1

MBUROJA.net

Parimet n kuptimin e Sires [Biografis s pejgamberit]

Nga shejh Salih Aal esh-Shejh [Ministr i shtjeve islamike n Arabin Saudite]1

Lavdi Allahut ashtu si e meriton t lavdrohet, dhe i gjith falnderimi i takon Atij, t
madhrishmit, m t lartit. Nga bekimet e mdha t Tij ndaj nesh sht drgimi i
Muhamedit [salallahu alejhi ue selam] tek ne si nj udhzim, prgzim e paralajmrim.
Ne nuk t drguam vese si mshir pr bott [el-Enbija, 107]
Me siguri, n t drguarin e Allahut ka nj shembull t shklqyeshm pr kdo q
shpreson n Allahun dhe n Ditn e Fundit, si dhe pr at q e kujton Allahun
shpesh [el-Ahzab, 21]
Dshmoj se askush nuk meriton t adhurohet, prve Allahut, i cili sht i pashoq, dhe
dshmoj se Muhamedi [salallahu alejhi ue selam] sht rob, i drguar e mik i Tij. Me t
[salallahu alejhi ue selam], Allahu i dha fund shirkut dhe ushtrive t tij, dhe vendosi
teuhidin dhe ithtart e tij. Dhe me t [salallahu alejhi ue selam], Allahu u dha shikim
njerzve, pasi ishin t verbruar [dmth t paditur rreth fes], dhe i udhzoi njerzit pasi
ishin n drejtim t gabuar.
Pra, far e mire mund t jet m e madhe sesa drgimi i Muhamedit [salallahu alejhi ue
selam]? Dhe far e mire mund t jet m e madhe sesa e mira e Muhamedit ndaj umetit
t tij? Edhe sikur ta lironin me pages veten e tyre, familjet e tyre dhe pasurin e tyre, ata
ende nuk do t kompensonin pr detyrn e Muhamedit [salallahu alejhi ue selam]. A
nuk na gjeti ai n shtegun q on n zjarr dhe na largoi nga ai.

1. Ligjrat e mbajtur rreth vitit 2002.

Selamet qofshin mbi pejgamberin Muhamed, ngaq udhzoi, msoi e qartsoi.

Dshmojm se ai barti plotsisht porosin dhe e kreu detyrn, si dhe kshilloi umetin
dhe u mundua n rrugn e Allahut me nj prpjekje t drejt. Ai na la n nj shteg t
qart dhe t pastr, nata e t cils sht si dita e saj, dhe askush nuk shmanget prej ktij
shtegu pas tij, prvese ai person shkatrrohet. Lutjet dhe paqja qofshin mbi shoqruesit
[sahabt] e tij, t cilt e ndihmuan dhe e nderuan at. Dhe lutjet e paqja qofshin mbi t
gjith ata q i ndjekin ata n t mir, deri n Ditn e Shprblimit.
N vazhdim:
E lus Allahun t m bj mua dhe juve nga ata q i binden Atij, przemrsisht t
prqendruar, dhe nga ata t cilve u pranohen lutjet. O Allah, na bj nga ata q kan
zemra t friksuara nga Ti dhe zemrat e t cilve zbuten, kur t kujtojn Ty. O Allah, na

MBUROJA.net
udhzo, meq s'ka lvizje e as mundsi, prve nprmjet Teje. Krkojm shptim te Ti
nga veprimi kryelart n tok dhe nga brja e trazirave n t, dhe t lusim t na
ndihmosh nga ligshtimet dhe nga opinionet e gabuara. O Allah, na jep sukses, se Ti je
Pronar i suksesit. Dhe kushdo q udhzon, sht i udhzuar.
N fillim t ksaj ligjrate, do t doja t falnderoja vllezrit bujar t Mektebeh Da'ueh
ue'l-Irshad n el-Kherxh q m ftuan t jem i pranishm n kt ligjrat dhe u
prkujdesn rreth saj. Kjo s'sht aspak e habitshme, meq ata prkujdesen pr do gj t
mir. Allahu ua shtoft mirsin dhe e pranoft punn e tyre n prhapjen e s vrtets
dhe udhzimit!
Tema e ksaj ligjrate ka t bj me parimet pr kuptimin e Sires [biografis] s
Mustafas [salallahu alejhi ue selam]. Kjo ligjrat nuk sht nj kshill, por nj ligjrat
fundamentale lidhur me shtjen e Sires s pejgamberit [salallahu alejhi ue selam]. Ndaj,
mund t ndodh q t gjith t prfitojn nga kjo, posarisht ata q merren me dije, me
Sunetin dhe me Siren, si dhe me dauet e me udhzim.
S'ka dyshim q biografia e el-Mustafas [salallahu alejhi ue selam] sht dika q
dijetart e kaluar dhe t tashmit i kan kushtuar rndsi. Kjo, sepse udhzimi i elMustafas i qartson gjrat, si ka thn Allahu:
Me siguri, n t drguarin e Allahut ka nj shembull t shklqyeshm ... [elAhzab, 21]
Kshtu, rndsia e biografis sht thelbsore, sepse biografia dhe preokupimi me t
sht dije rreth pejgamberit [salallahu alejhi ue selam], nga lindja e tij deri n vdekje. Me
Sire, muslimani e di n ka kan qen pejgamberi dhe sahabt e tij n prhapjen e fes
dhe prpjekjet e tyre, t cilt kan ln nj shteg t qart pas tyre. Islami nuk u prhap
lehtsisht, por pejgamberi u prpoq me ndihm nga Zoti i tij, i madhrishmi, m i larti,
dhe, po ashtu, nprmjet prpjekjeve t sahabve bujar, ka sht evidente n Sire.
Gjithashtu, nga rndsia e njohjes s Sires s el-Mustafas [salallahu alejhi ue selam] dhe
t sahabve sht se kjo vendos n zemrat e njerzve nj iman t madh dhe nj bindje t
fort, pavarsisht ka u ka ndodhur atyre dhe pavarsisht asaj ka Shejtani dhe ushtrit
e tij jan prpjekur t bjn. Sepse n t drguarin e Allahut ata kan nj shembull t
shklqyer dhe, po ashtu, n sahabt.
Nj dit prej ditsh, disa nga sahabt u ankuan te pejgamberi [salallahu alejhi ue selam],
kur u prballn me presionin e Kurejshitve ndaj tyre, dhe ai iu tha:
"Para jush, qe nj njeri i cili u nda n dysh me sharr, duke u pre mishi dhe eshtrat e tij,
dhe, megjithkt, nuk hoqi dor nga besimi i vet. Pasha At, n Dorn e t cilit sht
shpirti im, kjo shtje [feja] do t plotsohet, derisa nj udhtar t udhtoj nga Meka n

MBUROJA.net
Sanaa' [n nj transmetim tjetr: nga Basra n Mek] duke mos pasur frik nga ndonj
gj, prve nga Allahu".
Kjo e qartson faktin se e vrteta nuk sht e till, pr shkak t numrit t madh t
njerzve, dhe besimtari, nse i ndodh dika nga komplotet e Shejtanit apo nga joshjet e
dshirat e mdha, duhet t tregohet m kmbnguls n fen e Allahut, ashtu si sahabt
nuk e lan fen e tyre dhe nuk pushuan s ndari nga shirku, dhe nuk e lan at n ka
besonin, pr shkak t asaj q i godiste mbi ta qoft knaqsia e Allahut. Pra, si sht
puna e disa njerzve sot, t cilt, ndoshta, i ln disa gjra t fes, pr shkak t joshjeve?
Kur muslimani lexon Siren, e prforcon bindjen dhe prgatitet e forcohet n fen e
Allahut. Pr kt shkak, zemra e besimtarit arrin nder n Islam, duke u nderuar me
teuhidin e Allahut dhe me imanin n Muhamedin [salallahu alejhi ue selam] dhe n at
q Allahu i ka shpallur t drguarit t Tij:
[I gjith] Nderi i takon Allahut, t drguarit t Tij dhe besimtarve ... [elMunafikun, 8]
Pra, kt mund ta prfitoj do musliman q kqyr Siren e el-Mustafas [salallahu alejhi
ue selam]. Parimi baz n kt sht se Sira nuk duhet t krahasohet me leximin e
rrfenjave dhe tregimeve, por me leximin e saj duhet t reflektojm dhe t nxjerrim
msime. Sepse leximi i Sires ofron shembuj udhzimi e mirsie, si edhe shembuj t
kapjes pr t vrtetn.
Mbahu fort [O Muhamed] pr at q t sht shpallur. Vrtet, ti je n shteg t drejt
[ez-Zuhruf, 43]
Vrtet, ky sht kujtim pr ty dhe pr njerzit tu, dhe ju do t merreni n pyetje
[ez-Zuhruf, 44]
Dijetart i kan klasifikuar synimet e Sires dhe rndsin e preokupimit me t. Synimi i
Sires sht ajo q sht transmetuar rreth pejgamberit [salallahu alejhi ue selam], rreth
sahabve e tabi'inve [pasuesve t sahabve], si dhe rreth atyre q erdhn pas tyre nga
dijetart n prshkrimin e rrethanave t jets dhe shtegut t pejgamberit [salallahu alejhi
ue selam], prej lindjes s tij deri n kalimin e tij tek Allahu i lartsuar.
Brenda saj ka gjra q kan ndodhur gjat lindjes s tij dhe prmendje t ngjarjeve t
mrekullueshme, t cilat zun vend n at koh. Po ashtu, aty ka nj shfaqje t disa
ngjarjeve n fillim t pejgamberllkut t tij. Prmendet edhe edukimi i tij, nna e tij si
dhe kthesa n ngjarjet q ndodhn m pas, prej kur ai ishte i ri derisa Allahu e drgoi [si
pejgamber].
Kshtu, Sira prfshin gjra rreth karakterit dhe reputacionit t pejgamberit [salallahu
alejhi ue selam] para daljes s tij [si pejgamber]. Biografia e pejgamberit sht nj

MBUROJA.net
prshkrim i jets s tij nga momenti kur u drgua si nj pejgamber dhe mbarti dauetin e
Allahut me durim deri n migrimin e tij n Medin, vendosjen e shtetit t par islamik
dhe kalimin e tij tek Allahu, m i larti.
Shum dijetar, n Sire prfshijn edhe periudhn e halifeve t drejt dhe pushtimet e
tyre. Ndaj, biografia paraqet nj rrug paraprakisht t trasuar. Sare: t prshkosh nj
rrug; t nisesh pr rrug. Jesiru sejran: model i sjelljes; mnyra e jets, t ciln ai e ndoqi,
dmth rruga q pejgamberi prshkoi.
Kur'ani prmend Siren me domethnien e mnyrs s nj gjendjeje:
Ne do ta kthejm at n gjendjen e mparshme [Ta-Ha, 21]
Kshtu, Sira prfshin rrugn q sht ndjekur dhe gjendjet n t cilat sht prshkuar
rruga. Pr kt shkak, Sira kombinon rrugn q sht ndjekur dhe, krahas ksaj, meghazij
[ekspeditat ushtarake] dhe pushtimet si dhe far i ndodhi pejgamberit dhe sahabve
pas tij gjat atyre ekspeditave.
Sira, si e prmenda, ka nj domethnie gjuhsore dhe nj domethnie teknike. Dijetart
kan vrejtur se ajo q sht synuar me Sire, sht ajo q sht shnuar n libra t
posam, t cilat u emrtuan si libra t Sires. Dijetart kan prmendur se Abban ibn
Uthman ibn Affan, biri i halifes s udhzuar drejt, qe i pari i cili vendosi nj Sire t
shkruar t el-Mustafas dhe t ndeshjeve luftarake. Abban vdiq m 105H. Ai kishte
marr prej shum sahabve dhe, sipas radhs, shum nga ata q pasuan, morn prej tij.
Nga ata q jan t njohur pr sigurimin e informatave rreth Sires, sht Urweh ibn
Zubejr ibn el-Auam, i cili qe nj Imam i literaturs s ekspeditave ushtarake. Ai ka nj
shnim t tijin rreth ekspeditave ushtarake, t ciln e emroi Meghazij Urweh. Pra, ai e
prmblodhi dhe e publikoi at.
Po ashtu, nga ata q i kushtuan rndsi Sires, qe edhe Ibn Shihab ez-Zuhri, Imami i
mirnjohur dhe muhadithi i kohs s vet. Ai prmblodhi nj libr rreth Sires dhe nj
libr rreth ekspeditave ushtarake nga ajo far Umer ibn AbdulAziz [rahimehullah] ia
kishte prmendur atij.
Gjithashtu, nga ata q kontribuuan n Sire nga dijetart e tjer, sht Asim ibn Umer ibn
Katadeh dhe t tjer ve tij nga dijetart e besueshm nga shekulli i par [pas hixhretit]
dhe fillimi i shekullit t dyt. Me kt, shohim se t shkruarit e biografis [Sires], me t
vrtet, ishte mjaft e zhvilluar dhe, pr kt shkak, dijetart, pas ksaj periudhe, morn
nga ata q erdhn m pas traditn e interesimit rreth Sires dhe ekspeditave ushtarake,
dhe kombinuan at far dgjuan nga disa prej tyre.
Dijetari i mirnjohur Muhamed ibn Is'hak el-Medeni e kombinoi biografin n kt
mnyr n librin e tij es-Sir ue'l-Meghazij. Po ashtu, thuhet se ai qe udhzuar t vepronte

MBUROJA.net
ksisoj nga Ebi Xha'fer el-Mensur. Kur Ibn Is'hak e vizitoi Bagdadin, Ebi Xha'fer e
udhzoi at pr te biri i tij, i cili i tha Ibn Is'hakut:"A e njeh kt njeri?", n ka Ibn Is'hak
u prgjigj:"Po. Ky sht i biri i udhheqsit t besimtarve". M pas, Ebi Xhafer i tha Ibn
Is'hakut:"Mblidh nj libr pr t ku do t prmenden t dhnat nga krijimi i Ademit deri
m sot". Ibn Is'hak e bri kt dhe ky libr i tij prcillet nga ai dhe sht prhapur mjaft
pas tij. Ai sht Imam i Sires t ciln e prmblodhi me duart e tij dhe e shprndau, dhe e
cila bazohej n informata nga ata q erdhn para tij nga paraardhsit besnik.
Nse puna qndron kshtu, ather shkrimet e Ibn Is'hak, n t vrtet, sot nuk
ekzistojn n formn e plot. Kto, n fakt, gjinden vetm prbrenda punimeve dhe
verifikimeve t Ibn Hisham, dijetarit t mirnjohur t gjuhs arabe. Rreth saktsis s
verifikimeve t Ibn Hisham ka pajtim mes dijetarve, dhe ajo bazohet n Siren e Ibn
Is'hak dhe n far ai transmetoi dhe punoi. Mirpo, ajo s'sht transmetuar drejtprdrejt
nga Ibn Is'hak, por nga njri prej transmetuesve t besueshm, i cili ka transmetuar nga
Ibn Is'hak. Kjo Sire sht e njohur sot si Sira e Ibn Hisham.
Mes dijetarve nisi t zhvillohej punimi i Sires. Ibn Hazm shkroi nj biografi t titulluar
Xheuami es-Sireh. Ibn Sejjid en-Nas, po ashtu, shkroi nj biografi dhe dijetart vazhduan
t shkruanin biografi, ndonse me e besueshmja e ktyre q u prmendn sht ajo e Ibn
Hisham nga Ibn Is'hak, sepse ata prmendn punime t tjera rreth ekspeditave
ushtarake.
Gjithashtu, ndr ata q i dhan rndsi punimeve t Sires prfshihet edhe el-Uakidij.
Disa dijetar e kan lavdruar pr punimet rreth ekspeditave ushtarake, por disa dijetar
t tjer thon se "punimet e tij rreth ekspeditave duhet t konsiderohen si ato t
haditheve hadithet e tij nuk jan t pranueshme". Punimet rreth ekspeditave t elUakidit sot nuk ekzistojn dhe shum dijetar mbshteten n kt. sht e sakt se elUakidijeh nuk sht verifikuar plotsisht n at far sht transmetuar, dhe, ndoshta,
mund t jet se ai ka marr transmetime q nuk njihen nga dijetart. Ndaj, hadithet e tij
q kan t bjn me ekspeditat dhe q jan refuzuar nga dijetart, nuk jan t
pranueshme, posarisht ajo q ndryshon nga bazat apo bie n kundrshtim me t
folmen e dijetarve rreth Sires.
Po ashtu, ndr ata q punuan Sire sht edhe Ibn Sa'd, autori i et-Tebekat, q sht e
mirnjohur. Kto jan nga ato q njihen si punime dhe libra rreth biografis, t cilave
dijetart u kan kushtuar vmendje q nga e kaluara deri m sot.
Po ashtu, ka shkrime rreth Sires q ndjekin nj metod tjetr, dhe kjo sht metoda e
njerzve t hadithit. Ata jan preokupuar me Siren e pejgamberit [salallahu alejhi ue
selam] dhe prmendjen e gjendjeve/kushteve t tij, prplasjeve ushtarake dhe gjrave t
ngjashme bazuar n at far prmendet n librat e hadithit. Kshtu, n Sahi t elBuharit, gjen kaptinn e ekspeditave ushtarake. Po ashtu, Imam Muslim ka nj biografi
t pejgamberit [salallahu alejhi ue selam]. Njlloj, kt e gjen edhe tek Ebu Daud.

MBUROJA.net
Njerzit e hadithit i kan dhn rndsi klasifikimit dhe kan prmendur zinxhirt e
transmetimit, t cilat kan t bjn me Siren, duke prmendur at q sht e vrtet dhe
at q nuk sht e pranueshme, si ka shkruar edhe el-Hafidh Zejnudin elIrakij:"Studenti duhet t dij se Sira prbhet nga ajo q sht e vrtet dhe nga ajo q
nuk pranohet".
El-Bejheki ka klasifikuar librin Dela'il en-Nubeueh, dhe po ashtu dhe Ebu Nuejm elIsfahani apo el-Isbahani dhe Ahmed ibn Abdilah, nj dijetari i mirnjohur. Kshtu,
dijetart e hadithit u morn me punimet e Sires nga dy kndvshtrime:
N klasifikimin e asaj q sht e vrtet dhe zinxhirve t transmetimit q prmendin
Siren, gj q ose sht prgatitur sistematikisht, ose ndryshe.
Ajo ka ata posarisht kan prcaktuar nga punimet q jan shkurtuar, t cilat
prmendin dshmit e pejgamberllkut [Dela'il en-Nubuweh].
Si kemi prmendur, librat e Sires nuk preokupohen me vrtetsin, por ato prmendin
at q sht transmetuar n Sire. Pr kt shkak, el-Hafidh Zejnudin el-Irakij ka
thn:"Studenti duhet t di se Sira prbhet nga ajo q sht e vrtet dhe nga ajo q nuk
pranohet". Pra, brenda saj gjinden gjra t vrtetuara si dhe ajo q s'sht pranuar dhe
sht refuzuar. Kjo sht e qart, sepse Sira e Ibn Is'hak, pr shembull, prfshin shum
nga ajo q sht vrtetuar dhe shum nga ajo q s'sht pranuar. Dhe kjo sht e
mirnjohur n shtjet e Sires. Pra, nse kshtu qndron puna, ather ajo q sht me
vend n verifikimin e pozits s Sires sht verifikimi i burimeve t Sires dhe nxjerrja e
Sires sipas parimeve t rndsishme, ka prbn nj pyetje dhe nj prgjigje:"Si t
nxjerrim Siren n mnyr t sigurt?" Prgjigja sht se Sira e el-Mustafas [salallahu
alejhi ue selam] fillimisht duhet t merret nga Kur'ani, meq Kur'ani prmend jetn e tij
prej kur ishte i ri:
A nuk t gjeti jetim dhe t strehoi [ed-Duha, 6]
Ai, m i larti, prmend gjendjen e tij [salallahu alejhi ue selam] para se t caktohej si
pejgamber. Prmendet misionin e tij pejgamberik dhe vizitn nga xhint, kur ata
dgjuan Kur'anin. Prmendet gjendja e tij me idhujtart dhe daueti i tij ndaj tyre.
Prmendet ngjarja e hixhretit. Dhe prmenden prplasjet ushtarake, si beteja e Bedrit n
suren el-Enfal, beteja e Uhudit n suren Aal-Imran, beteja e Hendekut dhe e aleancs s
klaneve n suren el-Ahzab, pushtimi i Meks dhe Marrveshja e Hudejbijes n suren elFet'h, beteja e Hunejnit dhe ajo e Tebukut n suren el-Bekare dhe t tjera ve ktyre.
Kshtu, nse nj nxns dijeje kombinon at far kan diskutuar komentuesit nga
sahabt dhe ata pas tyre lidhur me kto ajete, do t ket nj burim t fort e t
besueshm nga Kur'ani. Nj grup dijetarsh kan punuar fort n kt drejtim, por ata
nuk kan mbledhur me sa di un nj prmbledhje t plot sipas asaj ka kan
prmendur komentuesit e Kur'anit. Disa nga dijetart bashkkohor jan prpjekur pr

MBUROJA.net
kt dhe kan dhn mundin n kt drejtim, ndonse nuk kan sistemuar t gjitha
komentet e dijetarve verifikues nga komentuesit e Kur'anit rreth ajeteve t
rndsishme. Ndaj, sht e domosdoshme q, sa i prket Sires, t mbshtetemi n at
far prmend Kur'ani lidhur me t dhe n far kan shnuar komentuesit e Kur'anit
rreth ajeteve q kan t bjn me Siren e el-Mustafas [salallahu alejhi ue selam].
Burimi i dyt pr Sire sht hadithi i vrtet, posarisht ato q gjenden n dy Sahit
[Buhari & Muslim] apo ajo q sht vrtetuar n t tjera koleksione t hadithit, q
prmendin hadithe rreth Sires s pejgamberit. Nse kto hadithe kombinohen me at q
prmendet n librat e Sires, gjejm se dika q sht transmetuar n librat e Sires, s'sht
e vrtetuar. Pr shembull, nj pjes nga ajo q ka t bj me disa nga betejat, gjendjet,
dhe disa gjra nga Israja dhe Miraxhi.
Burimi i dyt i besueshm, pas Librit t Allahut dhe shpjegimit t tij, jan hadithet q
nuk jan prmendur n Librin e Allahut, m t lartit, dhe n at n ka u mbshtetn
sahabt dhe pasuesit e tyre n shpjegimin e ajeteve t Kur'anit sipas metodologjis s
selefve n tefsir t Kur'anit me Sunet. Ndaj, mbshtetja n at q sht brenda librave
autentik dhe librave t hadithit si burime t Sires sht parsore dhe m larg hutimit
dhe t pavrtetave brenda Sires.
Pr kt shkak, shum nga dijetart kan br thirrje pr brjen e biografive autentike
pejgamberike. Disa nga bashkkohsit jan orvatur ta bjn kt dhe kan hasur n nj
kodr t madhe problemesh, meq kjo shtje krkon njohuri n fushn e hadithit dhe n
zinxhirt e transmetimit, si edhe njohuri rreth tefsirit, gjuhs, librave t Sunetit, librave
te akides dhe t tjera ve ktyre nga ajo q sht ln pas dore nga ata q punuan Sire m
hert.
Po ashtu, nga burimet [e Sires] q jan t besueshme, jan librat e Sires q prmendm
dhe librat historike. Gjejm, pr shembull, se historia e Ibn Xheririt transmeton shum
nga Sira e pejgamberit [salallahu alejhi ue selam] me zinxhirt e transmetimit. Mirpo,
kjo sht marr nga ajo q s'sht Kur'an dhe nga shpjegimi i tij, si dhe nga ajo q s'sht
verifikuar n Sunetin e el-Mustafas [salallahu alejhi ue selam].
Kshtu, nse nuk gjejm ndonj ngjarje n Libr [Kur'an] apo n Sunet, ather mund t
merrim nga librat e Sires dhe s'ka problem n kt, meq kjo [rrfenjat nga Beni Israilt]
sht e nj vlere t lart sipas pajtimit t dijetarve. Pejgamberi [salallahu alejhi ue
selam] na ka thn:"Rrfeni nga Beni Israilt. S'ka t keqe n kt".
Pra, nse gjendet n librat e Sires dhe nuk bie n kundrshtim me Librin dhe me
Sunetin, s'ka problem t prdoret kjo dhe t mbshtetemi n t, dhe dijetart kan
vepruar ksisoj. Kshtu, shohim q Ibn Kethir [rahimehullah] n fillimin e librit t tij elBidajeh ue'n-Nihaje shkroi nj Sire t gjat t pejgamberit, q prbn katr vllime, dhe
aty ka kombinuar at q sht prmendur nga njerzit e Sires dhe at q sht

MBUROJA.net
prmendur nga dijetart e hadithit, si dhe at q ka ardhur n ajetet Kur'anore. Ndonse
kjo krkon nj inspektim t shtuar.
Pra, ka burime t prgjithshme t Sires dhe, kur kjo t qartsohet, ajo q mund t vrehet
sht se dijetart e hadithit, ithtart e etherit [transmetimeve nga seleft] q
identifikohen me seleft e ktij umeti, jan ata q i kushtojn rndsi Sires s elMustafas [salallahu alejhi ue selam]. Disa njerz thon:"Ata q preokupohen me
hadithe dhe me transmetime tjera, dhe t cilt identifikohen me metodn rrugn e
selefve, nuk kan ndonj interesim pr Siren!" Kjo s'sht e vrtet. Madje, ata q
interesohen pr Siren e el-Mustafas nga pikpamja e verifikimit, seleksionimit, e t
kuptuarit dhe dshmis, jan pasuesit e selefve t ktij umeti.
Nse ai q kapet pr hadithin dhe pr transmetimet prballet me ndonj vshtirsi,
ather kjo krkon ila, sepse n Siren ka dobi fusha dhe t ndryshme shkence, t cilat
nj person, nj besimtar a nj nxns dijeje mund t'i msoj, dhe t cilat s'mund t
arrihen, prve me leximin e Sires. Kjo, po ashtu, vendos krenari n zemr pr fen e
Allahut si edhe lumturi pr fitoret e fes gjat periudhs s par, gj q bn t lind
dashuria ndaj pejgamberit [salallahu alejhi ue selam] dhe ndaj shoqruesve t tij, duke u
shtuar kshtu udhzimi pr besimtarin.
Gjejm q Imamt e ktij daueti i kushtuan rndsi Sires, si Imami dhe muxhedidi
shejhul-Islam Muhamed ibn AbdulUehab [rahimehullah], i cili punoi nj libr mbi Siren
e Mustafas [salallahu alejhi ue selam] q sht botuar dhe n dispozicion. Gjithashtu, i
biri i tij, Imami, shejh Abdullah ibn Muhamed ibn AbdulUehab, ka nj libr mbi Siren e
el-Mustafas. N biografit e tyre, ata prmendin nj sr dobish q nxirren nga Sira,
posarisht dobit lidhur me dauetin. Nj prmendje e dobive lidhur me dauetin nga
Sira e Mustafas [salallahu alejhi ue selam] do t vijoj m von.
Ndaj, angazhimi n Sire sht verifikim, kuptim i saj dhe deduktim, dhe sht ajo n ka
kan qen dijetart tan. Kushtimi i rndsis ndaj Sires sht cilsi e nxnsit t dijes,
nxnsit serioz, dhe sht cilsi e atyre q n prgjithsi e duan t mirn. Ajo zbut
zemrat e njerzve, vendos ambicie n shpirtrat e tyre dhe i nderon ato. Ndr kto sht
prmendja e tregimeve nga Sira dhe ngjarjet e vendimet q ndodhn n to.
Pikpamjet e njerzve dhe autorve, si dhe t atyre q studiojn Siren, jan t ndryshme.
sht me vend q ky shqyrtim t emrohet "Shkollat e mendimit n t kuptuarit e Sires
s pejgamberit, lutjet dhe paqja qofshin mbi t". Meq Sira e Mustafas ka shkolla t
ndryshme t mendimit, t cilat prpiqen ta kuptojn at, t shkruajn rreth saj dhe t
hulumtojn rndsin e saj. Nga kto shkolla t mendimit, t cilat angazhohen n
kuptimin e Sires, sht:

MBUROJA.net
- Shkolla e par e t kuptuarit
Shkolla e par e t kuptuarit sht shkolla gjuhsore e t kuptuarit. Ithtart e ksaj
shkolle e kuptojn Siren duke i kushtuar rndsi gjuhs s sakt. Meq, kushdo q ka
transmetuar Siren - si jan tabi'int si Ibn Is'hak -, e ka transmetuar me gjuh t sakt.
Dhe ajo q sht e pranishme sot n Sire nga informatat, kallzimet, ligjratat e mbajtura
arabve, rrfenjat, ligjratat e mbajtura sahabve, dhe thniet rreth ktyre, e gjith kjo
sht nga pikpamja e gjuhs dhe sht e besueshme.
Kshtu, pr kt shkak, Ibn Hisham i kushtoi rndsi Sires s Ibn Is'hakut. Ai [Ibn
Hisham] qe nj gjuhtar arab, q e njihte mjaft mir arabishten. Ai i kushtoi rndsi asaj
far kishte prmendur Ibn Is'hak n Siren e tij dhe, m pas, e prmendi kt n
versionin e shkurtuar t Sires s vet "Sira e Ibn Hisham". N t, ai prmendi at q sht
n pajtim me t si dhe at q nuk duhet marr, gj q edhe e la jasht saj. Krahas ksaj, ai
publikoi edhe nj shpjegim t ndonj shtjeje t uditshme, e cila ka ngjallur interesim.
Njlloj, edhe Sira e Ibn Hisham sht kuptuar nga ata dijetar, t cilt jan prqendruar
n vlersimin e Sires nprmjet vlersimit t gjuhs, me an t shpjegimit t gjuhsor,
dhe baza e qllimit t tyre sht vlera gjuhsore. Ndr ta sht el-Hafidh es-Suhejli, i cili
e ka punuar er-Reudh el-Unuf, q ishte nj shpjegim i Sires s Ibn Hisham. Pastaj elHafidh Ebi Dherr el-Khushanij me shpjegimin e tij Ghariib es-Sireh. T dyja kto punime
jan botuar dhe publikuar. Punimi i el-Hafidh es-Suhejlit sht voluminoz, kurse ai i Ebi
Dherr el-Khushenit ka vetm nj vllim.
M kt lloj interesimi, do t gjeni se shum nga ata q e mojn literaturn dhe gjuhn,
jan t interesuar n Siren, kshtu q sht e dosmodoshem t bhet nj dallim, kur
shikohet n punimet e shkruara t Sires, duke br kategorizimin [dmth shkollave t
mendimit] e punimeve t shkruara. Kshtu, nse dihet se autori sht nga kategoria e
gjuhtarve dhe interesimi kryesor i tij sht vlersimi i gjuhs, ather do t keni
mundsi t hulumtoni pr at q krkoni nga prmendja e gharib n Sireh dhe asaj q
sht e ngjashme me kto shtje. Si i till, autori i kushton nj interes t veant ksaj,
ndryshe nga si veprojn t tjert brenda shkencave t Sires.
Autort e letrsis, po ashtu, i kushtojn rndsi Sires, disa prej t cilve nga vende t
ndryshme kan punuar libra mbi Siren. Dhe do t gjeni se shumica prej tyre jan
shkrimtar. Trajtimi i Sires sht shprehi e shkrimtarve, sepse me Siren bhet shtimi i
literaturs dhe n t ka nj proz madhshtore. Shum nga kta autor kan kryer
punime lidhur me Siren dhe kan transmetuar Siren sipas metodave t shkrimtarve.
Kjo shkoll e mendimit ka nj shpjegim t gjer t saj, q prmend aspektet pozitive dhe
defektet e saj.

10

MBUROJA.net
- Shkolla e dyt e t kuptuarit
Shkolla e dyt e t kuptuarit t Sires sht shkolla e nacionalistve arab. Ata q i
kushtojn rndsi arabve dhe kan partishmri ndaj arabizmit dhe ndaj "nderit arab",
shohin se "t lavdishmit" e pararendsve t tyre, si pohojn ata, kan shkruar biografi
pr vetveten. Ata, po ashtu, pohojn se lavdia e arabve nuk ka nisur vese me ardhjen e
Muhamedit [salallahu alejhi ue selam], dhe me t arabt jan ekzlatuar n kulmin e tyre,
si ka thn Allahu:
Vrtet, ky [Kur'an] sht kujtim pr ty dhe pr popullin tnd ... [ez-Zuhruf, 44]
Pra, me an t ksaj, jan ndritur arabt. Kshtu, ata e kuptuan Siren dhe punuan lidhur
me t nga pikpamja se t gjith popujt e civilizuar, si grekt e lasht, persiant e lasht,
romakt e lasht, etj., t gjith kan biografi t personaliteteve t tyre t mdha n
formn e punimeve letrare, dhe qllimi i ktyre ka qen ngritja e nderit t tyre.
Prandaj, shum nga bashkkohsit dhe ata nga e kaluara, e kan kuptuar Siren si nj
ngritje t nderit arab dhe nj ngritje t arabve mbi t tjert. Brenda ktyre ka t tjera
shkolla t ndryshme mendimi, si shkolla e Ta-Ha Huseinit dhe e t tjerve si ky nga ata
q kan shkruar Sire. Sepse kta kan shkruar rreth Sires jo pr t'i dhn fitore fes s
Muhamedit [salallahu alejhi ue selam], por me synimin e ngritjes s popullit arab.
Vrtet, ata jan, si ka prmend edhe Ta-Ha Husein n parathnien e librit t tij Ala
Hamish is-Sireh, ku prmend se "Kjo Sire ...", - q ai shkroi -, "prfshin gjra q intelekti
dhe shpirti s'mund t'i pranoj. Mirpo, njerzit kan nevoj pr bestytni t tilla n jett e
tyre dhe pr hadith, ka e bn m t leht pranimin e gjrave nga ana e tyre".
Domethn, ato thjesht jan rrfenja dhe fabula, t cilat s'kan as baz [sipas kuptimit t
shtrembr t tij pr intelektin] e as rndsi. Ai prmend n parathnien e librit t tij se ka
br hulumtime sipas t kuptuarit t vet dhe ka gjetur se grekt dhe persiant e lasht
kan pasur personalitete t mdha, t cilt i kan prmendur n historit e tyre, dhe
konsideroi se sht e nevojshme pasja e nj kategorie t till t Sires dhe e punimeve
sipas ktij koncepti.
Ndaj, kur shikojm n punimet e nj autori, sht e domosdoshme q, po ashtu, t
shikohet n kategorin e shkolls s t kuptuarit t cils i takon ai. Meq, nse njerzit
lexojn nj libr nga nj person i cili i takon shkolls nacionaliste t t kuptuarit,
ndoshta, ata do t ndikohen nga lloji i defektit n t kuptuarit e Sires s pejgamberit
[salallahu alejhi ue selam]. Madje, mund t ndodh q personi t mos besoj n
mrekullit e pejgamberit [salallahu alejhi ue selam] apo n shenjat dshmuese t tij, duke
i konsideruar ato thjesht si rrfenja dhe fabula t parndsishme pr "realitetin" apo
"situatn aktuale", si ka thn ai.

11

MBUROJA.net
- Shkolla e tret e t kuptuarit
Shkolla e tret e t kuptuarit t Sires sht ajo e dijetarve, juristve dhe dijetarve t
hadithit, t cilt i kushtojn rndsi t madhe Sires. Kshtu, ata kryejn punime rreth
Sires duke vn theksin n shtjet e vendimeve, shpjegimeve t shtjeve t akides dhe
shpjegimeve t vendimeve t fikhut q gjenden brenda Sires.
Kjo mund t shihet n shembullin e atyre q jan angazhuar n Sire, si Imamt e hadithit
el-Buhari dhe t tjert pas tij, si el-Hafidh el-Bejheki n ed-Dela'il un-Nubuweh, si edhe ata
pas tyre, si Shejh el-Islam ibn Tejmije, meq e shihte Siren nga pikpamja e fikhut, dhe
thniet e tij u shpjeguan dhe u dalluan si qndrime mbi Siren nga el-Alame Shemsudin
ibn el-Kajjim n librin e tij Zad el-Me'ad fi Hedji-l'Khajr il-Ibad. Ai e kuptoi Siren duke
prmendur verifikimet brenda saj dhe prmblodhi nj Sire n dritn e asaj q sht
prmendur n Kur'an, n Sunet dhe n komentimet e dijetarve t Sires, si dhe e shikoi
at nga pikpamja e fikhut dhe besimit. Ata q e ndoqn at n zbatimin e ksaj metode
qen Imami dhe muxhedidi shejhul-Islam Muhamed ibn AbdulUehab dhe i biri tij
Abdullah ibn Muhamed ibn AbdulUehab. Ata kryen punime rreth Sires nga pikpamja
e dijes islamike dhe kombinuan Siren, rrfenjat dhe dijen.
S'ka dyshim q kjo shkoll e t kuptuarit sht shkolla m madhshtore e t kuptuarit t
Sires dhe m e dobishmja, si do t sqarohet, inshaAllah.

- Shkolla e katrt e t kuptuarit

Shkolla e katrt e t kuptuarit sht shkolla e mendimit modernist. Modernistt nga
thirrsit [n Islam], sipas pikpamjeve t ndryshme t tyre mbi dauetin, tregojn
interesim pr Siren pr arsye t ndryshme. Ata i kushtojn rndsi Sires, me qllim q t
gjejn baz pr zhvilimin e tyre dhe pr at n far jan t interesuar grupet e tyre.
Brenda Sires, sht edhe ajo q nga ata s'mund t nxirren si dshmi pr shum shtje t
dauetit, e q mund t jen deduktim i sakt apo i gabuar. Kshtu, n kt koh, sht
shfaqur nj shkoll e madhe e t kuptuarit, e cila shkruan rreth Sires dhe msimeve e
shembujve q duhet nxjerr nga Sira dhe nga studimet e saj pr shkolla t ndryshme t
t kuptuarit t Sires.
Shum nga kta nuk i kushtojn rndsi autenticitetit brenda Sires, por e bjn Siren nj
shembull pr at far duan nga dobit e dauetit, qoft e vrtet apo e pavrtet, qoft
nse sht verifikuar sipas dijes islamike, fikhut dhe akides, apo jo. Pr kt arsye,
shum libra krkojn t kuptojn Siren sipas ksaj forme t t kuptuarit, dhe kjo shkoll
mund t quhet "Shkolla e dauetit bashkkohor pr kuptimin e Sires".

12

MBUROJA.net
- Shkolla e pest e t kuptuarit
Shkolla e pest e t kuptuarit sht ajo e rrfenjave dhe e tregimeve, pasi shum nga ata
q kan paraprir si edhe ata t kohs son e kuptojn Siren si nj rrfenj apo tregim.
Madje, ata mund ta kuptojn nj faqe apo dy si nj shpjegim apo nj udhtim letrar dhe
e bjn at dhjet apo njzet faqe pr t dal nga tema. Kshtu, ata e shndrruan Siren n
rrfenja e tregime t ndryshme, me qllim q t jet nj kshill pr kdo q e lexon at.
Mirpo, shum mbrojts t Islamit kan kundrshtuar masn e madhe t rrfenjave,
tregimeve e fabulave, dhe nj pjes e ksaj edhe sht prkthyer. Ata e kundrshtuan
kt duke transmetuar Siren nprmjet rrfenjave dhe transmetimeve t vrteta. S'ka
dyshim q n kt ka dobi, por kjo, po ashtu, ka aspektet e saja negative, edhe pse kjo
prdoret si form e t kuptuarit pr disa nga nxnsit e dijes, t cilt i njohin kufijt e asaj
q Allahu i shpalli t drguarit t Tij. Ata e shkruan at sipas forms s rrfenjave dhe
tregimeve, n ka edhe s'ka ndonj problem. Mirpo, n kt duhet t ket besueshmri
dhe duhet t jet e verifikuar, meq brenda saj ka shum dobi si pr t rinjt, ashtu edhe
pr t rriturit.
Kto jan t gjitha shkollat e kaluara dhe t pranishme t mendimit n kuptimin e Sires.
Nse shikojm n Siren, pra, n at far sht shkruar n librat e Sires nga transmetimet
e pejgamberit [salallahu alejhi ue selam], gjejm se Sira nxjerr prfundime pr disa
ngjarje, pr t cilat dijetart e selefve dhe verifikuesit nga dijetart pas tyre i kan
konsideruar si konkluzione jo t shndosha dhe mund t jen t pavlefshme, dhe q, n
fakt, mund t jen edhe shirk. Kjo na shpie te shpjegimi i llojit q mund t quhet "Llojet e
deduktimeve t gabuara nga ngjarjet e Sires". Kjo sht theksuar nga disa prej
hulumtuesve, t cilt kan br bashk deduktimet e gabuara n dritn e asaj q sht
transmetuar n Sire lidhur me shtjet q nuk jan vrtetuar mbi dijen e shndosh dhe e
cila nuk sht mbshtetur nga Imamt apo dijetart.
Kshtu, nga shembulli i ktyre shtjeve sht se muslimant, gjat betejs s Jemames,
prdorn emrin "Muhamed" si simbol. Kjo sht prmendur nga et-Taberi dhe nga Ibn
Kethir n el-Bidajeh ue'n-Nihaje dhe n punimet e ngjashme me kto. Ata kan thn se
kjo tregon pr lejimin e krkimit t ndihms nga pejgamberi [salallahu alejhi ue selam]
pas vdekjes s tij, meq domethnia e "Muhamed" sht "O Muhamed [Ja Muhamed!]",
pra, nj lutje drejtuar atij [salallahu alejhi ue selam].
S'ka dyshim q nxjerrja e vendimeve lidhur me akiden, madje mbi shtjet q paraqesin
thelbin e teuhidit, origjina e s cils sht krkimi i ndihms vetm nga Allahu, si sht
konkluzioni se krkimi i ndihms nga pejgamberi sht i lejueshm, shprfill shum nga
tekstet e Kur'anit dhe Sunetit q kan transmetime t shumfishta, gjuhsisht dhe n
domethnie. Kjo shprfill t gjitha kto tekste autentike, pr shkak t nj transmetimi

13

MBUROJA.net
nga librat e Sires. Dhe kjo prdoret si dshmi nga disa t devijuar dhe nga disa thirrs
bidatinj.
Me siguri, kjo sht nj rezultat nga t menduarit se gjithka q prmendet n Sire t
sahabve [radi Allahu anhum], s brendshmi sht autentike. Kjo sht gabim, sepse ka
gjra t pavrteta q u jan atribuuar atyre dhe q, n fakt, jan gabime n teuhid,
gabime n akide dhe gabime n Sunet, si sht shembulli q e prmendm m hert.
Kshtu, nse shikojm n Tarikh t Taberit, ku gjrat jan prmendur me zinxhirin e tyre
t transmetimit, do t gjejm se zinxhiri i transmetimit i nj rrfenje t prmendur,
prmban at q sht gnjeshtar [kedhab], i panjohur [mexhhul] dhe i dobt [da'if]. Dhe kjo
mjafton q nj tregim apo nj transmetim i till t konsiderohet i pavlefshm.
Ndaj, ai q e njeh fen e t drguarit [salallahu alejhi ue selam] e zhvlerson nj rrfenj
t till, edhe pa shikuar fare n zinxhirin e transmetimit [isnad], sepse sahabt nuk kan
krkuar ndihm duke lutur dik tjetr ve Zotit t tyre, t lavdishmit e m t lartit.
Domethn, ata nuk kan krkuar ndihm nga ai q s'sht i aft t'u ndihmoj - dhe ata
jan m t mirt nga umeti -, dhe as nuk kan krkuar ndihm duke iu lutur pejgamberit
[salallahu alejhi ue selam] pas vdekjes s tij.
Ky sht nj shembull se si mund t nxirren prfundime t gabuara lidhur me akiden
nga disa gjra q jan prmendur n librat e Sires, n librat e ekspeditave ushtarake dhe
n librat e sahabve [radi Allahu anhum]. Po ashtu, nga gabimet q kan t bjn m
gjrat e prmendura n Sire, sht edhe prhapja e haditheve t dobta, t cilat nuk jan
transmetuar besnikrisht nga pejgamberi [salallahu alejhi ue selam] dhe, madje, mund t
jen hadithe t refuzuara dhe t pavlefshme.
Tashm jua kam prmendur thnien e el-Hafidh el-Iraki:"Studenti duhet t dij se Sira
prbhet nga ajo q sht e vrtet dhe nga ajo q nuk pranohet". Pra, brenda Sires, sht
edhe ajo q sht e papranueshme dhe e refuzuar, pr ka dijetart jan t vetdijshm.
Nga kjo, pr shembull, jan shum rrfenja rreth priftit Behira. Origjina e rrfenjs sht
e shndosh, por sa i prket zinxhirit t transmetimit dhe tregimit t asaj q gjendet n
Sire, shpjegimet shtes nuk jan verifikuar dhe jan bartur pa zinxhir t transmetimit.
Origjina e rrfenjs sht e shndosh, dhe n shum ligjrata disa thirrs, predikues e
njerz q mbajn hutbe, thon q kjo sht autentike, gj q, n fakt, nuk sht trsisht
autentike. Disa nga armiqt e Islamit nga orientalistt dhe t tjert mbshteten n
ngjarjen e Behires dhe kshtu nxjerrin prfundimin se pejgamberi [salallahu alejhi ue
selam] ka marr goxha dije nga prifti Behire dhe, m pas, ua ka prmendur sahabve at
q ka msuar, gj q sht e pasakt dhe e gabuar.
Nj shembull i ksaj sht rasti kur nj njeri e prmend qllimin pr ta vrar
pejgamberin [salallahu alejhi ue selam], q sht nj transmetim i cilsuar si i dobt nga
nj numr dijetarsh. Gabimi i marrjes s haditheve t Sires sht vn n pah nga
dijetart si el-Alame el-Albani n librin e tij ed-Difa'en el-Hadith un-Nebeuij ue's-Sire. Ky

14

MBUROJA.net
sht nj libr i mir, q prmend shum gjra t prmendura n Sire e q nuk jan
ngjarje t vrteta. Ky libr, po ashtu, sfidon el-Butin dhe gjrat q gjinden n Fikh us-Sire.
N t, gjendet edhe ajo q ai [Imam Albani] i ka shtuar Fikh us-Sire t el-Ghazalit t ksaj
kohe, ku ai ka parashtruar, ka nxjerr vendime dhe ka kontrolluar shum hadithe. T
tjer ve tij [dmth Imam Albanit] nga t rinjt dhe nxnsit e dijes kan shkruar libra q
verifikojn e kontrollojn hadithet q gjenden n Sire.
Qllimi i tr ksaj sht t trhiqet vmendja n faktin se hadithet q jan n Sire, mund
t jen t vrteta dhe, nse dijetart shqyrtojn kto hadithe, ather i shqyrtojn q t
gjitha. Por, nse kjo bhet pr shkak t prpjekjes pr t nxjerr vendime apo vrejtje,
ather dijetart nuk e dshirojn kt, por ata diskutojn rreth asaj far kan shnuar
dijetart m t shquar lidhur me hadithet e ktilla.
Po ashtu, ka lloje shtjesh t lidhura pr fikhun, t cilat jan t bazuara n ngjarjet e
prmendura n Sire, ndonse ngjarjet e Sires nuk jan n vetvete dshmi pr shtjet e
fikhut, derisa t jen verifikuar ose nprmjet Kur'anit, ose nprmjet asaj q sht
verifikuar n Sunet apo sht prmendur nga sahabt n komentimet e tyre rreth
Kur'anit dhe shpjegimet e tyre t Sunetit lidhur me ato ngjarje.
Pr kt arsye, gjejm se shum persona marrin disa ngjarje nga Sira, me qllim t
nxjerrjes s vendimeve prej tyre, ndonse, n fakt, kto rregulla q ata i nxjerrin jan t
gabuara, meq dshmit pr to s'jan t vrteta pr t'u marr si dshmi. Pra, ajo mund t
jet e dobt, e pacaktuar, e pavlefshme dhe kshtu me radh.
Ibn Kajjim [rahimehullah] i ka kushtuar mjaft rndsi ksaj n librin e tij Za'd el-Me'ad,
ku prmend Siren e pejgamberit [salallahu alejhi ue selam] dhe me mjaft kujdes shqyrtoi
ngjarje t caktuara t prmendura n Sire, pr t cilat thuhet se kan ndodhur n Mek
apo gjat ekspeditave ushtarake. Ai qartsoi transmetimet e vrteta q kan t bjn me
fikh dhe me dobit e fikhut q mund t nxirren. Dhe ky libr sht br pikrisht pr
kt arsye.
Ndr gabimet e studimit t Sires, t cilin e bjn bidatinjt dhe t interesuarit pr dijen
ndonse identifikohen me dauet -, sht se shtjet e dauetit i mbshtesin n Sire. Si
pasoj, ata nuk shikojn n far gjendet n tekstin apo n at far kan thn dijetart
lidhur me to. Pr shembull, disa prej tyre nxjerrin vendime nga ngjarja e Sa'd ibn ebi
Uekkas [radi Allahu anhu], kur ai hedh nj gur q godet n fytyr t nj idhujtari n
Mek, duke e prdor kt si dshmi pr operacione t vrasjeve politike [atentate] dhe, po
ashtu, e marrin kt si dshmi n krkimin e tyre pr lejimin e komploteve vrasse.
S'ka dyshim q kjo s'sht metodologjia e sakt e dijes, ku ngjarjet e Sires merren si baz
dijeje. Meqense pr ajo [metoda e sakt] nnkupton marrjen e asaj q sht e vrtet nga
pejgamberi [salallahu alejhi ue selam] apo q sht transmetuar besnikrisht nga sahabt
dhe vendosur nga pejgamberi gjat jets s tij.

15

MBUROJA.net
Nj tjetr shembull sht ajo far kan prmendur disa se rasti kur disa t rinj u
mblodhn n xhamin e pejgamberit [salallahu alejhi ue selam] pr t dgjuar opinionin
e tij rreth betejs s Bedrit, sht dshmi pr lejimin e inskenimit t seancave brenda
xhamive dhe pr demonstrata. Me siguri q kjo shkon kundr metodologjis s sakt
islamike dhe sht thjesht nj shmangie nga vendosja e nj dshmie mes adhuruesit dhe
Zotit t tij.
Nj tjetr shembull sht edhe ajo q gjendet n disa libra t Sires lidhur me fshehtsin
mes sahabve, t ciln disa e prdorin pr t dshmuar fshehtsin n brjen e dauetit
dhe pr at se kjo fshehtsi sht baza e dauetit dhe e organizimit t dauetit. Nse kjo
shqyrtohet me dije t sakt, me qndrime dijetarsh dhe me dijetart q mund t
verifikojn kt, do t dal n pah se kjo [fshehtsi mes sahabve] s'sht dshmi pr nj
metod t till daueti, sepse fshehtsia n nj shtje nuk sht nnkupton fshehtsi n
do gj. Shpjegimi i ksaj sht i mirnjohur n qndrimet e dijetarve, si Ibn el-Kajjim
dhe t tjert.
Po ashtu, nga shtjet q kan t bjn me dauetin e q jan bazuar n librat e Sires, sht
se disa grupime shpjegojn se pejgamberi [salallahu alejhi ue selam] ka br dauet n
Mek pr trembdhjet vjet, ka tregon se, sipas tyre, daueti duhet t bhet n fshehtsi,
si n periudhn Mekase, s bashku me t gjitha rregullat e asaj periudhe, dhe se daueti
duhet t bhet pr trembdhjete vjet. Kt, n t vrtet, disa grupe edhe kan nisur ta
zbatojn n disa vende islamike. Kshtu, ata e ndan dauetin n periudhn Mekase dhe
n at Medinase. Kur kjo ide u rrnjos tek ata dhe, si pasoj, u zhvillua grupi prgjegjs,
dhe kur kaluan trembdhjet vjet pa fituar ata autoritet, than:"Autoriteti u arrit nga
pejgamberi pas trembdhjet vjetve, sepse ai ishte el-Mustafa. Nse nuk arrijm
autoritet, do t prsrisim trembdhjet vjetshin. Nse prap nuk arrijm autoritet,
prap do t prsrisim trembdhjet vjetshin"[!!] Kjo dshmon pr devijimin n nxjerrjen
e vendimeve, ka sht evidente pr kdo q ka intelekt, lere m ata q identifikohen me
dijen islamike!
Njlloj, disa prej tyre kan nxjerr nga Sira faza t dauetit dhe e bn shoqrin n t ciln
jetojn t njjtn si at t Meks gjat kohs s pejgamberit [salallahu alejhi ue selam],
duke br kshtu njerzit t ndjehen t izoluar, si bjn disa grupe ekstreme. Dhe, po
ashtu, i konsiderojn njerzit idhujtar apo se kan ngecur n shtjet e tyre, si Xhema'at
ut-Teuekkuf ue't-Tebejjun dhe t ngjashmit me ta. Ky sht gabim i madh. Ata bn nj
sr deduktimesh [nxorn vendime], por thjesht vetm gjetja dhe mbajtja pr nj
deduktim nuk sht kriter, por kriter sht nse dshmia e vrtet dhe nse deduktimi
sht i shndosh. Sa i prket nxjerrjes s vendimeve t gabuara, kjo, madje, mund t
shpie n mosbesim ndaj ligjit hyjnor. Pr shembull, disa thon se alkooli s'sht i
ndaluar n ligjin hyjnor, sepse Allahu nuk ka thn se sht haram, por Ai vetm ka
thn:
Shmanguni prej tij [alkoolit], me qllim q t jeni t suksesshm [el-Ma'ideh, 90]

16

MBUROJA.net
... dhe se kjo paraqet nj paralajmrim, jo nj ndalim. Ndaj, studenti i Sires duhet t'ua
referoj dijetarve at me t ciln ndeshet.
Nse personi s'sht nj nxns dijeje apo nj dijetar q mund t vlersoj se a sht i
sakt konkluzioni apo jo - qoft kjo kur ka t bj me shtje t akides, me shtje t
Sunetit dhe bidatit, me shtje q kan t bjn me hadithet e dobta dhe t vrteta, apo
shtje q kan t bjn me fikhun dhe rregullat, si dhe shtje te dauetit -, a pajtohet dija
islamike me deduktimin e tij, apo jo? Meq ne s'do t vendosim fen apo t mbrrijm
forc n dauet, prve duke pastruar menhexhin [metodologjin] ton, kur nxjerrim apo
deduktojm dshmit. Pra, nse n nxjerrjen dhe deduktimin e dshmive kemi nj
menhexh t qart, shoqria jon, thirrsit, njerzit q identifikohen me Islam dhe i tr
umeti do t jet i fort, sepse burimet dhe qndrimet e dijetarve q bjn verifikimin, do
t bashkohen n parimet e ligjit hyjnor dhe parimet e nxjerrjes s vendimeve ne akide,
rregulla, msime dhe shembuj.
Nse e kuptoni kt, gjejm se disa nga sekularistt q kundrshtojn ligjin hyjnor dhe
fen, si dhe socialistt e t ngjashmit me ta, gjejn brenda Sires at q mund t nxirret
pr mnyrat/rrugt e tyre. Socialistt thon se socializmi i tyre mund t nxirret nga Sira,
si sht shprndarja e pasuris te t gjith, madje, edhe shprndarja e grave te t
gjith[!], me an t prdorimit t rrfenjave t pejgamberit rreth vllazrimit mes
muhaxhirinve dhe ensarve. Sepse nj person trashgonte nga vllai i tij jo vllai nga
gjaku, por vllai n fe , me t cilin e kishte vllazruar pejgamberi [salallahu alejhi ue
selam]. Pra, ata trashguan nga njri-tjetri, derisa u shpall thnia e Allahut:
Lidhja e gjakut [farefisi] sht m e afrt [sa i prket trashgimis] n vendimin e
caktuar nga Allahu [el-Enfal, 75]
Kshtu, lidhur me pasurin, ata e prdorin kt si dshmi pr socializmin e tyre se
[kinse] kjo sht baza e socializmit pr t cilin ka thirrur pejgamberi [salallahu alejhi ue
selam]. Disa prej tyre prdorin si dshmi pranin e grave n prkujdesje [ndaj t
plagosurve] gjat luftimeve si baz pr przierje mes gjinive. Ajo far kan pr qllim
ata [socialistt] sht przierja e ndaluar dhe se nuk ka kurrfar problemi q nj grua t
punoj s bashku me nj burr brenda do fushe, qoft n at mjeksore apo n ndonj
tjetr. Kshtu, brenda disa ngjarjeve, ata gjetn nj shteg pr te kjo, duke marr ngjarje t
caktuara dhe duke i shqyrtuar ato, duke u br fakih [jurist!], edhe nse personi s'ka
fardo qoft autoriteti n Islam!
Ndaj, Sira prbhet prej rrfenjave, informatave e tregimeve dhe, si pasoj, nxjerrja e
vendimeve s'mund t formohet duke pranuar n trsi at q gjendet n Sire, derisa ajo
dshmi t jet verifikuar si autentike dhe pastaj t shihet nga aspekti i deduktimit. Nse
kemi mbrri kt faz, ather ka pjes t caktuara q un do t'i l anash, pr shkak t
kohs, dhe kjo shtje, n fakt, sht shum e rndsishme dhe krkon qartsim t
mtutjeshm. Mirpo, do ta prfundojm duke prmendur temn e ksaj ligjrate dhe

17

MBUROJA.net
konkluzionin rreth asaj q sht prmendur m hert, s bashku me t kuptuarit e
parimeve t cilat jan t domosdoshme pr ne t'i msojm pr miratimin e Sires si edhe
pr deduktim e t kuptuar.
1. Parimi i par sht t organizohet fortsia e burimeve n tri grada. Grada e par sht
Kur'ani i lavdishm, kshtu q fardo q tregon Kur'ani, ajo z vend para t gjithave.
Pastaj Suneti i pejgamberit [salallahu alejhi ue selam], q sqaron at far gjendet n
Kur'an. Suneti sht ajo q sht verifikuar se sht br nga pejgamberi [salallahu alejhi
ue selam], qoft nprmjet transmetimeve t hadithit ehad [t vetm] apo nprmjet
transmetimeve t hadithit muteuatir [t shumfisht], qoft me zinxhir t transmetimit
q jan sahi ose hasen. Kshtu, nse nj hadith sht verifikuar, ather mund t merret
n Sire dhe ka prparsi para do gjje [pas Kur'anit].
Ajo q pason sht marrja nga shpjegimet e dijetarve - ndr sahabt dhe ata pas tyre rreth ajeteve t Kur'anit apo haditheve nga Suneti. Sepse ata kryesisht e shpjegojn
Kur'anin bazuar n dijen e tyre rreth Sunetit t el-Mustafas [salallahu alejhi ue selam].
Grada e tret sht ajo q ka arritur n librat e Sires. Nse n librat e Sires gjejm dika
q nuk kundrshton Librin dhe Sunetin, mund ta marrim at, meq kjo nuk bie n
kundrshtim me Kur'anin dhe Sunetin, posarisht nse dijetart kan rn dakord rreth
verifikimit t tij. Kshtu, nuk sht e gabuar pr n t pranojm at, ashtu si e kan
prmendur disa dijetar, dhe s'ka dyshim q Sira mund t verifikohet edhe m fort nga
rrfenjat e Bijve t Israilit meq pejgamberi [salallahu alejhi ue selam] ka br lshim n
marrjen e rrfenjave nga Bijt e Israilit, duke thn:"... transmetoni nga Bijt e Israilit.
S'ka problem n kt ..."
Pra, ne nuk i pranojm rrfenjat e tyre e as nuk i shprfillim. Sa i prket asaj q ka t bj
me Siren dhe q nuk e kundrshton tekstin e Kur'anit apo t Sunetit, ather s'ka
problem n pranimin e transmetimeve t tilla. Sepse dijetart kan prmendur se ato
mund t merren pr sa koh q nuk bien n kundrshtim me at q gjendet n Libr dhe
n Sunet n parime dhe n degt e Sires. Ky sht parimi i par.
2. Parimi i dyt n t kuptuarit, t lexuarit dhe vlersimin e Sires sht se nga Sira mund
t prftohen dobi q kan t bjn me dauetin, me imanin dhe me dijen. Kshtu, sht
obligim pr kdo q e lexon Siren apo prmend at q gjendet n t q t'i kushtoj
vmendje t posame pranis s t gjitha shtjeve q e kan vendin e tyre. Pra, nse nj
rrfenj thekson ndonj betej apo at far i ka ndodhur pejgamberit [salallahu alejhi ue
selam] dhe sahabve t tij, qllimi i saj sht t forcoj imanin n zemra, dashurin ndaj
pejgamberit si edhe lidhjen e tyre me Siren e el-Mustafas [salallahu alejhi ue selam]. N
kt rast, t pranosh Siren, pr shkak t ksaj, sht n prputhje me parimin e par q
pam m hert.

18

MBUROJA.net
Pastaj, nse n Sire gjendet dika q kundrshton ndonj vendim t dijetarve lidhur me
teuhidin, tefsirin e Kur'anit, Sunetin, dauetin, vendimet dhe rregullat e fikhut, ather
duhet t bhet sqarim, n mnyr q t mos formulohet ndonj rrfenj q ka shtje t
refuzuara lidhur me ligjin hyjnor.
Aspekti i dyt i ktij parimi sht interesimi pr shtjet e fikhut dhe t dijes, duke
kqyrur Siren pr dijen q mund t nxirret nga ajo. Domethn, kur nj nxns dijeje
vlerson Siren jo vetm si nj rrfenj apo tregim, por e sheh at nga aspekti i prfitimit
t dobive lidhur me rregullat e fikhut.
Merrni pr shembull tregimin e betejs s Hudejbijes apo, n fakt, pushtimin e
Hudejbijes, prej t cils Ibn Kajjim prftoi nj numr dobish q kan t bjn m fikhun,
si jan aktet e adhurimit, bashkveprimet shoqrore, madje edhe shtje q kan t
bjn me shtetin Islamik dhe njerzit autoritar, mbretrimin dhe gjendjet q e fascinuan
at. Kjo, pa dyshim, sht nj pikpamje madhshtore e fikhut, i cili sht i detyrueshm
pr nj nxns dijeje gjat analizs.
3. Parimi i tret pr vlersimin e Sires sht se Sira e pejgamberit [salallahu alejhi ue
selam] bn dallim mes teuhidit dhe shirkut. Kshtu, Sira e tij s'sht thjesht nj Sire e nj
lideri t nj partie politike apo e ndokujt q ka krkuar pushtet apo dika t ktij lloji,
por ajo paraqet nj shtje madhore, q sht shtja m madhore q mund t krkohet
teuhidi i Allahut.
Pr kt shkak, mund t vresh se dijetart verifikues, t cilt i kushtojn rndsi shtjes
s teuhidit, si Ibn Tejmije, Ibn Kajjim, Imam Muhamed ibn AbdulUehab dhe t tjer pas
tij, shikuan n Sire dhe n ngjarjet q ndodhn n t dhe e identifikuan kt me betejn
mes teuhidit dhe shirkut. Kshtu, kushdo q shikon n librin e Sires s Abdilahut, birit
t imamit [rahimehullah], do t shoh rndsin e tyre lidhur me dobit e betejs mes
teuhidit dhe shirkut. Ky sht nj deduktim i sakt, sepse bazohet n nj deduktim q ka
t bj me zbatim, gj q ishte edhe realiteti i pejgamberit dhe i shoqruesve t tij.
Njerzit q kqyrin Siren, jan pajtuar rreth ksaj beteje mes thirrsit pr te Allahu - apo
udhheqsit t thirrsve, apo udhheqsit t t drguarve [salallahu alejhi ue selam] dhe mes idhujtarve, mosbesimtarve q jan kokfort ndaj Allahut dhe t drguarit t
Tij. Allahu i ka thn t drguarit t Tij:
Thuaj:'Kjo sht rruga ime. Ju thrras pr te Allahu me urtsi, un dhe ata q m
ndjekin. I lartsuar sht Allahu! Dhe un nuk jam nga ata q i shoqrojn ortak Atij
[n adhurim]' [Jusuf, 108]
Allahu sqaron se synimi i rrfenjave sht t parashtrohen shembuj dhe msime. Allahu
i lartsuar ka thn:
Vrtet, n rrfenjat e tyre ka msim pr njerzit q kuptojn. Ky [Kur'ani] s'sht
thnie e falsifikuar ... [Jusuf, 111]

19

MBUROJA.net
Kjo sht e mirnjohur te dijetart.
4. Parimi i katrt sht pr dijetart, pr nxnsit e dijes dhe pr thirrsit, me qllim q t
mos i qasen Sires pa njohuri. Pra, s'duhet t mendohet se Sires mund t'i shtohet apo t
hiqet dika. Dhe, ndoshta, keni dgjuar pr ata q prpilojn tregime, qoft n libra apo
n ligjrata, ku autori apo folsi prmend ngjarje nga Sira dhe pastaj i shton analizn e
vet, duke menduar se Sira nuk prmban tjetr vese rrfenja t cilave bn t'u shtohen
gjra. Kjo sht e gabuar dhe, n t vrtet, e pavlefshme.
Ndaj, Sira sht Sira e el-Mustafas, e cila nuk pranon shtojca t ngjarjeve q ndodhn n
t. Nse dikush do t shpjegoj at q sht verifikuar, ather kjo sht e mir pr
sqarim dhe nj komentim pr njerzit, q t marrin shembuj dhe dobi. Sa i prket shtimit
n rrfenja, kjo sht e gabuar dhe prbn nj lloj t t folurit rreth Allahut pa dije, madje
edhe lloj gnjeshtre ndaj pejgamberit [salallahu alejhi ue selam].
Kshtu, pr shembull, dikush mund t mos e prmend si duhet hadithin rreth disa
betejave. Ata, po ashtu, prmendin disa hadithe lidhur me disa ngjarje q zun vend n
Mek me sahabt e pejgamberit dhe zotimin pr besnikri n Akabe, si dhe migrimin e
sahabve n Etiopi dhe ngjarje t ngjashme, t cilat nuk jan me vend aspak dhe jan
shtojca pr tregime t rrejshme.
Kjo nuk duhet t veprohet assesi, meq shtja sht tepr e rnd sa i prket gnjimit
ndaj Sunetit t pejgamberit [salallahu alejhi ue selam]. Shembulli m i shquar i ktij
paralajmrimi sht thnia e pejgamberit [salallahu alejhi ue selam], q sht nj hadith
muteuatir:
"Kushdo q gnjen qllimisht ndaj meje, le t prgatitet pr nj ndenjes n Zjarr".
5. Parimi i fundit sht maturia n kritikn ndaj asaj far kan theksuar dijetart rreth
Sires. Kjo Sire ka nj pozit dhe shum prpiqen t'i mashtrojn dijetart apo t'i dnojn
ata me at q sht e pavend dhe n kt nxitohen. Rrfenjat e Sires dhe verifikimi i tyre,
si dhe ixhtihadi n komentimin e qllimeve t saj jan t shumta.
Kshtu, nse nj rrfenj apo nj biografi e pejgamberit [salallahu alejhi ue selam] a e
sahabve nuk bie ndesh me tekstin e Librit dhe t Sunetit, apo s'sht e pavlefshme dhe
ka t bj me akide apo me ligjin hyjnor dhe Sunetin, ather qllimi i saj pranohet nga
dijetart. Pra, nuk mundet dikush t na vjen e t thot se ka transmetuar nga Sira at q
s'sht verifikuar, q mund t jet nj hadith i dobt n Sire, dhe t ngjashmet m kto.
Ndaj, baza tek ata sht ajo far tashm jua prmenda lidhur me prhapjen e Sires, pr
sa koh q nuk sht transmetuar nga ajo q sht e pavlefshme dhe e refuzuar. Kjo
sht nj baz madhshtore, nga rndsia e s cils s'mund t iket, sepse kritika e
njerzve pr dije apo orvatja pr t'iu qasur atyre pa dshmi t qarta sht e
papranueshme dhe, madje, mund t jet shkak pr shtje t dnueshme.

20

MBUROJA.net
Ka edhe disa t tjera shtje, por ksaj here po e lm me kaq.
E lus Allahune lavdishm, m t lartin, t na bj dobi me Sire t pejgamberit [salallahu
alejhi ue selam], t na jap dobi n at q e msojm, dhe t na e shtoj dijen, punn e
udhzimin. Dhe e lus Allahun t na e ndreq fen ton, e cila e mbron shtjen ton, dhe
t na i ndreq punt e ksaj bote dhe fundin ton. Dhe e lus Allahun t'i korrigjoj
prgjegjsit e punve tona, t'i udhzoj ata dhe t'i largoj nga njerzit e rregullimit e t
korrupsionit. E lus Allahun t na bj nga ata q bashkpunojn me ta n bindje ndaj
Allahut dhe n drejtsi, jo nga ata q bashkpunojn n mkat dhe armiqsi. Dhe e lus
Allahun pr mua, pr ju dhe pr do musliman, pr nj fund t drejt, me nj lumturi t
prhershme. Dhe lutjet, paqja dhe bekimet qofshin mbi pejgamberin Muhamed.

- Pyetje-prgjigje
Pyetje: Disa dijetar prmendin se prpjekjet e njerzve t drejt n devotshmrin e
tyre, si namazi etj., bien n kundrshtim me at far bnte pejgamberi [salallahu alejhi
ue selam]. far qndrimi duhet t marrim n kso rastesh?
Prgjigje: I tr lavdi i takon Allahut. Veprimet e dijetarve nuk jan dshmi mbi ligjin
hyjnor, por dshmi sht vetm far tregon Libri dhe Suneti, si dhe veprimet e
sahabve [riduanullahi alejhim], nse jan n pajtim me kt. Ajo far prmendet n
biografit e disa dijetarve, duhet t ndahet n kategori: ajo q mund t interpretohet, si
sht rasti kur disa prej tyre qndronin tr natn n namaz, gj q kundrshton Sunetin,
apo se disa prej tyre e lexonin tr Kur'anin pr do dit, si transmetohet nga Imam eshShafi'i [rahimehullah] se ai, gjat ramazanit, e lexonte tr Kur'anin gjashtdhjet her.
Pastaj, ajo q sht transmetuar nga disa prej tyre se Uthmani [radi Allahu anhu] e
kryente tr Kur'anin n nj rekat afr Kabs, gj q sht e vrtet, dhe gjra t
ngjashme. Nga dijetart kto jan interpretuar t jen ndr gjrat q disa dijetar nuk i
vepronin vazhdimisht, por vetm nganjher. Sa i prket plotsimit t Kur'anit, dijetart
e kan vlersuar kt n dritn e hadithit ku pejgamberi ka thn:"... nuk duhet t
plotsohet pr m pak se tre dit". Kjo sht pr kdo q ka mundsi. Kurse, sa i prket
shfrytzimit t nj kohe t vlefshme si ramazani, ku personi dshiron ta kryej tr
Kur'anin n nj koh t shkurtr, ather seleft e kan br kt, prandaj sht e
lejueshme, dhe hadithi kuptohet nga ky knd. Njlloj, sa i prket shtjeve t namazit
dhe faljes s namazit gjat tr nats, nse kjo bhet rregull dhe praktik e prgjithshme,
kjo e kundrshton Sunetin. Sa i prket atij q ka zemr t forcuar dhe lutet/falet, dhe bn
njrn nga kto gjra vetm nganjher, ather ky sht interpretim i tij dhe Suneti
sht gjyqtar vendimtar mbi kt veprim t tijin.
Disa tregime rreth dijetarve apo rreth t devotshmve n vetvete mund t jen t
pavlefshme dhe t transmetuara n mnyr t pasakt. Pr shembull, ajo q sht

21

MBUROJA.net
transmetuar nga Ahmed si tregim mbi asketizmin [zuhd] e tij, sht e shpikur, dhe t tilla
jan edhe disa tregime rreth Imam Shafi'i, t cilat i kan vn n pah dijetart.
Po ashtu, disa gjra q jan transmetuar rreth njerzve t drejt jan t pavlefshme n
dritn e ligjit hyjnor dhe s'sht e lejueshme t pranohen, edhe nse njerzit kshillojn
me to. Si t tilla, kto tregime japin nj imazh dhe nj shembull negativ pr t'u pasuar.
Pr shembull, dit e nat filani hante vetm rrepk, duke thn:"Pr dy dit nuk gjeta gj
tjetr ve rrepkave", pr shkak t interesimit t madh n krkimin e dijes. Pr pes dit,
ai mbeti pa ngrn gj, pasi bleu peshk por nuk e hngri, pr shkak se ishte i zn me
krkim t dijes! Apo se filani donte ta lironte veten nga e keqja dhe zvarritej pr tok, me
qllim q ta msonte veten pr intensitetin e dnimit n xhehenem!!
Shembujt e ktyre tregimeve jan t pavlefshme dhe nuk bn t'u tregohen njerzve,
sepse paraqesin nj imazh dhe nj shembull negativ. Njerzit kan nevoj pr Sunetin e
el-Mustafas [salallahu alejhi ue selam], Siren e sahabve [radi Allahu anhum].
Pejgamberi ka thn:"Prej jush m s shumti un i frikohem Allahut. Megjithkt,
agjroj dhe e ndrpres, falem gjat nats dhe fle, dhe gjithashtu martohem m gra. Pra,
kushdo q kundrshton Sunetin tim, s'sht nga t mit".
Prkryerja qndron n udhzimin e tij [salallahu alejhi ue selam], kshtu q teprimi me
tregime q e zbusin zemrn nga ajo q s'sht e vrtet n ligjin hyjnor, nuk sht e
lejueshme, meq kjo sjell rezultate negative duke pasur mendime jo t mira rreth
njerzve q na kan paraprir apo duke gnjyer ndaj tyre.
Pyetje: far mendoni rreth librave t Sires si er-Rahik el-Mekhtum [Nektari i Vulosur]
dhe librit t Ebu Bekr el-Xheza'irij?
Prgjigje: Kto libra prmbajn dobi. er-Rahik el-Mekhtum sht libr i mir dhe, po
ashtu, edhe ai i Ebu Bekr el-Xheza'irij. Ka disa shtje q jan diskutuar nga dijetart e
Sires, por megjithkt jan m t dobishme sesa disa punime tjera, t cilat jan punuar
kohve t fundit.