos no laboratorio.
10
Pipeta
Funil
Matraz aforado
Frasco lavador
Frasco de vidro
Varia de vidro
Substancia problema
Procedemento
Clculo
Primeiro hai que calcula-lo volume, V, de disolucin concentrada
comercial a utilizar:
Disolucin a preparar
Soluto puro preciso
[M ] = concentracin
n = [M ]. V
V = volumen a preparar
m = n. M m
Disolucin comercial
[%] = % en masa
d = densidade
m' =
m
100
%
V'=
m'
d
Medida do reactivo
Cunha pipeta (ou cunha probeta se o volume fose
grande) toma-lo volume, V', de disolucin concentrada ou
comercial calculado.
11
Disolucin
Nun vaso de precipitados botar auga nun volume
aproximado metade do volume total da disolucin a
preparar. Botar dentro o reactivo que hai na pipeta e
remexer lixeiramente cunha varia de vidro. moi
importante botar sempre o cido sobre a auga e non
revs.
Medida do volume a preparar

Coa axuda dun funil, transvasa-la
disolucin do vaso de precipitados a un matraz aforado
de volume igual da disolucin a preparar, V. Co
mesmo vaso de precipitados (para recollelos posbeis
restos de soluto) engadir auga ata completa-lo enrase,
tendo coidado en non sobrepasarse ( o erro mis
frecuente).
Almacenado e etiquetado
Coa axuda dun funil pasa-la disolucin preparada
frasco adecuado e etiquetalo.
4. OUTRAS EXPERIENCIAS INTERESANTES
NaOH, 100 mL de disolucin 0,1 M, partindo de NaOH en

lentellas.
KOH, 100 mL de disolucin 0,1 M, partindo de KOH comercial do

96%.
CuSO4 . 5 H2 O, 100 mL de disolucin 0,1 M, partindo do

comercial.
HCl, 100 mL de disolucin 0,1 M partindo de HCl do 37,5% en

peso e 1,19 g/mL.
H2SO4, 100 mL de disolucin 0,1 M partindo de H2SO4 2 M.
12
5. SUXERENCIAS
Como a manipulacin de cido sulfrico concentrado pode
resultar moi perigosa pdese substitu-la preparacin da disolucin,
a partir da comercial, por unha disolucin na que o punto de partida
sexa un cido sulfrico mis diludo, por exemplo 2 M, que
preparado previamente polo profesor.
Tamn se pode facer un estudio das disolucins que se van
empregar longo do curso e propoe-la sa preparacin. Cada
grupo de alumnos poder preparar disolucins de distintos reactivos
e concentracins, o que supn a vantaxe de que cada grupo realiza
clculos numricos diferentes.
6. ALGUNHAS CUESTINS
EXPERIENCIAS
RELACIONADAS
CON
ESTAS
Desxase preparar un litro dunha disolucin 1 M de hidrxido de

sodio (NaOH) a partir do producto comercial no que a etiqueta
especifica unha pureza do 98%. Indica o procedemento a seguir,
describe o material a utilizar e determina os gramos de producto
comercial que debes tomar.
Indica o procedemento a seguir e describe o material a

empregar na preparacin dunha disolucin de hidrxido de sodio
cunha concentracin aproximada 0,1 M. Se 10 mL desta
disolucin, na sa valoracin con cido clorhdrico 0,105 M,
necesitan 9,2 mL deste cido cal a concentracin exacta da
disolucin de hidrxido de sodio?
Desxase preparar un litro de disolucin de cido sulfrico 1M a

partir do producto comercial, que do 98% en peso e 1,84 g/mL
de densidade. Indicando as precaucins que se deben tomar,
describe o procedemento a seguir e determina o volume de
cido concentrado que debes tomar.
A partir de cido clorhdrico comercial de densidade 1,18 g/mL e

36% en peso de riqueza, desxase preparar no laboratorio 500
mL dunha disolucin 0,5 M e posteriormente 100 mL doutra
disolucin 0,1 M a partir da anterior. Indica o procedemento a
seguir e describe o material a utilizar. Se mesturmo-las das
disolucins preparadas e considerando que os volumes son
aditivos. Cal ser o pH da mestura final?.
13
7. DOUS EXEMPLOS
A) PREPARACIN DE 250 mL DE DISOLUCIN 0,1 M DE NaCl
Balanza
Varia de vidro
Vidro de reloxo
Funil
Esptula
Matraz aforado
Frasco de vidro
Frasco lavador
NaCl
Clculos
En primeiro lugar calculmo-la cantidade de cloruro de sodio que
debemos pesar, como a masa molecular do NaCl de 58,5 resulta
que:
n = M . V = 0,1. 0, 250 = 0,025 moles
m = n . M m = 0,025. 58,5 = 1,4625 g

Esta sera a masa a pesar de utilizarmos unha balanza de
precisin, pero o normal ser que utilicemos unha balanza
granataria polo que a cantidade a pesar ser de 1,46 g (obsrvese
como se fai o redondeo).
Procedemento
Nunha balanza colocar un vidro de reloxo e taralo; cunha esptula
engadir pouco a pouco NaCl ata ter unha masa de 1,46 g.
Nun vaso de precipitados botar aproximadamente 100mL de
auga. Botar dentro o NaCl pesado e disolvelo axitando lentamente
cunha varia de vidro. Recoller sobre o vaso de precipitados os
restos de sal que puideron ficar no vidro de reloxo coa axuda da
auga dun frasco lavador.
Coa axuda dun funil, transvasa-la disolucin do vaso de
precipitados a un matraz aforado de 250 mL. Co mesmo vaso de
precipitados (para recolle-los posbeis restos de NaCl) engadirlle
14
pouco a pouco auga ata completa-lo enrase, tendo coidado en non

sobrepasarse ( o erro mis frecuente).
Coa axuda do funil pasa-la disolucin preparada a un frasco de
vidro e etiquetalo como NaCl 0,1 M.
B) PREPARACIN DE 100 mL DE DISOLUCIN 0,5 M DE HCl A

PARTIR DA DISOLUCIN COMERCIAL (37,5% EN PESO E
DENSIDADE= 1,19 g/mL )
Pipeta
Funil
Matraz aforado
Frasco lavador
Frasco de vidro
Varia de vidro
HCl comercial
Clculos
En primeiro lugar debemos calcula-la cantidade de HCl que
debemos coller da disolucin concentrada. Como a disolucin
comercial do 37,5% en peso:
n = M . V = 0,5. 0,100 = 0,05 moles
m = n . M m = 0,05 . 36, 45 = 1,8225 g de HCl puro

m' = 1,8225 .
100
= 4,86 g
37,5
Por tratarse dun lquido medmo-lo volume, e tendo en conta a

densidade, necesitaremos:
V =
m 4,86
=
= 4,084 mL 4,1mL
d
1,19
15
Procedemento
Nun vaso de precipitados botar aproximadamente 50 mL de auga.
Nunha vitrina de gases e cunha pipeta con pera coller 4,1 mL de HCl
comercial e botalos no vaso de precipitados. Remexer lixeiramente
cunha varia de vidro. moi importante botar sempre o cido sobre
a auga e non revs.
Coa axuda dun funil, transvasa-la disolucin do vaso de
precipitados a un matraz aforado de 100 mL. Co mesmo vaso de
precipitados (para recolle-los posbeis restos de HCl) engadir auga
ata completa-lo enrase, tendo coidado en non sobrepasarse ( o
erro mis frecuente).
Coa axuda do funil pasa-la disolucin preparada a un frasco de
vidro e etiquetalo como HCl 0,5 M.
16
A REACCIN QUMICA
1. INTRODUCCIN
Proponse que o alumno sexa consciente de que existen
diferentes tipos de reaccins qumicas, e que comprobe
experimentalmente a formacin dun gas, a formacin dun
precipitado, a deposicin dun metal etc., introducindo os diferentes
tipos de reaccins qumicas coas que vai ter que familiarizarse
longo do curso, reaccins de precipitacin, de oxidacin-reduccin,
etc...
Nestas experiencias trataremos de que o alumno faga operativos
e afiance os conceptos de reaccin qumica, ecuacin qumica,
reactivos, reactivo limitante, reactivo en exceso, productos, de tal
xeito que sexa capaz de:
Empregar adecuadamente os instrumentos de medida de masa

e de volume.
Resolver problemas e cuestins de estequiometra.

Verificar
experimentalmente
formacin
de
diferentes
productos.
Elaborar un informe sobre as experiencias realizadas.
A) ACCIN DOS CIDOS SOBRE OS METAIS
Material e Reactivos
Gradia
Metais ( Zn, Mg, Cu, Fe, Al)
Tubos de ensaio
Disolucin de HCl 1 M
Pipeta
17
Procedemento
Introducir anacos aproximadamente iguais de varios metais (Zn,
Mg, Cu, Fe, Al) cada un nun tubo de ensaio diferente.
Medir cunha pipeta 2 mL de HCl 1 M.
Verter 2 mL de de cido clorhdrico (1 M), en cada tubo de ensaio.
Observa-lo que sucede e apuntar aqueles metais que reaccionan
co cido.
Cue stins
Escribir e axusta-las ecuacins qumicas naqueles que se

produce reaccin.
Propoer un listado por orde crecente de reactividade dos

metais.
METAL
R EACCIONA
VELOCIDADE
Zn
Si
Rpida
Mg
Fe
Al
Cu
B) FORMACIN DUN PRECIPITADO

Gradia
Disolucin de NaCl 0,1 M
Tubos de ensaio
Disolucin de HCl 0,1 M
Pipeta
Disolucin de AgNO3 0,1 M
18
Procedemento
Colocar varios tubos de ensaio nunha gradia.
Engadir 1 mL de disolucin de AgNO3 0,1M en dous tubos de
ensaio diferentes.
Engadir primeiro tubo de ensaio 1 mL de disolucin de HCl 0,1M
e observa-la formacin dun precipitado branco.
Engadir segundo tubo de ensaio 1 mL de disolucin de NaCl
0,1M e observar novamente a formacin dun precipitado branco.
Cuestins
Escribi-las correspondentes ecuacins qumicas e axustalas.

Cal a substancia que precipita?
Trtase do mesmo precipitado?
Cales son os ins espectadores?
Por que se lles d o nome de ins espectadores?

A) OBTENCIN DE HIDRXENO
Gradia
Tapn dobremente furado
Tubos de ensaio
Tubo acodado
Pipeta
Matraz Erlenmeyer
Metais (Zn)
Dosificador de seguridade
Disolucin de H2SO4 0,1 M
Procedemento
Introducir nun erlenmeyer unha pequena cantidade de Zn (20 g de
limaduras).
19
Tapa-lo erlenmeyer cun tapn dobremente furado.

Colocar no tapn dobremente furado:
?
Un dosificador de seguridade.
Un tubo acodado que ser introducido nun tubo de ensaio,

que mesmo tempo estar colocado de forma invertida
dentro dun vaso de precipitados, para que nos permita
recolle-lo gas.
Engadir no tubo de seguridade 40 mL de disolucin de H2SO4 (0,1

M), a medida que cae o cido sobre o Zn, o hidrxeno producido ir
desprazando o ar contido no aparello (1 minuto aproximadamente),
a continuacin recollemos no tubo de ensaio invertido dentro do
vaso de precipitados con auga o hidrxeno desprendido.
Cuestins
Escribi-la reaccin qumica producida e axustala.
Calcula-lo reactivo limitante e o reactivo en exceso.

Que volume de hidrxeno se producir se as condicins do
laboratorio son 18 C e 750 mm de Hg?.
B) DEPOSICIN DUN METAL ( DESPRAZAMENTO DUNS METAIS

POR OUTROS)
Tubos de ensaio
Disolucin de AgNO3 0,1 M
Gradia
Disolucin de Pb(NO3)2 0,1 M
Lupa
Zn metlico
Pipeta
Fo de cobre
Disolucin de CuSO4 0,1 M
20
Procedemento
Colocar varios tubos de ensaio nunha gradia.
Engadir 5 mL de disolucin de CuSO4 , Pb(NO3 )2 e AgNO3 en tres
tubos de ensaio diferentes.
Agregar s das primeiras Zn metlico e terceira fo de cobre,
non axitar.
Observar con lupa as pezas metlicas, as mesmo observar algn
posible cambio na cor das disolucins.
Anota-las observacins.
Cuestins
Escribi-las ecuacins correspondentes s tres reaccins e

axustlas.
Qu metais se forman en cada unha das tres reaccins?.
21
MEDIDA DE ENTALPAS DE DISOLUCIN E REAC CIN
1. INTRODUCCIN
Todo proceso qumico supn unha reorganizacin dos enlaces e
forzas intermoleculares das substancias que interveen na reaccin.
A entalpa dos reactivos distinta da dos productos, existindo entre
ambos unha diferencia de entalpa H que se manifesta como
desprendemento ou absorcin de calor.
A cantidade de calor absorbida ou desprendida no proceso
qumico, transmtese tanto s substancias que interveen no
proceso como s propios recipientes que as conteen,
experimentando unha variacin da sa temperatura, T, que ns
podemos medir.
Cmprese as o Principio de Conservacin da Enerxa:
Q( proceso qumico) + Q (absorbida no quentamento ou desprendida no enfriament o) = 0
Q( quentamento ou enfriamien to) = Q(das substancias que interveen) + Q( dos recipientes e aparellos )
Lembrmonos que:
Q = C e . m . T
Polo que:
Q( proceso qumico) = Q( quentamento ou enfriament o) =
= (C e ( substancias) m( substancias ) T ) + (C e (aparellos ) m( aparellos ) T )
A medida da entalpa esixe a utilizacin dun sistema que nos

permita realizar equilibrios trmicos coa menor dependencia posbel
do exterior, evitando trocos de calor co ambiente. Xa que logo, estas
experiencias debmolas facer nun calormetro, utilizando ademais
un termmetro e un axitador.
Dado que o calormetro invaribel na sa composicin qumica
intersanos calcula-la sa capacidade calorfica e substitur ese
valor por unha masa de auga trmicamente equivalente, dicir, por
unha masa de auga que tea a mesma capacidade calorfica que o
22
calormetro; valor que se coece como equivalente en auga do

calormetro, m0
A meirande parte dos procesos qumicos que facemos no
laboratorio, facmolos con disolucins acuosas diludas, polo que
podemos tomar, sen cometer gran erro, como valor da calor
especfica das substancias que interveen, o valor da auga:
Ce ( substancias ) = Ce ( auga ) = 4,18 J g C

ficando:
Q( proceso) = Ce
(auga )
(m(substancias) + m 0 ) T
calculando o nmero de moles:
n=
H =
Q( proceso)
n
m
Mm
J mol de soluto
afiance os conceptos de entalpa, temperatura, calor especfica, etc,
de tal xeito que o alumno sexa capaz de:
Empregar adecuadamente os instrumentos de medida de masa,

de volume e de temperatura.
Utilizar outros instrumentos de laboratorio.

Resolver problemas sinxelos sobre entalpas de disolucin e
reaccin.
Realizar un informe sobre a experiencia realizada.
23
A) MEDIDA DA ENTALPA DE DISOLUCIN
Calormetro con termmetro e axitador
Vidro de reloxo
Probeta
Esptula
Frasco lavador
Reactivo a medir
Balanza
Procedemento:
Imos aplicalo para un soluto slido:
Collemos un calormetro e introducimos

nel un volume, 200 mL, de auga medido
cunha
probeta.
Medmo-la
sa
temperatura, T1.
Nunha balanza pesamos unha cantidade

determinada, 2g, de soluto slido.
Introducmolo no calormetro coa auga.
Pechmo-lo calormetro e movemos lixeiramente

o axitador. Lemos no termmetro a temperatura
mxima que alcanza, T2.
24
Facmo-los clculos correspondentes:
T = T2 T1
Q( disolucin) = Ce
(auga )
(m (auga ) + m(soluto) + m0 )
B) MEDIDA DE ENTALPAS DE DISOLUCIN E REACCIN

Probeta
Reactivos problema
Procedemento
Imos aplicalo para un cido e unha base diludos:
Collemos
un
calormetro
e
introducimos nel un volume, 100 mL,
de cido medido cunha probeta.
Medmo-la sa temperatura, T1.
Nunha probeta, medimos un volume, 100 mL, da base e

introducmola no calormetro.
Pechmo-lo calormetro e movemos lixeiramente

o axitador. Lemos no termmetro a temperatura
25
= T2 T1
Q( neutralizacin) = Ce ( auga ) (m( cido) + m( base) + m0 )
m
Mm
n=
Q( neutralizacin)
n
J mol de soluto
C) MEDIDA DA ENTALPA DE REACCIN: REACCIN DUN

CIDO CUN METAL
Debemos elixir un proceso exotrmico e rpido, preferentemente
a reaccin entre o cido clorhdrico e unha cinta de magnesio.
Pdese facer tamn con cinc pero neste caso, a reaccin mis
lenta e menos exotrmica. conveniente calcular con antelacin a
cantidade de cido necesaria para que se atope en exceso e
reaccione todo o metal.
Vidro de reloxo
Probeta
Metal problema
Balanza
cido problema
Procedemento
Collemos un calormetro e introducimos nel
un volume, 150 mL, de cido medido cunha
probeta. Medmo-la sa temperatura, T1.
26
Nunha balanza pesamos unha cantidade determinada, 1g, do

metal. Introducmo-lo no calormetro co cido.
Pechmo-lo calormetro e
movemos lixeiramente o
axitador.
Lemos
no
termmetro a temperatura
= T2 T1
Q( reaccin) = Ce ( auga) (m( cido) + m(metal ) + m0 )
n=
m
Mm
Q( neutralizacin)
n
J mol de soluto
Entalpa de disolucin do hidrxido de sodio; 2 g de NaOH ,

disoltos en 200 mL de auga.
Entalpa de disolucin do cloruro amnico; 8 g de NH4Cl, disoltos

en 200 mL de auga.
Entalpa de neutralizacin do cido clorhdrico con hidrxido de

sodio; 100 mL de HCl 0,1 M con 100 mL de NaOH 0,1 M.
Entalpa de neutralizacin do cido clorhdrico con hidrxido de

amonio; 100 mL de HCl 0,1 M con 100 mL de NH4OH 0,1 M.
Entalpa de reaccin do cido clorhdrico con magnesio; 150 mL

de HCl 1 M con 0,1 g de magnesio.
Entalpa de reaccin do cido clorhdrico con cinc; 150 mL de

HCl 1 M con 1 g de cinc.
27
5. SUXERENCIAS
Os valores das entalpas obtidas nas experiencias anteriores
deben ser comparadas polos alumnos e polas alumnas cos valores
das tboas do libro de referencia; tamn deben analiza-los motivos
da desviacin entre ambos valores. Para que o alumnado poda
comprobar que os valores obtidos por eles mesmos na realizacin
das experiencias son similares s das tboas, deben utiliza-los
medios materiais mis adecuados; esto , calormetros con
termmetro e axitador.
De querermos utilizar nalgunha experiencia un vaso de
precipitados en vez dun calormetro, podmolo facer na experiencia
do Mg e HCl, xa que a reaccin entre o cido clorhdrico e o
magnesio moi rpida e moi exotrmica dando lugar a un erro
menor que nas outras experiencias. Neste caso, en primeiro lugar,
temos que pesar nunha balanza, o vaso de precipitados co axitador
e o termmetro, obtendo as o valor m(aparellos).
Para a calor especfica, podemos toma-lo valor: Ce (aparellos) = 750
J/g.C
MEDIDA DO EQUIVALENTE EN AUGA DO CALORMETRO

De non dispoermos do valor do equivalente en auga do
calormetro, podemos medi-lo facilmente (anda que o coezamos,
conveniente realizar esta experiencia nas prcticas de primeiro
curso). recomendbel facer varias veces a experiencia
desprezando os resultados moi desviados e calculando cos outros o
valor medio. Este valor utilizarmolo xa durante toda a vida do
calormetro.
Balanza
28
Procedemento
Cun
termmetro
medmo-la
temperatura, T1, do calormetro
(normalmente ser do ambiente).
Nun
vaso
de
precipitados
quentamos unha masa m = 200 g
de auga ata unha temperatura T2 =
90 C.
Rapidamente introducmo-la auga do vaso

de precipitados no calormetro. Pechmolo e axitamos lixeiramente. Lemos no
termmetro a temperatura mxima que
alcanza, T3.
Q( cedida) + Q(absorbida) = 0
m Ce (T3 T2 ) + m0 Ce (T3 T1 )
m0 = m
(T3 T2 )
(T3 T1 )
6. ALGUNHAS CUESTINS RELACIONADAS

EXPERIENCIAS
CON
ESTAS
Describa o procedemento que seguira para determinar, de

forma aproximada, a calor de disolucin do NaOH en auga,
indicando o material que utilizara. Se disolver 1,2g de NaOH
slido en 250 mL, o incremento de temperatura da disolucin
1,24 C, calcule a calor molar de disolucin do NaOH.
Datos: Ce (auga)=4,18 J/g.C.
Explique detalladamente como calculara no laboratorio a calor

de disolucin de NaOH (s) en auga. Faga o clculo da calor de
disolucin (a P e T do laboratorio) supoendo unha masa de
NaOH de 5 g que se disolven en 900 mL nun calormetro que
equivale en auga a 13 g. O aumento da temperatura da auga foi
29
de 1C. Datos: A calor especfica da auga de 4,18 J/g.C e a

densidade da auga de 1g/mL.
Explique detalladamente como calculara no laboratorio a calor

de disolucin de NaOH(s) en auga. Faga o clculo da calor de
NaOH de 2g que se disolven en 450 mL nun calormetro que
equivale en auga a 15 g. O aumento da temperatura da auga foi
de 1,5C. Datos: A calor especfica da auga de 4,18 J/g.C e a
densidade da auga de 1g/mL.
Supoendo que dispoemos de 100mL de HCl 0,1M e de

hidrxido sdico (slido en lentellas), como preparara a
disolucin de hidrxido de sodio 0,1M? Describa o
procedemento que empregara para medir no laboratorio a calor
de neutralizacin das das disolucins: 0,1M de cido clorhdrico
e 0,1M de hidrxido de sodio. Se na reaccin se liberan 550J,
qu valor ter a calor molar de neutralizacin entre as das
especies?.
Describa o procedemento para calcular no laboratorio a calor de

disolucin de NaOH(s) en auga. Faga o clculo da calor de
hidrxido de sodio de 1,8 g que se disolven en 400 mL, nun
calormetro que ten de equivalente en auga 12 g. O incremento
da temperatura da auga foi de 1,2C.
Datos: Ce(disolucin) = Ce(auga) = 4,18 J/g.C e a densidade da auga =
1 g/mL.
Cmo determinara no laboratorio a calor de neutralizacin dun

cido forte cunha base forte?. Explqueo cun exemplo.
Describa o procedemento para calcular no laboratorio a calor de

disolucin de NaOH(s) en auga. Enumere o material e modo de
face-los clculos.
30
7. TRES EXEMPLOS
A) MEDIDA DA ENTALPA DE DISOLUCIN DO NaOH EN
LENTELLAS
Vidro de reloxo
Probeta
Esptula
Balanza
NaOH en lentellas
Procedemento
Collemos un calormetro e mirmo-lo valor do seu equivalente en
auga: m0= 18 g (supoamos). Cunha probeta collemos 200 mL de
auga e botmolos no calormetro. Medimos co termmetro a
temperatura da auga: T1 = 21 C (supoamos).
Nunha balanza e nun vidro de reloxo pesamos 2 g de NaOH en
lentellas. Para esto, botamos NaOH cunha esptula no vidro de
reloxo, ata completar os 2 g. Coa mesma esptula, introducimos o
NaOH no calormetro coa auga.
Pechmo-lo calormetro e movemos lixeiramente o axitador.
Lemos no termmetro a temperatura mxima que alcanza: T2 = 23,5
C (supoamos).
T = T2 T1 = 23,5 21 = 2,5 C
m (auga ) = d V = 1g / mL 200mL = 200 g
Q(disolucin ) = Ce(auga ) (m(auga ) + m(soluto ) + m0 ) T =
= 4 ,18 J / g. C (200 g + 2 g + 18 g ) 2,5 C = 2299 J
(o signo negativo como corresponde a un proceso exotrmico )

n=
m
2g
=
= 0,05 moles de NaOH
M m 40 g / mol
31
Q(disolucin)
n
2299 J
= 45980 J / mol de NaOH
0,05moles
B) MEDIDA DA ENTALPA DE NEUTRALIZACIN DO HCl CO

NaOH
HCl 0,1 M
Probeta
NaOH 0,1 M
Procedemento
auga: m0 = 18 g (supoamos). Cunha probeta collemos 100 mL de
HCl 0,1M e botmolos no calormetro. Medimos co termmetro a
temperatura do HCl: T1 = 21 C (supoamos). Cunha probeta
collemos 100 mL de NaOH 0,1M e botmolos no calormetro.
Lemos no termmetro a temperatura mxima que alcanza: T2 = 23
C (supoamos).
T = T2 T1 = 23 21 = 2 C
m (cido) = m(base) = d V = 1g / mL 100mL = 100 g
Q(neutralizacin) = Ce(auga) (m(cido) + m( base) + m0 ) T =
4,18 J / g. C (100 g + 100 g + 18 g ) 2 C = 1822 J

(o signo negativo como corresponde a un proceso exotrmico)
n = [M ] V = 0,1M 0,100L = 0,01 moles de NaOH

=
Q(neutralizacin)
n
1822 J
= 182200 J / mol de NaOH
0,01moles
32
C) MEDIDA DA ENTALPA DE REACCIN DO HCl CON Mg

Probeta
Vidro de reloxo
Procedemento
auga: m0 = 18 g (supoamos). Cunha probeta collemos 50 mL de
HCl 1M e botmolos no calormetro. Medimos co termmetro a
temperatura do HCl: T1 = 21 C (supoamos).
Nunha balanza e nun vidro de reloxo pesamos 0,1 g de cinta de
magnesio cortada cunhas tesoiras. Introducmo-lo magnesio no
calormetro co HCl.
Lemos no termmetro a temperatura mxima que alcanza: T2 = 28C
(supoamos).
T = T2 T1 = 45 21 = 24 C
m (cido) = d V = 1g / mL 150mL = 150 g
Q(reaccin) = Ce(auga ) (m (cido ) + m(metal) + m0 ) T =
= 4 ,18 J / g. C (50 g + 0,1g + 18 g ) 7 C = 1993 J
(o signo negativo como corresponde a un proceso exotrmico )

n=
m
0,1g
=
= 0,004 moles de Mg
M m 24,3g / mol
Q(neutralizacin)
n
1993 J
= 484230 J / mol de Mg
0,004moles
33
EQUILIBRIOS CIDO-BASE
1. INTRODUCCIN
Os alumnos deste nivel manexan a nivel terico os modelos de
cido e de base que veen dados polas teoras de Arrhenius e de
Brnsted-Lowry, e dende eles achganse s conceptos de forza dos
cidos e bases fronte auga e comportamento das sales en
disolucin acuosa (equilibrio de hidrlise). O punto de vista do
equilibrio e a aplicacin da lei de Le Chatelier para o estudio destes
fenmenos ocupar parte importante das sesins tericas e das de
realizacin de problemas. Neste estudio achegaranse s conceptos
de pH, pOH e pK.

afiance os conceptos de cido, base, pH, disolucin reguladora,
concentracin, volume,...
Empregar de xeito adecuado tubos de ensaio, varia de vidro, a

pipeta, a bureta e o matraz erlenmeyer. E no seu caso un pHmetro.
Utilizar outros instrumentos do laboratorio.

Ser capaz de resolver problemas sinxelos sobre valoracins de
disolucins que presentan estequiometras diferentes.
Ter unha idea de que diferentes valoracins poden requirir de

indicadores diferentes, e que relacione esto co fenmeno da
hidrlise.
Ser capaz de elaborar un informe sobre a experiencia realizada.
34
No laboratorio tentaremos de que estes conceptos poidan chegar
a un maior nivel de concrecin, e para isto propoemos tres
actividades prcticas:
A) COMPARACIN ENTRE OS DIFERENTES VALORES DE pH
DE DISOLUCINS ACUOSAS DE DIVERSOS CIDOS, BASES E
SALES.
Neste apartado mediante un pH-metro ou no seu caso mediante
papel indicador universal poderemos comproba-los diferentes pH
das distintas disolucins. interesante que o alumno entenda a
+
utilidade do concepto de pH, (pH = -log[H3O ]) que simplemente un
nmero que indica que por debaixo de 7 a disolucin ten carcter
cido e por enriba carcter bsico. En realidade, un nmero moi
baixo indica un valor alto da concentracin de hidroxenins e un alto
un valor baixo da mesma.
Matraz Erlenmeyer
Papel indicador universal
Vidro de reloxo
pH-metro
Varia de vidro
Disolucin de HCl
Bureta
Disolucin de NaOH
Pipeta
Procedemento
Preparamos disolucins de diversos cidos, bases e sales, por
exemplo cido clorhdrico, cido actico, hidrxido de sodio,
hidrxido de aluminio, cloruro de sodio, cloruro de amonio, e
introducimos en tubos de ensaio que previamente etiquetamos para
non nos confundir. A continuacin podemos operar de das
maneiras:
1) Cun pH-metro: Imos introducindo o electrodo en cada unha das
disolucins e anotando o pH que marca. Debemos te-la
precaucin de que cada vez que usmo-lo electrodo debemos
lavalo con auga desionizada, para que non queden restos da
substancia anterior.
35
2) Con papel indicador universal: Sobre un vidro de reloxo invertido

colocamos tantos anaquios de papel indicador como disolucins
teamos preparadas. Introducimos unha varia de vidro no
primeiro dos tubos e con ela mollamos un dos anaquios de
papel, comparmo-la cor que adquire coa escala de cores que
acompaa ao papel indicador e anotmo-lo pH. Tras lavar ben a
varia con auga desionizada imos repetindo a operacin coas
outras disolucins.
Podemos realiza-los dous mtodos, mentres un grupo realiza un
outro realiza o outro e despois altrnanse, comparando os
resultados obtidos. As pdese observa-la diferencia entre unha
determinacin seguindo un mtodo aproximado e un mis preciso.
Outra suxerencia para esta parte da prctica a de substitu-las
disolucins de substancias que temos no laboratorio por outras
coecidas polos alumnos na sa vida coti, como por exemplo:
zume de limn, vinagre, lixivia, aspirina disolta, vio, auga con gas e
auga destilada.
B) VALORACIN CUALITATIVA DO CARCTER REGULADOR

DUNHA DISOLUCIN
En relacin con este apartado cabe sinalar que unha disolucin
reguladora aquela que presenta a propiedade de poder resisti-las
variacins de pH que provocara a adicin dun cido forte ou unha
base forte. Poden estar formadas por un cido dbil e unha das
sas sales de base forte (cido actico e acetato de sodio), ou por
unha base dbil e unha das sas sales de cido forte (amonaco e
cloruro amnico).
Matraz Erlenmeyer
Vidro de reloxo
pH-metro
Varia de vidro
Disolucin de HCl
Bureta
Disolucin de NaOH
Pipeta
36
Procedemento
Preparmo-las seguintes disolucins:
50 mL de cido actico 0,1 M
50 mL de acetato de sodio 0,1 M

50 mL de disolucin de cido clorhdrico 0,1 M
50 mL de disolucin de hidrxido de sodio 0,1 M.
A continuacin mesturmo-los 50 mL de acido actico cos 50 mL
de acetato, co que teremos preparada a disolucin reguladora.
Collemos catro tubos de ensaio e engadimos en dous deles 5 mL
de auga destilada e nos outros dous 5 mL de disolucin reguladora.
Engadimos das gotas de disolucin de clorhdrico a un tubo que
contea auga destilada e outras das a un tubo que contea
disolucin reguladora. Medmo-lo pH como indicamos no apartado
anterior e comparmo-lo resultado dos dous tubos. Procedemos de
forma semellante coa disolucin de sosa.
C) VALORACIN DUN CIDO FORTE CUNHA BASE FORTE

Este terceiro apartado consiste nunha valoracin cuantitativa.
Valorar un cido consiste en calcula-la sa concentracin a partir da
concentracin coecida dunha base e a cantidade desta que
reacciona cunha determinada cantidade de cido. Da mesma
maneira valorar unha base consiste en determina-la sa
concentracin a partir da dun cido xa coecida. Este tipo de
valoracins cocense como volumetras de
neutralizacin.
A volumetra de neutralizacin unha
tcnica analtica que permite calcula-la
concentracin dun cido (ou dunha base)
disoltos,
coecido
o
volume
dunha
disolucin patrn dunha base (ou cido)
coecida,
necesario
para
a
sa
neutralizacin.
O problema reside en saber cando finaliza
a reaccin. Para resolvelo axudmonos dun
indicador que unha substancia que por
debaixo dun pH determinado presentar
37
unha cor e por enriba presentar outra. Como se indica no

esquema adxunto coa bureta engdese gota a gota o reactivo sobre
o erlenmeyer ata que se produce o cambio de cor.
As valoracins cido- base teen o seu fundamento no cambio
+
brusco da concentracin de ins H3O que se produce no punto de
equivalencia.
PROPOEMOS QUE SE REALICE A VALORACIN DE CIDO CLORHDRICO
CON HIDRXIDO DE SODIO .
Matraz Erlenmeyer
Vidro de reloxo
pH-metro
Varia de vidro
Disolucin de HCl
Bureta
Disolucin de NaOH
Pipeta
Procedemento
Mdese de forma precisa (cunha pipeta) o volume do cido que
queremos valorar e pomolo nun erlenmeyer que lle engadimos
unhas pingas de fenolftalena. Nunha bureta pomo-la base de
concentracin coecida, que imos empregar como axente valorante
(reactivo) . Engadimos lentamente o reactivo sobre o cido ata que o
indicador cambia de cor. Anotmo-lo volume gastado.
Repetimos tres ou catro veces a experiencia e tomamos como
volume gastado a media aritmtica dos tres ou catro valores obtidos.
Clculos
A ecuacin qumica correspondente proceso :
HCl + NaOH NaCl + H2O
38
Segundo a estequiometra da reaccin:

n de moles de cido = n de moles de base
nA = nB
VA M A = VB M B (1)
Na ecuacin (1) coecidos os dous volumes e unha das
molaridades podemos despexa-la outra.
A eleccin de indicador
Os indicadores son substancias que en disolucin diluda e para
un valor determinado do pH experimentan un cambio dalgunha das
sas propiedades fsicas, normalmente a sa cor. O mis frecuente
que se trate de cidos ou bases dbiles de natureza orgnica, nas
que o cido e a sa base conxugada teen diferente cor.
O cambio de cor non se produce a un pH determinado, senn
que ten lugar nun intervalo de das unidades de pH que se lle
chama zona de viraxe.
Chmase punto de equivalencia instante no que a cantidade
engadida de valorante
tea reaccionado exactamente coa
cantidade de disolucin problema.
evidente, que debido fenmeno da hidrlise o punto de
equivalencia non ser o mesmo no caso do cloruro de sodio (sal de
cido forte e base forte) que no sulfato de amonio (sal de cido forte
e base dbil), polo que haber que escoller en cada caso o indicador
que vire a sa cor no intervalo que contea punto de equivalencia
correspondente a cada valoracin.
A continuacin presentamos unha relacin de indicadores cos
seus intervalos de viraxe e coas cores que presentan
respectivamente en medio cido e en medio bsico.
39
INDICADOR
INTERVALO pH
CAMBIO DE COR
0 1,5
Amarelo-Azul
1,2 2,8
Vermello-Amarelo
Amarelo de metilo
2,9 - 4
Vermello-Amarelo
Laranxa de metilo
3,1 4,4
Vermello-Amarelo
35
Azul-Vermello
Vermello de metilo
4,2 6,3
Vermello-Amarelo
Azul de bromotimol
6 7,6
Amarelo-Azul
Tornasol
4,5 8,3
Vermello-Azul
Vermello de fenol
6,8 8,4
Amarelo-Vermello
Fenolftalena
8,2 9,8
Incoloro-Prpura
Amarelo de alizarina
10, 12,1
Amarelo-Rojo
Carmn de ndigo
11,6 14
Azul-Amarelo
Violeta de metilo
Azul de timol
Vermello congo
Destes indicadores sera conveniente que no laboratorio houbese

alomenos tres: o laranxa de metilo, o tornasol e a fenolftalena, que
cobren un abano moi amplo de pH.
4. ALGUNHAS CUESTINS RELACIONADOS

EXPERIENCIAS
CON
ESTAS
Coas seguintes especies qumicas: cido sulfrico, cido

actico, cloruro de sodio, acetato de sodio e amonaco explica
como faras para preparar no laboratorio unha disolucin
reguladora. Unha vez preparada a disolucin como faras para
determina-lo seu pH. Indica o procedemento a seguir e o
material a utilizar en mbolos casos.
Indique o procedemento a seguir, describindo o material a

utilizar, na valoracin dunha disolucin de hidrxido de sodio con
outra de cido sulfrico 0,1 M. Comente o papel exercido polo
indicador. Se se toman 10 mL da disolucin de base e se
40
necesitan 10 mL da disolucin de cido, cal a concentracin

da disolucin de hidrxido de sodio?
Indique o procedemento a seguir e describa o material a utilizar

na valoracin de 10 mL de disolucin de hidrxido de sodio
cunha disolucin de cido clorhdrico. Se para a valoracin de
10 mL de disolucin de hidrxido de sodio se realizaron tres
experiencias nas que o volume de cido gastado foi 9,8; 9,7 e
9,9 respectivamente, qu concentracin asignara disolucin
da base?, a que atribe os valores diferentes do volume de
cido medido?.
41
FORMACIN DE PRECIPITADOS DE SALES

POUCO SOLUBLES E SEPARACIN DOS MESMOS
POR FILTRACIN
1. INTRODUCCIN
Moitas anlises qumicas, tanto cualitativas como cuantitativas,
realzanse por precipitacin de certos sales.
A maiora dos sales son bastante solubles en auga, pero existen
tamn moitos de solubilidade moi pequena, practicamente insolubles
para moitos efectos.
Os sales moi pouco solubles son os que posen, en xeral,
maiores enerxas reticulares e menores enerxas de hidratacin. Por
isto o seu proceso de disolucin faise axia lento e dificultoso. De tal
xeito que, anda que a concentracin dos seus ins disoltos sexa
moi pequena, a velocidade coa que estes se recristalizan igulase
da disolucin, que moi pequena. Esto significa que a disolucin
satrase en canto se disolve unha cantidade moi pequena de sal,
polo que se d que o sal insoluble.
Cando se mesturan das disolucins, contendo cada unha delas
un dos ins dun composto insoluble, prodcese a precipitacin deste
instantaneamente, como ocorre, por exemplo, mesturar unha
disolucin dun sal soluble de cadmio con outro dun sulfuro soluble.
As mesmo, se a unha disolucin de BaCl2 se engade outra de
K2SO4 frmase un precipitado branco de BaSO4:
Ba
2+
2-
(ac) + SO4 (ac) Ba SO4 (s)
Os ins de potasio e cloruro quedan como estaban, fan o papel

de ins espectadores, sen intervir na reaccin.
En rigor non se pode dicir que un sal sexa completamente
insoluble. Nalgunhas sales mis insolubles, existe un equilibrio entre
o sal slida sen disolver e os seus ins en disolucin.
As, no exemplo anterior, despois de producirse o precipitado,
establcese o seguinte equilibrio:
2+
2-
BaSO4(s) D Ba (ac) + SO4 (ac)
42
Nos sales chamados insolubles, este equilibrio est case

totalmente desprazado cara a esquerda. Tendo en conta que a
concentracin da sal slida, sen disolver, constante, pdese
escribir:
2+
2-
Ks = [ Ba ] [SO4 ]
onde Ks a chamada constante de producto de solubilidade ou
producto de solubilidade.
Chamando Q o producto das concentracins, cando estas non
son as de equilibrio, teremos:
2+
2-
Q= [Ba ] [SO4 ]
En xeral, se temos das disolucins separadas, contendo unha
2+
2ins Ba e a outra ins SO4 , mesturalas:
2+
2-
Non se formar precipitado se: Q= [Ba ] [SO4 ] < Ks

2+
2-
Se se formar precipitado se: Q= [Ba ] [SO4 ] > Ks

Un valor moi pequeno de Ks significa que, no equilibrio, as
concentracins dos ins deben ser moi baixas e, polo tanto, a
solubilidade moi pequena.
2. OBXECTIVOS
Separar unha substancia, formada en disolucin a partir doutras

especies qumicas, aproveitando a sa baixa solubilidade.
Familiarizar alumno co manexo dos instrumentos de

laboratorio que permiten illa-lo precipitado da sa disolucin de
orixe, por medio dunha filtracin a baleiro.
Adquirir coecementos de cmo se poden chegar a disolver

algns precipitados e que sexa capaz de calcula-lo rendemento
da reaccin de precipitacin.
43
3. PROPOSTA DE EXPERIENCIA
A) PRECIPITACIN DE CaCO3
Balanza analtica
Esptula
Funil Bchner
Trompa de baleiro
Vasos de precipitados (2)
Base soporte
Granatario
Probeta
Vidro de reloxo
Estufa
Matraz Kitasato
CaCl2, slido
Acendedor
Na2 CO3, slido
Procedemento
Mdense coa probeta uns 25 mL de auga destilada e vrtense nun
vaso de precipitados
Psanse exactamente, redor de 2 g de CaCl2 e vrtense no
vaso. Debe quentarse suavemente para facilita-la disolucin.
Noutro vaso btanse tamn uns 25 mL de auga e engdenselle,
aproximadamente, uns 3 g de Na2CO3 previamente pesados.
Quentar suavemente ata disolver.
Engdese a disolucin de Na2 CO3 sobre a de
CaCl2 e aparecer un precipitado de CaCO3.
Enfrea-las paredes do vaso de precipitados co
chorro de auga da billa para axudar
precipitacin.
Preprase o funil Bchner e o matraz Kitasato
acoplados trompa de baleiro. Psase un papel
de filtro, antase o seu peso e colcase no funil
Bchner.
Unha vez fra a disolucin, fltrase a baleiro
para separa-lo precipitado de CaCO3, que quedar
sobre o papel de filtro.
44
Lvase varias veces o precipitado con auga destilada e

engdellese peridicamente mostras do lquido que gotea no funil
Bchner ata que non se observe turbidez adicionar unhas gotas de
AgNO3.
Recllese o precipitado formado, co papel de filtro, e colocase
nun vidro de reloxo, previamente pesado.
Deixase secar ar, ou mellor, nunha estufa, a 100 C, e, unha
vez seco, psase desecador ata que alcance a temperatura
ambiente, pesase (co papel) e calclanse os gramos obtidos do
precipitado. Ser necesario resta-lo peso do papel.
Clculos
Reaccin que tivo lugar:
CaCl2 (ac) + Na2 CO3 (ac) " CaCO3 (s)$ + 2 NaCl (ac)
Se temos partido de a gramos de cloruro de calcio, obtndose
b gramos de precipitado de CaCO3, pdese determinar o
rendemento do carbonato de calcio formado, sendo x os gramos
de CaCO3 supoendo un rendemento do 100%.
CaCl2
111g " a" g
=
=
CaCO3 100 g " b" g
Rendemento =
"b" g
100
" x" g
4. CUESTINS RELACIONADAS COA PRCTICA

Calcula-la cantidade que se obtera de CaCO3 supoendo un
rendemento do 100%.
Calcula-lo rendemento na substancia precipitada na prctica.
Por que necesario lavar repetidas veces o precipitado de
CaCO3.
Que finalidade teen as comprobacins con AgNO3 ?
Se quixera disolve-lo precipitado, que fara?, e se se tratase
dun precipitado de AgCl?
Explquese escribindo as ecuacins qumicas correspondentes.
45
EQUILIBRIOS DE OXIDACIN-REDUCCIN
Deseo, montaxe e utilizacin dunha clula
galvnica e dunha electroltica
1. INTRODUCCIN
As reaccins qumicas van acompaadas dunha transferencia de
enerxa. Anda que a transferencia se produce normalmente en
forma de calor, nos procesos redox pdense dispoer de tal maneira
que parte da enerxa transferida se utilice para realizar un traballo. A
pila voltaica o dispositivo mis comn para lograr esto.
Nas reaccins redox hai unha transferencia de electrns dende
unha substancia que se oxida a outra que se reduce, entendendo
por oxidacin o proceso no que se perden electrns e o proceso
inverso a reduccin como ganancia de electrns.
Un exemplo moi sinxelo de proceso redox ser colocar unha
lmina de Zn nunha disolucin de CuSO4, obs ervndose que a
lmina de Zn se recobre dunha substancia de cor parduzco, como
consecuencia de terse producido espontaneamente a seguinte
reaccin redox:
Zn(s) + CuSO4(ac) Cu(s) + ZnSO4(ac)
Que adoitamos representar cos ins que interveen no proceso
da seguinte maneira:
Zn
(s)
2+
(ac)
+ Cu
Cu(s) + Zn
2+
(ac)
2-
Os ins SO4 non os escribimos na ecuacin inica por seren

ins espectadores e non sufrir ningn cambio, pola contra, cada in
2+
que se forma
de Zn
deixa dous electrns que pasan
2+
inmediatamente a un dos ins Cu , que desta maneira se
transforma en Cu metlico que se deposita na lmina de Zn. Para
construr unha pila necesario forzar s electrns a pasar por un
circuto externo, esto consguese separando fisicamente os dous
procesos da reaccin.
2+
(ac)+
Zn(s)Zn
2+
(ac)
2e (Oxidacin) e Cu
+ 2e Cu(s) (Reduccin)
De tal xeito que tean lugar en compartimentos distintos.
46
afiance os conceptos de oxidacin, reduccin, oxidante, reductor,
proceso redox, electrodo, nodo, ctodo, potencial de electrodo,
f.e.m, de tal xeito que sexa capaz de:
Empregar adecuadamente os instrumentos de medida de

volume.
Utilizar outros instrumentos de medida (voltmetro, polmetro).

Empregar correctamente a notacin nas pilas.
Manexar correctamente e escala de potenciais de reduccin.
Identificar e diferencia-los termos oxidacin, reduccin, oxidante,
reductor, proceso redox.
Resolver problemas sinxelos sobre o clculo de f.e.m. en pilas.

A) PILA DANIELL
Est formada por un electrodo de Zn introducido nunha disolucin
acuosa 1 molar de ZnSO4, separado por un tabique poroso ou unha
ponte salina doutro electrodo de Cu introducido nunha disolucin
acuosa 1 molar de CuSO4.
Dous vasos de precipitados
Voltmetro ou polmetro
Probeta de 100 mL
Disolucin de ZnSO4 1 M
Papel de filtro
Disolucin de CuSO4 1 M
Fos conductores
Lmina de Cu
Tubo en U
Disolucin de NH4 Cl 0,1 M
Pinzas de crocodilo
Lmina de Zn
47
Procedemento
Deberiamos ter preparadas sendas disolucins 1 molar de
CuSO4 e 1 molar de ZnSO4, no caso contrario necesario
preparalas seguindo o proceso descrito nas primeiras experiencias.
Tomamos dous vasos de precipitados de 250 mL, a continuacin
coa axuda dunha probeta de 100 mL, medimos 100 mL de cada
disolucin e colocmolos en cada un dos vasos de precipitados,
seguidamente introducmo-la lmina de Zn na disolucin de ZnSO4 e
a lmina de Cu na disolucin acuosa 1 molar de CuSO4.
Para permiti-la circulacin de ins entre os dous recipientes
utilizaremos unha ponte salina, que pode ser un tubo en U, os
extremos debern ser tapados cuns algodns, cunha disolucin
dun electrlito inerte respecto do proceso redox (disolucin de
NH4 Cl, KCl,...), esto impide que se mesturen as das disolucins e
permite a circulacin de ins.
Mis sinxelo sera unha tira de papel de filtro empapada no
electrlito inerte e que se introduce por cada extremo en cada unha
das disolucins.
As mesmo para que poidan circula-los electrns polo circuto
externo deber de pecharse unindo os dous electrodos cun
conductor mediante sendas pinzas de crocodilo. Entre os dous
electrodos podemos intercalar un voltmetro ou polmetro, que nos
indicar aproximadamente 1,1 V, que a f.e.m. da pila Daniell.
No terminal negativo, neste caso o electrodo de Zn os electrns
flen cara o circuto externo
Zn(s)
2+
(ac)
Zn
+ 2e
Oxidacin
No terminal positivo, neste caso o electrodo de Cu o in Cu

capta os dous electrns para depositarse como Cu metlico.
2+
(ac)
Cu
+ 2e Cu(s)
2+
Reduccin
Polo expresado anteriormente o Zn acta como axente reductor

2+
2+
polo que se oxida a ins Zn , e os ins Cu actan como axente
oxidante posto que se reducen.
A notacin da pila expresarmola colocando o nodo esquerda,
e o ctodo dereita.
nodo Zn(s) / Zn
2+
(1M)
// Cu
48
2+
(1M)
/ Cu(s) Ctodo
O electrodo onde ten lugar a oxidacin acta como negativo e

denomnase nodo. Sempre ser o de menor potencial o mis
negativo ou o menos positivo e tender a cede-los electrns.
O electrodo onde ten lugar a reduccin acta como positivo e
denomnase ctodo. Sempre ser o de maior potencial o mis
positivo e tender a captar electrns.
A f.e.m. da pila ser de 1,1 voltios tendo en conta os potencias
0
2+
normais de reduccin dos electrodos son (Zn /Zn) = -0,76 V e
0
2+
(Cu /Cu) = +0,34 V
2+
(ac)
nodo
Zn(s) Zn
Ctodo
2+
Cu (ac)
+ 2e
+ 2e Cu(s)
2+
(ac)
Reaccin global Zn(s) + Cu
Oxidacin
+0,76 V
Reduccin
+0,34 V
Cu(s) + Zn
2+
(ac);
f.e.m. +1,10 V
No funcionamento da pila Daniell, co paso do tempo, o electrodo

de Zn dislvese polo que perdera masa, mentres que o electrodo de
Cu aumentara a sa masa, tamn debemos observar que a
2+
disolucin andica vaise saturando de ins Zn , e a catdica
2+
dilese en ins Cu , e a pila remata esgotndose.
B) ELECTRLISE DUN SAL DISOLTO EN AUGA

Nas pilas galvnicas como temos visto, a enerxa qumica da
reaccin redox espontnea da lugar a unha corrente elctrica
(G<0). Pode realizarse o proceso inverso, e dicir pdese provocar
unha reaccin qumica non espontnea (G>0 ), subministrando
enerxa mediante unha corrente elctrica, o fenmeno cocese co
nome de electrlise.
A electrlise pdese realizar a partir de sales fundidos, ou de
disolucins acuosas de cidos, bases e sales.
En todas elas ten lugar unha conduccin inica. O movemento de
ins constite a corrente elctrica dentro do electrlito, e vai
acompaada de reaccins qumicas nos electrodos.
49
ELECTRLISE DUNHA DISOLUCIN ACUOSA DE KI

Tubo en U
Pinzas de crocodilo
Soporte
Pila de 4.5 voltios
Disolucin de KI 0,1 M
Electrodos de grafito
Procedemento
Verter unha disolucin de KI nun tubo en forma de U, colocado
previamente nun soporte, ata unhas 2/3 partes aproximadamente da
sa capacidade.
Observar cun papel indicador universal que a disolucin non
colorea o papel indicador.
Introducir en cada rama do tubo en U, un electrodo de grafito.
Conectar mediante sendas pinzas de crocodilo os electrodos de
grafito a unha corrente continua de 5 voltios ou ben a unha pila de
4,5 voltios.
Observa-los electrodos, no nodo aparece iodo, fcilmente
identificable pola sa cor caracterstica, no ctodo obsrvase o
gurgullo dun gas.
-
+ nodo (oxidacin)
2I (ac) I2 + 2 e
- ctodo (reduccin)
2H2O(l) + 2e 2OH (ac) + H2(g)
A reduccin da auga mis sinxela c do in potasio, a presencia

do in OH pdese comprobar introducindo novamente unha tira de
papel indicador, que no nodo permanece sen cambios, mentres
que no ctodo trnase de cor azul, cada vez mis intensa a medida
que aumenta a concentracin de OH .
4. SUXERENCIAS
Como a preparacin de disolucins 1M a temperatura de 15 a 18
C pode resultar dificultosa pola solubilidade sobre todo no caso do
ZnSO4, pdense substitur mbalas das disolucins, por
disolucins de concentracins 0,1 M, e o resultado da experiencia
50
non vara substancialmente, anda que debemos de porllelo de

manifesto s alumnos xa que tdolos clculos se farn en
condicins estndar 1 M.
Outra dificultade que nos podemos atopar coas lminas de Zn e
Cu que empregamos como electrodos, xa que no caso de que se
usen frecuentemente poden ter depositadas impurezas, preciso
limpar e rasca-los electrodos para evitar fallos.
EXPERIENCIAS
RELACIONADAS
CON
ESTAS
Tendo en conta que as reaccins :

2+
Cu
2+
+ Zn Zn
+ Cu
2+
Ag + Cu Ag + Cu
estn completamente desprazadas dereita, ordene os metais

segundo o seu carcter reductor e os ins segundo o seu
carcter oxidante. Xustifique as respostas.
Constrese unha pila cos electrodos Ag+/Ag e Zn2+/Zn, unidos

mediante unha ponte salina de cloruro de amonio. Indique: As
reaccins parciais dos electrodos, A polaridade dos electrodos,
cal ser o nodo e o ctodo, en que direccin se moven os ins
da ponte salina, a reaccin global da pila, a f.e.m. estndar da
0
+
pila. Xustifique as respostas. Datos: (Ag /Ag )= +0,80V;
0
2+
(Zn /Zn) =-0.76 V.
Similitudes e diferencias entre unha clula galvnica e

electroltica. Xustifique as respostas.
Explique cmo construira no laboratorio unha pila con

0
2+
electrodos de zinc e cobre. Datos: (Zn /Zn )= -0.76 V y

0
2+
(Cu /Cu) = +0.34 V
Faga o debuxo correspondente. En que sentido circulan os

electrns?. Cales son as especies oxidantes e reductoras?.
Xustifique as respostas.
51
O mergullar un cravo de ferro nunha disolucin 1 M de sulfato de

cobre(II) obsrvase que sobre o cravo frmase unha capa
avermellada. Interprete o fenmeno propoendo unha reaccin
qumica.
Indique se se producir a seguinte reaccin:

3+
Fe
2+
+ Zn Fe
+ Zn
2+
sabendo que os potenciais estndar de reduccin das

0
3+
2+
0
2+
semireaccins son: E (Fe /Fe )= +0.77V; E (Zn /Zn)= -0.76V.
Xustifique a resposta.
Constrese unha pila cos elementos Cu2+/Cu e Al3+/Al dos que

os potenciais estndar de reduccin son +0.34 e -1.66 voltios,
respectivamente. Escribi-las reaccins que teen lugar en cada
un dos electrodos e a reaccin global da pila. Facer un esquema
de dita pila, indicando tdolos elementos necesarios para o seu
funcionamento. En qu sentido circulan os electrns?.
Xustifique as respostas.
Que intensidade de corrente se necesita para depositar no

ctodo dunha cuba electroltica 5 g de nitrato de cobalto(II) en 30
minutos?. Cal ser o nmero de tomos de cobalto
depositados?.
Unha corrente de 5 A que circula durante 30 minutos deposita

3,048 gramos de zinc no ctodo. Calcule a masa atmica do
zinc.
Unha disolucin acuosa de ZnSO4 electrolzase cunha corrente

continua e constante de 10 A . cabo de 15 minutos
depostanse no ctodo 3,0485 g de Zn metlico. Calcula a masa
atmica do Zn.
Esquema de clula galvnica(Pila Daniell) Esquema de clula electroltica
52
CINTICA DAS REACCINS
1. INTRODUCCIN
A cintica qumica a parte da Qumica que se dedica estudio
da velocidade das reaccins qumicas. O interese en coece-los
factores dos que depende dita velocidade radica no feito de que
coecendo estes factores e alterando de xeito conveniente algn
deles poderase acelerar ou retardar a reaccin segundo nos
convea. Normalmente nas reaccins que se realizan na industria
interesa acelera-los procesos e por razns obvias noutros casos
como a corrosin de metais ou a putrefaccin de alimentos o que
nos interesar ser diminur a velocidade da reaccin.
Se definmo-la velocidade de reaccin como a derivada da
concentracin respecto do tempo, de calquera reactivo ou producto,
dividida polo seu coeficiente estequiomtrico e convertida nun
nmero positivo, o estudio da velocidade pasa por ir medindo
concentracins en diferentes tempos e representando a sa
variacin.
O estudio da teora das colisins e a do complexo activado
lvanos a conclur que a velocidade depende dos seguintes
factores:
Natureza dos reactivos

Estado fsico dos reactivos
Concentracin dos reactivos
Temperatura
Catalizadores
Nesta prctica trataremos de estudiar experimentalmente a
influencia da concentracin dun reactivo na velocidade da reaccin.
53
afiance os conceptos de concentracin, volume, relacin
estequiomtrica, velocidade de reaccin, de tal xeito que sexa capaz
de:
Empregar adecuadamente o material que necesita para a

realizacin da prctica.
Facer unha representacin grfica e interpretala.

3. PROPOSTA DE EXPERIENCIA
Material y reactivos
Balanza
Bureta
Vidro de reloxo
Pipeta
Cinta de magnesio
Cronmetro
cido clorhdrico comercial
Matraz Erlenmeyer
Procedemento
A reaccin qumica que propoemos a do magnesio co cido
clorhdrico
Mg(s) + 2HCl
(ac)
MgCl2(ac) + H2(g)
1 mol de magnesio son 24,3 g. Para traballar cunha cantidade de

0,01 moles de magnesio, que reaccionarn cunha cantidade de 0,02
moles de HCl, pesaremos 0,243 g de Mg, aproximadamente.
Polo tanto debemos procurar que a cantidade de clorhdrico sexa
superior a de 0,02 moles, xa que son os que se necesitan para
reaccionar con 0,01 moles de magnesio.
54
Imos preparar catro matraces erlenmeyer da seguinte forma:
Matraz
Cantidade de
HCl comercial
(mL)
Cantidade
de auga
(mL)
Concentracin
(mol/ L)
N de
moles
N 1
50
11,31
0,5655
N 2
40
10
9,05
0,4525
N 3
30
20
6,78
0,339
N 4
20
30
4,52
0,226
A continuacin engadmoslle a cada un deles 0,24 g dun anaco

de cinta de magnesio previamente pesados nunha balanza
granataria, e cronomtrase o tempo que tarda en desaparece-lo
magnesio en cada un dos erlenmeyers e a continuacin
representamos a concentracin fronte ao tempo.
EXPERIENCIAS
RELACIONADAS
CON
ESTAS
Como faras no laboratorio para determinar como afecta a

variacin da concentracin dun reactivo velocidade de
reaccin?. Indica o material a utilizar e o procedemento a seguir.
De qu factores depende a velocidade dunha reaccin?

Fai unha representacin grfica da concentracin fronte o tempo
cos datos da experiencia anterior.
55
BIBLIOGRAFA
1.
Caballer, M. J. Y Oobre, A. (1997), "Resolucin de

problemas y actividades de laboratorio". Ed. Horsori,
Barcelona.
2.
Carrascosa, J. (1995), "Trabajos prcticos de Fsica y

Qumica como problemas". Alambique. Didctica de las
Ciencias Experimentales, Vol. 5, pp. 67-76.
3.
Gunstone, R. (1991), Reconstructing Theory from

Practical Experience. In Woolnough, B (ed.), Practical
Science. Milton Keynes: Open University Press.
4.
Hodson, (1994), "Hacia un enfoque mas crtico del trabajo

de laboratorio". Enseanza de las Ciencias, Vol.12, No,3,
pp. 292-313.
5.
Lloyd E. Malm (1980), Qumica, Uma cincia

experimental. Manual de laboratorio. Ed. Fundaao
Calouste Gulbenkian, Porto.
6.
Morcillo, J. Y Fernndez M.
Bachillerato. Ed. Anaya, Madrid.
7.
Nuffield Foundation (1971), Qumica.

experimentos. Ed. Revert, Barcelona.
(2000),
Qumica
Coleccin
de
8. Sequeira et al. (2000), "Trabalho prtico e experimental

na Educao en Ciencias. Departamento de Metodogias
de Educao. Instituto de Educao e Psicologia.
Universidade do Minho.
9. Wellington, J. (2000), Teaching and Learning Secondary
Science. Contemporary Issues and Practical Aproaches.
Ed. Routledge, London.
10. Wollnough, B. & Allsop, T. (1985), Practical woork in
science. Ed. Cambridge University Press, Cambridge.
57
RELACIN DE APARELLOS
MIS IMPORTANTES NO
LABORATORIO
A) APARELLOS DE USO XERAL
1. Escurridoiro
5. Dobre noz
6. Pinzas de ps mbeis
2. Vasoiria
7. Pinzas para buretas
3. Gradia
8. Aro metlico
4. Soporte
9. Rolla e taladrarrollas
59
10. Tenacias
15. Tubo de Thiele
11. Pinzas
16. Placa de pingas
17. Morteiro e man
12. Tubo de vidro, goma
13. Tubo para conexins

18. Desecador
14. Tubo para cloruro de

calcio
19. Esptula
60
20. Varia axitadora
23.
Vidro
24. Manmetro
21. Axitador de brazo
22. Centrfuga
61
de
reloxo
B) RECIPIENTES PARA CONTER SUSTANCIAS

25. Frasco lavador
29. Vaso de precipitados
30. Matraz Erlenmeyer
26. Frasco para reactivos
31. Matraz de fondo chan
27. Frasco contapingas
32. Matraz
redondo
28. Cpsula petri
62
de
fondo
33. Matraz de tres bocas
36. Tubos de ensaio
34. Matraz de corazn
37. Tubo de centrfuga
35. Matraz Kjeldahl
63
C) MEDIDA DE MASAS
41. Balanza hidrosttica
38. Balanza electrnica
39. Balanza granatria
42. Balanza Mohr-Westphal
40. Balanza analtica
43. Balanza Roberval
64
45. Funs pesasubstancias
44. Pesafiltros
D) MEDIDA DE VOLUMES DE LQUIDOS

46. Matraz aforado
48. Pera de goma
47. Probeta
65
51. Bureta
49. Aspirador de pipetas
50. Pipetas
66
E) MEDIDA DE DENSIDADES
52. Aremetro
54. Densmetro
53. Picnmetro
F) QUENTAMENTO
55. Acendedor Bunsen
56. Acendedor de alcohol
67
61. Vaso Dewar

57. Trpode
62. Calormetro
58. Tringulo
59. Reixa
63. Crisol
60. Termmetro
64. Crisol de placa filtrante
68
65. Cpsula
68. Manta calefactora
66. Forno de crisois

69. Bao mara
67. Estufa de secado
70. Bao de area
69
G) FILTRACIN, CRISTALIZACIN E DECANTACIN

71. Funil
75. Matraz Kitasato
72. Funil de placa filtrante
76. Trompa de auga
73. Cristalizador
77. Funs de decantacin
74. Funil Bchner
70
H) DESTILACIN E RECTIFICACIN
78. Refrixerante de Liebig
81. Columna rectificadora de

Bruun
79. Refrixerante de bolas
82. Columna rectificadora de

Vigreux
80. Refrixerante de serpentn
71
I) OUTRAS OPERACINS DE LABORATORIO

83. Columna cromatogrfica
86. Cromatografa de columna
84. Cromatografa de capa

fina
87. Destilador simple
85. Cromatografa de papel

88. pH-metro
72
89. Espectroscopio
90.
Ostwald
Viscosmetro
92. Aparello de Kipp
de
93. Aparello de Kjeldahl
91. Voltmetro de Hofmann
94. Aparello de Orsat
73
95. Extractor de Soxhlet
98. Refractmetro
99. Vacumetro
96. Higrmetro
100. Microscopio
97. Fotocolormetro
74

Libro Practic As

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Libro Practic As

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

EXPERIENCIAS DE

Experiencias de Laboratorio en Qumica

Autores (Grupo de Traballo Qumica Loxse)

NORMAS PARA O BO DES ENROLO DAS PRCTICAS...............................

PREPARACIN DE DISOLUCINS DE CIDOS, BASES E SALES , PARTINDO DE

NORMAS PARA O BO DESENROLO DAS PRCTICAS

No laboratorio necesario traballar en silencio.

Os libros, abrigos e demais prendas persoais non debern estar

O material debe estar limpo, procedndose o seu lavado

Os frascos de reactivos devolveranse seu sitio de costume

Se hai frascos de uso xeral, para todo o laboratorio, stes non

Os reactivos, unha vez sacados dos frascos, nunca debern ser

Os reactivos lquidos e slidos que se rexeiten, ou ben

No desenvolvemento das prcticas, non deber de substiturse

Non deber engadirse nunca un reactivo a un recipiente que se

10. Os tubos de ensaio dbense quentar sempre polas paredes, na

11. Os reactivos nunca deben probarse para coece-lo seu sabor.

PREPARACIN DE DISOLUCINS DE CIDOS, BASES

Empregar adecuadamente instrumentos de medida de masas e

Utilizar outros instrumentos do laboratorio.

No caso dun slido puro a masa molar, Mm, ser a propia da

B) PREPARACIN DE DISOLUCINS DILUDAS PARTINDO

Soluto puro preciso

Medida do volume a preparar

4. OUTRAS EXPERIENCIAS INTERESANTES

NaOH, 100 mL de disolucin 0,1 M, partindo de NaOH en

KOH, 100 mL de disolucin 0,1 M, partindo de KOH comercial do

CuSO4 . 5 H2 O, 100 mL de disolucin 0,1 M, partindo do

HCl, 100 mL de disolucin 0,1 M partindo de HCl do 37,5% en

H2SO4, 100 mL de disolucin 0,1 M partindo de H2SO4 2 M.

Desxase preparar un litro dunha disolucin 1 M de hidrxido de

Indica o procedemento a seguir e describe o material a

Desxase preparar un litro de disolucin de cido sulfrico 1M a

A partir de cido clorhdrico comercial de densidade 1,18 g/mL e

n = M . V = 0,1. 0, 250 = 0,025 moles

m = n . M m = 0,025. 58,5 = 1,4625 g

pouco a pouco auga ata completa-lo enrase, tendo coidado en non

B) PREPARACIN DE 100 mL DE DISOLUCIN 0,5 M DE HCl A

n = M . V = 0,5. 0,100 = 0,05 moles

m = n . M m = 0,05 . 36, 45 = 1,8225 g de HCl puro

Por tratarse dun lquido medmo-lo volume, e tendo en conta a

Empregar adecuadamente os instrumentos de medida de masa

Resolver problemas e cuestins de estequiometra.

Elaborar un informe sobre as experiencias realizadas.

Metais ( Zn, Mg, Cu, Fe, Al)

Escribir e axusta-las ecuacins qumicas naqueles que se

Propoer un listado por orde crecente de reactividade dos

B) FORMACIN DUN PRECIPITADO

Disolucin de NaCl 0,1 M

Disolucin de HCl 0,1 M

Disolucin de AgNO3 0,1 M

Escribi-las correspondentes ecuacins qumicas e axustalas.

4. OUTRAS EXPERIENCIAS INTERESANTES

Tapn dobremente furado

Disolucin de H2SO4 0,1 M

Tapa-lo erlenmeyer cun tapn dobremente furado.

Un tubo acodado que ser introducido nun tubo de ensaio,

Engadir no tubo de seguridade 40 mL de disolucin de H2SO4 (0,1

Calcula-lo reactivo limitante e o reactivo en exceso.

B) DEPOSICIN DUN METAL ( DESPRAZAMENTO DUNS METAIS

Disolucin de AgNO3 0,1 M

Disolucin de Pb(NO3)2 0,1 M

Disolucin de CuSO4 0,1 M

Escribi-las ecuacins correspondentes s tres reaccins e