1.

Qu trnh hnh thnh nh nc Lin bang c

Nm 1883, Hi ng Lin bang c thnh lp, nhng hot ng khng thnh
cng. Do nm 1889 thnh lp chnh ph Lin bang, ngh vin Lin bang ca
New South Wales v Victoria.
Nm 1889, cc thuc a tin hnh trng cu dn , thng qua hin php Lin
bang, kt qu l cc thuc a u ng tr West Australia. Sau trnh d tho
Hin php ny n Anh, B trng b thuc a Anh l Chamberlain phn i nhng
d tho Hin php c Chnh ph Anh thng qua. Vo ngy 1/1/1901 Lin bang
Australia chnh thc c thnh lp nhng vn nm trong khi Lin hip Anh.
2. T chc nh nc Lin bang c
H thng chnh tr Lin bang c phn chia quyn lc theo ba cp:
- Cp Lin bang
- Cp Tiu Bang
- Cp a phng
2.1 Cp Lin bang
H thng t chc nh nc Lin bang c cp Lin bang c chia thnh ba c
quan chnh l c quan lp php, c quan hnh php v c quan t php.

C cu t chc chnh

C quan lp
php

C quan hnh
php

C quan t
php

Thng c lin
bang
Ta n ti cao

Quc hi (Thng
vin v H vin)

Cc ta n ca tiu
bang

Cc quyn
b phn
khc
Hnh 1: s c cu t chc
lc ca
nhca
nc Lin bang c cp Lin
chnh
ph
bang
2.1.1 C quan hnh php

Khng ging t chc ca nhng nh nc khc, k t khi thnh lp n nay,

ngi ng u nh nc Lin bang c khng phi l th tng c m chnh l N
hong Anh. N hong l ngi c quyn lc cao nht l triu tp v gii tn quc
hi.Tuy nhin, n hong Anh khng th iu hnh nh nc Lin bang c t Vng
quc Anh xa xi, v vy n hong s c ra mt ngi thay mt b iu hnh mi
1

vic. Ngi i din cho n hong Anh c c gi l thng c Lin bang c.

Thng c Lin bang chnh l c quan hnh php c.
Thng c Lin bang (vin ton quyn):
Vin Ton quyn l ngi do n hong Anh b nhim da trn nhng ngh
ca Th tng. Trc y, thng c Lin bang phi c quc tch l ngi Anh, sng
Anh hn 15 nm, nhng sau ny th n hong cng c th b nhim ngi c. Vin
ton quyn l ngi i din cho n hong Anh c nhim k 5 nm nhng c th ko
di hn hoc ngn hn da theo kh nng iu hnh. Trong hin php c, iu 61
quy nh quyn hnh ca Vin ton quyn nh sau: Khi thnh vng trao quyn
hnh php cho N Hong, vin Ton quyn thay mt n hong thi hnh1

Quyn hn (vai tr) ca Vin Ton quyn:

Vin ton quyn l ngi ng u trong h thng chnh tr Lin bang c,
c quyn lc cao nht nh n hong l gii tn Quc Hi v ban hnh lut mi cho
cc cuc bu c.
C quyn m cc phin hp mi ti chnh ph Khi thnh Vng
C quyn y nhim quyn lc cho Th tng, v quyn ch nh cc b
trng khc trong c quan nh nc.
C quyn quyt nh ban hnh mt lut sau khi lut ny c Ngh vin
thng qua, ng thi cng c quyn cng nhn nhng quyt nh hnh php ca cc
b trng
C quyn a ra nhng khuyn co cho cc b trng, quyn ch nh cc
thm phn Lin bang, cc i s qun, cc c s cp cao cng tc nc ngoi v
cc quan chc cp cao trong nc.
C quyn ban hnh cc ban hnh cc nhim v ca Hong gia
Ngoi ra, vin Ton quyn cn l ngi nm chc v Tng t lnh trong
qun i Lin bang c, c th b nhim ngi iu hnh Hi qun Hong Gia c,
Qun i c v lc lng hng khng Hong Gia c.
Nhim v ca vin Ton quyn:
n tip cc nguyn th quc gia, cc lnh o chnh ph cng nh cc
khch mi quan trng n c
M cc phin hp mi ti chnh ph Khi thnh Vng, b nhim i s i
nc ngoi
Tip nhn cc giy t quan trng, ca cc quan chc cp cao hay i s
nc ngoi ng thi k kt cc quyt nh hp tc.

1 Trch trong The Australia political system, phn Hin php bang, trang 698, tc
gi: Wlovell
2

Tham gia, hng dn cc bui trao tng danh hiu danh d ca quc gia
cho cc cng dn dng cm, xut sc trong cng ng v khuyn khch h ng gp
nhiu hn cho cng ng. Ngoi ra vin Ton quyn cn c th k kt cc sc lnh n
x.
Tip i quan chc v cc i din t chc cp cao trong nc.
Thng qua cc cng tc bo tr ca cc hi t thin, cc t chc vn ha,
gio dc, th thao trong nc.
Vin ton quyn cng phu nhn cng c ngha v ving thm, chm sc cc
ni trn ton nc c, t nhng ni xa xi ho lnh cho n nhng khu vc trung
tm. H cn tham gia cc hi ngh bn lun v cc vn quc gia nh gio dc, y t,
vn ha, phc li x hi, quc phng, kinh t v cc vn a phng.
Vin Ton quyn nm gi rt nhiu quyn hn v c vai tr rt quan trng i vi
Lin bang c, c th ni, y chnh l b mt ca ton nc c. Ngoi cng vic
ngoi giao, vi cc nc khc, vin Ton quyn cn c ngha v chm sc cho ngi
dn ca mnh. Cc lut u phi c vin Ton quyn thng qua ri mi c ban
hnh. Nhng trn thc t, vin Ton quyn khng son tho hay ra lut no. Khi
vin Ton quyn ban hnh lut hay a ra mt quyt nh th cn phi tham vn kin
ca cc quan chc, cc gii chnh quyn Anh, v c bit l mi hnh ng u phi
c s ng ca n hong Anh. Ngi iu hnh chnh ph, a ra nhng quyt
nh chnh vn l th tng c. Vin Ton quyn hin nay ca Lin bang c chnh l
ng Peter Cosgrove

ng Peter Cosgrove Thng c Lin bang c

3

2.1.2 C quan lp php

Quc hi: chnh l c quan quyn lc th hai ca c. Quc hi gm hai c
quan chnh l Thng vin v H vin
Thng vin:
Thng vin l ni cc thng ngh s ca tng ban nm gi quyn hnh
bo v quyn li cho cc bang.

C cu:
Thng vin c tng cng 76 thng ngh s gm i biu ca mi bang v
vng lnh th. Mi bang b phiu bu trc tip chn ra 12 ngi i din, 2 vng lnh
th mi vng cng chn ra 2 ngh s i din. Cc thng ngh s c chn theo quy
tc ca quc hi ca Khi thnh vng, quc hi ca mi bang s da theo la
chn cc ngh s i din cho chnh bang ca mnh. Vic bu c cc thng ngh s ch
c din ra mt ln.
Sau khi bu c, cc thng ngh s chia lm hai nhm, nhm th nht c
nhim k 3 nm, nhm th hai c nhim k 6 nm, ring cc thng ngh s 2 vng
lnh th ch c nhim k khng qu 3 nm.
Nu mt thng ngh s khng th tip tc m nhim chc v, quc hi
phi chn ra mt ngi thay th m nhim v tr n ht nhim k ca mnh.
Nu quc hi khng th tm ra mt ngi m nhim, vin Ton quyn s ch nh
mt ngi da theo s khuyn co ca hi ng hnh php thay th.2
Sau khi bu c, Thng vin tin hnh bu chn mt ch tch. Vin ch tch
ny l ngi ng u Thng vin. Nu ch tch Thng vin vng mt hay khng
th m nhim vai tr quan trng trong cc quyt nh ca Thng vin, vin ch tch
ny s b Thng vin ct chc v bu ra mt ngi khc thay th.
Thng vin thng xuyn t chc cc cuc hp, cc bui bo co bn lun
cng vic a ra mt quyt nh chung. Cc bui hp cn phi c 2/3 s thng
ngh s trong Thng vin tham gia. Cc quyt nh u phi b phiu bu chn
thng qua.

Vai tr, quyn hn ca Thng vin

2 Trch trong : The Australian political system, Hin php c phn 21

4

Vai tr chnh ca Thng vin l bo v quyn li cho cc tiu bang, y l

ni tp trung quyn lc ca cc tiu bang. S lng thng ngh s ca cc bang lun
ng u m bo s cng bng trong Thng vin, m bo cc vn mi
bang u c gii quyt cng bng, tha ng.
Thng vin cn c nhim v kim tra qu trnh thi hnh quyn lc ca
chnh ph Lin bang H vin, sn sng bo v quyn li cho nhn dn ca mi bang
mt cch cng bng v tt nht. Nh c Thng vin m quyn lc trong h thng
chnh ph lun lun m bo s cng bng, khng c s chnh lch hay khc bit v
quyn li gia cc bang v vng lnh th.
Thng vin c quyn buc chnh ph tham gia cc hot ng nh hng
n quyn li chung v cng c quyn t chi tham gia.
C quyn a ra kin trong cc quyt nh ca chnh ph, c th l
Thng vin c quyn ng h hay bc b cc d lut do chnh ph a ra.
Ngoi ra Thng vin cn c quyn xut cc iu lut ngoi tr lut chi
tiu v lut nh thu
Thc t, Thng vin thng khng trc tip a ra cc d lut, nhim v ny vn l
do H vin ph trch. Thng thng, sau khi H vin thng qua bn d tho lut,
Thng vin s xem xt bc b hoc thng qua n, sau bn d tho lut s c
mang n cho Thng c Lin bang thng qua v ban hnh.
H vin (chnh ph):
H vin l c quan i din cho ton dn, do nhn dn bu c. H vin l
chnh ph ca Lin bang c.

C cu:
H vin c 150 i biu, mi i biu i din cho mt khu vc bu c, s
lng i biu ny da trn dn s mi vng v mi tiu bang. Cc i biu u do
nhn dn bu ra.
Cc i biu ny thuc cc ng khc nhau. Trong H vin thng c hai
ng chnh l ng Lao ng v ng T Do. Chnh ph s thuc v ng no dnh
c nhiu s gh hn trong H vin.

V tr ch ngi trong H vin

ng ginh c nhiu s gh hn s tr thnh chnh ph, lnh o ca
ng s tr thnh th tng.
Trong cc cuc hp H vin, phe chnh ph thng ngi na bn phi
ca phng, phe i lp s ngi na bn tri. Ngi ngi gia l ch ta ca phin
hp hay cn gi l nhn vin pht ngn. Th tng v lnh t ca phe i lp s ngi
i din nhau bn ln. Cc b trng ca chnh ph v phe i lp ngi hng gh
u. Hng gh sau l v tr ca cc ngh vin khng c chc b trng. Nhng hng
gh cn li l ca cc ngh vin thuc cc ng nh v cc ngh vin c lp.
Khi tr li cc cu hi hay pht biu, th tng, lnh t phe i lp, cc b
trng ca hai pha u phi di chuyn n ci hp u bn ln.
Ch ta ca phin hp c nhim v gi trt t cho phin hp v iu khin
bui hp, trnh hai phe c nhng hnh ng ci v, gy n o khi phin hp ang
din ra. Ngh vin no c hnh ng v l s b trc xut khi phng hp mt thi
gian.
6

 Vai tr v quyn hn ca H vin

a ra cc d tho lut nh ca Lin bang bao gm c lut v Ngn sch
v nh thu Thng vin v vin Ton quyn thng qua v ban hnh. Bt c ngh
vin no trong quc hi cng c th ngh d lut mi. Ngoi ra, H vin cn c
nhim v xem xt cc d lut mi hoc sa i d lut c trc khi thng qua.
Sau cuc bu c, ng chim a s gh s c nhim v thnh lp chnh
ph, b nhim cc chc b trng.
H vin cng c th gii tn chnh ph nu chnh ph hot ng khng
hiu qu, khng h tr c quc hi.
H vin c quyn cng b v gim st hnh chnh. Cc chnh sch ca cc
b, nhng vn quan trng trong cng ng u c H vin iu tra c th. Mi
ngy vo lc 14 gi, cc ngh vin s ln lt t ra cu hi vi cc b trng v cc
vn lin quan n b ca h m khng cn bo trc. Ngh vin cng c th gi
th yu cu cc b trng tr li cc cu hi.
Th tng v cc b trng khng ch chu trch nhim chung trong chnh
ph, h cn phi thc hin tt trch nhim i biu a phng ca mnh. H c th
a nhng nguyn vng ca c tri trong khu vc mnh ln trnh by trong quc hi.
Ngn sch chi tiu trong H vin cng c gim st rt cht ch bi cc
y ban gim st v iu tra, chnh ph ch c chi tiu thu khi c s ng ca
Quc hi.
Phe i lp c vai tr iu tra v cht vn mi hot ng ca chnh ph.
H vin lun c iu hnh bi hai phe chnh l phe i lp v phe chnh ph. Cc
hnh ng ca phe chnh ph u c phe i lp kim sot rt cht ch, v th chnh
ph lun phi cn nhc cn trng trong mi quyt nh ca mnh. iu ny gip
Chnh ph Lin bang c hot ng mt cch tt nht.
Tuy Thng vin c vai tr khc nhau, nhng tht cht quyn hn ca c hai vin l
ngang nhau. Thng vin v H vin cng nhau iu hnh Lin bang c mt cch
cht ch. Hai vin c nhim v kim sot ln nhau v c quyn bc b cc quyt nh
c nh hng khng tt n t nc.
2.1.3 C quan t php
C quan t php:
y l c quan c lp vi c quan hnh php v lp php, c nhim v
kim tra vic thc thi php lut c, gm c ta n ti cao v ta n Lin bang.

Ta n ti cao:
C cu:
Ta n ti cao c by thm phn gm Chnh n Lin bang c v cc thm
phn.
Cc thm phn c Thng c Lin bang b nhim theo khuyn co ca
th tng v cc b trng c bit l b trng b t php. Qu trnh b nhim cc
thm phn u c tham kho kin ca cc b trng b t php ca Lin bang v
b trng b t php ca cc vng lnh th. Cc thm phn c b nhim phi c
kinh nghim lm thm phn cc tiu bang hay vng lnh th t nht l 5 nm.
Vai tr v quyn hng ca ta n ti cao:
Ta n ti co c quyn xt x v khng co nhng vn lin quan n
Lin bang c.
Ta n ti cao m bo cho cc lut php ca ton Lin bang c c tt c
cc tiu bang thi hnh mt cch ng n.
Ta n Lin bang phi l ni u tin xt x cc vn :
+ Nhng vn pht sinh trong cc hip c tha thun vi cc nc khc.
+ Nhng vn nh hng n cc i s qun ca cc nc khc ti c.
+ Nhng vn gia cc ng phi, hoc gia cc tiu bang.
+ Nhng vn tranh ci gia cc quc gia vi c, gia cc c dn ca
quc gia khc vi Lin bang c, hoc gia cc c dn ca cc quc gia khc nhau.
+ Ra quyt nh cm cc o lut chng li Lin bang c.
+ Nhng vn pht sinh trong hin php, v nhng lut c quc hi
ban hnh.
+ Nhng vn v hi qun v quyn khai thc trn bin.3
Ta n Lin bang cn c quyn phc thm, ngha l xem xt li cc quyt
nh ca cc ta n tiu bang. Tuy nhin, ta n Lin bang ch xt x cc v khng
co c tnh cht nh hng n cng chng, hoc lin quan n cc cuc xung t
gia cc ta n tiu bang.
2.2 Cp tiu bang
Mi Tiu Bang v Vng lnh th c chnh ph ring c bu mt cch dn
ch:
Ngi ng u Nh nc tiu bang c gi l Thng c (Premier)
Ngi ng u Vng lnh th c gi l Tng c (Chief Minister).

3 Theo hin php c mc 75, 76

8

Mi bang u c hin php ring, c h thng c quan hnh php, t php, lp

php nh chnh ph Lin bang. Cc hin php ca chnh ph tng bang khng c
mu thun vi chnh sch ca Lin bang c.
Ngh vin ca nh nc tiu bang phi tun theo Hin php quc gia cng nh
hin php bang. Trong thc t, cc chnh ph Lin bang v ca nh nc tiu bang
hp tc vi nhau trong nhiu lnh vc nh gio dc, vn ti, y t, v thc thi php
lut.
Mi bang cng c nhng ta n ring gi l ta n tiu bang.Ta n ca mi
tiu bang gii quyt cc vn lin quan n thng mi, s hu tr tu, t ai, ph
sn, ch yu l cc vn pht sinh mi bang khi thi hnh php lut ca Lin bang
c.
2.3 Cp a phng
Hi ng chnh quyn a phng kim sot cc khu vc thnh th v nng
thn, coi sc cc vn nh giao thng a phng, thu gom rc v quy hoch
th. Hi ng a phng cng qung b thc y khu vc ca h, v d l im n
du lch, hc tp Ngi ng u hi ng c gi l Th trng. Cc tiu bang v
vng lnh th u c nhiu chnh quyn a phng, mi chnh quyn a phng c
lnh th khng vt qua bin gii ca tiu bang hoc vng lnh th ca n. Phm vi
hot ng ca tng chnh quyn a phng do chnh quyn tiu bang xc nh.
TI LIU THAM KHO
Quc hi Lin bang c: c cu v chc nng hot ng (nin lun ca sinh vin
Phm V Loan Anh c 2003-2007)
The Australian political system, K. R. Evans
Kha lun tt nghip ca sinh vin Bi Th Khnh L