Josiah Lance B.

Bautista
Fil 40 X2-A

2014-06325
Summary at Reflection

Kultura ng Wika ni Prospero R. Covar

Summary
Inilalarawan ni Covar kung ano ang kultura ng wika sa papel na ito. Una, sinabi niyang
ang wika ay isang porma ng kultura. Paano? Sa paglipas ng panahon, napasok ang kultura ng
mga Pilipino sa wika nila. Nagsimula na ito habang binubuo palang ang wika, mula sa mga
tunog na pinili ng mga ninunong Pilipino, hanggang sa naging pantig ang mga tunog. Tiyak na
nailalarawan ng produkto ng paglinang na ito ang kultura ng Pilipinas.
Gamit ang mga katunayan galing sa pananaliksik ng mga linggwista at sosyolohiko,
ipinakita ni Covar ang pagkatangi ng wikang Pilipino, na nasasalamin sa kaydami-raming
posibleng napiling tunog, pag-aayos ng pantig, paraan ng paglalapi, at paglalapat ng kahulugan
sa mga salita natin. At dahil tangi ang wika, kagaya ng kultura, masasabing may sariling kultura
ang bawat wika mismo.
Itinuloy ni Covar ang papel sa pamamagitan ng mahaba at masusing paglalarawan ng
balarilang Filipino, at ipinakita niya ang pagbuo ng ibat-ibang salita galing sa mga salitang ugat
para maging pangngalan, panghalip, pang-uri, pandiwa, at pang-abay.
Reflection
Tumutukoy ang kultura ng wika sa balarila. Kung susundan ang huling nakasulat sa
artikulo, na ang balarila ay pagtaya sa tamang paggamit ng kultura, at ang kultura ng wika ay
pagtaya sa kung paano ito binuo at binubuo ng mga gumagamit nito, lalabas na ang balarila ay
ang kultura ng wika.
May katotohanan din naman ang palagay na ito. Dahil habang nalilinang ang isang wika,
nagkakaroon tayo ng mga batas at mga tanging paraan ng pagbuo na likas sa wikang atin.
Bagamat marami ring mga waking naglalagay ng panlapi sa mga salitang ugat, o kayay
nagtatambal ng mga salita, o kayay nag-uulit ng mga ito, nariyan parin ang tatak-Pilipino sa
pagbuo natin ng salita at pagbuo natin ng mga batas sa pagbuo nito na hindi kumukulang o
humihigit sa tatak-ibang-bansa.

Kaya kung susundan natin ang pag-iisip na ito, ang balarila ay isang pagtaya sa kung
paano binuo at binubuo ng mga gumagamit na ito ang isang wika. Kung ililipat natin sa ibang
larangan, ang mga istilo ng sining ay pagtaya sa kung paano binuo at bumubuo ng likha ang mga
gumagawa ng sining, kung paano nabuo at binubuo ang mga technique at lasa ng paglulutong
Pilipino kumbaga, kung ano ang mga karanasan, pangyayari, at kasaysayan na pinagdaanan ng
mga tagagawa o tagapagsalita ng wika, sining, o cuisine (mga taong Pilipino) para maging kung
ano kultura natin ngayon.
Maipupuna ko nga lang na hindi madaling makuha ang ibig ipahiwatig ni Covar dahil
walang matinong pag-aayos o pagbabalangkas sa simula ang papel, at maraming paulit-ulit na
pahayag. Dahil kayay hindi na napapanahon ang ganitong istilo ng pagsulat ng mga artikulo, o
di kaya siguroy baka mahirap lang para sa henerasyon ngayon? Kung ano man ang dahilan,
isang interesanteng konsepto na tawaging kultura ng wika ang balarila.
Wika at Kamalayan ni Silvino V. Epistola
Summary
Itinawag sa atensyon ng magbabasa ang kaugnayan ng kamalayan at wika sa
pamamagitan ng pagturo sa kakaibang pakiramdam kapag may namalayan tayong hindi natin
mabigyan ng salita galing sa sarili nating wika, at sa kakaibang pakiramdam na biglang nagbago
ang ating kamalayan kapag nag-iiba ng wikang ginagamit. Bilang tao raw ay tayoy
nauusbungan ng pagkausisa para maipaliwanag ang penomenong ito.
Hindi naman kasi raw nagbabago ang daigdig na namamalayan natin, kaya kung
nagbabago ang kamalayan natin kapag nagbabago tayo ng wika, may implikasyon itong may
kaugnayan ang wikang mismong gamit natin sa ating kamalayan sa ating kapaligiran.
Masasabing ang wika ang nagtutulay sa kapaligiran at kamalayan, bagamat hindi
kailangang dumaan sa wika ang lahat ng ating mga nadadanas sa limang pandama. May mga
pakiramdam, at mga instinkto tayo na nagmimistulang pang-anim na pandama na kahit hindi
natin mabigyan ng katawagan ay naiintindihan natin at natutugunan.
Kung gayon, ano ang silbi ng wika bilang tulay ng kamalayan at kapaligiran? Kung wala
tayong wika, mahihirapan tayong ipahayag at ipamahagi sa iba ang atin mga namamalayan sa

paligid. Kapag wala tayong magamit na salita bilang pangkilala sa mga namamalayan natin,
kaunti lamang ang mapagpipiliang paraan para maipahayag ang mga ito: una, bigyan ng
mahabang deskripsyon ang namalayang bagay, pangalawa, gumamit ng mga salita gaya ng
kuwan o yung ano, o pangatlo, dalhin mismo sa harapan ng kausap ang ating namalayang
bagay.
Ngunit iba ang ginagawa ng tao. Hinahanapan niya ng katwawgan ang kanyang mga
namamalayan. Mahihinuhang pinapadaan natin sa wika ang ating mga namamalayan dahil may
likas tayong inklinasyong pangalanan ang mga bagay na nasa paligid. Ang ating mga utak ay
may kagustuhang ipailalim ang lahat ng mga bagay sa isang balangkasna nag-aayos at nag-uuri
ng mundong nararanasan natin, at ang pagbibigay ng katawagan ang siyang tumutulong
magpasok sa balangkas ng utak.
Ipinaris ang naturang gawi nito ng utak ng tao sa sistema ng pageetiketa o paglalabel sa
wika. Ang istruktura ng pag-eetiketa ay tugma sa istruktura ng pagbabalangkas ng pag-iisip ng
mga tao - may mga uri ng bagay, at mga uri ng uri ng bagay, at may mga panuntunan sa pag-uuri
ng mga ito. At itong sistema na ito ang nag-uugnay sa wika at kamalayan.
At dahil ang bawat kultura a may sariling piraso ng mundo na ginagalawan, at mga
sariling pagpapahalaga sa mga bagay sa paligid nila, may kanya-kanyang bagay na namamalayan
ang bawat kultura. Ang mga bagay na ito, na naitutugma sa mga etiketa at balangkas ng wika at
kamalayan nila, ay walang kaparehas sa mga ibang kultura. Kaya pati ang mga wika ay may
kanya-kanyang pagkakaayos at pagkakauri ng mga bagay-bagay sa kapaligiran. Itong mga
pagkakaiba na ito ang nagdudulot ng kakaibang pakiramdam kapag nag-iiba ngwikang
ginagamit.
Reflection:
Pinag-usapan namin dati ng isa kong kaibigan ang kabaligtaran ng artikulong ito: kung
paano natin nalalaman kung anong mga damdam, emosyon, at karanasan ang nakalakip sa mga
saitang ginagamit sa araw-araw na pangungusap. At lumabas sa aming talakayan ang konsepto
ng pagpapasa ng kahulugan, at kung paano natin alam na iba ang masaya sa malungkot. Ito
nga ay dahil sa walang-tigil na pagbabalangkas at pag-uuri ng mga utak natin ng mga bagaybagay na nararanasan natin.

Ang mga kahulugan na ito ay maraming katumbas na pakiramdam na sinisimbolo ng

isang katawagan. At ang koleksyon ng mga katawagang ito na bahagi ng wika ay ang dahilan
kung bakit tayo nakakapahayag ng mga ideya at nakakabuo ng mga pangugungusap na may
diwa.
Sa gayon, pag pinadaan muna natin sa wika ang ating mga namamalayan, bumibilis at
dumadali ang komunikasyon. Ang pagpili ng mga salita ang nagbibigay ng tatag at diwa,
nagbibigay ng konkretong anyo sa mga bagaya sa paligid natin na ginagamit ng isip para bumuo
ng mga pahayag na may saysay. Dahil sa prosesong ito, nagkakaroon tayo ngpakikipagpalitan sa
ating kapwa.
At ang maganda pa rito ay bawat wika, at ang mga kamalayan nakapaloob sa mga ito, ay
may mga sariling panuntunan, sariling ayos ng mundo at ideya na sinusundan bilang gabay sa
komunikasyon. Nakapagbibigay sa akin ng kaluguran na malamang kaya kong tignan ang mga
wikang ito at bigyang pagpapahalaga ang pagkakaroon nila ng walang kaparehas.
Bilang isang taong may balak makisalamuha sa mga banyaga, mahalagang naiintindihan
niya ang posisyon at sitwasyon niya bilang isang may nais makaunawa ng kultura ng iba. At
dahil wika ang magpapayag sa kanyang makapasok sa kulturang ito, mahalaga para sakin na
laging batid sa akin ang kaibahan ng wikang gamit ko sa wikang gamit ng iba. Isa itong bagay na
hindi na binibigyang pansin ng mga Pilipino ngayon, na ninanais kong mabago sa kanila.
Ang wika ba ang humuhubog sa kamalayan o ang kamalayan ang humuhubog sa wika?
Ang maikli kong sagot diyan ay parehas. Sa paglaon ay nagkadikit na ang wika at kamalayan at
hindi na sila mapag-iisa. Bagamat may mga edad kung saan mas kamalayan ang humuhubog sa
wika, lalong-lalo na pag bata ka palang, mayroon ding panahon kung saan ang wikang iyong
ginagamit ang siyang magpapakita sayo ng mga bagay na hindi mo pa namalayang andyan lang
pala sa paligid mo.
Tunay na nagustuhan ko ang artikulong ito dapat ay mabasa ito ng mga kahit hindi nagaaral ng sociolinguistics.

Ukol sa Wika at Kulturang Pilipino ni Zeus A. Salazar

Summary:
Nakahati ang artikulo sa dalawa una ay ipinaliwanag muna ang konsepto ng wika
bilang tagapagpahayag, impukan-kuhana, at daluyan bago tuluyang ginamit ito para suriin ang
wikang Filipino.
Wika ang pinaka-epektibong paraan para ipakilala ang sarili at ang sariling kultura.
Maski ang mga imigranteng banyaga sa Pilipinas ay nasusulyapan natin ng maliit na bahagi ng
sarili nilang kultura kahit hindi natin naiintindihan ang mga salita nila. Ang pag-uugnay ng wika
at kultura na ito ay ethnos, o pagkakultura-at-wika. Ito ang hangarin ng bawat lipunan.
May kaunting kaibahan nga lang ang ethnos sa bansa. Ang bansa ay tanging isang lipon
ng mga tao sa isang naitatag na heograpikal na lokasyon na dahil sa pagdaloy ng kasaysayan ay
napag-isa sa iisang nakapangyayaring estado. Ang ethnos ay maaaring saklaw ng iisang bansa, o
maaring kalat sa ibat ibang estado. Kumbaga ang nagbubuklod sa isang bansa ay ang estado at
sa isang ethnos ay ang pagkakultura-at-wika nito. Halimbawa, ang bansang Canada ay may
dalawang ethnos na matatagpuan dito, ang pagka-French at pagka-Ingles.
Dahil sa pagkakaroon ng mga kalat na ethnos, maraming mga bansang may magandang
relasyon sa isat-isa ngayon, gaya ng U.S. at mga kaparehas na naging kolonya ng Brtianya, na
nagsasalita ng Ingles at may kulturang Ingles. Ngunit maaari ding maging dahilan ang mga etnos
ng mga separatistang pagrerebelde, o di naman kayay sobrang nasyonalismo na nagiging
dahilan para sa pagsakop ng mga ibang bansa. Maaari ring maging delikado ang pagsasamasama ng mga ethnos na magkakapamilya ngunit hindi iisa sa pamamagitan ng pagkasakop sa
nakaraan dahil mahirap mahulaan kung ano ang mangyayari sa mga ethnos na ito.
Ang ethnos o pagkakultura-at-wika ang siang magpapakilala sa iyo at sa iba kung sino ka
at ano ang iyong kakanyahan. Mahalagang lumaki ka na naiintindihan ang iyong kultura, lalunglalo na ang iyong sariling wika, para maunuwaan mo nang lubos ang komunidad na
kinabibilangan mo. Nakapaloob ang kamalayan, ang ethnos, ng isang kultura sa wika, kaya ang
pagpasa ng wika ay isang pagpasa ng ethnos mga kaalaman, damdamin, at hangarin ng isang
lipunan.

At dahil natatangi ang bawat kamalayan na natataglay ng bawat wika, sa pamamagitan

lamang ng sariling wika napapayaman ang kaalaman ng bawat kultura. At dahil ang kaalamang
ito ay nakasalalay sa kamalayan ng mga mamamayan, yumayaman ang kaalamang into sa
pamamagitan ng pagpupunyagi at pag-aambag sa sariling wika. Ang pagyaman na ito ay
lumilikha ng mga katawagan at kaalaman na walang katumbas sa ibang mga wika, at nagiging
bahagi ng indibidwalidad ng bawat ethnos. Ito ang dahilan kung bakit tinatawag na impukankuhanan ng kultura ang wika.
Ang lahat ng mga karanasan ng isang ethnos, gaya ng mga pinagdaanan nito sa
kasaysayan, mga inambag ng mga mananaliksik, manunulat, siyentipiko, manlilikha, artisan, at
eksperto lahat ay naipapasok sa wika nila. Dahil dito walang ibang magagawa ang mga ibang
kulturang gustong kumuha at magsalin galing sa kanila kundi hiramin mismo ang mga salitang
nasa wika nila para maipasok sa wika-at-kultura ng nanghihiram. Lumalago lamang ang sarili
mong kultura kapag may nagdadagdag ng gamit ang wika nito. Patay ang kultura na may patay
na wika.
Ang wika ang nagiging paraan para maipasa sa mga bata ang kanilang identidad.
Samakatwid, wika rin ang paraan para maangkin ang mga ibang kultura, bagamat kulang ito
kung hindi ka makikisalamuha mismo sa mga taong gumagamit ng wikang ito. Wika ang
nagpapadaloy sa kultura, sa loob man o sa labas ng isang ethnos.
May tatlong implikasyon ito. Una, posibleng maipasama sa maraming kultura sa
pamamagitan ng pag-aaral ng wika nila. Pangalawa, datapwat iisa lamang ang kulturang tunay
na maangkin ng isang tao. Pangatlo, hindi maaaring maangkin ang isang buong kulturang buhay.
Ang mga implikasyong ito ay nagsasaad na kaya pa nating payabungin ang kulturang Pilipino sa
pamamagitan ng pagtangkilik sa wikang Filipino, at kahit na matuto man tayo ng ibang wika at
maakit ng ibang kultura, hanggat nag-aambag parin tayo sa sariling wika, lalago ang sariling
kultura.
Panandaliang sinuri kung ang Filipino nga ba ay ganap nang tagapagpahayag, impukankuhanan, at daluyan ng kulturang Pilipino. Ang sagot sa huling dalawa ay oo. May kaunting
problema lang ngayon sa pagiging isang bansa na may sariling pagkakultur-at-wika ang Pilipinas
dahil bagamat humahakbang tayo patungo sa ganoong sitwasyon, nananatili parin tayong

pamayanang pambansa dahil hinaharangan ng Ingles ang pagsulong ng Filipino bilang

pangunahing mahalagang wika ng mga Pilipino. Ngunit walang problema kung matutuloy nga
ito, problema lang kung kailan, dahil likas na talagang sa Filipino lang maikokomunika ang
diwa, kamlayan, kaalaman, at kaluluwang Pilipino.
Reflection:
Sobrang nahirapan ako sa unang basa nito, ngunit nang naintindihan ko na ang tatlong
konseptong ipinaliwanag sa unang bahagi, dumali na ang pag-unawa ko sa gustong sabihin ni
Salazar. Iisa lang naman ang pinakamahalagang pakay ng artikulong ito: para maipaliwanag
kung bakit at paano tatangkilikin, maipapalago, at mapapahalagahan ang wikang Filipino
patungo sa pagiging isang matatag na bansang may sariling pagkakultura-at-wika.
Madalas na akong napatingin sa kalagayan ng bansa natin at sa kaunting kakulangan sa
dalisay ng mga nasyonalistikong damdamin nga nakararaming grupo, organisasyon, at maski
ng ilang mga kabataan. May kulang. Parang hindi nila alam ang ibig sabihin ng kulturang
ipinapamana sa kanila, ngunit alam nilang kailangan itong pahalagahan at protektahan.
Iyun ang itinuturo ng artikulong ito. Mula sa simula hanggang dulo ang layunin ng bawat
talata ay maipamulat ang halaga ng wika sa bawat Pilipino, dito man ipinanganak, tatlo man ang
wikang alam, mataas man ang kalidad ng edukasyong natanggap, o hindi. Sinabi ni Salazar na
kung nagsasalin tayo mula sa ibang kultura sa tamang paraan, at nagsasalin din tayo sa mga
etnikong grupo, lahat sa ilalim ng tagasaklaw nating wika na tinatawag na Filipino, mapapabilis
ang pagiging tunay na bansa ng Pilipinas.
Hindi naman ito masamang hangarin. Kailangan lang maipaliwanag at maituro sa
kabataan ang mga ideyal na ito, at makagawa ang pamayanang Pilipino ng kapaligirang nageencourage ng mga ganitong pagsulong. Sa katunayan, kailangan nga natin ng mga bagong
manunulat, na talagang kayang buhayin ang diwa ng pagiging Pilipino, hindi lang Tagalog,
Ilokano, o Cebuano, o dual citizen, kundi bilang bahagi ng kasaysayang nag-isa sa mga pulong
ito mula pa noong dumating ang mga nakasakay sa balangay.