Professional Documents
Culture Documents
ျမန္မာ့ စြယ္စုံက်မ္း - အတြဲ (၈) အပုိင္း (က)
ျမန္မာ့ စြယ္စုံက်မ္း - အတြဲ (၈) အပုိင္း (က)
ïçêí
¬©ÙÖiè
¬§¼µ·ºåi«
ßÜåißÙ»ºåÒ®¼ÕË
ú»º«µ»ºÒ®¼ÕË
¶®»º®³Û¼µ·º·Ø¾³±³¶§»º°³¿§¬±·ºå
"«-®º å «¼ µ ® c× ° ³å®Ü
¿¬³«º§¹ª®ºå/Ì»º« ¼µ ¿ª¸ ª³¨³å§¹« "°Ùô º°Øµ« -®ºå°Ü °Ñº §Øµ« ¼µ ¿«³·ºå °Ù³ ±¿¾³¿§¹«º3 «¼ µå«³åú³«-®ºå ©¯´¬ ¶¦°º
ªÙô º« ´°Ù³ ¬±Øµå ¶§Õ©©º¿§ª¼ ®¸º®²ºñ
¨·º¿§æ¿«-³ºÓ«³å§µöb¼Õªº®-³å
Òß¼©¼±Ï ±©·ºå°³¯ú³ Û¼µ·º·Ø¶§Õ ±µ½®¼»ºòòòòòòò ï
°¼®ºå¿ú³·º¶ùߺ ®§¹á ¯Ö©½µ±³úͼ±²º¸ ¬§·º·ôºòòòò çì
»³å®Ó«³å¿±³ ¬¿»³«º©¼µ·ºå öÜ©§²³úÍ·ºòòòòò îè
¿±Ù婼µå¬³å¶§·ºå¶½·ºå ¿ú³ö¹¬©Ù«º ¿¯å¦«ºð·º±²º¸
¿©³·º¬¿®ú¼«Ãÿö-³¸ð¹úÍ·º©»º££òòòòòòòòòòòò èï
¬§·ºòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò íçî
Ãû©º«¿ª³·º ¬¬§º½Øú±²º¸ ¬c´å££òòòòòòòòòò ïîí
¨´å¯»ºå±²º¸ ¿ú±©;𹩮-¼Õåòòòòòòòòòòòòò ìðê
¿Ó««ÙÖ¦Ùôº Ƴ©º±¼®ºå½Ö¸ú±²º¸ ù§º½-§»ºå½-Ü¿«-³º ïèï
¬ß« ·Í«º¿§-³§·º®Íú±²º¸¬®Ï·ºòòòòòòòòòòò ìîë
Û¼µ·º·Ø¿©³º¬ªØ»²ºå©´ ¿ªå°³å½Øú¿±³ ¿»³ºðÜö-·º
°³¿úå¯ú³Þ«Üåòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò îïí ±¼§ØD¬Ø¸¦Ùôº¬±Ùôº±Ùôº
ùµ©¼ô ¶®»º®³Û¼µ·º·Ø¿©³º«¼µ ©²º¿¨³·º¿±³®·ºåòò íðé ¬»³¿ú³ö¹ «³«Ùôº¿ú嬩٫º ¿ª¸ª³ú¿±³ ¿¯å
¿©³ºªÍ»º¿ú嬫-¼Õ嶧ձ²¸º ¶®»º®³¸Û¼µ·º·Ø¿úå±µ½®¼»º íêí §²³ú§ºòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò çë
°°º¿úå±³®« Û¼µ·º·Ø¿ú姹 ¬¶®·º«-ôº±²º¸ ¶®»º®³ ±«ºúͼ©¼µÇÄ þ³©º±¿¾³ ¿ª¸ª³±²º¸ ±¼§ØD§²³ ïîë
ß¼µªº½-Õ§ºð»ºÞ«Üåòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò ìéí ¿«-³«º¬®-¼Õå®-¼Õ忪¸ª³¿±³ §²³òòòòòòòòòòíïê
©¼«-±¼¬§º ¬ú§ºú§º «®Y³¿¶®Þ«ÜåÄ ¬©Ù·ºå§¼µ·ºå«¼µ ¿ª¸ª³¶½·ºåòòòòòòòíîí
ª´Ç¬¿Ó«³·ºå ¿ª¸ª³¿±³ ¬©©º§²³òòòòòò ìíð
®ÆO¼®§ý¼§ù¹¿½æ ¬ªôº¬ª©º«-·º¸°Ñºòòòòòòò ïëê
®öÚª³ô´ ¬½®ºå¬»³åòòòòòòòòòòòòòòòòò îéì ªµ§º ·»ºå¿¯³·º©³ ¬¶¦³¶¦³
°Üå§Ù³å¿ú姲³òòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò íìì ú±Øåµ ®Í»åº ¬¿¶½ ¿·Ù°³ú·ºåòòòòòòòòòòòòòòòòòòïíê
¿¶®³«º§¼µ·ºå ßµùx±³±»³òòòòòòòòòòòòòòòòòìëç °Üå§Ù³å«µ»º±Ùôº¿ú嫼µ ¬«-¼Õ嶧ձ²º¸ ªµ§º·»ºåòòòòòíéì
±µ½ µ® ð·º ¿Ó«³·ºå°Øµª·º ¬³åª§º½-¼»ºðôº ¿§-³ºúÌ·º¦Ùôº
¬¯¼µ¬¿¶§³®§¹±²º¸ ±cµ§º¿¦³º¶§Æ³©ºòòòòòòòò íê ¬¿®ú¼«»º©¼µÇÄ ¬®-¼Õå±³å «°³å»²ºåòòòòòòòò ïë
Ãö§Õ©º¶§Õ©ºÅ´3á ¿§æ®´¨´åª²ºå ¶§Õ»ºå¶§Õ»ºå®²ºúÍ·º¸££ îîé ú»º±´«¼µ ª«º»«º®Ö¸ ½µ½Ø«³«Ùôº»²ºåòòòòòòòòòïèë
«µ»ºå¿¾³·º¿½©º ùµ©¼ô§¼µ·ºå©Ù·º ¿§æª³±²º¸ «ß-³ ª´±¼®-³å¿±³ «°³å½µ»º°³åòòòòòòòòòòòòòòòíìç
©®-¼Õåòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò íìè ±®¼µ·ºåð·º ¶¦°ºú§º©½µ«¼µ¬¿¶½½Ø±²º¸ ¿¶§å§ÙÖòòòòòòìíë
¦ÙÖ˦ÙÖËÛÙÖËÛÙÖË ©Üå®×©º±²º¸ ±Ü½-·ºå®-¼Õåòòòòòòòòòòòò ìðï ¿ª³«Ü¨µ§ D©º ª´©¼µÇƳ©º
©¿¶®ú§º¶ ½³å ¿ù±®-³å ¬¿»³«º©¼µ·ºå ôѺ¿«-å®× ®¿§æ®Ü« ¨Ù»ºå«³å½Ö¸¿±³
«®Y³¿§æ©Ù·º ÛÍ·ºå±Ü姻ºå ¬¨Ù«º¯ØµåÛ¼µ·º·Øòòòòòò é Û¼µ·º·ØÞ«Üåòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòçç
Ñ¿ú³§Ä °°º©ª·ºåÛ¼µ·º·Øòòòòòòòòòòòòòòòò ìî ±³±»³¿©³º §-ËØ ÛÍØǧص±®¼µ·ºåòòòòòòòòòòòòòòòòïêð
©©¼ô¬Þ«Üå¯Øµå «®Y³¸ª´¿»«Î»ºåòòòòòòòòòòò ëè «®Y³¸©·ºå®³®× ¿ª-³¸»²ºå¿ú嫼µ ¿¯³·ºúÙ«º½Ö¸¿±³
¬¿úÍË©µ¼·ºåÄ ÃÃß·ºå»°ºÒ®¼ÕË££òòòòòòòòòòòòòòòò ïéç ²Üª³½ØÞ«Üåòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò ïèç
¬¿®ú¼«»ºÄÃïٰºÆ³ª»º££òòòòòòòòòòòòòòò îïê ¬¼Û¼lôÛ¼µ·º·ØÄ ¿úÍå¿Å³·ºå ¬ô´ð¹ù ¬¿©Ù嬿½æ®-³å«¼µ
ż®ðÛ[³¿©³·º¿°³·ºå®Í Û¼µ·º·Ø«¿ªåòòòòòòòòòòíïì ¿¦³º¶§±²º¸ ±«&©ª«Ú³úͲºÞ«Üåòòòòòòòòòòòìëë
Ãë±²ºå¶§²º££òòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò ìïî ¶§²º ¿©³º±³ú»º ¬¿¶½½Ø
¬¼Û¼lô¶§²¸º$ Òß¼©¼±Ï©¼µÇ ¿úÍåÑÜ嬿¶½°¼µ«ºú³¿ù±òò ìïé
¶®»º®³Û¼µ·º·Ø ¬°¼µåúÄ °«º®×ªµ§º·»ºå ¦ÙØËÒ¦¼Õå¿úå °Ü®Ø«¼»ºå
±°º§·º§»ºå®³ªº ©¼ú°<³»º Þ«Üåòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò îèë
¿ú±Æ·ºá ±¼µÇ®Åµ©º ¿ú§¼¿©³«ºòòòòòòòòòòòò îð c¼µú³å«¼µå«Ùôº®×®Í¿§¹«º¦Ù³åª³±²º¸ »©º§±§´¿Æ³º§ÙÖ ìîè
ßŵ ± µ © °°º © ®º å
"«-®ºå©Ù·º ®-³å°Ù³¿±³¶§-»³©¼µÇ«¼µ ¿¶¦úÍ·ºå¨³å¿§±²ºñ °³c×±´±²º ®¼®¼®²º®Ï®Í©º®¼3 ¬±¼Mк¬¿¶¦á ßŵ±µ©¬¿¶½
®²º®Ïä«ôº¿»Ò§Ü«¼µ ®Í©º¿«-³«º©·ºÓ«²¸ºú»º ¿¬³«º§¹¿®å½Ù»ºå®-³å¶¦·º¸ °°º©®ºå¨µ©º±·º¸¿§±²ºñ ¬«ôº3 ¬¿¶¦®¿§åÛ¼µ·ºúͼ¬Ø¸
/Ì»ºå¨³åú³°³®-«ºÛͳ©Ù·º ¶§»ºª²º¦©ºc׿ª¸ª³ú»º ©µ¼«º©Ù»ºåú¿§±²ºñ
1
AD;v,mhô a*smh AkZGef
csKyf csmcsDu avmhAD;Am;A7Gwftm; av,mOfysH xkwf 1620 jynhEf pS w f iG f AD;v,mhonf tm;bG\J7 7yfwvef
vkyaf 7;Xme 0ef-u;D tjzpf cef\xm;vdu k f7m ol. aqmif pm;. orD;jzpfol wEkdifiv H ;Hk wGif tcsr;f omqH;k tarGcH
7Gufcsufonf txl;atmifjrifojzifh csmcsDuyifv~if trsKd;orD;ESihf vufxyfonf? a0vrif;om; csm;ESihf
avmhAD;Am;A7Gwfonf ppfav,mOfysHrsm;udk rsufvSnfh pydef rif;orD;wk\d vufxyf7ef tm;bG\7J A7Pwkpd m;u aph
jyovdk xkwv f yk vf u kd o f nf[k jcD;rGr;f cJ7h .? 1941 ckEpS f pyfaepOfwiG f csm;tm; pydeEf dik if H r'7pfjrdK\awmfo\kd ukd,f
arvrStpjyKI avmh AD;Am;A7Gwo f nf axmufyahH 7;Xme wkdifoGm;a7muf aphpyf7ef Awfuif*rfpm;u aoG;aqmif
0ef-uD;tjzpf aqmif7GufcJh7m 1942 ckESpfwGif tiSm;cs onf? ol. aoG;aqmifcsuft7 csm;vnf; r'7pfjrdK\
ta-uG;ay; Oya'qdkif7m jAdwdo~tkyfcsKyfa7;rSL;tjzpf awmfo\dk Awfuif*rfpm;ESit fh wl oGm;a7mufonf? ok\d7m
tr=xrf;7ef tar7duefjynfaxmifpo k \dk apvFwfjcif;cH7 wGif Awfuif*rfpm;. armufrmpGm qufqHr=a-umihf
onftxd jzpfonf? 1943 ckESpfrS 1945 ckESpftxd vufxyfa7; tpDtpOf rajyrjypfjzpfum ysufjym;cJ7h &Hk
wHqyd fawmf0ef-uD;tjzpf cef\tyfjcif;cHc7Jh onf? 194^ck ru pydeEf iS hf jAdwed fEikd if Hw\kd ppfjzpfymG ;cJ7h onf? ok\daomf
rS 1953 ckESpt f xd e,l;A7ef;ZGpw f Uodv k f t"dywdt vnf; AD;v,mhtay:bk7ifESifh a0vrif;om; csm;wkd\.
jzpf wifajr|mufjcif; cH7onf? wd7k eG w f w kd Uodvk f/ armifh txif-uD;r=onf ysufjy,f oGm;jcif; r7Sd&Hkru 'sLbGJ\
tvDqefwUodv k w f \krd S Oya'yg7*lEiS fh pmayyg7*lb\JGx;l jzihfyif wkd;wufjcD;ajr|mufjcif; cH7avonf?
rsm;udk toD;oD; jcD;jr|ifhjcif;vnf; cH7onf? 1625ckESpf rwfvwGif yXr*sdr;f bk7ifuHuek fI csm;
avmh AD;Am;A7Gwfonf atmifjrifr= / Edkiif aH 7;o rif;om;onf yXrcsm;bk7iftjzpf eef;wufonf? xkd
rm;ESihf ppf/Edik if aH 7;orm;ESihf owif;pmavmu/ jAd ESpf arvwGif r'7pfjrdK\o\dk oGm;pOfuawG\cahJ om jyifopf
wdo~tifydki, f m. obm0tajctjrpfrsm;/ uHudk rif;orD; [ife7Dtufwm rm7D,m;ESiv fh ufxyfz\dk aphpyf
r,HkESihf / atmifjrifa7;twGuf aomhok;H csuf paom 7ef csm;bk7ifu AD;v,mhtm; apvFwjf yefonf? aemuf
pmtkypf mwrf;rsm;pGm a7;om;xkwfa0cJhonf? ESpw f iG f AD;v,mhtm; pydeEf idk if H au;'pfjrKd \udk wku d cf u
dk 7f ef
acgif;aqmifapvFwfvu kd 7f m ta7;&=H;edrfo h jzihf ygvDref
AD;v,mhô a*smh (c7pf 1592 1628) ? ? t*vdyf vFwfawmfu tjyif;txef jypfwif&=wfcsjcif; cH7aomf
eef;wGi;f om;/ bk7ihftcspfawmfESihf EkdifiHjyKock rdef a*smh vnf;/ bk7ifu ygvDrefudk zsuo f rd ;f ay;vku d o
f jzihf AD;v
AD;v,mhudk 1592 ckEpS f -o*kwv f 287ufae\wiG f vufp ,mh csrf;om7m 7cJhonf?
wm&=dif,me,f A&kpADjrdK\wGif zGm;jrifonf? qma*smhAD; xkdjyif AD;v,mh. armufarmufrmrm jyKrlr=rsm;
v,mh. 'kwd,om; jzpfonf/ a-umihf r-umrD t*vefEiS hf jyifopfwd\k ppfjzpfonhf t
AD;v,mh 13ESpt f 7G,wf iG f zcifjzpfou
l ,G v f eG o f nf? ajctxd a7mufc7hJ onf? 162^ ckEpS w f Gif jyifopftpk;d 7
touf 18ESpfwiG f jyifopfEkdiif Hokd\ oGm;a7mufI 3 ESpf tm; awmfvSefae-uaom [sL;*sEd;k wkd\ tckdit f rm wyf
r~aexkdiu f m uk, d fvufavhusifah 7;zufwGif txl;oif pG7J m &kd7, S cf w
H yfjrdK\o\dk AD;v,mhtm; vufeuf tajrmuf
,lwwfu`rf;cJo h nf? yifud, k &f kyf7nfuvnf;vSI trl tjrm;jzihf tultnDoGm;7ef apvFwfvdu k f7m [sL;*sEkd;
t,modraf rG\ol jzpfonht f jyif/ uk, d v
f ufavhusio fh jl zp wk\u d tulrcHonht f jyif jrKd \o\ydk if r0if7ef wm;jrpfojzihf
fojzihf ukd,f[efvSaom AD;v,mhtm; yXr*sdrf;bk7if AD;v,mhonf aemufqkwfc7Jh onf? ([sL;*sEk;d &=?)
onf tvGefEpS fouf cspcf ifawmfrlonf? bk7ifu cspf r-umrD &kd7S,fjrdK\okd\ wzefoGm;a7muf7ef ykd\prpfjrdK\wGif
cifjrwfEkd;pGmjzihf ac:onhf pwDeD[laomtrnfjzihf vl tpDtpOfrsm; jyKvkyaf ecJph Of 7mxl;cef\xm;r=ESifh pyfvsO;f
odrsm;cJoh nf? r-umrD tm;bGJ\7qRm;qufudk qufco H l I ol\tay: rausreyfjzpfaecJhaom *`ef zJvwefqko d l
tjzpf ajr|mufpm;cH7onf? 1618 ckESpfwGif AD;v,mh ppfAdv k u f av; wOD;u vkyf-uHojzihf 1628 ckEpS f -o
onf qmbG\Jjzihf olaumif;jyKc7H &Hkru rm;uGpb f \J7G Awf *kwfv 23 7ufae\wGif uG,fvGefonf?
uif*rfpm;tjzpf jcD;jr|ihfjcif;cH7onf? 2 ESpftwGi;f bk
7ifrif;jrwfonf AD;v,mhtm; bG\Jx;l /*k+x f ;l /7mxl;-uD; AkZeG ?f ?AkZeG o f nf u7yfpaw;pD;ac: tcGrH m oW0g
rsm;jzihf pkykjH cD;jr|ivhf du
k f7m bk7ifrif;jrwfyif vltrsm;. rsdK;aygif;wGif tjrD;7Snfaom taumifrsdK; jzpfonf?
jypfwif &=wfcsjcif; cH7&Hkru/ rvkdrkef;xm;jcif;yg cHcJh ,if;onf ueef;ESifh wrsdK;wnf; jzpfonf?
7onf? AkZGeftrsdK;rsdK; 7Sdonf? ,if;wdk\rSm AkZGefwkyf/ AkZGef
2
AkZGef
3
AkZGef
4
AkZGef Akoô 0DvsH
AkZGefvHk; ? ? (ueef;&=? )
5
Al*def;AD;ôvl0D tefwGef; 'g AlzGefôaZmhZuf
6
AlzGeôf aZmhZuf Alva*;7D;,m;EkdifiH
pufwifbmv ^ 7ufae\wiG f Am*ef'eD ,fY zGm;jrifonf? AlzGefonf 1^35 ckESpfwGif pwufzifa[; a7;om;
zcifrmS Am*ef'DygvDrefwGif aumifpDv-l uD; wOD;jzpf.? aom [if;oD;[if;7Guf pwufwpfynmpmtkyu f dk bm
AlzGeo f nf Oya'ynm7yfudk *sufZ;l tpfaumvdyfY oif omjyefxw k af 0onf? 1^40 jynfEh pS w f iG f EsLwef.zvyf
,ljyD;aemuf avmu"mwfynm7yfrsm;udk qufvuf qD,ef[al ompmtkyu f dk bmomjyefxw k af 0onf? xdEk pS f
qnf;yl;onf? v,f,mpdkufysKd ;a7;ESihf &lyaA' ynm7yf wGifyif obm0orkid ;f usr;f udk pwifjyKpkavonf? yXr
qdik 7f m pmtkypf mwrf;rsm;udk a7;om;onf? 1^39 ckEpS f wGJukd 1^49 ckESpfwGif yHkEySd x f kwfa0cJo h nf? xdu k srf;udk
wGif bk7ifOh ,smOfEiS jfh ywdu k f tkycf sKyaf 7;rSL; 'sLaz; uG,f ESpfaygif; 50ausmftwGi;f pmtkyw f GJa7aygif; 44 wGJr~
vGefaomtcg AlzGeftm; 15 qufajrmuf vl0Dbk7ifu xkwfa0Edik fatmif a7;om;jyKpkcJhavonf? AlzGef ruG,f
ac:,lcef\tyf7m uG,v f eG of nftxd xd7k mxl;wGif xrf; vGerf D 36wGJ xkwI f uG,v f eG jf yD;aemuf 8wGu J kd xkwaf 0
7Gucf aJh vonf? onf? AlzGefonf rdrd.,lqcsufrsm;udk 7Sif;vif;jywf
obm0 tavsmuf -uD;yGm;7mwGif vlESifh tjcm; om;pGm vlwdkif; em;vnfatmifa7;om;Ekdifoljzpfaom
touf7dS oW0gwd\rk mS jzpfpOfcsi;f jcm;em;csurf 7S/d twl a-umifh ausmaf pmxif7mS ;vmavonf? AlzeG . f -uKd ;pm;r=
wlyifjzpfonf[k AlzGefu xkwaf zmf ajymqdkcaJh vonf? a-umifh vlwdk\onf obm0ynm7yf. eufeJaom t
wd7>mefwk\donf wrsKd ;rS wrsKd ;od\k tqifhqifh ajymif;vJ a-umif;7yfrsm;udk pdw0f ifpm;vm-u.? avhvmqnf;yl;
vm-uonfjzpf7m vlwdk\vnf; tqifhqifh ajymif;vJ vdv k m-u.? tjcm;ouf7Sd oW0grsm;. xl;jcm; ay:
vmonf[kqk. d ? xdk\jyif ouf7o Sd W0gonf 0if&;dk pGe;f vGifaeaom tcsufrsm;ESifh tavhtusifhrsm;udk qif
a'orsm;7Sd ork]7mrsm;wGif pwifjzpfay:vm-uI xdk jcifpl;prf;vdak om pdwrf sm; ay:aygufvmavonf?
tcsed t f cgY 0if&;kd pGe;f ork]7ma7onf oW0gwd\t k ouf jyifopfbk7ifonf AlzGeftm; aumifhbGJ\ jcD;jr|ifhum
wnfwHhEdkif&Hkr~ avmufom at;onf[k qdkavonf? olaumif;jyK ajr|mufpm;onf? aumifhAlzGefonf yg7pf
,if;tcsuw f dk\um; AlzGef. ,lqcsufrsm;aywnf;? jrKd \Y 1^88 ckEpS f {jyD 16 7ufae\wiG f uG,v f eG af vonf?
±®
±®¼µ·¼ åº ©¿ªÏ³«º ¯´§ª
´ §× úº ͳå®× ®-³å¶§³å½Ö¿¸ ±³
Ñ¿ú³§Û¼µ·º·Ø··Ø ôº
aAmfvuefEdkifiHrsm;teuf ti,fqHk;jzpfonf? odk\aomf Oa7myppfyGJ-uD;rsm;/ uBmppfyGJ-uD;rsm;Y ta7;yg
t7ma7mufpGm yg0ifqifEFJcJhavonf?
7
Alva*;7D;,m;EkdifiH
8
Alva*;7D;,m;EkdifiH
9
Alva*;7D;,m;EkdifiH Al;c7ufjrdK\
-urf;-uKwfpGm zdESdyfacsr=ef;-uonf? aAmfvuef u`ef; 1935 ckEpS f {jyDvwGif wwd,aAm7pfb7k ifonf tpdk;7
qG,fwiG f vuf0g;-uD;tkycf siaf eaom &k7Swk\du wl7uD udk udk,fwidk Of D;pD;I tm+m7Siftjzpf tkycf sKyfonf?
wd\k. 7ufpufr-= uD;udk tcGiahf umif;,lI Alva*;7D;,ef; 1940jynfEh pS f pufwifbmvwGif [pfwvm. t"R
wd\kzufrS 0ifa7muf wdkufcu dk af y;ojzifh tEdik 7f um qef awmif;qdck sufa-umifh &lar;eD;,ef;wd\ku Alva*;7D;,ef;
pwufzefEdk pmcsKyf csKyfqdk-uonf? ,if; pmcsKyft7 wdk\tm; 'dk;A&l;*s awmifydkif;ukd ay;tyfvdkuf7onf?
rufqD'dk;eD;,m;ESifh wl7uDydkif Oa7mye,fajr tm;vHk; 1941ckEpS fwGif *smreDu ,l*pdk vm;AD;,m;Edkiif Htm; ppf
vdv k t dk jyif/ ,ckvuf7dS Alva*;7D;,m; Edik if w H \ku
d kd aygif; a-unmaomtcg/ Alva*;7D;,m; EdkifiHonf *smreD
I Alva*;7D;,m;Edik if [ H I
l wnfaxmifco hJ nf? od\k7mwGif zufr0S ifa7mufwu kd cf u
dk fonf? *smrefw\dk ppfEikd v f monfh
Oa7my wefc;dk -uD;Edik fiHrsm;u ,if;tpDtpOfudk oabm tcg Al;va*;7D;,m;Edik if o H nf rufq'D ;kd eD;,m;ESihf ta7\
rusojzifh 18^8 ckESpfwGif bmvifjrdK\Y usif;yaom e,frsm;udk qktjzpf 77Sdonf? 1943 ckEpS fwGif aAm7pf
nDvmcH-uD;wGif Alva*;7D;,m;Edik if H ajrmufydki;f tm; wl bk7if ewf7GmpHI om;awmf qDrD,Gef eef;wufonf?
7uDtpd;k 7. txde;f odr;f cH ud, k yf idk f tkycf sKycf Gi7hf wdik ;f 1944 ckEpS f pufwifbmvwGif &k7w S \kdu Alva*;7D;,m;
jynftjzpf owfrw S fay;I Alva*;7D;,m; awmifyidk ;f ESihf EdkifiHtm; ppfa-unmcJhonf? 'kwd, uBmppfjyD;aom
rufq'D ;dk eD;,m;wd\kudk wl7uDEkid if Hodk\ jyefay;vdu k fonf? tcg Alva*;7D;,m;Edik if u H dk &k7Sw\dku csKyfudkifxm;7mrS
1908 ckESpfwGif Alva*;7D;,m; EdkifiHonf wl7uDEdkifiH aemiftcg Alva*;7D;,m;EdkifiHonf uGefjrLepfEdkifiH
atmufrS &kef;xGufum vHk;0vGwfvyfaom EdkifiHtjzpf jzpfvmonf? 1946 ckEpS w f iG f qDrD,eG b f 7k ifudk eef;csI/
a-unmonf? 188^ ckEpS frpS I Alva*;7D;,m;udk tydik f Alva*;7D;,m; jynfol\oRwEdkifiHtjzpf xlaxmif
pm;7aom rif;om; zm'Deefonf Zmbk7ifbGJ\udk cH,l vkdufonf?
vdu k o f nf? Alva*;7D;,m;Edkiif H. jrdK\awmfonf qdzk D,mjrdK\ jzpf
1921 ckEpS fwGif rufqD'k;d eD;,m;e,fY wl7uDw\dku onf? tjcm;xif7mS ;aom jrdK\-uD;rsm;rSm yavmh'pf/ Am
7ufpufpmG owfjzwfzEd dyS fra= -umifh Alva*;7D;,m; Edik if H em/ &kp/ Am;*wf ponfhjrdK\rsm;jzpfonf? Am;*wfESifh
ESihw f uG tjcm; aAmfvuefEkid fiHw\dkonf wl7uDEidk if t H m; Amem jrdK\-uD; 2 jrdK\onf yifvufeufay:7Sd xif7mS ;aom
ppfa-unmonf? ,if;ppfyGJwGif wl7uDwdk\ ppf&=H;I oab®mqdyfjrdK\-uD;rsm; jzpfonf?
e,fy,faygif; rsm;pGm vufvFwfcJh7av7m/ Alva*;
7D;,m;Edik if u H e,fy,ftrsm;qH;k 77Sv d u dk o f nf? od\7k mwGif Al;c7ufjrdK\ ? ? Al;c7ufjrdK\onf &lar;eD;,m;Ekid fi.
H jrdK\
aAmfvuef EdkifiHtcsif;csif; ta0rwnfhojzifh Alva*; awmfjzpfI 'ef;nKjrpfvufwuf wckjzpfaom 'rfAdAk pfZm;
7D;,m;Edkiif o H nf ol. r[mrdwEf idk if rH sm;ESihf ppfjzpf7jyef jrpfay:wGif cGIwnf7. dS ? 'ef;nKjrpf. ajrmufzuf 33
onf? Tt-udrfwGif Alva*;7D;,m;Edik if u H ppf&=H;cJh7m rdkifa0;onf? 'rfAAkd pfZm;jrpf0rS 3^rdkifa0;onf? jrdK\.
'dk;A&l;*s e,fudk &lar;eD;,m; EdkifiHodk\ ay;tyfvdkuf7 taqmufttHrk sm;ESihfwuG vrf;yef;wkd\udk jyifopfEkdiif H
onf? rufqD'dk;eD;,m;e,fuv dk nf; *7dESifh qm;AD;,m; yg7pfjrdK\ erlemtwkid ;f wnfaqmufxm;ojzihf ,if;jrdK\udk
wdk\u cGJa0,l-uonf? Oa7myta7S\ydik f;. yg7pfjrdK\[I l vnf; ac:-uonf?
yXr uBmppfjzpfaomtcg Alva*;7D;,m; EdkifiH Al;c7uf[al om trnfonf Al;umbk7m;7Sdc;dk ausmif;
onf ,cifu e,fy,frsm;qHk;&=H;cJh7onfudk tcJra-u uav;ukd tpGJjyKI wGio f nf[k tcsK\duqkId tcsK\durl
jzpfum/ aAmfvuef EdkifiHrsm;ESifh ryl;aygif;bJ *smreD &lar;eD;,ef;bmomjzihf aysmfjrL;zG,f7mjrdK\[k t"d_m,f
EdkifiHEiS fh yl;aygif;vkdufonf? odk\7mwGif *smreDwk\d ppf&=H; 7aom Al;um7ufpD[laom pum;rS vmaom trnf
jyefojzifh Alva*;7D;,m;Edkiif v H nf; tzdEdyS cf 7H jyefonf? [k qk-d uonf? ,if;jrdK\. tpk;d 7oH;k trnfrmS Alum7uf
ppfavsmfa-u;rsm; ay;7&Hkru/ Alva*;7D;,m; EdkifiHydkif pwDjrdK\jzpfonf? Al;c7ufjrdK\onf &lar;eD;,ef; tpkd;7
e,fajrtrsm;udkvnf; vufvFwfvdkuf7onf? &Hk;pkdufjrdK\jzpfonf?
yXruBmppf jyD;onfrpS I Alva*;7D;,m; Edik if w H iG f Al;c7ufjrdK\wGif trsm;tm;jzihf acwfrSDtaqmuft
EdkifiHa7; v=yf&Sm;r=rsm; jzpfay:vmonf? rufqD'dk;eD; tHk-uD;rsm; 7Sdaomfvnf; a7S;acwftaqmufttHk tcsKd\
,m;ESifh 'dk;A&l;*se,fudk jyef77ef vHk;yrf;-ujyefonf? ESifh vrf;usOf;uav;rsm;vnf; 7Sdao;onf? pifppf Al;
1934 ckESpw f iG f tm+m7SifpeH pf xGe;f um;vmjyefonf? c7ufjrdK\onf &lar;eD;,m;EkdifiH ay:aygufrvmrDuyif
10
Al;c7ufjrdK\ Al;'yufjrdK\
11
Al;'yufjrdK\
Al;'yufjrdK\7Sd ygvDrefvFwfawmf
12
Al;yif Al;AGefrif;quf
13
Al;AGefrif;quf Al;vif;ô tef;
153^ ckESpw f Gif uG,fvGefaom Al;AGefjrdK\pm; csm; (Aif'k;H z7efppfw\dkonf pPvDu`e;f tygt0if aey,fEiS hf yg;rm;
jrdK\pm;tjzpfrS Al;AGefjrdK\pm;tjzpf qufcHcJhol). om; bk7ifrsm;tjzpf tkypf k;d cJ7h m 1860 jynfhESpfwGif wvD
t-uD; tefwdkeDonf emAm;e,f. tarGcH rif;orD; xD;eef;ESifh aygif;vdkuf7onfh tcsdeftxd jzpfonf?
Zef;'JvAwfESifh vufquf7mrSjrifaom emAm; rif;om; jyifopf/ pyde/f ygrm;ESihf aey,fw\dkrS Al;AGef rif;quf
[ife7Donf jyifopfEikd if b H 7k if 'kw,
d [ife7D.orD;awmf . tquftEG,rf sm;onf ,ckwikd f use7f pfcahJ o;onf?
rm*7ufESifh oifhojzifh/ pwkajrmuf [ife7D bk7if jyifopf ordkif;Y tvGefxif7Sm;aom uGef'D aqGrsdK;pk
(1553 1610)[laom bG\Jjzifh jyifopfx;D eef;udk qufcH onf Al;AGefrif;quf. tEG,fawmfrsm; jzpfavonf?
onf? ,if;od\jk zifh jyifopfEikd if H Al;AGerf if;quf[I l pwif
jzpfay:vmavonf? Al;vif;ô tef;(c7pf 150^1536)? ?tef;Al; vif;
pwk[ife7D (1533 1610)bk7if. tquf t onf t*®vefjynf t}r [ife7Db7k if.'kw, d rdz7k m;jzpf
EG,frsm; jzpf-uaom qJhoHk;qufajrmuf vl0D bk7if I yXrt,fvpfZAuf bk7ifr-u;D . r,fawmf jzpfonf?
(1601 1643)/ qJhav;qufajrmuf vl0D bk7if aemif tm;bGJ\7 0pf&d=if,mpm; jzpfvmaom qmawm
(1638 1^15)/ qJhig;qufajrmuf vl0b D k7if (1^10 rwfA;l vif;ESihf 'sLbGJ\7 aemzd\kpm;.orD; t,fvpfZAuf
1^^4)ESifh qJhajcmufqufajrmufv0l Dbk7if (1^54 wd\krS 150^ ckEpS w f iG f zGm;jrifaomorD;jzpfonf?
1^93) wd\konf 1^89 ckESpfwdkifatmif jyifopfEdkifiHukd zcifjzpfol qmawmrwf Al;vif;tm; t}r [ife7D
tqufrjywf tkyfcsKyfcJh-uavonf? qJhajcmufquf bk7ifu jyifopfEikd if o H \kd oHtrwftjzpf cef\tyfvu kd af om
ajrmuf vl0b D k7ifEiS hf rm7DtefwmG ewfrdz7k m;wd\k eef;usI tcg tef;vnf; vdu k yf goGm;onf? yXrwGif 12 quf
towfcH7jyD;aemuf/ Al;AGefrif;qufacWjywfomG ;aomf ajrmuf vl0b D 7k if.rdz7k m; t*®vyd rf if;orD;ar7D. tyg;
vnf;/ 1814 ckESpfwGif qJh7Spfqufajrmuf vl0Dbk7if awmfjrJ tysKd awmftjzpf tr=xrf;I/ ar7Drif;orD; rkq;kd r
(1^55 1824) eef;wufaomtcg Al;AGefrif;quf jyef jzpfoGm;jyD;aemuf t*®vefodk\ jyefoGm;aomfvnf;/ jyif
ay:vmjyefonf? odk\7mwGif 1848 ckESpfY vl0Dzdvpf opfeef;wGif;Yyif tr=xrf;ae7pfcJhavonf? jyifopf
bk7ifvufxufwGif jzpfyGm;aom awmfvSefa7;a-umifh eef;awmfYvnf; tef;. yg;eyfvdRmr=ESihf &ky7f nf acsm
Al;AGefrif;quf jywfoGm;avonf? armvSyr=a-umifh vltrsm;. cspfcifjcif;cH7onf?
pydefEdkifiH Al;AGefrif;qufonf 1^00 jynfhESpw f iG frS 1522 ckEpS w f iG f t*®vefjynfok\d jyefa7mufaomtcg
pwifcJhonf? jyifopfbk7if 14 qufajrmuf vl0D. [ife7Db7k if. yXrrdzk7m; uufo7if;xHwiG f cpm;ae
ajr;awmf yVr zdvpfb7k if (1683 1^46) rS pwifI 7if;/ bk7ifESifh arWm ouf0ifrdonf? [ife7Dbk7if
pydefEidk fiHwGif Al;AGerf if;quf ay:aygufvmonf? zdvpf onf tef;tm; vufxyf7eftwGuf uufo7if;rdzk7m;
bk7if. tquftEG,frsm;jzpfaom q}zm'Deefbk7if ESifh uGm7Sif;7ef -udK;pm;cJhaomf oWr uvJref\ ykyf
(1^13 1759)/ wwd, csm;bk7if(1716 1788)ESifh 7[ef;rif;u aqmif7Gufray;bJ aecJhojzifh [ife7D bk
pwkcsm;bk7if (1^48 1819)/ oWr zm'Deefbk7if 7ifonf t*®vefjynf oHtzGJ\udk A7if*sDoHtzGJ\rS cGJ
(1^84 1833)/ 'kwd, t%AJvm;bk7ifr (1830 xkwfum *dk+f;oD;jcm; axmifavonf? rdrdudk,fwdkif
1904)ESihf qJEh pS qf ufajrmuf t,fvzGe;f qd;k bk7if (185^ vnf; t*®vefjynf oHtzGJ\.acgif;aqmiftjzpf cH,l
1885)ESifh 13 qufajrmuf t,fvzGef;qdk;bk7if vdkufonf? (c7pf,mef omoemhta7;yHk&=? ) 1533
(1886 1941)wdk\ vufxufwikd f 1931 ckEpS w f iG f pydef ckESpfwGif uefwmAm7D*dk+f;tky-f uD; u7ef;rm;u uuf
orwEdkifiH jzpfay:vmonftxd Al;AGefrif;rsm; pydef o7if;rdz7k m;ESihf uGm7Si;f ay;I tef;ESihf Zefe0g7Dvavmuf
EdkifiHY tqufquf tkypf dk;cJ-h uonf? uyif wdww f qdwf vufxyfxm;cJhonfukd w7m;0ift
pydefb7k if wwd,csm;onf pydefxD;eef; rqufc7H jzpf todtrSwf jyKvu dk o f nf? xdEk pS f ZGev
f wGif tef;tm;
ao;rD 1^38 ckESpfwGif aey,fb7k ifESifh yg;rm;e,fpm; tbdou d cf H rdz7k m;-uD;tjzpf wifajr|mufvu kd of nf? puf
jzpfcJhonf? odk\7mwGif pydefbk7iftjzpf eef;wufaom wifbmvwGif aemiftcg yXr t,fvpfZAuf bk7ifr
tcg aey,fESihf yg;rm;e,fwk\dudk om;awmfti,f zm'D jzpfvmrnfh orD;awmfudk zGm;jrifonf? (t,fvpfZAuf
eeftm; ay;tyfvu dk o f nf? zm'DeefEiS hf ol. tquft bk7ifr/ yXr&=? )
EG,rf sm;jzpfaom yXrz7efppf/ 'kwd,zm'DeefEiS hf 'kw, d om;a,musfm; uav;om ajr|mfrSef;aeaom [ife
14
Al;vif;ô tef; aAhpabmupm;jcif;
15
aAhabmupm;jcif;
16
aAhabmupm;jcif;
udkrl xdk\xufao;aomtv,fuGi;f jyKvyk fEkid o f nf? t aAhpabm upm;7mwGif toif; 2 oif; ,SOjf ydKiu f
em;wzufv~if ay 90 r[kwb f J 82 ayxm;I abmvH;k pm;7I woif;v~if upm;ol 9a,mufpD yg0if7onf?
ypfoEl iS hf Aufwu H ikd af e7mudk ay 50 tuGm xm;Edik o f nf? ,if;wdk\rSm abmvHk;ypfol/ abmvHk;zrf;ol/ yXr tajc
AufwHukid f ae7mESifh 'kwd,tajccH axmifhukd 115 ay cHaxmifhvl/ 'kwd,tajccHaxmifhvl/ wwd, tajccH
1112 vufr cGmxm;7onf? axmifv h l/ 'kwd,ESiw fh wd,tajccHESpfc-k um; abmzrf;
aAhpabm upm;7mY toHk;jyKaom abmvHk;onf vl/ abmzrf;uGif; A,fvl/ abmzrf;uGif; tv,fvl/
rmonf? t0ef; 9 vufrESihf 941 vufrtwGif;7Sdonf? abmzrf;uGif; ,mvlwdk\jzpfonf? upm;yGJ paomtcg
A[dw k iG af zmhcI
H a7mfAmtxyfxyf od;k arG;ciftEkt-urf; wzuf toif;u uGi;f xJok\d qif;I ae7m,ljyD;aemuf/
txyfxyfywfI tay:rS jrif;om;a7jzifh csKyx f m;onf? useftoif;rS upm;olrsm;u abmvHk;udk AufwHESifh
5 atmifprS 5 14 atmifptxd av;onf? wvSnphf D &du k -f u7onf? rdrt d vSnrhf usrD uGi;f jyifxu G f
abmvHk;&dkufaom AufwHonf opfrmom;jzifh jyK I xkdifapmifh7onf? uGif;xJrS upm;olonf vufw
vkyxf m;I 42 vufrxuf ydI k r7Sn7f acs? Aufwo H nf zufudk om;a7vuftdwf pGyfxm;7onf? ,mvufjzifh
3
tvH;k jzpfI t-uD;qH;k tydki;f wGif tcsi;f 24 vufr7So d nf? abmvHk; ypfwwfoljzpfv~if 0Jvufukd vuftw d fpyG I f
AufwHudkifonf pwktajccHaxmifh[krf;yvdwf 0Jvufjzihf abmvH;k ypfwwfojl zpfv~if ,mvufukd vuf
.0J,m&Sd owfrSwfxm;aom tuGufwGif ae7onf? tdwf pGy7f onf? abmvH;k zrf;olonf &du k o
f laemufwGif
aAhpabm upm;7mY tenf;qH;k 'dik v f -l u;D wa,muf ae7I t7Sdefjyif;pGmESifhvmaom abmvHk;udk zrf;Edkif7ef
trsm;qHk; 4 a,muf xm;Edkifonf? 'dkifvl-uD; csKyf ydkI xlxlcHxm;aom vuftw d f pGyxf m;7onf? x\kjd yif
onf abmvH;k ypfo. l aemufwiG f aeI/ usef 3 a,muf rsuEf mS udk if;/ ud,
k u
f kd if;/ 'l;udk if; abmvH;k rSeI
f xdcu kd f
u yXrtajccHaxmif/h 'kw, d tajccHaxmifh/ abmvHk; '+f7m7jcif; r7Sad p7ef a-u;eef;-udK; cwfxm;aom rsuf
zrf;ol aemufwk\dwGif aeI -unf7h onf? ESmpGyf/ 'l;pGyfrsm; pGyfI umuG,x f m;avh 7Sd-uonf?
17
aAhpabmupm;jcif; aAuifô z7efppf
18
aAuifô z7efppf aAuifô a7mf*sm
19
aAuifô a7mf*sm aA'gyif
a7mfa*smfaAuifudk 1214 ckESpfwGif qRm;qufe,f acwf vlcyfrsm;rsm;url ua0q7m-uD;[k pGypf -GJ uonf?
Y zGm;jrifonf? atmufpzd\kEiS hf yg7pf wUodv k frsm;wGif pifppfaomfum; aAuifonf tawG;eufeJonfh vuf
ynmqnf;yl;cJh7m/ *7d/ vufwif/ [DjALESifh tm7AD awG\orm;-uD; jzpfayonf? xdkacwfu ,Hk-unfpJv G rf;
bmomrsm;udk wwfu`rf;onf? xkdaemuf acwfynm -uaom tcsKd \tcsurf sm;udk tajctjrpfr7Sd/ ,kWdrwef
wwfwdk\enf;twdkif; omoemhabmifodk\ 0ifI z7efpP [k ajymqdkr=a-umifh aAuifonf rd>m'd}d wpfOD;tjzpf
uef *dk+f;0ifbkef;awmf-uD; jzpfvmonf? atmufpzdk\ pGyfpGJcH7onf? w*dk+f;wnf;0if bkef;-uD;rsm;uyif aA
wUodv k Yf pmayrsm;vnf; yd\kcsonf? uiftay: ou®mruif;jzpfI -uOf-uojzifh yg7pfjrdK\ok\d
aAuifonf *7d/ vufwif/ [DjAL/ tm7AD bm 10 ESSpfcef\ oGm;a7muf aexdkifc7Jh avonf?
omwdk\jzifh a7;om;xm;aom pmayusrf;*efrsm;udk zwf aAuif. txufbkef;awmf-uD;rsm;u aAuiftm;
&=&jHk zifh auseyfEpS o
f rd hjf cif;r7SdbJ [kwrf eS cf ikd v
f jHk cif; 7Srd 7Sd w7m;pmayrsm; a[majymjcif;/ a7;om;jcif; quf
udk vufawG\tm;jzifh pl;prf;wwfaom tavh7Sdonf? vufrjyK7ef wm;jrpf-uonf? ,if;od\k vltrsm;. oH
aAuifonf ,rf;r=ef\ESifh oHvu kd ftyfta-umif;udk wif o, jzpfjcif;/ tm;ray;jcif; cHae7onfh-um;rSyif aA
-udKodxm;ESifhol jzpfonf? ta0;-unfhrSefajymif; jyK uifonf rdr, d q
l csufrsm;udk rSefuefonf[k ,Hk-unf
vkyfenf;udkvnf; xkwfazmf jyocJhonf? xdkjyif uBm onfhtwkdif; bmompmay/ od_Hynm/ t,l0g'/
ajr-uD;onf 0dkif;I tWvMdwf ork]7mudk jzwfum obm0 aA' ponfwdk\ta-umif;ygaom tdkywfr*sK/
taemufbufo\ko d mG ;v~if tm7Swu kd o
f \kd a7mufEikd o f nf[l tdkywfrdkif;eyfESifh tdkywfwm,D,rf[laom pmtkyf-uD;
aomtcsufudk c`if;csufr7Sd ,Hk-unfxm;oljzpfonf? 3 tkyfudk 18 v twGif; tjyD;a7;om;I ykyf7[ef;
aAuif. pmtkypf mwrf;rsm;wGif ,ckacwfY ay:ayguf rif;xH ay;ydk\onf? 12^8 ckESpfwGif ykyf7[ef;rif;-uD;
aejyDjzpfaom oab®m/ armfawmfum;/ wHwm;ESihf u7de;f uG,v f eG f7m/ z7efpPuef *dk+;f tky-f uD;ud,k w
f idk f acgif;
-uD;rsm; wpfae\wiG f ay:vmvdrrhf nfjzpfa-umif; wifu;l aqmifI aAuiftm; qef\usifzufjyKvkyu f m ol. pm
a7;om;xm;onfudk awG\7onf? xdka-umifh a7mf*sm tkyfrsm;udk rzwf-u7ef ydwfyif&Hkru ol\tm; rd>m'd}d
aAuiftm; tcsdK\u acwfa7S\ajy;aeol[k qdk-uI ol\ wOD;tjzpf axmifcsvu dk f.? axmifxJwGif 14 ESpfcef\
ae7pOf tdkrif;7jcif;. c`wf,iG f;csufac: pmtkyf
wtkyu f kd a7;om;I yky7f [ef;rif;-uD; pwkepfuvwf
xH qufaponf? xdk pmtkyfa-umifhyifavm/ tjcm;
ta-umif;a-umifhyifavm rajymEdkifaomfvnf;/ 1292
ckEpS fwiG f aAuifonf axmifrSvGwfI atmufpzdk\wU
odvk w f iG f pmayyd\kcscGihf 7jyefonf? od\k7mwGif 1294ckEpS f
wGif vl-uD;a7m*gjzifh uG,fvGef7Smavonf?
20
aA'gyif
21
aA'gyif aA'if
22
aA'if
23
aA'if aA'ifykd0,fô a7mAwf
«·ºå¿¨³«º©µÇÄ
¼ ¦½·ºÞ«Üå
Adk;0g;ppfyGJ. ol7Jaumif;-uD;wOD;jzpfonf? odk\aomf vli,fvl7G,fuav;rsm;tm; vlawmf vlaumif; vl7nfc`ef
vl7nfrGefjzpfapaom uif;axmufvkyfief;udk pwifwnfaxmifoltjzpf uBmausmfavonf?
24
aA'ifykd0,fô a7mAwf
a7; ponfwdk\udk a7S;&=aom uif;axmufvkyfief;udk p jzpfavonf? xdt k cgrSpI aA'ifyk0d ,fonf vli,f u
wif arG;zGm;ay;cJhorl mS aA'ify0dk ,f jzpfonf? xdak -umifh av;rsm;tm; uif;axmufpnf;rsOf;ESifh pm7dWaumif;
avmhaA'ifydk0,fudk uif;axmufwdk\.zcif [kvnf; rGefa7;udk a7S;&=aom tajccHrsm;jzifh tzGJ\zGJ\I oGefoif
ac:qdk7ayonf? pifppf aA'ify0dk ,fonf uif;axmuf avhusifhay;Edkifv~if/ wdkif;jynftwGuf tzdk;wef om;
tzGJ\pwifonfrSpI uBmhuif;axmufrsm;. txGwf aumif; 7wemuav;rsm; jzpfvmEdkifonfudk oabm
txdyf/ uif;axmufcsKyf-uD; jzpfcJhavonf? aygufco hJ nf?
uif;axmuftzG\Judk aA'ify0kd ,fonf tb,fa-umifh xdak -umifh aA'ify0kd ,fonf 1908 ckEpS w f iG f t*®vef
pwifwnfaxmifchyJ goenf;? awmiftmz7duwdkufwGif jynfY uif;axmuftzGJ\udk pwifzGJ\pnf;7m atmifjrif
Adk;0g;ppfyGJjzpfyGm;pOftwGif; rufzuif;jrdK\udk 7efol Akd; onf? 7nf7G,fcsufaumif;rGefvSaom xdktzGJ\udk ESpf
0g;wyf-uD;u (1899 1900 ckESpftwGif;) ^ vcef\ jcdKuf tm;ay;-uaoma-umifh uif;axmuf tzGJ\rsm;
-umatmif 0dkif;xm;onf? jrdK\wGif;7Sd jAdwdo~wyfudk onf jAdwdo~tifydkif,mtwGif;Yomru/ uBmt7yf
uGyfuJol AkdvfrSL;-uD; a7mAwfaA'ifydk0,fonf ppful 7yfYyg vsifjrefpGm wdk;yGm;cJhonf? vli,fuav;rsm;
a7mufonftxd rufzuif; jrdK\udk 7efol\vuf rus omru/ rdef;uav;rsm;onfvnf; uif;axmuf vkyf
atmif qdkcJhaom umvywfvHk; xdef;odrf;xm;EdkifcJh ief;wGif pdwfyg0ifpm;vm-uojzifh/ aA'ifydk0,fonf
onf? 7efol t0dkif;cHae7pOftwGif; aA'ifydk0,fonf 1910 jynfhEpS fwGif ESrjzpfol tCeuf. tultnDjzifh
rufzuif;jrdK\wGi;f 7Sd vli,frsm;udk uif;axmufrsm;/ pm uif;axmuf trsdK;orD;tzGJ\rsm;udkvnf; zGJ\pnf;cJhav
ydk\ owif;ykd\ vkvifrsm;/ a7S;OD;olemjyKrsm;tjzpf avh onf? uif;axmuftzGJ\rsm;/ uif;axmuftrsdK;orD;
usifhtoHk;jyKcJhjcif;jzifh vl7G,fvl-uD;rsm;udk tjcm;ydkI tzGJ\rsm; zGJ\pnf;a7;twGuf uBmt7yf7yfok\d vSnfhvnf
ta7;ygaom vkyfief;rsm;Y ydkrdk toHk;csEdkifcJhaom oGm;vmcJh7m/ tdN, d ESifh jrefrmEdkiif w
H \dkok\dvnf; a7muf7dS
a-umifh/ wenf;tm;jzifh 7efow l yfukd -uHh-uHhcHEidk cf hjJ cif; cJzh ;l avonf?
25
aA'ifykd0,fô a7mAwf aA7u&kjrdK\
26
aA7u&kjrdK\ aAvufuwf
27
aAvufuwf aA;xkd;Aifô vk'Apf zef
28
aA;xkd;Aifô vk'Apf zef
29
aA;xkd;Aifô vk'Apf zef A,fAifô tm;euf
30
A,fAifô tm;euf A,f7Dô qm*sdrf;
Edkicf Jhonf? xdo k k\d 0ef-uD;jzpfpOfu olonf ygvDref t qJyif jzpfonf? qm*sdrf;.vuf7mwdk\onf rxdwxd
rwf r[kwaf o;ay? od\kaomf ZGefvY 0if;p0yf A[dek ,f [mouav;rsm;/ odrfarG\aom tvGrf;taqG;rsm;ESifh
-um;a7G;aumufyGJwGif avbmygwD trwftjzpf qef;-u,faom pdwful;,Ofr=uav;rsm; yg0ifojzifh/
ta7G;cH7onf? ol. vuf7mjyZmwfwk\donf zwfI aumif;oavmuf/
'kwd, uBmppf-uD; jyD;qHk;jyD;aemuf taxGaxG jyZmwftjzpf &HkwifjyonfhtcgwGifvnf; ESpfjcdKufpGJ
a7G;aumufyGJ-uD; usif;yaomtcg A,fAifonf av vrf;zG,f7m aumif;vSayonf? qm*sdrf;. jyZmwfrsm;
bmygwD0if ygvDreftrwftjzpf ta7G;cHch7J onf? ,if; pGmwd\kukd &kyf7iS ftjzpfvnf; &du k ful;cJ-h uavonf?
od\jk zifh 1945 ckEpS w f iG f avbmtpd;k 7 wufvmaomtcg/ qm*sdr;f A,f7Donf paumhwvefjynf um;7D;rsL;jrdK\
EdkifiHjcm;a7;0ef-uD;tjzpf aqmif7Guf7onf? A,fAif Y 1860 jynfhESpf arv 9 7ufae\wiG f zGm;jrifcJhonf?
onf xdEk Spf Zlvikd f -o*kwfvrsm;wGif usi;f yaom ayghp i,fpOfu tpOfojzifh rusef;rmjzpfaeol cspfvpS mG aom
'rfnDvmcHodk\ wufa7mufonf? xdkjyif armpudkjrdK\Y ol.rdcifukd ESpo f rd ahf zsmaf jz7ef pdwuf l;,Of yHkjyifuav;
usif;yaom -uD;oH;k -uD; nDvmcH(1945 ckESpf)ESifh rsm;udk wDxGizf efwD; ajymjywwfay7m/ aemiftcgpdwf
-uD;av;-uD; nDvmcH (194^ ckESpf) rsm;od\k vnf; ul;,OfyHkjyifrsm;udk 0 Krsm;/ jyZmwfrsm;tjzpf zefwD;
wufa7mufcho J nf? qdkAD,uf&7k SESifh pyfvsOf;I A,fAif cJah vonf? tuf'ifAm7mwUodv k rf S bG\J7jy;D onfah emuf
u onf;cHjcif;ESifh -uHch dik jf cif;0g'udk xm;7SdcJhonf? ok\d ydik ;f rSpwifI pmaya7;om;vmcJ7h m/ ol.ESpo f ufpvJG rf;
aomf &k7Su taemuf'Drdkua7pDEdkifiHrsm;udk ppfat; zG,f7m pdwful;,Ofr=/ ta7;tom;aumif;rGef ajymif
qifEFJvmaomtcg/ ,if;EdkifiHrsm;ESifh ppfa7; EdkifiHa7; ajrmufr=wdk\a-umifh atmifjrif ausmf-um;vmonf?
pD;yGm;a7; yl;aygif;aqmif7Gurf = 7Sdro S mv~if jidr;f csr;f a7; a7S;OD;pGm paumhvlrsdK;wdk\. taetxdkif/ "avhxk;H pHwk\d
7Edkifrnf[k oabmxm; ajymif;vmonf? xdka-umifh
A7yfqpJ mcsKyf (1948 ckEpS )f csKyfq7kd mwGif if;/ 0g7Siw f ef
jrdK\Y tWvMdwfpmcsKyf (1949 ckESp)f csKyfqdk7mYif;
OD;pD;OD;aqmif jyKolrsm;xJwGif A,fAifonf a7S\wef;rS
yg0ifchaJ vonf?
EdkifiHjcm;a7;0ef-uD; tjzpf ta7;-uD;aom uBmh
a7;7mrsm;udk pDrHaqmif7Guaf evsuu f yif tvkyo f rm;
vlwef;pm;wdk\bufrS tjrJwrf; umuG,f ay;cJhaom
a-umifh tvkyform;vlx-k uD;u 'dk\t³D[k jrwfEd;k
wem ac:a0:jcif;udk cHcJh7aom A,fAifonf usef;rm
a7; c`w, f iG ;f vmojzifh 1951 ckEpS f rwfvwGif Edik if jH cm;
a7;0ef-uD; 7mxl;rS EkwfxGufonf? odk\aomf ol\tm;
wHqdyfawmf 0ef-uD;tjzpf cef\xm;ao;onf? A,fAif
onf xdkESpf {jyDv 14 7ufae\wGif vef'efjrdK\Yyif
uG,v f Geo f mG ;avonf?
31
A,f7Dô qm*sdrf; A,f7DA,f7D
32
A,f7DA,f7D A,f7DvD,rf
ysKd ;onfudk twdtus uef\owfIrjzpfacs? vl. cHEkid f ADwmrif bD1 ac: odu k , f mrif"mwf zdau`;jcif;jzifh
7nf obm0udkvdkufI oDwif; 2 ywfavmufrS 6 v A,f7AD ,f7aD 7m*g oufom7m7Edik af omfvnf; a7m*g7Si;f
twGi;f wGif ay:aygufvmwwfonf? xkeaf jcmufemonf 7Si;f aysmufap7ef -um7SnfpGm ukrS 7onf? a7m*g ouf
wjznf;jznf;ay:vmwwfI xkefpdkemrSm jrefjrefay: omjyD;aemuf tjcm;aom ADwmrifESifh y&dkwif;"mwf
vmwwfonf? xke7f Syfemrlum; tvGefjrefojzifh wcg aygaom tpm;tpmudk rS0D Jap7onf? a7m*g7ifah ev~if
w7H em7Dykid ;f twGi;f Yyif vlemaoqH;k wwfonf? um; 7Si;f 7Sif;raysmufEidk fb7J Sdwwfacsonf?
A,f7AD ,f7aD 7m*gonf tdN, d / jrefrm/ *syef/ w&kw/f
tmz7duESifh tjcm;qefpm;aom EdkifiHrsm;wGif trsm; A,f7DvD,rf? ?A,f7v D , D rfonf 7Sm;yg;aom oWK
tm;jzifh jzpfwwfonf? vl-uD;vli,fa,musfm; rdef;r j'yfpifwrsdK;jzpfI ,cifu *vlpDerf[kvnf;ac:onf?
ra7G; jzpfwwf-uaomfvnf; vl-uD;ydik f;wGif ydrk jdk zpfwwf "mwkoau®wenf;jzifh (Þ») [ka7;om;onf? A,f7D
onf? A,f7D A,f7D a7m*gjzifh wESpfv~if vlaygif; ac: ausmufrsuf7GJ wrsdK;rS xkwf,7l 7Sdojzifh A,f7DvD
100ô000 cef\ touf qHk;&H=;7I vloef;aygif;rsm;pGm ,rf[k ac:wGio f nf? ,if;udk c7rf;ausmuf/ odk\r[kwf
a0'emcHpm;ae7jyD;v~if oef;aygif;rsm;pGmwdk\rSm a7m*g z7Jtal usmufEiS fh yifeqdkufausmufrsm;rSvnf; xkw, f l
pjzpfI usef;rmonf[lI r7SdbJ rtDrvnf jzpfae-u 77Sod nf? A,f7aD usmufwiG yf g0ifaom A,f7v D D,rfqm;
7onf? udk v~yfppf"mwfcGJjcif;jzifhvnf; A,f7DvD,rfj'Afpif7
188^ ckESpfrSpI 'yfcsvlrsdK; q7m0ef a'gufwm atmif tenftusOf; vkyf,lEdkifonf? A,f7DvD,rf.
tdwfurif;u A,f7DA,f7Da7m*g jzpfay:7jcif; t7if; ta7mifonf rGJjymjym jzpfavonf?
tjrpfudk 7SmazGawG\7Sdonf? aq;&Hk0if;twGif;Y vlem A,f7Dv, D rfonf tvsLrDerf oWKESihf tvGeef ;D pyf
rsm; pGef\ypfxm;aom xrif;usefrsm;udk pm;aomufae onf? od\kaomf A,f7v D , D rfatmufqu kd o
f nf tvsLrDem
onfh cdik u S rf sm;onf r-umrD A,f7AD ,f7aD 7m*g pGu
J yfvm ESifh uGjJ ym;a-umif; 1^98 ckEpS w f iG f vl0eD pfuvwfA;kd u
I ,if;wdk\tm; aumif;pGmr-udwf7ao;aom qefvHk; vif;u azmfxkwfcho J nf? A,f7DvD,rfudk ta7mtaESm
wD;rsm; au`;onfhtcg/ wjznf;jznf; jyefvnfaumif; rsm;rS oD;oD;oef\oef\ yxrqHk; cGx J kwfco hJ rl sm;rSm z7D;'
rGefvmonfudk awG\7onf? qefwGif ADwmrif bD1 7pf AsL;vm;ESifh tefwGe;f AsL;qDw\dkjzpfI 1828 ckEpS fwGif
ac: odkuf,mrif -oZm"mwf aygrsm;pGm ygaomfvnf; aqmif7u G cf -hJuonf?
qefpm;aomvlrsKd;onf A,f7D A,f7D ydkIjzpf7onfrSm A,f7DvD,rfonf rmausmaom oWKrsm; teuf
qefudk jzLpifatmifzyG jf yD;rS pm;-uaoma-umifjh zpfonf? tayghyg;qHk; jzpfaomfvnf;/ t7nfaysmfcsdef tjrifhqHk;
qefudk zGyfvkdufaomtcg odkuf,mrif"mwfrsm;pGm jzpfonf? tylcsed f pifw*D 7dwf 1280 'D*7DwiG rf S t7nf
pka0;ae7m tyifjzpfrnfh twufuav;ESifh pulw,f aysmaf vonf?
vrf;ac:aom tvFmzGJEkponfw\dk jyKwx f Guf yGe;f yJo
h Gm; A,f7v D D,rfj'Afpifukd 1916 ckESpfrSpI *smreDEkid if YH
ukefojzifh wa-umif;/ qefukd a7jzifh pifatmifaq;jyD; pufr= xkwfvyk fa7;wGif toHk;jyKcJh-uonf? trsm;tm;
aemuf csufI xrif;7nfudk iSJ\ypfojzifh odkuf,mrif jzifh xdkj'Afpifudk tjcm;oWKrsm;ESifh a7mpyf toHk;jyK
"mwf qHk;yg;aoma-umifhwa-umif; tm[m7 csdK\wJhI -uonf? a-u;eD/ tvsLrDerf/ oH/ epfu,fpaom oWK
A,f7DA,f7Da7m*g pJG7jcif;jzpfonf? qefomr[kwf rsm;wGif A,f7v D D,rfudk a7mpyfv~if ydkIrmausm cdik fcHh
*sHKvHk;pdrf;udk zGyf-udwfjyD;rS tr=ef\jyKaom *sHKr=ef\jzL jyD;v~if oHacs;rwufEdkifaom oWKpyfrsm; 77Sdonf?
rSD0Jolwdk\vnf; A,f7DA,f7D a7m*g jzpfwwfonf? a-u;eDwGif A,f7DvD,rftenf;i,fudk a7mpyfv~if
xdka-umifh A,f7AD ,f7D a7m*grS umuG,f7ef/ odk\r[kwf a-u;eDxuf 6 qcef\yI kd cdik rf maom A,f7v D , D rfa-u;ndK
aysmufuif;7ef qefv;Hk wD;/ yJyifayguf/ tyifazmufjyD; ac: oWKpyfjzpfvmjyD;v~if ,if;onf oHr+d taysmh
ukvm;yJ/ aygifrke\f/ [if;oD; [if;7Gupf rd ;f / c7rf;csOo f D;/ pm;xuf 2 qydkI cdkifrma-umif;awG\7onf? xdka-umifh
yJrsdK;pHk/ -uufO/ rvdik f/ xef;7nfcsdK ponfwk\dukd csifch sdef uwfaus;uJo h \kd jzwfawmuf7ef ud7, d mrsm;/ py7ifrsm;
I 7ifru,fatmif pm;aomuf7onf? jrefrmEdkiif YH jzpf ESifh av,mOfw\dk. Eke,faom pufyPnf;rsm;udk A,f7D
aom yk*yH ke;f 7nf-uD;vnf; A,f7DA,f7aD 7m*g umuG,f vD,rfoWKpyfjzifh jyKvky-f uavonf?
7eftwGuf oifhavsmfonf? 1930 jynfhausmf ESpfrsm;wGif od_Hynm7Sifwdk\onf
33
A,f7DoD;rsm; A,fvuvm;AmwkdufyGJ
tufwrfukd jzdKcJ7G ef enf;trsdK;rsKd ; 7SmazGprf;oyfch-J u7m/ jzpfonf? pyspfyifonf EG,fyif jzpfavonf? (pyspf
A,f7DvD,rfonf EsLuvD,m"mwkaA'ESihf EsLuvD,m yif &=? ) AvufA,f7Dyifonf &dkaZ;pDt;D rsdK;7if;0if
&lyaA'wd\kYvnf; ta7;ygaom oWKj'Afpifjzpfa-umif; jzpfI &lAwfrsKd ;pkwGif yg0ifaom tyifi,frsdK; jzpfav
udk awG\7v dS m-uonf? ADwmr=ejf zifh jzdKciG f;aomtcg A,f onf?
7Dv, D rftufwrfwckrS [DvD,rftufwrfEpS cf kEiS hf EsLx
7Gefwck uGJxGufvmonf? t,fvzmr=efwckjzifh wdkuf A,fvuvm;AmwdkufyGJ? ?A,fvuvm;Am wku d f
cdu
k rf v d ~if umAGet
f ufwrfwckEiS hf EsLx7Gef wck jzpfay: yGJ(1854 ckEpS )f onf u&dik ;f rD;,ef;ppfyJt G wGif;Y jzpfyGm;
vmonf? A,f7DvD,rf. tufwrftav;csed frmS 9±02 cJhonf? ,if;wkdufyGJ trSwfw7 jzpf7aomta-umif;
jzpfI tufwrfudef;rSm 4 jzpfonf? 7if;rSm ppftwGuf ta7;ygvSI r[kwb f /J ppfonfawmf
tdypf a7;a7mifjcnfonf A,f7v D , D rfukd vG,fupl mG wpk. ppfom;aumif; yDor=udk jyocJhaomta-umif;
xdk;azmufEkid af -umif;awG\7ojzifh Tj'yfpifudk tdypf a7; a-umifhaywnf;?
jyeG rf sm;. avvHkaom jywif;ayguf rsm; jyKvky7f mY xdwk u dk yf oJG nf 1854 ckEpS f atmufwb kd mv 257uf
toHk;csonf? xdkjyif eD,Gefr;D acsmif;. "mwfacgif;(tD ae\wGif A,fvuvm;Amqdyu f rf;jrdK\uav;teD;YjzpfymG ;
vufx&kwf)rsm;jyKvkyf7eftwGufvnf; toHk;jyK-u cJoh nf? t*®vdyf/ jyifopf/ wl7uDwyfrsm;onf A,fv
onf? odk\aomf A,f7DvD,rfj'Afaygif;wdk\onf vlwdk\. uvm;Amudk ajcukwpf cef;jyKum qDAwfpwdkyjkd rdK\ukd 0dkif;
ta7jym;ESifh touf&SLt*®gpkw\dkjzifh xdawG\rv d ~if tM 7H vkyf-uHaecsdefjzpfI/ &k7w S yfrsm;u r[mrdww f yfrsm;
7m,fjzpfap wwfaoma-umifh eD,GefrD;acsmif;rsm;udk udk wGe;f vSefwdkufcdkuv f suf 7Sdonf? &k7S wyfrsm;onf
ruGJr7S7atmif owdjyKI udkifw, G f-u7monf? A,fvuvm;AmjrdK\teD; awmifukef; awmifwef;rsm;Y
wyfpGJxm;aom r[mrdwfwyfrsm;udk tvpf0ifa7muf
A,f7DoD;rsm;? ?tom;aysmt h dI taphrsm;jyD;v~if wdkufcdkufonf? odk\aomf r[mrdwfwyfrsm;u jyefvSef
t7nf7Frf;aom toD;rsm;udk A,f7DoD;[k ac:onf? wGe;f vSev f u dk o f jzifh qkwfajy;7onf? ,if;od\k qkwaf jy;
yHkpHtm;jzifh pyspfoD;ESifh e7GJoD;wdk\uJhodk\aom toD;rsdK; 7aom &k7Swyfrsm;udk wyfom; ajcmuf7mausmf yg0if
jzpfonf? A,f7DoD;rsdK; oD;aomtyifrsm;rSm pxa7m aom t*®vdyfjrif;wyf wwyfu vdkufwdkufavonf?
A,f7D (pxa7mA,f7D&=? ) AvufA,f7D/ 'sL;A,f7D/ ,if;odk\ t*®vdyjf rif;wyfom;rsm;u &k7Sw\dkukd vdkuf
[wfu,f A,f7D/ Avl; A,f7D (qdwfwif;yif)/ vdk*ef wdu k 7f mwGif txufucsrw S af om trde\u f kd ,if;jrif;wyf
A,f7/D 7yfpA,f7D/ u7ef; A,f7/D um;7ef\o;D / atmf7*D eG f tm; uGyu f o J l avmhvu l efonf t,ltqvGo J mG ;onf?
pyspfoD;ponfwk\d jzpf-uavonf? xdak -umifh rdr. d wyftm; vuf0b J uf7dS &k7t S ajrmufwyf
toD;. trnfwGif A,f7Dygwdkif;vnf; &kQaA' udk wdkufcdkufap7rnfhtpm; awmif-um;tqHk;7Sd &k7S
tvdktm;jzifh A,f7DoD;rsm; r[kwf-uacs? yHkpHtm;jzifh tajrmufwyf77Sd mod\k csw D ufwu kd cf u
dk faponf? xdak e7m
pxa7mA,f7o D ;D [k ac:ae-uaomt7mrSm pifppf t7nf odk\a7muf7efrSm t*®vdyfjrif;wyfom;rsm;tzdk\ aorif;
7Fr;f aom yGi7hf if;cHwckjzpfI toD;uav;rsm;onf ,if; cHwiG ;f udk 0ifa7muf7onfEiS hf rjcm;awmhacs? ta-umif;
. rsufESmjyifwckvHk;wGif tESH\tjym;ay:vsuf7Sd-u rl jrif;wyfom;wd\jk zwfausm7f rnfh vrf;a-umif;.wbuf
onf? AvufA,f7Dac:aom toD;rsm;onf cs,f7D wcsuw f iG f &k7w S yfrsm;7Sad ejy;D v~if ,if;wd\kcsDwuf wdu k f
oD;rsm;ESihf wlI/ twGi;f cGrH moD;rsm; jzpf-uonf? toD; cdu
k 7f rnfh &k7t S ajrmufwyfuvnf; a7S\rq S ;D -udK ypfcwf
oD;yHkrmS twGv J udk ftjyGwfvdkufjzpfI/ toD;. tv,f aernf jzpfaoma-umifhwnf;?
wGif rmausmaom taphwckwnf;om 7Sdavonf? jrif;wyfom;rsm;onf trde\f ay;rSm;onfukd od-u
A,f7DoD;rsdK; oD;aom tyifrsdK;wdk\onfvnf; &kQ onf? ok\d7mwGif trde\fonf trdef\jzpfI ppfom;aumif;
aA'tvdkt7 rsdK;7if;csif;/ rsdK;pkcsif; rwl-uacs? yHkpH wk\drnfonf trde\fudk jyefvSeq f ifajcwufciG hf r7S?d trde\f
tm;jzifh Avl;A,f7yD ifonf csHKyifrsKd ;jzpfI tD7u D mpDt;D twkdif;aqmif7u G f7efom jzpfonf? xkda-umihf ,if;wkd\
rsdK;7if;Y yg0ifjyD;v~if AufqDeD,rf rsdK;pk0ifjzpfonf? onf aorif;cHwiG ;f twGi;f ok\d tjyif;txef csDwufwkduf
pyspfo;D onf AdkufwmpDt;D rsdK;7if;wGif yg0ifaom pyspf ckud f-uavonf?
yifro S ;D I xdtk yif. &kQaA'rsKd ;pktrnfonf Adkiw f pf wzufwcsuf awmifukef;awmifapmif;rsm;ay:rS
34
A,fvuvm;AmwkdufyGJ A,fvy&kdufZkdjrdK\
ae7maumif;7xm;aom &k7Swyfrsm;uif;/ a7S\rS &k7S jyKum xdk jrif;wyfr[mwyfom;wd\. k *k+7f nfukd O'gef;
tajrmufwyfuif; ,if;wd\k. ypfuiG ;f xJo\kd wd;k 0ifvm wGi7f pfapcJah vonf?
aom t*®vdyjf rif;wyftm; aumif;pGm ypfcwfwu dk fcku
d f ,if;od\k uBmwGif O'gef;wGi7f pfaom wdkuyf u JG av;
Edkifay7m/ usnfqHtajrmufqHwdk\onf rdk;oD;rd;k ayguf jzpfymG ;cJ7h m A,fvuvm;AmjrKd \uav;rSm yifv,feuf.
yrm woJoJ usaejyD;v~if waomaom nHaeawmh u&kid ;f rD;,m; urf;ajcay:wGif wnf7o dS nf? qDAwfpwdyk dk
onf? jrif;wyfom;wdk\um; rdrdwdk\.toufudk y"me jrdK\. ta7S\awmifbuf 8rdkicf ef\a0;onf? 'kwd,uBm
rxm; r7yfrem; '7pyf usa7mufaeaom usnq f Hwdk\ ppftwGi;f uvnf; Ta'owGif &k7ES iS hf *smrefw\kd wdu k yf JG
-um;xJrSyif 'v-urf; csDwufI 7Gyf7Gyfc`Hc`Hwdkufcdkuf rsm; jzpfymG ;cJah o;onf? ,cktcg qdyu f rf;omjrdK\uav;
-uonf? jzpfI wHigvkyfief;ESifh 0dkift7ufvkyfief;rsm; 7Sdonf?
,if;od\k aorif;cHwiG ;f twGi;f od\k 'v-urf; csw
D ufI qkdAD,uftpdk;7vufxufwGif A,fvuvm;AmjrdK\udk
7Gyf7Gyfc`H c`HwkdufcdkufcJh-uojzifh &k7Stajrmufwyfudkrl tjcm; qdyfurf;jrdK\rsm;uJhodk\ wdk;csJ\ jyKjyifjcif; r7dSay?
odrf;ydkuEf dkifcJh.? odk\aomf wyfom; 600 ausmfteuf ta-umif;rl A,fvuvm;Am qdyu f rf;onf jrifrh m;aom
195 a,mufr~om rdrdwk\dwyfo\dk ta7muf jyefvmEdik fchJ awmifukef; awmifwef;rsm;0ef;7Hvsuf7SdI oab®mw
-uonf? tustqHk;um; rsm;jym;vSI '+f7m7olrsm; pif;r~om 0ifayguf xGufayguf7Sdaoma-umifhwnf;?
vnf; csDwuf7mvrf;a-umif;wav~muf jrifraumif; xdk\a-umifh wdk;wufpnfum;jcif; r7SdvSbJ vlOD;a7
atmif twH;k t&ke;f jzpfaecJah vonf// (1939 ckESpf) 1ô300 cef\r~om 7Sad vonf?
ppfrdef\udk rSm;rSefodvsufESifh OD;vnfroHk/ ppfom;
aumif; yDopGm taocHI csDwufwdkufcdkufcJh-uyHkudk A,fvy&dkufZdkjrdK\? ?A,fvy&du k fZjdk rdK\onf awmift
t*®vdyf uAsmpmqdkawmf-uD; avmhwifeDqefu jrif; ar7duwkud f/ csv
D ED idk if H. t-uD;qH;k yifv,fqyd u f rf;jrdK\
wyfr[m zdwdkufjcif; trnf7Sd uAsmjzifh csD;usL;*k+f jzpfonf? ypdzw d uf rf;ajcjrdK\rsm;teuf t-uD;qH;k ESihf t
35
A,fvy&kdufZkdjrdK\ A,fav
36
A,fav
37
A,fav
Zmwf&=? )tvGef aiGukefa-u;us rsm;aom uyGJrsdK; cef\u &k7w S iG f tify;D 7D;,,f A,favtwwfoifausmif;
jzpfI xdpk Ofu rif;pd;k 7mZm txufwef;pm;avmuYom wnfaxmifcJhonf? xdkausmif;Y oifjyaom q7m
acwfpm;cJo h nf? aemuf tESpw f 7mcef\twGi;f A,fav aumif;rsm;a-umifh &k7SedkifiHwGif A,favonf rsm;pGm
onf tDwvDEdkifiHwGif zG\HjzdK; xGef;um;vmonf? wdk;wufcJhonf? EkdifiH7yfjcm;rS A,fav'g&dkufwm t
16 7mpkEpS f tpydki;f wGif tDwmvsH rif;orD; uufo7if; ausmftarmfwdk\onf &k7SA,favudk tqifhtwef; jrifh
'grJ'DcsDonf jyifopfbk7if. rdzk7m; jzpfvmaomtcg onfxuf jrifhatmif zefwD; oif-um;ay;-uonf? odk\
A,favonf jyifopfeef;wGif;Y acwfpm;vmonf? aomf 18 7mpkEpS t f v,fykid ;f wGif A,favobif n|dK;rSed f
,if;od\jk zifh A,favonf tDwvDrS jyifopfEikd if o H \kd ul;puf vm7m rD7, S f zd;k uif;u jyefvnfjr|iw hf ifay;cJah vonf?
ysH\E\HSomG ;onf? jyifopfb7k if 14 qufajrmuf vl0o D nf rD7S,f zdk;uif;onf qD,m*sD ',m*sDvsuf pDrHtkyf
A,favudk csD;jr|ifhajr|mufpm;onf? udk,fawmfwdkif csKyaf omA,favtzG\u J kd 1909 ckEpS w f iG f yg7pfjrKd \Y yGx
J wk f
A,favuZmwf wckY acgif;aqmifyg0ifcJhonf? vl0D apcJ7h m/ qef;opfvyS aom &k7AS ,favonf tvGeaf usmf
bk7ifonf *DwESifh tutu,f'rDausmif;udk wnf -um;oGm;avonf? ,if;tzGJ\wGif trsdK;om;A,fav
axmifcJh7m/ xdkausmif;onf acwfopfOa7my A,fav tu0d%m nDZif;puD;ESifh trsdK;orD; A,favtu0d%m
pwifaygufzmG ;7m Xmejzpfco Jh nf? xdkjyif A,favonf tNm ygAvdAk mwd\k yg0ifonf? ,if;wd\t k zG\J ujywifquf
awmfoHk;tjzpfrS vlxkoHk; obifw7yfvnf; jzpfvm aom A,favuZmwfwdk\rSm 7SD[m7mZm;'D/ yDxa7mh
avonf? 7Sum/ rD;iSuf/ ief;a7tkid fponfw\dkjzpfI xl;uJvSy
xdpk Ofu A,favwGif tuwvSnhf tqd/k od\kr[kwf wifhqef; vSayonf? ,if;wdk\ukd ESpfaygif;rsm;pGm r&dk;
vu®m7Gwfjcif; wvSnhjf zpfonf? 1600 jynfEh pS cf ef\wiG f wrf; ujycJh7avonf? ',m*sv D suf acgif;aqmifaom
atmfy7m ac: *DwjyZmwfudk pwifa7;om; jyocJh7m/ ,if;wd\ktzG\Jonf t*®vefEiS hf tar7duefjynfaxmifpw k k\d
A,favudk atmfy7mY csyI f ujyavh 7Scd o hJ nf? A,fav Yvnf; ujy toH;k awmfcHchI J tvGefw7m csD;usL;tm;
tcef;udk atmfy7mZmwfuGuftv,fYaomfif;/ acW ay;r=udk cHcJh7jyD;aomf uBmausmf-um;cJah vonf?
7yfem;csdefYaomfif; ujy toHk;awmfcHavh 7Sd-uonf? &k7SwGif ',m*sDvsuf uG,fvGefjyD;onfhaemufwGif
16 7mpkEpS tf wGi;f a-u;pm; A,fav uajconfrsm; A,favtzGJ\rsm;pGm ay:aygufcho J nf? tpd;k 7tkycf sKyfa7;
ay:aygufvmonf? yxrwGif trsdK;om;/ aemiftcg pHepf ajymif;oGm;aomfvnf; A,favobifrmS rl tpdk;7
trsKd;orD; uajconfrsm; yg7Sdvmonf? 14 quf tqufquf. tm;ay;ulnrD u = kd 77Sv
d suyf if7adS vonf?
ajrmufvl0Dbk7if. vufxufwGif zG\HjzdK;cJhaom A,f ',m*sDvsufwdk\tzGJ\ vma7muf ujyoGm;jyD;aemuf/
avonf aemiftcgwGif pnf;urf;pepf/ todik f;t0dik ;f tar7duefEiS hf t*®vefwk\dwiG v f nf; A,favonf quf
rsm; rsm;vGef;jyD;v~if or&d;k ustwdkif;7SdaeI rwdk;wuf vufacwfpm;aecJhonf? A,favtuoifausmif;rsm;
bJaecJh7m 18 7mpkESpfxJwGif Zef; aZmhZufEdkAm;onf A,favtzGJ\rsm; ay:aygufcJhonf? tar7duef jynf
A,favudk tqdktajymrygbJ tuESifh [eftrlt7m axmifpkwGif A,fav u7AeftzGJ\/ zdv'JvzD;,m; A,f
oufoufjzpfatmif jyKjyifvku d o f nf? A,fav ujyol avtzGJ\/ ayh (*s) pwkef; A,favtzGJ\/ qefz7efpPudk
wd\ktm; a7S;pHepfjzpfaom rsuEf mS zH;k pGyjf cif;udv k nf; rjyKap A,favtzGJ\rsm;onf emrnf7aom tzGJ\rsm;jzpfonf?
awmhay? xdkjyif t0wfwefqmrsm;udk ydkIvSyatmif txl;ojzifh 'kwd,uBmppfjyD;umvwGif A,favonf
jyKjyifjyD;v~if trlt7mwdk\udk ydI k obm0usapcJhonf? tar7duefjynfaxmifpkY ydkradk cwfpm;I tqifhtwef;
18 7mpkESpf tv,fydkif;avmufwGif A,favonf wd;k wufvmonf? xdjk yif t*®vef7dS quf'vm0JA,fav
Oa7mywkdufY twefi,f acwfwdrfvmonf? ,if;odk\ tuoifausmif;rS A,favtu0d%mrsm;pGm ay:xGuf
arS;rSed v f maom A,favudk jyefvnf ta7mifxGufvm cJhavonf? uBmwGif tausmf-um;qHk; jzpfcJhaom
apolrSm &k7SrS aumf7D,dk*7yfzm (A,fav'g&dkufwm) A,fav tu0d%m ESpfOD;rSm &k7SrS t³mygAvdkAmESifh
wOD;jzpfaom rD7S,f zdk;uif; jzpfonf? rD7S,f zdk;uif; 'def;rwfrS t'JvD eJ7SdeDwdk\ jzpf-uonf?
onf a7S;&d;k A,favudk qef;opfvyS aom A,favobif ajymifajrmufaom A,favuajconfwOD; jzpfvm
jzpfvmatmif pDpOfrGrf;rHwDxGifvdkufonf? A,favu 7efrSm vG,fulonf r[kwfacs? i,f7G,pf OfupI ESpf
Zmwfonf &k7o S k\dvnf; jyef\ymG ;a7muf7cSd h7J m 1^35 ckEpS f aygif;rsm;pGm xdxda7mufa7muf/ jyif;jyif;xefxef avh
38
A,fav AJô t,fvufZNm *a7[rf
39
AJô t,fvufZNm *a7[rf AJ7if;yifv,f
40
AJ7if;yifv,f AJv*7dwfjrdK\
41
AJv*7dwfjrdK\ AJv*sD,rfEkdifiH
42
AJv*sD,rfEkdifiH
ta7S\zufY *smreDEdik fiHEiS hf vyfZifAwfEdik fiH/ awmifzuf a,mufr~7Sd7m pwk7ef;wrdkifv~if ^4^ a,mufus
wGif jyifopfEkdifiHwdk\ESifh e,fcsif;pyfvsuf wnf7SdI t 7Sdaeojzifh EkdifiH.tus,ft0ef;ESifh rr~atmif jzpf
aemufajrmufzuf7dS *7dwjf Adwed Ef Sihrf l ajrmufyifv,f. aeonf? xdka-umifh ajrae7mvyfrusefatmif pdkufysdK;
a7jyifwpdwfwa'or~om jcm;vsuf7Sd7m EkdifiH-uD;rsm; vkyfudkifygvsuf/ pm;eyf7dQm rvHkavmufao;I EkdifiH
. t-um;Y n|yfvsuf wnfaeyHk taetxm;a-umifh jcm;rS wifoGi;f 7ao;onf?
Oa7my taemufydkif;Y ppfrufta7;-uHKvmaom tcg ajrmufyifv,fzufo\dk rsufESmrlvsu7f daS om AJv*sD
rsm;wGif AJv*sD,rfEdik fiHonf trsm;qHk; yg0ifcJh7onf? ,rfEikd if H. yifv,furf;&d;k wef;onf 42 rdkif 7Snfvsm;
odk\aomf uBmhukefoG,fEkdifiH-uD;rsm;jzpf-uaom azmfjy onf? ajrrsufESmjyifonf taemufajrmufzuf7Sd yif
yg Ekdifi-H uD;rsm;ESihf pD;yGm;a7;qufqrH =wGif ta7;yg t v,furf;ajcrS ta7Shawmifzuf7dS tm'if;eD;awmifwef;
qDo\dk wjznf;jznf; jrifhwufomG ;onf? yx0D0if tae
txm;t7 AJv*sD,rfEkdiif H. ajrrsufESmjyifudk 3 ydkif;
cGJjcm;Ekdif7m/ ,if;wdk\rmS (1) zvef;'g;ESihf uifyifa'o
(2) tv,fydkif;vGifjyifa'oESifh (3) tm'if;eD;awmif
wef;a'owdk\ jzpfavonf?
AJv*sD,rfEkdifiHwGif jrpfacsmif;rsm;pGm jzwfoef;pD;
qif;vsuf7Sd7m t"dujrpf-uD; 3 oG,fwdk\rSm quJhjrpf/
qef;A7mjrpfEiS fh rsL;pjrpfw\dkjzpf-uI xdkjrpf 3 oG,fvHk;
yif jypfopfEdkifiHY jrpfzsm;cH-uonf? AJv*sD,rfonf
ajredrhcf sKd if0h rS ;f a'o rsm;jym;aom Ekid if jH zpf7m/ tcsKd \tydki;f
rsm;onf yifv,f a7rsuEf mS jyifxufyif edrahf eao;onf?
a7S;u ajrmufyifv,frS 'Da7vFrf;rdk;jcif;udk r-umc+
cHcJh77m/ urf;&dk;wef;wav~muf a7vFrf;rdk;onfh ab;rS
umuG,f7onfh wm0efonf tawmfyif -uD;av;cJh
onf?
,cktcgwGifrl -uD;us,fcdkifcHhvSaom wmwrH-uD;
rsm; aqmufvkyfxm;onfhjyif/ tjcm; acwfrSD tum
tuG,rf sm;a-umifh a7vFrf;jcif;ab;rS tawmfyif uif;
vGw7f jyD jzpfonf? x\kjd yif wmwrHrsm;. TrSmzuf7dS
urf;&dk;wef; ajredrfha'orsm;udk a7rsm;pkwfxkwfypfI
ajrzdk\jyKjyifjcif;jzifh ajrrsufESmjyif wdk;csJ\-uonf? xdka'
oudk aygv'g[k ac:I [if;oD;[if;7Gurf sm; pdu k yf sKd ;
vkyfudkif7m/ jzpfxeG f;vSojzihf Oa7mywwku d fvkH;okd\yif
AJv*sD,rfEkdifiH wnfae7mjyajryHk wify\kdEdik o f nf?
xkda'oonf zvef;'g;e,fwGif 7dSonf? zvef'g;
7ma7mufojzifh AJv*sD,rfEidk if . H pD;yGm;ukeo f , G rf o
= nf
e,fonf AJv*s, D rfEidk if H ajrmufyidk f;wGi7f I
Sd ajrtedrq hf ;Hk
tvGefzGH\jzdK;onf? 'kwd,BmppfrwkdifrD 1939 ckESpfu
tykdi;f jzpfonf? urf;&k;d wef;onf ajzmihfpif;vkrwwf
Oa7mywdu k f pufrE= idk if rH sm;wGif AJv*s,D rfEidk if uH wwd,
jzpfI vSyaom a7csdK;qdyfurf;rsm; 7dSonf?
pGcJ haJ vonf?
AJv*sD,rf Ekdiif HwGif jrpfacsmif;rsm;tjyif wl;ajrmif;
AJv*s,
D rfEidk if o
H nf Oa7mywdu k w
f iG f 'kw, d vlO;D a7
rsm;vnf; aygrsm;vSay7m/ EkdifiH wckvH;k onf u`ef;u
txlxyfq;kH Ekid if jH zpfonf? Ekid if . H tus,t f 0ef;onf
av;aygif; ajrmufjrm;pGmukd pkxm;bdouJhokd\ xif7
11ô^55 pwk7ef;rdik f jzpfI jrefrmEkid if H tus,t f 0ef;.
onf? wl;ajrmif;rsm;onf a7oGif;pkdufysdK;a7;twGuf
tyHk 20 atmuf i,fonf? vlO;D a7onf 8^ô980ô055 r[kwaf y? wmwrH wkwx f m;aom a'orsm;rS a7rsm;ukd
43
AJv*sD,rfEdkifiH
44
AJv*sD,rfEkdifiH
45
AJv*sD,rfEkdifiH
46
AJv*sD,rfEkdifiH AJvzkd;ô tmom *sdrf;
47
AJvzkd;ô tmom *sdrf;
wUodkvf x7ifeDwD aumvdyfwdk\wGif ynmoif,ljyD; pm;csD;usL;vmcJ-h uonf? 1891ck ESpw f Gif atmufvFwf
aemuf 18^4 ckEpS w f iG f [wfz\ekd ,frS uGeqf m;AwpfygwD awmfY ,le, D efepftzGJ\. acgif;aqmifjzpfvmI 1892
0if ygvDreftrwftjzpf ta7G;cH7onf? ckEpS rf S 1895 ckEpS t f wGi;f *vufpwke;f ESihf &d\pk Am7Dtpd;k 7
18^8 ckEpS w f Gif avmh'gAD.ae7mY avmhaqmhpAm7D rsm;vufxufwGif twkduftcHacgif;aqmiftjzpf *sdK;
onf Ekid fijH cm;a7;0ef-uD; jzpfvmaomtcg AJvzd;k onf ZufcsdeAf mvdefEiS ht f wl xdyw f ef;rS aqmif7u G cf oJh nf?
Ekdiif Hjcm;a7;0ef-uD;. twGi;f a7; twGif;0ef jzpfvmI/ 1895 ckEpS w f iG f ,le, D efepfygwD jyefwufvmonfrS
0ef-uD;csKyf 'pfZa7vDESihf twl bmvif nDvmcH-uD;odk\ tpjyKI 1905ckESpftxd AJvzd;k onf b@ma7;0ef-uD;
vkdufygoGm;7onf? ('pfZa7vDôAD &=?) 1885 ckESpf ESifh atmufvFwfawmfwiG f ,le, D efepftzG\J acgif;aqmif
wGif ta7S\refcsupf wme,frS ygvDreftrwftjzpf a7G; tjzpf aqmif7Guf7onf? 1902 ckESpf ZlvkdifvwGif OD;
aumufwifajr|mufjcif;cH77m/ aemif 21ESpw f ikd w
f idk f ,if; av;awmf avmhaqmhpAm7D tem;,laomtcg AJvzdk;
e,fryS if qufwu dk tf a7G;cH7onf? xdEk pS wf iG yf ifa'oM7 onf 0ef-uD;csKyftjzpf qufcHxrf;7Guf7onf? 1905
tzGJ\rsm;qdik 7f m Xme0ef-uD;tjzpf 0ifa7muf aqmif7Gu7f ckEpS wf iG f 7mxl;rS Ekwx f uG o f nf? 1906ckEpS f a7G;aumuf
onf? odk\aomfr-umcif paumhwvefjynfqdik f7m0ef-uD; yG-J u;D wGif ,le, D efepfygwDom ta7; &H;= edrchf o hJ nfr[kw/f
tjzpf ajymif;a7F\cef\xm;jcif;cH7I 188^ ckEpS fwGif tdkif AJvzd;k ud, k wf ikd v
f nf; ta7S\refcsupf wme,frS ta7G;cH7m
,mvefjynfqidk f7m 0ef-uD;tjzpf cef\tyfjcif; cH7jyefav wGif &H;= edrcfh h7J onf? odk\7mwGif r-umrD vef'efjrdK\ wae
onf? tdki, f mvefjynfwGif wdusjywfom;pGm tkycf sKyf 7mrS ta7G;cH7I 1911 ckEpS t f xd ,le, D efepf tzG\Jacgif;
cJ7h m/ OD;pGmY rsKd ;csppf w
d f tvGef jyif;xefaeaom tdki7f pf aqmiftjzpf aqmif7u G cf ohJ nf? 1911 ckEpS w f iG f acWt
rsdK;cspfrsm;u AJvzdk;.0g'udk t-urf;zuf uef\uu G f&kH em;,lchI J / 1914 ckEpS w f iG f yxr uBmppf jzpfymG ;aom
ru/ AJvzd;k tm;vnf; t-urf;orm; AJvzdk;[k ac: tcg/ EkdifiaH 7;xJok\d jyefvnf 0ifa7mufcJhonf? 1915
prSwjf yKcJh-uaomfvnf;/ aemufq;Hk wGif AJvzd;k tm; av; ckESpfrS 1919 ckESpftxd nGef\aygif;tpdk;7tzGJ\rsm;wGif
a7a-umif;0ef-u;D tjzpfjzifh if;/ Ekid if jH cm;a7;0ef-uD; tjzpf
jzifhif; aqmif7u G cf Jhonf? 191^ ckEpS fwGif tar7duef
jynfaxmifpkEkdifiHodk\ jAdwdo~rpf7SiftzGJ\ acgif;aqmif
tjzpfomG ;a7mufI t*®vefEiS t hf ar7duef yl;aygif;wdu k f
cdkufa7; udPrsm;udk atmifjrifpGm aqmif7GufcJhonf?
1919 ckESpf Amaq;nDvmcH-u;D wGif AJvzdk;onf jAdwo d ~
EkdifiHjcm;a7; 0ef-uD;tjzpf xl;c`efpGm yg0ifaqmif7GufchJ
7m/ r[mrdwfEkdifirH sm;. csD;usL;jcif;cH7onf? Amaq;
pmcsKyf csKyfqdk jyD;onfhaemufwGif AJvzdk;onf y7DAD
aumifpD OUXtjzpf ajymif;a7F\aqmif7Gufch. J ? AJvzdk;
onf 191^ ckEpS f Ek0d ifbmvwGif ppftjyD;Y y,fvuf
pwkid w f iG f ,[l'rD sm;twGujf ynfe,f wnfaxmifay;7ef
pDrHcsufudk jAdwdo~tpdk;7u oabmwl a-unmonf?
,if;udk AJvzdk;a-unmcsufpmwrf;[k ac:onf?
AJvzd;k onf 1921 22 ckEpS rf sm;wGif 0g7Siw f efa7wyf
uGefz7ifhodk\ jAdwo d ~ udk,fpm;vS,f acgif;aqmiftjzpf
wufa7mufcJhjyD;aemuf tjyefwGif tm; bGJ\jcD;jr|ifhum
olaumif;jyKjcif;cH7onf? xdjk yif AJvzdk;onf udr;f A7pf
wUodv k .f t"dywdtjzpf 1919 ckEpS rf S 1930 jynfEh pS f
rwfv 19 7ufae\wiG f uG,v f eG o f nftxd aqmif7u G cf hJ
avonf?
jAdwdo~EkdifiHjyK okcrdef tmom *sdrf; AJvzkd; AJvzd;k onf Ekid if HjyK okcrdeo f m r[kw/f ,xmblw
48
AJvzkd;ô tmom *sdrf; AJvzwfjrdK\
49
AJvzwfjrdK\ AJvAkdtmô Awf7Sul; El;nwf ao
onfvnf; jAdwo d ~u`ef;pkwiG f t-u;D tus,fq;Hk jzpfae tm;vH;k wGif tysuftpD; 7Scd o
Jh nf? tar7duefrS ydk\aom
avonf? pufu7d , d m/ csKyfjyD;t0wftxnf/ av,mOf 7dQmrsm;/ ppfvufeufyPnf;rsm;udk AJvzwfjrdK\rSwqifh
ysHESifh "mwkaA' aq;vkyfief;rsm;udkvnf; AJvzwfjrdK\Y r[mrdwfwyfrsm;odk\ wifyk\dcJh7avonf?
vkyfudkif-uI/ t7ufcsufpuf/ *sHKpuf/ om;a7e,fpuf
rsm;vnf; 7Sad vonf? AJvAdktmôAwf7Sul; El;nwf ao (c7pf 14^5cef\
AJvzwfjrdK\onf vSyaomjrdK\ r[kwfacs? odk\aomf 151^)? ?Awf7u S ;l El;nwf ao AJvAdt k monf ypdzw d f
jrdK\taetxm; tuGufusI pepfwus7Sdonf? bk7ifr ork]7mudk yXrqH;k jrifz;l aom Oa7mywdu k o f m; pydev f l
wUodkvf/ bk7m;7Sdcdk;ausmif;rsm;ESifh tpdk;7&Hk;-uD;rsm; rsdK;wOD;jzpfonf? ,ckyem;rm;oRwEkdiif H jzpfaom xdk
paom vSycef\nm;onfh taqmufttHk-uD;rsm;vnf; pOfu 'g;7D;,if;e,f.taemufzufwiG o f rk]7m-uD; w
7Sad vonf? pif;7SdI ,if;.urf;ajcwGif a7Faygaom wdki;f jynfrsm;7Sd
jrdK\ojl rdK\om;wdk\onf rsm;aomtm;jzifh paumhtdki;f onf[al om owif;pum;a-umifh AJvAdt k monf aemuf
7pf tquftEG,frsm;jzpfI y&dkwufpwef\rsm; jzpf-u yg vufa7G;pif pydew f yfom; 190 cef\EiS fh 'g;7D;,if;jrKd \rS
onf? xdka-umifh jAdwdo~ tpdk;7tm; oHa,mZOf-uD; 1513 ckEpS f pufwifbmv 17ufae\wiG f taemufzufo\dk
rm;I ,Hk-unftm;xm;um/ [kR&l;tkycf sKyfa7; wdkufyGJ c7D;xGufcJh-uonf? 'g7D;,if;u`ef;qufukd jzwf
udk qef\usifwGef;vSefcJhaom tcsuftcsmjrdK\ jzpfcJhav ausmf7mwGif xlxyfjyD;v~if rSuf/ jcif/ ,if aygrsm;vS
onf? xdka-umifh jAdwdo~tpdk;7 ttkyftcsKyf vuf aom tylykdif;Zkefopfawm-uD;rsm;ukd cJ,Of;pGm jzwf
atmufwGifyif 7Sdaeaom ajrmufydkif; tdkif,mvef. oef;cJh7I wkdif;7if;om;vl&kdif;rsm;. wkdufckdufjcif;ukd
jrdK\awmf jzpfvmcJah vonf? vnf; wGe;f vSecf 7Jh ao;onf? pufwifbmv 257ufae\
'kwd,uBmppftwGif;u AJvzwfjrdK\onf ta7;yg wGif awmifxdyfwckay:rSaeI tajymus,fvSaom
aom a7wyfpcef;jrdK\ jzpfco Jh nf? 1941 ckEpS fu *smref ork]7m-uD;ukd AJvAkdtmwk\dvpl k jrifawG\-u7onf? AJv
avwyf. ig;-urd w f dik w
f kid f AHk;-ujJ cif;udk cH7I 7yfuu
G f Akdtmu ,if;a7jyifus,f-uD;ukd rm;o,fqm; (awmif
50
AJvAkdtmô Awf7Sul; El;nwfao aAmhpwefjrdK\
51
NTP
aAmhpwefjrdK\
toG,f aumif;rGeo f jzifh if; tar7duef jynfaxmifp. k "mwfjyif;jyaom jrKd \jzpfayonf? tar7duef awmfveS af 7;
0ifukefrsm;udk t7yf7yfodk\ jzef\jzL;ay;7aom ta7;yg pwifaygufzGm;7mjrdK\ [kvnf; qdk-uonf? tar7duef
t7ma7mufvo S nfh ukepf nfjzef\jzL;a7; jrdK\-uD;vnf; jzpf awmfvSefa7;udk acgif;aqmifcJh-uaom ayg7DAD;,m;/
onf? b+fpaom aiGa-u;vkyif ef;bufwiG v f nf; e,l; *`e[f ef;aumh/ q,frsL,,f tuf'rf/ a7mAwf yde;f wd\k.
a,mh/ 7SDum;*dk;ESifh zdv'JzD;,m;jrdK\wdk\rS vGJv~if t-uD; *locsKif;rsm; aAmhpwefwGif 7Sdonf? tar7duef awmf
us,fq;Hk jzpfavonf? vSeaf 7;od\k a7S;7SLaom 1^^0 jynfhEpS f aAmhpweftpktjyKH
aAmhpwefjrdK\ESiqfh ifajczHk;a'orsm;wGif uBmYt-uD; vduk f olowfy/JG aAmhpwef vufzufajcmufygwD/ Aefum
us,q f ;kH aom zdeyfpuf&rkH sm;ESihf tar7duefY xdyw f ef;t awmifukef;wdkufyGJ (1^^5)ESifh aAmhpwefrS jAdwdo~wdk\
usq;kH aom jcnfxnfpuf&rHk sm;7So d nf? xkjd yif pmtkyyf EkH ydS f a7F\ajymif;7aom udPwd\kum; aAmhpwefjrdK\. orkid f;0if
xkwaf 0a7;vkyif ef;/ trJom; pnfow G vf yk if ef;wdk\vnf; xif7Sm;aom tjzpftysufrsm;aywnf;?
aAmhpwefjrdK\. -u;D us,af om vkyif ef;rsm; jzpf-uonf? aAmhpwefjrdK\wiG f pwiftajcpdu k v f molw\rkd mS *`ef 0if;
aAmhpwefjrKd \onf tar7duefjrKd \rsm;teuf pdw0f ifpm; xa7mhacgif;aqmifaom ysL7Dwefrsm; jzpf-uI/ 1630
zG,f taumif;qH;k jrdK\wjrdK\ jzpfonf? a7S;udkvekd aD cwfu jynfEh pS cf ef\wiG f xdak 'ood\k a7muf7v Sd m-uonf? rlvu
pdw0f ifpm;zG,f tjzpftysuw f \dkonf aAmhpwefjrdK\Y jzpf ,if;a'o7Sd awmifuke;f 3vHk;udk tpGJjyKum x&dkif
yGm;cJhavonf? ysL7Dwefwdk\ pwiftajcpdkufcJhaom jrdK\ armif;wde;f [kac:onf? aemiftcgwGif xdkjrdK\Y vm
jzpfI/ ysL7Dwefr[kwo f rl sm;tm; jrdK\t0ifrcHbJ 7uf7uf a7muf tajcpdu k of w l \kw
d iG f t*®vefjynf vifueG ;f &=id f,m
pufpufjyKrcl jJh yD;v~i/f rdcifEidk if H. ESyd uf yG f csKycf s,rf r= sm; e,f/ aAmhpwefjrdK\rS trsm;tjym; yg0ifojzifh aAmhpwef
udvk nf; jyif;jyif;xefxef awmfvSeyf keu f efcJhonfh pdwf [k trnfajymif;cJo h nf?
52
aAmhpwefjrdK\ aAmhpeD;,m;ESihf [m;ZD*kdAD;em;
aAmhpwefonf 1^ 7mpkEpS t f wGi;f zGH\jzKd ;wd;k wufvm onfh jrdK\a[mif;ESifh acwfrD taqmufttHkrsm;7Sdonfh
onf? awmfvSefa7;tpwGif jrdK\vOl D;a7 20ô000 cef\7Sd acwfrD O,smOfyef;jcHrsm;jzifh crf;em;wifhw,faom jrdK\
onf? xdkpOfu udkvdkeDrsm;teuf ta7;ygqHk; jzpfcJh opf[lI ESpfydkif; 7Sdavonf? aAmhpwefjrdK\wGif wU
onf? awmfvSefa7; jyD;onfhaemufwGifvnf; -uD;yGm; odkvfrsm;/ aumvdyfrsm; trsm;tjym;7SdI uBmausmf
wdk;wufvmonf? jynfwiG ;f ppftwGif;u jynfaxmifpk [m;A'fwUodv k of nf csm;jrpf. wzufurf; aAmhpwef
tzG\Jukd tm;ay;I aiG0,fu`epf epf y,fzsuaf 7;udv k nf; jrdK\. qifajczH;k Y wnf7o dS nf? a7S;tcguyif aAmhpwef
axmufcH tm;ay;cJhonf? 18^2 ckwGif rD;-uD;avmif jrdK\onf ynma7;ESifh tEkynm xGef;um;aom jrdK\-uD;
u`rf;I jrdK\ysufvke;D yg;jzpfcaJh omfvnf;/ vsifjrefpmG jyef wjrdK\tjzpf xif7Sm;cJhonf? ausmf-um;aom a7S;acwf
vnfxal xmifEikd fcoJh nf? 197mpkEpS f yxrydki;f wGif aAmh tar7duef pm-uD;aycef\wdk\udk jyKpka7;om;cJh-uol pm
pwefonf tvGefw;dk wufcho J nf? ,cktcg aAmhpwef a7;q7m-uD;rsm;wGif aAmhpwefjrdK\om; trsm;tjym;
onf wenf;tm;jzifq h vkd ~if jrdK\EpS jf rdK\uo
Jh \dk jzpfaeonf? yg0ifonf[k qd-k uonf? xdka-umifh aAmhpwefjrKd \ukd t
a7S;udkvdkeDacwf yHkpHrysufaom taqmufttHkrsm; 7Sd ar7duef tufoif;jrdK\ [k ac:a0:-uavonf?
53
aAmhpeD;,m;ESihf [m;ZD*kdAD;em; aAmhpy7yfa7vuf-um;
54
aAmhpy7yfa7vuf-um; aAmhZ0Jô *sdrf;
55
aAmhZ0Jô *sdrf; aAmf'd;k jrdK\
56
aAmf'd;k jrdK\
jrdK\onf ZD;7Ge;f pD7ifpek ,f. jrdK\awmfjzpfI/ yg7pfjrdK\awmfrS A7ef't D 7uf/ o-um;/ 7Smvum7nf/ tdk;cGuf/ zefxnf/
taemufawmifzuf rdik f 360 cef\uGma0;avonf? aumfaZm/ pULESihf wHigvkyfief;wdk\uv kd nf; aAmf';dk jrdK\Y
aAmf';kd jrdK\o\kd ta7mufwiG f *7Ge;f jrpfonf auG\aumuf vkyu f ikd -f uao;onf?
ae7m/ ,if;onfyif aAmf'k;d jrdK\twGuf tvGeaf umif;rGef aAmf';dk jrdK\ESifh wzufurf;7Sd jrdK\. qifajczH;k a'oudk
aom oab®mqdyfudk jzpfaponf? obm0oab®mqdyf aygif;ul; 1^ ck7Sdaom aAmf'dk;wHwm;jzifh qufoG,f
aumif;udk jyKjyifrGr;f rHxm;jyefojzifh tvGe-f uD;rm;aom xm;onf? ,if;wHwm;ay:rS aAmf'dk;jrdK\. om,mvSy
oab®m-uD;rsm;rSty oab®m-uD;rsm;pGmwdk\onf aAmf aom &=cif;udk awG\jrifEikd o f nf? aAmf';kd jrKd \. cef\nm;vSy
'd;k jrKd \o\kd 0ifxu G o f mG ;vmEdik -f uonf? txl;ojzifh awmif aom taqmufttHrk sm;rSm 12 7mpk/ 14 7mpk acwfu
tar7duwku d frS jyifopfEidk if o H k\d vma7mufaom oab®m aqmufvkyfcJhaom pdeftef'a70wfausmif;/ pdefrD7S,/f
-uD;rsm;onf aAmf';dk jrdK\ok\d qdkufuyf-uavonf? aAmf';dk pdeaf qA7ef;/ pdefu7Gm;bk7m;7Sdcdk;ausmif;rsm; jzpfonf?
jrdK\. jrpfurf;wav~mufY acwfro D abmusi;f -uD; rsm; xdkjyif a7mracwf Zmwf&Hk0dkif; tysuftpD;wckESifh cef\
pGm7SI d oabmwnfaqmufaomvkyfief;onf aAmf'k;d jrdK\ nm;vSaom jrdK\wcH g; 4 aygufvnf; 7Sad o;onf? aAmf';kd
. ta7;ygaom vkyif ef;w7yf jzpfavonf? jrdK\. wUodkvfausmif;awmf-uD;ESifh pm-unfw h u dk f-uD;
aAmf'dk;jrdK\onf awmifukef;xlxyfI aea7mifjcnf7 rsm;onfvnf; jrdK\usufoa7aqmif-uD;rsm; jzpf-u
aom tufu;D wde;f a'o.tv,fY wnf7o dS nf? ,if; onf? vlOD;a7 2^5ô946 a,muf 7So d nf?
a'owGif pyspfjcHrsm; jzpfxGef; aygrsm;vSonf? xdk aAmf'dk;jrdK\onf a7S;tcgu uJhvlrsdK;wdk\. jrdK\jzpf7m
a-umifh 0dkift7ufvkyfief;udk aAmf'dk;jrdK\Y t-uD;tus,f aemiftcg a7mrvlrsdK;wd\ku vma7muf-uD;pdk;onf? a7m
vkyu f ikd of nf? aAmf'k;d jrKd \xu G f 0dik tf eDESifh tjzLonf a7m racwfwGif ukefoG,fa7;tcsut f csmjrdK\EiS fh e,f-uD; w
racwftcguyif ausm-f um;xif7Sm;cJah vonf? xdjk yif e,f. jrKd \awmfvnf; jzpfco hJ nf? 1154 ckEpS w f iG f jyifopf
57
aAmf'kd;jrdK\ aAmfeD,u
dk `ef;
58
aAmfeD,u
dk `ef;
tDauGwmrsO;f jzwfoef;oGm;7m tylyidk ;f Zkeaf 'ojzpf aAmfeD,dku`ef;. ta7;ygaom vkyif ef;rsm;rSm a7eH
ojzifh 7moDOwk yltku d fpGwfjyD;v~if wESpyf wfvk;H vdkvdk ESifh -uufaygifap;vkyfief; jzpfonf? 'kwd, uBmppf
yif rdk;7Gmwwfonf? yljyif;ajcmufaoG\aom tcgor, rwkdifrDu aAmfeD,dku`ef;onf uBmh-uufaygifap;.
[lI ajymyavmufatmif r7Sdacs? yifv,fav aumif; 1 k xGufcJhonf? qefpyg;/ aumfzD/ aq;7Guf/ aumf/
yH
12
pGm77Sdaeaoma-umifv h nf; tyltat;vGefuJjcif;vnf; [if;cwftarF;t-udKifrsm;/ o-um;ESifh 0g*Grf;wdk\onf
r7Sad y? rdk;rsm;vSaom a'ojzpfojzifh odyfonf;xlxyf vnf; aAmfeDu`ef;. xif7Sm;aom xGufukefrsm; jzpf
aom opfawm-uD;rsm; 7Sdonf? ,if;opfawm-uD; onf? aAmfeD,ku d `e;f olrsm; 7ufvyk o f nfh tqiftuGuf
rsm;rS opftrsdK;aygif; 50 ausmfxGufI u`ef;opf ESifh ta7mif qef;jym;aom jcnfxnfrsm;ESifh jrufzsm
paom tzkd;wefopfrsm;vnf; yg0ifavonf? rsm;onfvnf; ausmf-um;vSayonf?
aAmfe,D dku`ef;onf o,HZmw wGif;xGufyPnf;rsm; u`ef;wu`ef;vHk;Y rD;7xm;vrf; 12^ rkdifr~om 7Sd
jzifh ayg-uG,0f onf? tzdk;wefvSaom a7eHajrrsm;pGm onf? 7xm; armfawmfum; oGm;vmEdkifaom vrf;r
vnf; 7So d nf? t-u;D qHk; a7eHcsufpuf&-Hk uD;onf ta7S\ -uD;rsm;onf pkpkaygif; rdik f 2ô500 cef\7o Sd nf? ukepf nf
awmifzufurf;&d;k wef;Y 7Sdaom AmvpfygyefjrdK\Y wnf rsm; o,f,lydk\aqmifa7;twGuf jrpfa-umif;rsm;udk t
7Sdonf? pdefESifh tjcm; ausmufrsuf7wemrsm;udkvnf; oH;k rsm;avonf?
wl;azmf 77Sdonf? odk\aomf pdefrsm;onf tmz7du pdef aAmfe,
D u
kd `e;f . yxrqH;k wdik ;f 7if;om;wd\krmS ',uf
rsm;avmuf trsdK;tpm; raumif;vSay? a7F/ a-u;eD/ vlrsdK;rsm; jzpf-uonf? ,if;wdk\onf t7if;cHjzpfI/
oH/ caemufpdr;f / yvufweD rf/ oHjzL paom oWKrsm; tjcm;rsdK;cGJ wdkif;7if;om;vlrsdK;aygif; rsm;pGm7Sdao;
vnf; wl;azmf77Sad vonf? onf? ',ufw\dkonf a7S;u acgif;jzwfvlom;pm; vl
59
aAmfeD,u
dk `ef;
&dkif;rsm; jzpfcJh-uaomfvnf; wpwp ,Ofaus;vm-u +Dwcku pwiftajcpdu k cf aJh omfvnf; 1881 ckEpS rf pS I
ayjyD? odk\aomf eufacgifaom awm-uD;awmif-uD;rsm; jAdwdo~ ajrmufaAmfeD,dk uk$+DvufatmufcH jzpfvm
tv,fYrl r,Ofaus;ao;ol trsm;tjym; 7Sd-uao; avonf?
onf? ',ufwdk\onf *sm;Am;/ qlr-wm;ESifh tjcm; A&l;ae;e,f. plvwefapmfbmG ;onf ukefo, G fa7;
u`ef;rsm;rS rav;vlrsdK;rsm; a7mufvm-uaomtcg ESifh yifv,f"m;jy ESdrfESi;f a7;twGuf jAdwdo~tpdk;7ESihf
ukef;zufodk\ wjznf;jznf; qkwfay;cJh-uonf? rav; 184^ ckESpfwGif pmcsKyfcsKyfqdkcJhonf? 1888 ckESpfwGif
wdk\onf rsm;aomtm;jzifh tPvrft,l0g'Drsm;jzpf-u qm*sdrf;A7Gwf. q7m;0yfe,fESifhtwl A&l;ae;e,fESifh
onf? rav;wdk\tjyif w&kwv f rl sKd ;rsm;vnf; vma7muf ajrmufaAmfeD,dke,fwdk\onfvnf; jAdwdo~tapmifht
aexkdi-f uonf? aAmfe, D u dk `ef;onf 5 7mpkESpcf ef\uyif a7SmufcH e,frsm; jzpfvm-uavonf?
w&kwfEkdifiHESifh ukefoG,fr= tquftoG,f 7SdcJhonf? 'kwd,uBmppftwGif; 1942 ckESpfwGif *syefonf
od\ak omf 12 7mpkEpS cf ef\url w&kww f \o kd nf aAmfe, D u
kd `e;f Y aAmfeD,dku`ef;udk wdkufcdkufodrf;ydkufaomtcg/ jAdwdo~
vma7muftajcpdku-f uavonf? xdjk yif zdvpfykid fu`ef; aAmfe, D o
dk nfvnf; *syefvufatmuf usa7mufcho J nf?
rS ql;vl;vlrsdK;rsm;vnf; aAmfeD,dku`ef;ajrmufydkif;Y ppf-uD;tjyD; 1945 ckEpS fwGif *syefvufatmufrS vGwf
vma7mufaexdkif-uonf? Oa7mywkdufom;rsm;vnf; ajrmufcI hJ ppftyk fcsKyfa7; &kyo f rd ;f jyD;aemuf/ 1946 ckEpS f
7Sad vonf? ZlvdkifvrSpI q7m;0yfe,fESifh ajrmufaAmfeD,dke,f
aAmfe, D u kd `ef;odk\ yxrqH;k a7muf7v dS maom Oa7my wdk\onf jAdwo d ~tpdk;7u cef\xm;aom bk7ifcH tkycf sKyf
wdkufom;wdk\onf ay:wl*D oab®mom;rsm;jzpf-uI onfh jAdwdo~uv dk edk De,frsm; jzpfvmonf? A&l;ae;e,f
16 7mpkEpS ftwGi;f Y a7mufc-hJ uonf? ay:wl*/D 'yfcsEiS hf onf trnfcHtm;jzifh apmfbmG ;e,fjzpfaomfvnf; jAdwd
t*®vyd w f \kod nf [if;cwftarF;t-udKiEf iS hf y&kwpf onfw\kd o~ta7;ydik u f tkyfcsKyaf 7;udk -uKd ;udik o f nf? ,if;ta7;
udk ukefoG,rf =twGuaf 7muf7v Sd m-uonf? 1^ 7mpkEpS f ydkiof nf ppfumvrwkid rf u D rmvm,ke,frsm;. r[m
aemufydkif;wGif 'yfcsESifh jAdwdo~wdk\onf urf;&dk;wef; rif;-uD;udk ud, k fpm;jyKonf? ppfjyD;umvwGif q7m;0yf
wav~mufwGif vlaepcef;rsm; pwifwnfaxmifonf? e,f. bk7ifcu H A&l;ae;e,f. r[mrif;-uD; jzpfvmI
xdkpOfu rav;yifv,f"m;jyESifh ',uf vl&dkif;rsm;. ,if;tm; A&l;ae;e,f jAdwo d ~ta7;ydik fu ud, k pf m;jyK7
wdkucf dkufr=/ aESmifh,u S frw = dk\udk rsm;pGmcHch-J u7avonf? avonf?
jAdwdo~ESifh 'yfcswdk\onf aAmfeDu`ef;Y ukefoG,fr= rlvu A&l;ae;e,fonf us,fjyef\aome,f-uD; w
udk tjydKifjyK7if; e,fajrrsm;odrf;oGif;cJh7m 'yfcswdk\u e,f jzpfcahJ omfvnf;/ ajrmufaAmfe, D Ekd iS hf q7m;0yfe,fw\kd
jAw d do~w\kx d uf ydI k ajcoGufco hJ nf? xdka-umifh aAmfe, D kd u e,fajrrsm; zJI h zJI h odr;f oGi;f cJo h jzifh ti,fq;Hk aom
u`ef;.q,fyHk ckepfykcH ef\rSm 'yfcswk\d. vufatmufo\dk e,fwe,fjzpfvmonf? tus,t f 0ef; 2ô226 pwk7ef;
a7mufcho J nf? 1891 ckESpw f Gif jAdwo d ~ESihf 'yfcswdk\ ydkif rdkif7ISd vlO;D a7 (1958 ckESpf cef\rSe;f acs) 80ô2^^ cef\7dS
aome,frsm;. e,fedrdwfrsm;udk ydkif;jcm; owfrSwfcJh onf? ajrmufaAmfeD,dkonf (vm;Al;tef;u`ef; tyg
avonf? t0if) 29ô38^ pwk7ef;rkid f us,0f ef;I vlO;D a7 (1959
jAw
d o d ~ aAmfe, D w kd iG f yg0ifaom q7m;0yfe,f/(q7m; ckEpS f cef\rSef;ajc) 500ô000 cef\ 7Sdonf? q7m;0yfe,f
0yfe,f&=?) aAmfeD,adk jrmufydkif;e,fESifh A&l;ae;e,fw\dk onf 4^ô0^1 pwk7ef;rkid f us,f0ef;I vlO;D a7 (1959
onf 1840 jynfhESpfwiG f q7m;0yfe,fodk\ a7muf7Sdvm ckESpf cef\rSe;f ajc) 6^5ô000 cef\7daS vonf?
aom jAdwo d ~vrl sdK; qm*srd f;A7Gw. f pGrf;aqmifra= -umifh aAmfeD,dku`ef;. -uD;rm;aom tpdwt f ydik f;jzpfonfh
jAdwdo~ -oZmcH e,frsm;tjzpfodk\ a7muf7SdvmcJhonf? 'yfcs (e,fomvef) aAmfe, D ku d dk 'yfcswk\donf wdu k cf ku
d f
A&l;ae;e,f. plvwefapmfbmG ;onf x-uGykeu f efrw = ck jcif;jzifhif;/ pmcsKyf csKyfqdkjcif;jzifh if; e,fajrrsm;
udk ESrd feif;7ef A7Gwftm; tultnDawmif;7m/ A7Gwfu odr;f oGi;f cJhonf? 'yfcswd\k pdk;rdk;pOftcgu taemufaAmf
ulnDchI J q7m;0yfe,fukd tydkipf m;ay;cJo h nf? qm*sdr;f eD,edk ,f/ awmifESihf ta7S\aAmfe, D ked ,f[I l e,f 2 e,f
A7Gwfonf xdke,fwiG f tvGew f efck;d -oZm-uD;vmonf? cGJjcm;xm;cJhonf? 'kwd,uBmppftwGif; *syefwdk\
aemiftcg e,fajrrsm; xyfrHodrf;oGif;cJhonf? ajrmuf vufatmufo\dk usa7mufchjJ yD;aemuf ppf-uD;jyD;I ppftyk f
aAmfeD,ked ,fonf rlvu tar7duefukeo f ,G fa7; uk$ csKyaf 7; &kyo f rd ;f jyD;aomtcg/ 'yfcstpd;k 7onf 194^ ck
60
aAmfeD,u
dk `ef; aAmfvuefu`ef;qG,f
Ñ¿ú³§©µ«
¼ Ä
º ô®ºå¬¼åµ ¶¦°º¿±³¿ù±
awmawmifxlxyfaom aAmfvuefu`ef;qG,fa'oonf 7mpkESpfaygif; rsm;pGmyif Oa7mywdkuf.,rf;tdk; jzpfcJh
onf? Oa7mywkduf. ppfyGJaygif;rsm;pGmonf tb,fa-umifh xdka'oY tpysdK;cJhonfudk atmufygta-umif;7yfudk
zwf-unfhu od-u7ayvdrfhrnf?
aAmfvuefu`ef;qG,f? ?aAmfvuefu`e;f qG,o f nf *&dk;/ ',fvar;7Sm;/ aAmhpeD;,m;/ qm;AD;,m;ESifh [m;
Oa7mywku d af wmifyikd ;f .u`e;f qG,-f uD; 3 ckteuf ta7S\ ZD*kAd D;em;jynfe,fw\kd yg0ifonf? aAmfvuef u`e;f qG,f
zufqk;H u`e;f qG,fjzpfonf? tDvD7D;,ef; u`ef;qG,[ f k . ta7S\zufq;kH tpGe;f onf wl7uDEikd if . H wpdww f a'
vnf; ac:onf? aAmfvuefu`ef;qG,f[lonfh trnf ojzpfavonf?
onf aAmfvuefawmifwef;udk tpGJjyKac:a0:jcif; jzpf u`e;f qG,. f ajrmufzufyikd ;f onf Oa7myEkid if rH sm;.
onf? aAmfvuefonf wl7uDa0g[m7jzpfI awmif e,fedrw d rf sm;ESihf qufpyfaeonf? tjcm;Oa7myawmif
wef;jrifh[laom t"d_g,f7avonf? ydkif;u`ef;qG,rf sm;uJhodk\ ajrmufzufydkif;Y jrifhrm;aom
aAmfvuefu`ef;qG,af 'oudk Oa7my,rf;tdk;[k awmif&dk;awmifwef;rsm;jzifh Oa7myukef;r-uD;ESifh ydkif;
vnf; ac:qdkcJh-uonf? ta-umif;rl ppfyaGJ ygif;rsm;pGm jcm;xm;jcif; r7Sdacs? 'ef;nKjrpfESifhqm;Am;jrpfwdk\onf
wd\konf ,if;a'orS pwifcahJ oma-umifw h nf;? ,if;a' ajrmufzufydkif;e,fedrdwfrsm;jzpf-uonf? -wd*HyHk qef
oY EdkifiHa7;rjidrrf ouf/ v=yf7Sm;r=rsm; r-umc+ jzpf qef7Sdaom awmifzufydkif;rSmrl oHk;zufoHk;wefY yif
jcif;onf u`ef;qG,. f 7yfwnfyHktaetxm;a-umifh
jzpfonf? ,if;onf pdu k yf sKd ;a7;twGuf if;/ pufrv
= yk if ef;
twGufif; o,HZmw obm0 yPnf;wd\kjzifh ayg-uG,f
0onfvnf; r[kwfacs? od\kaomf Oa7myESifh tm7Swku d f
-uD;ESpwf u dk uf kd uke;f vrf;c7D;jzifh qufoG,fay;Ekid faom
aygif;ul;wHwm;ozG,fjzpfI wa-umif;/ aAmfvuef
u`e;f qG,u f kd pdk;rd;k Ekid o
f o l nf ajrxJyifv,fEiS hf yifv,f
euf t-um; vloEl SifhyPnf;7dQm tydk\t,ludk csKyfuidk f
xm;Ekid faoma-umifw h a-umif; jzpfayonf?
aAmfvuefu`ef;qG,fwGif yg0ifI aAmfvuefEkdifiH
rsm;[k ac:wGiaf om wdki;f jynfEkdifiHwdk\rSm ,l*dkpvm;AD;
,m;/ t,fvaA;eD;,m;/ *7d/ Alva*;7D;,m;ESifh &lar;
eD;,m;EkdifiHwdk\jzpfonf? (,l*dkpvm;AD;,m;EkdifiH? t,f
vaA'eD;,m;Ekid if ?H *7dEkid fiH? Alva*;7D;,m;Ekid if ?H &lar;
eD;,m;EdkifiH &=? ) &lareD;,m;EkdifiHonf pifppf aAmf
vuefEikd if [ H k rac:qdEk dik faomfvnf; EdkifiHorkid ;f tm;jzifh
if;/ EkdifiHa7;tm;jzifhif; aAmfvuefa'oESifh qufpyf
aeojzifh ,if;udk aAmfvuefEkdifiHwck tjzpf,q l xm; aAmfvuefu`ef;qG,frS qm;AD;,m;vlrsK;d wkd\onf Tokd\qif,if
-uonf? ,l*dkpvm;AD;,m;EkdifiHwGif ,cifu rGefwDeD; avh 7Sd-uonf?
61
aAmfvuefu`ef;qG,f
v,fa7jyifrsm;jzifh 0dik f;7Hvsuf7Sdonf? ta7S\zufY yif aAmfvuefu`e;f qG,. f urf;&dk;wef;onf tvGeaf uG\
v,feuf7dI S awmifzufwiG f rm;r7yfyifv,f/'g;'eJa7 aumufI ukefoG,fa7;twGuf if;/ ppfa7;twGufif;
vuf-um;ESit hf ;D *s;D ,ef;yifv,fw\7kd odS nf? atj', D ufwpf ta7;ygaom oab®mqdyfaumif;rsm;pGm 7Sdonf? odk\
yifv,fEiS hf tdik t f ;kd eD;,ef;yifv,fw\dkonf taemufzuf aomf awmif&k;d awmifwef;rsm; cHaeojzifh uke;f wGi;f odk\
Y7So d nf? aAmfvuefu`e;f qG,f wckv;kH onf pwk7ef;rdkif t0iftxGuf jyK7ef rvG,u f al cs? u`e;f pkrsm;/ u`e;f i,f
1^5ô000 cef\us,f0ef;onf? u`ef;qG,. f awmifzuf uav;rsm;onf tm7Srdki;f em;ESifh ul;oef;qufoG,7f ef
qHk;tpGe;f onf *7dEdik fiH. awmifzufpeG ;f jzpfaom armf7D wHwm;ozG,v f nf; 7Sad e-uonf? 'g;'eJ ESihf aAmhpy7yf
,e,fjzpfI pifppftm;jzifh u`ef;wu`ef; jzpfayonf? a7vuf-um;wdk\a-umifo h mv~if tm7Swu kd f uke;f r-u;D ESihf
aAmfvuefu`ef;qG,o f nf rsm;aomtm;jzifh awmif ydik ;f jcm;vsuf aeawmhonf?
xlxyfonf? aAmfvuefawmifwef;onf Oa7mywdkuf aAmfvuefu`e;f qG,w f iG f 7moDOwk taxGaxGtjym;
tv,fyidk f;7Sd tJv h yawmifwef;. awmif&k;d rS qufEG,f jym;7Sdonf? rsm;aomtm;jzifh urf;&dk;wef;a'o w
vmjcif;jzpfonf? ,if;awmifwef;onf Alva*;7D;,m;/ av~mufwGif ajrxJyifv,f 7moDOwkrsdK;7SdI/ awmifxl
,l*dkpvm;AD;,m;ESifh &lareD;,m;EkdifiHwdk\. e,fedrdwf xyfaom a'orsm;wGif ukef;wGi;f 7moDOwkrsdK;7Sdonf?
rsm; qHkonfhae7mrS aAmfvuefu`ef;qG,fxJodk\ 0if u`ef;qG,fwckvHk;udk jcHKI-unfhv~if awmifxlxyfI
a7mufvm7m awmifzufESifh taemufzufY ,l*pdk vm; jrufcif;jyifrsm; toift h wifh7do S jzifh opfawmvkyif ef;/
AD;,m;EkdifiHudk if;/ ta7S\zufY Alva*;7D;,m;EkdifiHudk od;k qdwfarG;jrLa7;vkyif ef;rsm; vkyu f ikd Ef dik of nf? jrpf0rS ;f
if; jzwfoGm;7m yifv,feuf.urf;ajcwdik af tmif jzpf a'orsm;onf ajr-oZmaumif;rGefI pdkufysdK;jzpfxGef;
awmhonf? aAmfvuefawmifwef;. awmifzufwGif onf? xdka-umifh aAmfvuefu`ef;qG,. f xGufukef
Alva*;7D;,m;awmifykid ;f rS a7mh'kyd J awmifwef; 7So d nf? rsm;rSm *sKH / ajymif;/ 0g*Gr;f / aq;7Gu/f pyspo f ;D / oHviG o f ;D /
tjrifhq;Hk awmifxdyo f nf ay ^ô^89 jrifI h / ay ^ô000 ydk;pmoD;/ EGm;/ qdwf/ odk;ESifh 0ufrsm; jzpf-uonf?
ausmfjrifhaom awmifxdyfaygif;rsm;pGm7Sdonf? awmif aAmfvuefu`ef;qG,w f iG f wdik ;f jynfEikd fiHtrsdK;rsdK; yg
-um;vrf;aygif; oHk;q,fausmf7SdI tcsdK\awmif-um; 0ifouJo h \kd bmompum;/ 0wfpm;qif,ifyEkH iS hf "avhx;kH
vrf;wd\konf yifv,fa7jyifrS ay 4ô000 rS 5ô000txd pH uGJjym;jcm;em;aom vlrsdK; trsdK;rsdK;7Sdonf? awmif
jrifhonf? aAmfvuefawmifwef;. taemufzufwGif zufpGef;ESifh ,if;teD;tem;u`ef;pkrsm;wGif *7dvlrsdK;
tzdk;wef oH / a-u;eD/ cJESifh tjcm;"mwfoWKrsm;pGm rsm; aexkdif-uonf? atj'D,ufwpf urf;&dk;wef; w
wl;azmf77Sdonf? av~mufwGif t,fvaA;eD;,ef; vlrsdK;rsm; aexdkif-u
u`ef;qG,f.tv,fwGif 'Dem7pftv Jh y/t,fvaA; onf? taemufajrmufzufwiG f a'otvdkuf qAf[lI
eD;,ef;ESihf yif;'yfawmif&;dk awmifwef;rsm; 7Sad o;onf? if;/ u&d;k tuf[lIif;/ aAmhpeD;,ef; [lIif;/ [m;ZD*kd
Alva*;7D;,m;Ekdiif H7Sd &lrJv, D vGijf yifESihf ,if;xufi,f AD;,ef;[lIif; ponfjzifh trnftrsdK;rsdK; cH,lxm;
aom qm;AD;,m;EkdifiH7Sd aumhqkdAdkvGifjyifwdk\rS vGJv~if aom qvAvlrsdK;rsm; aexkdif-uonf? ,if;wdk\tjyif
aAmfvuefu`e;f qG,fwiG f vGijf yifa'orsm;onf rus,f wl7uDvlrsdK;rsm;onfvnf; ta7S\awmifydkif;pGef;wGif
0ef;vSacs? aexdkif-uonf? vlrsdK;csif; uGJjym;aomfvnf; pdwfae
aAmfvuefu`e;f qG,w f iG f 'ef;nKrv
S v JG ~if jrpfacsmif; pdwfxm;wGifrl trsm;tm;jzifh wlnD-uonf? aAmfv
wd\konf tvsm;wdI k a7pD;jrefonf? xdak -umifh o,f,l uefu`ef;qG,fom;wdk\onf pdwfqwfI rw7m;r=/ csKyf
ydk\aqmifoGm;vma7;twGuf toHk;0ifaom jrpfacsmif; cs,rf w = \ukd kd rvdv
k m;acs? vGwv f yfrt = wGuf wdu k cf ukd v f kd
rsm;enf;yg;onf? yifv,feufxJo\kd pD;0ifaom 'ef;nK olrsm; jzpf-uonf?
jrpfonf ta7;tygqH;k / toH;k 0ifqk;H jzpfavonf? c7D; aAmfvuefjynfe,frsm;onft,fvufZNmo*7dwf
vrf;yef; tquftoG,frsm;onf rsm;aomtm;jzifh jrpf . tifyikd f,mtwGi;f Yif;/ a7mrESihf AdkiZf if;wkid f tifyikd f
a-umif;/ jrpf0rS f;rsm;ESihf ,SOfvsufazmufvkyx f m;onf? ,mrsm;twGi;f Yif; wpdwfwa'otjzpf yg0ifcho J nf?
aAmfvuefu`ef;qG,fY ta7;ygaom jrdK\-uD;rsm; jzpf 14 7mpkESihf 157mpkEpS frsm;wGif wl7uDwk\d 0ifa7mufp;dk rdk;
onfh AJv*7dwf/ q,fvdkeD;um;ESifh tPwefAlwdk\onf cJ7h m 19 7mpkacwfwidk fatmif jzpfco Jh nf? *7dEidk fio H nf
a7vrf; ukef;vrf;qHkwk\dY wnf7Sd-uavonf? 1829 ckESpfwGif vGwfvyfcJhonf? qm;AD;,m;/ &lar;
62
aAmfvuefu`ef;qG,f aAmfv*gjrpf
eD;,m;ESihf rGew f eD ;D *&d;k wd\konf 18^8 ckEpS w f iG f vGwv f yf uefEdik fiHw\kdwiG f uGefjrLepf0g'vFr;f rdk;I &k7-S oZm -uD;pdk;
cJI
h / Alva*;7D;,m;onf 1908 ckEpS Yf if;/ t,fvaA;eD; cJhonf? od\kaomf ,l*pkd vm;AD;,m;Ekdiif o H nf 1948 ckEpS f
,m;onf 1912 ckEpS f wGif if; vGwv f yfa7;7cJah vonf? wGif &k7S-oZmcHtjzpfrS cGJxGufI taemuf'Drdkua7pD
aAmfvuefppfyGJ(1912 13)tjyD;wGif aAmfvuefu`ef; Edik fiHrsm;zufodk\ ydkI ,drf;aom uGefjrLepfEdkifiH jzpfvm
qG,fY wl7uD. wefck;d tm+m usqif;cJjh yD;v~if jyefI avonf?
acgif;raxmif Ekdifawmhacs?
aAmfvuefEikd fiHrsm;onf tcsi;f csi;f vnf; ppfjydKifchJ aAmfv*gjrpf? ?aAmfv*gjrpfonf Oa7mywkduw f iG f
-uonf? tjcm; Oa7myEkdifiHrsm;ESifh woD;wjcm;uJhodk\ t7Snq f ;kH jrpfjzpfonf? tvsm;rdik af ygif; 2ô300 ausm7f I dS
7Sad eaomfvnf;/ aAmfvuefppfrufa7;wGif Oa7myEkdifiH qdkAD,uf &k7Sjynfaxmifpk twGif;Y vHk;vHk;vsm;vsm;
rsm; yg0ifcJh-uonf? yxruBmppfonf aAmfvuef wnf7o Sd nf? &k7ES dik if H. a7a-umif;c7D;vrf;r-uD;vnf;
EkdifiHrsm;rS pwifcJhI Oa7mywwdkufvHk; jyef\ESH\cJhonf? jzpfI/ ukepf nful;oef;a7mif;0,frt = wGuo f m ta7;yg
ppfjyD;umvwGif qm;AD;,m;EkdifiHudktajccHxm;I -op onfr[kw/f Oa7mywku d Ef iS hf tm7Swu kd wf \ku
d kd qufoG,f
-wdK[efa*7DEikd fiH. e,fajrtrsm;tjym;ESihf Alva*;7D; ay;aom aygif;ul;wHwm;-uD;ozG,v f nf; ta7;ygaom
,m;e,ftcsKd \ukd yl;aygif;xnfo h Gi;f I ,l*dkpvm;AD;,m; jrpf-uD; jzpfavonf?
EkdifiHudk xlaxmifonf? &lar;eD;,m;. e,fedrdwv f nf; xdjk rpfonf qdAk , D uf&7k ES idk if .
H taemufajrmufzuf
ydkIus,f vmonf? t,fvaA;eD,m;. e,fedrdwf ykdif;/ vDeif*7ufjrdK\. ta7S\awmifzuf rdkiEf Spf7mcef\ t
udv k nf; jyefvnfowfrw S o
f nf? *7dEikd if o H nf Alva*;7D; uGm7Sd Amv'kdif;awmifukef;a'oY jrpfzsm;cHjyD;v~if/
,m;Ekdiif H. tD;*sD;,ef;urf;&dk;wef;a'oudk 77Sdcho J nf? uufpysef yifv,fxJodk\ auG\aumuf pD;qif;onf?
'kwud uBmppftwGi;f u wvDEidk if Honf t,fv wdu k fqdkifyHkrSm aAmfv*gjrpf auG\aumuf pD;qif;yHkonf
aA;eD;,m;udk odrf;,lco Jh nf? &lar;eD;,m;Edik fiH wpdwf qdAk , D ufjynfaxmifpYk wefc;kd tm+m -uD;vSaom uGef
wa'oudk [efa*7D/ &k7SESifh Alva*;7D;,m;EkdifiHwdk\u jrLepfygwD. wHqyd jf zpfonfh wlwpH OfyrkH S wHpOfyo kH !mef
odr;f yduk cf o
hJ nf? *7dEidk if wH iG ;f od\k *smrefEiS
hf wmvsw H yfrsm; ESihf qifqifwjl cif;jzpfonf? xdjk rpfonf OD;pGmY ta7S\zuf
0ifa7mufwdkufcJhonf? aemufqHk;wGif aAmfvuef odk\ auG\aumufumpD;onf? xdkaemuf awmifzufodk\
EdkifiHtm;vHk;udk *smrefwyfrsm;u odrf;ydkufI *smref pD;jyefum aemufqHk;wGif ta7S\awmifzufok\d csdK;csoGm;
vufeufEkdifiHrsm;tjzpf xm;cJhonf? ppftjyD;wGif *sm av7m wHpOf.vufuikd f ae7muJo h \kd jzpfay:aponf?
refvufatmufrS vGwfajrmufcJhI/ e,fedrdwfrsm; jyef aAmfv*gjrpf.jrpf0u`e;f ay:onf rkdif ^0 ausmfr~ jyef\
vnfowfrSwfcJhonf? *7dEkdifiHrS vGJv~if tjcm;aAmfv jzL;I jrpf0uav;aygif; ESp7f mausmjf zifh uufpysef yif
63
aAmfv*gjrpf aAmfvwJ,m;
64
aAmfvwJ,m;
65
aAmfvwJ,m; aAmfv'Giôf pwefav
1^^4 ckEpS w f iG f 15 qufajrmuf vl0b D 7k if ewf7mG pH a7; wnf;[laom vlra= 7;0g'udk jyifopfvlxk oabm
aomtcg aAmfvwJ,m;onf yg7pfjrdK\odk\ jyefoGm;7ef aygufEidk -f ujcif; jzpfonf?
tcGiafh umif; apmifah eavonf? 1^^8 ckEpS w f iG f 28ESpf aAmfvwJ,m;onf w7m;r~wr=ESifh vGwfvyfr=udk
vHk;vHk; uGJumG ae7aom yg7pfjrdK\odk\ jyefoGm;aomtcg/ vdv
k m;oljzpfonft h avsmuf t7m7mwGif r[kwrf cH vGwf
aAmfvwJ,m;tm; pmayorm;ESifh EkdifiHjcm;om; t vyfpmG ajymqdka7;om;wwfojzifh cspfcifz, G f raumif;
ajrmuftjrm;u aomif;aomif;zszs qD;-udK*k+fjyK-u onfh 7efpG,fESifh aigaig vlwa,muftjzpf tcsdK\u
onf? toufuvnf;-uD; c7D;uvnf; yef;ojzifh yg7pf jrif-uonf?
jrdK\o\akd 7mufI 7ufoW 2ywft-um aAmfvwJ,m;onf
tjyif;zsm;avonf? jyefvnf usef;rmvmaomtcg aAmfv'Gifôpwefav(c7pf 186^194^) ? ?t}r
ol. tvGr;f jyZmwf tdki7f if;udk &Hw k ifujy7ef pdik ;f jyif; tuf'Gyf bk7if eef;pGef\onfh ta7;wGif jAdwdefEdkifiHESifh
onf? ,if;jyZmwfujypOf vlxu k ol\tm;0dki;f I *k+f wuG tifykid , f m-uD; wckv;Hk udk rwdr;f rapmif;7atmif
jyK-obmay;-uonf? aAmfvwJ,m;onf yg7pfjrdK\Y ae xde;f odr;f cJo h nfh jAdwdo~ 0ef-u;D csKyf pwefavaAmfv'Gif
xdkifpOf ynmhwHcGeftoif; tpnf;ta0;rsm;odk\ rem; udk 186^ ckESpf -o*kwfv 37ufae\wiG f 0kpwm&d=if,m
raewufa7mufjcif;/ vlxkcsD;usL;yGJrsm;od\k wufa7muf e,f AsL'vDjrdK\wiG f zGm;jrifonf? t*®vefjynf7Sd t-uD;
jcif;wdk\a-umifh yef;zsm;zsm;um xdkESpf arv 30 7ufae\ qHk;aom tif*sifeD,mvkyfief;jzpfonfh aAmfv'Gif vDrd
wGif uG,fvGefavonf? wufyikd 7f iS fEiS hf 'g&duk wf mvl-uD; tJvz7uf aAmfv'Gi. f
aAmfvwJ,m;. ynmyg7rD xl;c`efyHkudk rnfolr~ wOD;wnf;aomom; jzpfonf?
rjiif;Edik af cs? od\7k mwGif rnfonfv h yk if ef;wckc/k bmom7yf [,f&akd usmif;ESihf x7ifew D aD umvdywf iG f ynmoifchJ
wckckwGif xl;c`efI ausmf-um;onf[lIrl twdtus I 1888 ckwGif bGJ\7cJhjyD;aemufzcifjzpfol. vkyfief;
rqdkEdkifacs? aAmfvwJ,m;. jyZmwfrsm;onf ausmf udk 0ifa7muf OD;pD;vkyfuidk cf o Jh nf? tESpf ESpq f ,fausmf
-um;aomfvnf;/ ol\udkum; taumif;qHk; jyZmwfa7; ausmf pD;yGm;a7;zufwGif vHk;yef;cJhjyD;aemuf 1908 ckESpf
q7m[k ac:Irjzpfay? xdk\twl aAmfvwJ,m; a7;om; wGif zcifjzpfol. ae7mjzpfaom AsL'vDrS uGefqm;A
aom orkdif;rsm;onf zwfaumif;jyD; ausmf-um;aomf wpftrwftjzpf a7G;aumufwifajr|mufjcif; cH7onf?
vnf;/ ol\uu dk m; taumif;qH;k ordkif;a7;q7m[k rqdk 1916 ckESpfwGif Akdemavm tpdk;vufxufY aAmfv'Gif
Edik facs? olum; tjypfjrifa0zefa7;orm;jzpfonf? ol\ onf ygvDref twGi;f 0eftjzpf xrf;7Guf7onf? 191^
acwfEkdiif Ha7;ESihf t,l0g'a7;qdik f7m tzGJ\tpnf;rsm;udk ckEpS wf iG f b@ma7;0efuav; jzpfvmI 1920 jynfhESpf
cyfjyif;jyif;ESifh -urf;-urf; a0zefa7;om;ol jzpfonf? wGif ul;oef;a7mif;0,fa7; 0ef-uD;tjzpf aqmif7Guf7
ol. uif'pf'D [lonfh pmajymif jyZmwfYyif vlra= 7; onf? 1922 ckESpf atmufwdkbmvwGif usif;yaom
pepf. c`w, f iG ;f csurf sm; jyKjyif7ef 7nfoefI a7;om; uGeq f m;Awpf ygwDpnf;a0;yGYJ aAmfv'Gif rde\f-um;aom
cJo
h nf? *`eef oefqpG u f o
hJ \kd olonf vl\obm0udk oa7mf rdef\cGef;. *,uf&dkufr=a-umifh vGdKufa*smh. nGef\
onf r[kwfbJ/ vl\tzGJ\tpnf;udkom oa7mfjcif;jzpf aygif;tpdk;7 jyKwfusI Adkemavmtpdk;7 wufvmav
onf? (qGpôf *`eef oef&=? ) od\7k mwGif tcsed Ef iS t hf ajc onf? (avmôAdkem &=? ) Adkemavmtpdk;7 tzG\JwiG f
taeajymif;vJr=wdk\a-umifh ol\acwfu tvGefxufjruf aAmfv'Gio f nf b@ma7; 0ef-uD;tjzpf aqmif7u G 7f if;
yHk7aom ol\pmayrsm;onf ,ckacwfwGif ysif;7dzG,f 1923 ckEpS w f iG f jAdwed Ef ikd if u
H qyf7ef7daS om ppfa-uG;rsm;
aumif;vsuf 7Sad yonf? udPudk pDpOf7ef tar7duefEkid if H od\koGm;a7mufco Jh nf?
jyifopfawmfveS fa7;udk aoG;xd;k ay;ol &l;qd;k uJo h \kyd if xdkESpf arvwGif Akdemavm 0ef-uD;csKyf7mxl;rS Ekwf
aAmfvwJ,m;onf vlra= 7;qdik 7f m obm0 aA' ynm xGufvu dk af omtcg aAmfv'Gif0ef-uD;csKyf jzpfvmonf?
7Sifjzpfonf?( &l;qdk;ôa*s/a*s&=? ) olonf tdk;opf odk\7mwGif 1924 ckESpf Zefe0g7DY usif;yaom a7G;
tdro f pfwnfaqmuf7ef cvkwu f efoif;jzifh jynfEh u S af e aumufy-JG uD;Y aAmfv'Gif.ygwD &H=;edro fh mG ;aoma-umifh
onfah jrudk 7Si;f ay;olEiS v fh nf;wlonf? vlxt k m; ol. aemufw-udrf usif;yaom a7G;aumufyGJ-uD; txd
uavmifvufeufjzifh rsupf zd iG ahf y;cJI h om &l;qd;k . vGwf twdkuftcHacgif;aqmiftjzpf aqmif7Guf7avonf?
vyfa7;/ cGihw f l a7;wl 7a7;/ tcsi;f csif; cspfcifr~wr=7dS xdkESpf atmufwdkbmv a7G;aumufyGJwGif aAmfv'Gif.
66
aAmfv'Gifô pwefav
ygwD tEdkif7ojzifh 1929 ckESpftxd 0ef-uD;csKyftjzpf Ekid fiaH 7; tawmfv=y7f mS ;cJh7avonf? xdt k awmtwGi;f
aqmif7Guf7onf? xdktcsdefumvtwGif; aAmfv'Gif yVra*smb h 7k if ewf7mG pHI om;awmf t}rtuf'yG b f 7k if
tpd;k 7onf qdAk D,uf&k7SEiS fh qufqaH 7;/ tvkyfvufrJh t&kduft7m qufcHcJhjyD;aemuf/ rif;aqGrif;rsdK; r[kwf
jy©em/ oydwfta7;awmfykH paom jy©em-uD;aygif; aom tar7duefol wckvyf rPpfqifyqiftm; rdzk7m;
rsm;pGmESifh -uHKawG\cJh7avonf? 1929 ckESpfwGif wifajr|mufa7;ESifh pyfvsOf;I oabmuGJvGJr=rsm; jzpf
aAmfv'Giftpdk;7 jyKwfusavonf? 1931 ckESpfwGif ay:cJhavonf? Teef;wGi;f a7;udk aAmfv'Gio f nf at;
7Raq rUa':e,f acgif;aqmifaom nGef\aygif; at; csrf;csrf;ESifh jyD;jidrf;oGm;atmif vdRmyg;eyfpGm
tpdk;7wufcJh7m aAmfv'Gifonf y7DADaumifpDOU}ESifh aqmif7GufchJ avonf?
wHqyd af wmf0ef-uD;tjzpf xrf;aqmifc7Jh onf? ygvDref aAmfv'Giu f m; tvGerf sKd ;csppf w
d f xufoefol tjzpf
wGif uGefqm;Awpf trwfrsm; tm;aumif;aeav7m/ ausmf-um;cJhonf? 1919 ckESpfwGif ol.pnf;pdrf 5 yHk
aAmfv'Gifonfvnf; tpdk;7tzGJ\wiG f -oZmt7Sdq;Hk ykCdKvf 1 yHkudk jAdwdo~ tpdk;7odk\ ay;vSLcJholjzpfonf? odk\7m
jzpfaeavonf? 1935 ckESpf ZGefvwGif rUa':e,f wGif twdkuftcHwdk\url aAmfv'Gifonf Oa7mytm+m
7mxl;rS EkwfxGuaf omtcg aAmfv'Gio f nf 0ef-uD;csKyf 7Siw f \k.
d tiftm;udk csucf si;f r7drrf o d /l jAw d do~ avwyf
tjzpf wifajrm| ufjcif; cH7avonf? tiftm; jznfw h if;a7;twGuf uwdysuo f t l jzpf pGyfpcGJ hJ
wwd,ESihf aemufqHk;t-udrfajrmuf 0ef-uD;csKyf t -uonf?
jzpfaqmif7Gufc7Jh pOf aAmfv'Gifonf Oa7mywkdufY ydkrdk 193^ ckESpf arv 28 7ufae\wGif aAmfv'Gifonf
jyif;xefvmonfh EdkifiHa7;wif;rmr=rsm;udkif;/ jAdwdo~ Ekid if aH 7;rS tem;,lonf? r-umrD q}a*smb h 7k ifu aAmfv
eef;wGi;f a7; jy©emudkif; 7ifqdkifcJh7avonf? rlqkd 'Giftm; qmbGJ\jzifh olaumif;jyKonf? 194^ ckESpf
vDeDESifh [pfwvmwdk\onf usL;ausmfr=rsm;jzifh EkdifiH 'DZifbmv 137ufae\wGif aAmfv'Gifonf 0kpwm&d=if
aygif;csKyftoif;-uD;udk zufjydKiftefwkcJhojzifh uBmh ,me,f pwl;0g;ydk\tGef qJAef;jrKd \wiG f uG,v f eG o
f nf?
67
aAmfv'Gif pwefav aAmfv7SDApf
aAmfv'Gifum; Ekdiif Ha7;Yomr[kwf/ rnfonfh bm csvkyu f ikd f7rnf [k a7;vdu k rf S ygwD. 0g'vrf;pOfukd
om7yfYrqdk pum;ajymxdol jzpfonf? ol. rdef\cGef; aqG;aEG;7ef vrf;pay:vmonf? 1903 ckEpS f Zlvidk v f rS
rsm;udk pkI t*®vefjynfta-umif; (1926) /u`Eyfk f -o*kwfvtwGi;f vef'efjrdK\Y usif;yaom tjynfjynf
wdk\.tarG (1928)/ rdef\cGe;f rsm;ESifh rSwfwrf;rsm; qdkif7m qdk7S,f'Drdku7ufwpf avbmygwD. 'kwd,
(1935) [lI pmtkyrf sm;xkwfa0cJhonf? ol. tjcm; uGe*f 7ufY ygwD0g'ESiv hf yk if ef;pOfukd aqG;aEG;I oabm
pmayvuf7mrsm;rSm vGwfvyfa7;. rD;&SL;wdkif uG7J mrStp vDeifacgif;aqmifaomtkypf Ek iS hf rmawmhacgif;
(1935)/ t*®vefjynftm; o&kyfazmfol (1939)/ aqmifaom tkypf [ k I
l tkyfpk 2 ck jzpfvmonf? vDeif
*ª0ifESifh vljydef; (1926) ponfwdk\jzpfonf? tkyfpo k nf vlrsm;pkjzpfonfupdk I GJ aAmfv7SDApf/ rmawmh
tkyfpkonf vlenf;pkjzpfonfudkpGJI rif7SDApf[lI jzpf
aAmfv7SDApf? ?20 7mpkEpS t f pESifh yxruBmppf t ay:vmonf?
jyD;umvwGif &k7SEkdifiHY xif7Sm;aom EdkifiHa7;tzGJ\-uD; aAmfv7SDApfwk\du ygwDukd tiftm;awmifhwif;atmif
um; aAmfv7SAD pfygwD jzpfonf? &k7ES dik if rH S rwf0g'Dw\ku d zGJ\pnf;I wdkufa7;cdkufa7;udPrsm;udk aqmif7Gufaom
&k7SEdik if t
H m; qdk7S,v
f pf'rD udk 7ufwpftvkyo f rm; Edkiif H tzGJ\tpnf;jzpfatmif ysdK;axmif7rnf? ygwDvkyfief;udk
tjzpf xlaxmif7ef tm;xkwf7if; ay:aygufvmaom ud, k xf v d ufa7muf 0ifa7mufaqmif7u G of rl S ygwD0ifjzpf
EkdifiHa7;tzG\Jyifjzpfonf? aAmfv7SAD pf[laom pum;vH;k 7rnf[k owfrSwfonf? rif7SDApfwdk\url ygwD7efyHkaiG
onf &k7Sbmoma0g[m7 aAmfv7SifpwpfrS qif;ouf xnfh0ifolrSefor~ ygwD0ifjzpfEdkifonf[k avsmhvsnf;
I vlrsm;pk[k t"d_g,f7onf? ,if;ygwDonf 1918ckEpS f vsnf;zG\Jpnf;csif-uonf? TonfwGirf S oabmrwkduf
aemufyikd ;f wGif &k7S uGejf rLepfygwDtjzpf uBmwGif ausmf qkdifjzpfum oD;jcm;ygwD axmif-uaomfvnf; &k7S
-um;vmavonf? qd7k S,fvpf 'Drdku7ufwpf avbmwD uGe*f 7ufuku d m;
aAmfv7SAD pfygwD. rlvtprSm 1813 ckEpS af vmufu qufvuf usif;yoGm;avonf? wwd,ESifh pwk
jzpfonf? ay:pu ,if;trnfjzifh r[kwfbJ yavcg 'sL;rm;wGifrl 2 zGJ\vHk;rS ykCdKvfrsm;onf qdk7S,f 'Drdk
aemhESifh tufZJa7mhwdk\acgif;aqmifaom tvkyform; u7uf udk,pf m;vS,ftjzpf wufa7muf-uao;onf?
vGwaf jrmufa7; tkypf t k jzpfrS wjznf;jznf; aAmfv7SAD pf 1912 ckESpf y7m[jrdK\wGif usif;yaom uGef*7ufwGif
ygwDtjzpf a7muf7Sdvmjcif;jzpfonf? xdktkypf k. 0g' rS aAmfv7SDApfwdk\u tjywftowf tiftm;-uD;um
pnf;rsOf;um; awmfvSefa7;-uD; atmifjrifa7;twGuf rif7SDApfwdk\ arS;rSdefoGm;ojzifh &k7Sqk7d , S fvpf 'Drdku7uf
t"duvlpo k nf pepfwusz\JpG nf;xm;aom tvkyo f rm; wpf avbmygwD (aAmfv7SAD pf)[k ygwDtrnfyg twd
vlwef;pm; jzpf7rnf[o l wnf;? xdktyk pf o k nf pm7Guf tvif; ajymif;vJay:xGuv f monf? ,if;od\kjzifh jrefrm
pmwrf;rsm; xkwfa0jcif;/ aqG;aEG;yGJ usif;yjcif;r~om EkdifiHrS zvyv tzGJ\csKyf-uD; 2 jcrf;uGJonfhtcg
jyKvkyfI tvkyform;vlwef;pmwdk\tay:Y -oZm r zqyv(wnfjrJ)/ zqyv(oef\7iS ;f ) [kjzpf7mrS tzsm;
anmif;ao;acs? tkypf w k Gif acgif;aqmifom7SdI aemuf qGwfI oef\7Sif;ygwD0if/ wnfjrJygwD0if[lI jzpfay:
vdkufr7Sdoavmuf 7Sm;aeonf? 1898 ckESpfavmuf vmouJhodk\ qdk7S,f'Drdku7ufygwD trnfwdrfI aAmf
a7mufI vDeif/ u7yfqif/ rmawmh paom xif7mS ;onfh v7SDApfygwD trnfwGifvmonf? aAmfv7SDApfwdk\um;
ykCdKvf-uD;rsm; 0ifa7muftm;ay;rS xdktkyfpkrsm; zGH\jzdK; vuf0J Edkiif Ha7;udk pGJjrJpGm ,Hk-unf-uolrsm; jzpfonf?
vmavonf? ,if;tcsed ftxdyif ygwDonf rnfonfh vlwef;pm;wkdufyGJ 0g'udk t-uGif;rJh axmufcHI/ qif;
0g'vkyfief;pOfjzifh rnfo\dkaomenf;twdik ;f aqmif7u G f7 7Jom; tvkyform;rsm; vufxJodk\ EdkifiHa7;tm+m
rnfukd jywfjywfom;om; r7Sad o;acs? od\k7mwGif tvkyf a7muf7aSd 7;udk a7S;&=aqmif7u G f-uonf?
orm;wd\k. qdk7S,'f rD u kd 7uftzG\Juav;rsm; jrdK\widk ;f wGif &k7*S syefppfyYGJ &k7w
S \dk &H;= 7onfukd rcHr7yfEdik jf zpfum/
ay:vmavonf? Zmbk7iftpdk;7tm; oydwfarSmuf qNjy/ ykeu f ef qlylr=
1902 ckEpS fwGif u`Efyk w f k\dbmvkyf7rvJ [laompm rsm; jzpfcJh7mwGif aAmfv7SDApfygwDonf ta7;ygaom
tkyYf vDeifu tzGJ\0ifwOD;pDtm; toD;toD; vkyif ef; tzG\JwzG\Jjzpfonf? aAmfv7SAD pfw\kd. OD;aqmifr=jzifjh rdK\-uD;
wm0ef cstyfay;I ppfwyfrS ppfom;yrm xrf;aqmif rsm;Y puf&Hktvkyform;rsm;uif;/ ppfom;rsm;ESifh
apjcif;jzifh awmfveS fa7;tiftm;pkukd pkpnf;um aZmuf awmifolv,form;rsm;uif; qdkAD,ufac: aumifpD
68
aAmfv7SDApf aAmfvDabmupm;jcif;
tzG\Jrsm; zG\J-uonf? yxruBmppf jzpfaomtcg &k7w S k\d vmjcif;jzpfonf? ,if;odk\ upm;enf;wrsdK;udk atmif
ppfxJ0ifa7muf-uonfudk vDeifacgif;aqmifaom aAmf jrifpGm wDxGifjyD;aemuf/ uBmt7yf7yf7Sd c7pf,ef vl
v7SDApfwk\du t7if;7Sif e,fcs\Jtm;ay;jcif;om jzpfonf i,frsm;toif;rsm;u wqifh jzef\vdkuf7m/ ,cktcg
[kqu kd m uef\uu G -f uonf? aAmfv7SAD pfw\ku d ppfonf tESH\tjym; acwfpm;aeaom upm;enf;wrsdK; jzpf
awmfw\kdtwGuf jidr;f csr;f a7;/ tvkyform;twGuf aygif aeavjyD? jrefrmEkdifiHodk\rl 1920 jynfhESpfavmufwGif
rkef\/ v,form;twGuf v,fajr7atmif vkyaf y;rnf c7pf,efvli,frsm;toif;ESifh ppfykvdyfwyfrsm;udk t
[k 0g'jzef\ uwday;vdku7f m vlxkoabmus jzpfomG ; a-umif;jyKum a7muf7v Sd monfrSpI aAmfvDabmupm;
avonf? 191^ ckESpf rwfvwGif Zmbk7iftpd;k 7usI enf; tpysdK;cJhavonf? 1921 22 ckESpfwGif ausmif;
-um;jzwftpd;k 7wufonf? t,fvufZNm um7ifpuD. aygif;pHk aAmfvDabmupm;jydKifyGJ-uD; usif;ycJh-uonf?
-um;jzwftpd;k 7onfvnf; vlxak wmifw h aeaom jidrf; odk\7mwGif tpOfwpdkuf acwfpm;jcif;r7SdbJ wdrjf rKyfae
csrf;a7;/ aygifrkef\ESifh v,fajrudk ray;Edki&f Hkru qlyrl = ouJhok\d jzpfjy;D rS 1946 ckEpS f 'kwd,uBmppfjyD;p tcsed f
rsm;udkyif rxde;f odr;f Ekdifojzifh 191^ ckEpS f Ek0d ifbmv wGif r[mrdwfwyfom;rsm; upm;-uonfwGif wzef
^ 7ufae\wiG f tvkyform;/ v,form;/ ppfom;paom jyefay: vmjyefonf? odk\7mwGif pepfwus upm;-u
vlxt k -kH uG awmfveS vf u
kd 7f m um7ifpuDtpd;k 7 jyKwu f sI ao;onf r[kwfacs? 1951 ckESpfwGif trsdK;om;
aAmfv7SDApfwdk\ OD;pD;zGJ\pnf;xm;aom qdkAD,uftzGJ\rsm; udk,fvuf-uHhcdkifa7; aumifpDrS upm;enf; pnf;rsOf;
tm+m7vmonf? xdktcsdefrSpI qdkAD,ufqdk7S,f Oya'rsm; 7SmazGowfrw S fonf? 1952 ckESpw f Gif jrefrm
vpfoRwEdik if H tpd;k 7 ay:aygufvmI/ aAmfv7SAD pfygwD EkdifiH taysmfwrf; aAmfvDabm tzGJ\csKyfudk zGJ\pnf;I/
acgif;aqmif vDeifonf xdq k kAd D,uftpd;k 7. yxrqH;k 1956 ckESpfwGif tjynfjynfqdkif7m upm;enf; Oya'
aom obmywd jzpfvmavonf? rsm;ESifh n|dE=dif;csrSwfonf? xdkaemuf EdkifiHwGif;Y
aAmfv7SDApfygwD tm+m7jyD;aemuf 1918 ckESpf aAmfvaD bmupm;jydKifyJrG sm; usif;yI EdkifijH cm;Y usif;y
rwfv 6 7ufae\rS pwifusi;f yaom aAmfv7SAD pfygwD. aom upm;yGJrsm;wGifvnf; yg0if,SOfjyd|ifEdkif7ef tm;
oWrt-udrfajrmuf uGef*7ufwGif aAmfv7SDApfygwD ay;onf? 1961 ckESpf 'DZbmwGif 7efukefjrdK\Y usif;
tm; &k7SuGefjrLepfygwD (aAmfv7SDApf) [laomtrnf ycJhonfh 'kwd,t-udrfajrmuf ta7S\awmiftm7S u`ef;
opfo\kd ajymif;7ef wnDwnGww f nf; qH;k jzwfvu
kd o
f nfrS qG,f tm;upm;jydKifyw GJ Gif 0ifa7muf,OS fjydKif7m/ jrefrm
,if; ygwDonf ,ckwikd f uGejf rLepfygwDtjzpf uBmwGif aAmfvDabmtoif;u AkdvfpGJum a7FwHqdyfqk 77SdcJh
xif7Sm;vsuf 7Sdavonf? avonf?
aAmfvDabm upm;onfhtcg pnf;rsOf; wus
aAmfvDabm upm;jcif;? ?wif;epfabmvk;H upm; upm;rnfqdku wzufv~if vl 6 a,mufpD yg0if,SOf
ouJhokd\ upm;uGif;tv,fwGif ykdufwef;I wzuf jydKif7onf? odk\7mwGif udk,v f ufv=yf7Sm;r= oufouf
ESihfwzuf abmvkH;ukd vufjzihf ykwfupm;jcif;ukd aAmf twGuf tanmif;ajy tnmajy upm;rnf qdkygrl 11
vDabm upm;jcif;[k ac:onf? ,if;upm;enf;onf a,mufp/D od\kr[kwf xd\kxufyI kd yif yg0ifupm;Edik o f nf?
tyifyef; rcHEkdifolrsm;/ tm;upm;zufY u`rf;usifr= ,if;upm;enf;onf upm;&HkwGif;Yjzpfap/ jyifyuGif;
r7dv S Solrsm; upm;Ekid faom taxGaxG udk,v f uf v=yf jyifYjzpfap rnfonhaf e7mYrqdk upm;Edik o f nf? upm;
7Sm;upm;enf; w7yf jzpfonf? &HkwGif; aAmfvDabm upm;uGif;onf xHk;pHtm;jzifh t
aAmfvDabmupm;enf;udk 1895 ckESpfwGif tar7d vsm;ay 60/ teHay 30 7Sd7onf? wif;epfabmvHk; u
uefjynfaxmifpk/ rufqcsL;qufjynfe,f [dk\va,mh pm;onft h cguJo h \kd uGi;f tv,fab;wzufwcsupf w D iG f
jrdK\rS c7pf,mefvil ,frsm;toif;. um,enf;jyq7m wdkiw f wdkipf D pdkuI f ,if;wdkirf sm;wGif ydkufudkwef;xm;
0DvsH armf*ifqkod u
l pwifwx D Gicf o
hJ nf? abmvH;k / Awf 7onf? ydkufxdyftjrifo h nf ajr-uD;txuf 8 ayjrifh7
puufabm/ wif;epf paom upm;enf;wd\kuho J \kd yifyef; onf? upm;7mY vH;k ywf 25 vufrrS 2^ vufrtxd7dS
onfu h pm;enf;udk rupm;Edik o
f rl sm; upm;Ekdi7f ef ouf aom om;a7pjzifh csKyfxm;onfh abmvHk;udk oHk;7
oufomomESihf ud, k vf ufv=yf7mS ;r= jzpfaponfh upm; onf? aAmfvDabmupm;jcif;. 7nf7G,cf sufrmS upm;
enf;udk wDxGif7mrS aAmfvDabmupm;enf; ay:ayguf enf;Oya't7 ydkufudk ausmfI abmvHk;ykwyf \dkum ,if;
69
aAmfvDabmupm;jcif;
1961 ckEpS f/'DZifbmv 117ufrS 167ufae\xd jrefrmEdkiif H 7efuek fjrdK\awmfYusif;yaom 'kwd,ta7S\awmiftm7Su`ef;qG,f tm;upm; yGJawmf
abmf vD abmjydK if yG J wG i f/ jrefr mEk di fi H vufa7G ;pif t oif; (tusj zL)ES ih f uaºm'D; ,m;Ekd i fi H vuf a7G; pif toif ; wk d \ t-ud wf t e,f
,SOfjydKifupm;ae-upOf? ,if;jyKdifyGJwGif jrefrmwkd\u (15;^)/ (15;10) ESihf (15;12)jzihf/ 3 yGJpvHk;wGif uaBm'D;,m;wkd\tay: tEkdif
77SdcJhojzihf/ ta7S\awmiftm7Su`ef;qG,f abmfvDabmjydKifyGJ yxrqkjzpfaom a7FwHqdyfudk qGwfcl;cJhonf? jrefrmEkdifiH abmfvDabm vuf
a7G;piftoif;onf avmEdkifiH/ ,kd;',m;Ekdifiw H kd\ESihf ,SOfjydKifupm;7mwGifvnf;/ 3 yGJpvHk;wkdif;Y tEkdif77SdchJonf?
70
aAmfvDabmupm;jcif; aAmf,m
abmvHk;udk rdrdzufok\d jyefvnf rydk\Eikd fap7ef jzpfonf? tcg wzuftoif;rS wzefjyefI ykwyf \k7d onf? ,if;od\k
abmvH;k udk wzufrw S zufo\kd tqufrjywf ykwI f yd\kae tjyeftvSef rydk\Edkifygu abmvHk;usaomzufu w
7onf? wzufykwfaom abmvHk;udk usefwzufu zufok\d trSwaf y;7onf? abmvH;k udk pay;aom zufrS
jyefI ykwrf yd\Ek idk af omf yxr ykwyf \akd omtzG\zJ ufu trSwf trSw7f v~if rlvu pay;olyif abmvH;k udk qufvufI
77So d nf? wzufu jyefyw k f ryk\Ed ikd o
f nft h cgwdik ;f wzuf pwif&dkufyk\d7onf? Tod\kr[kwfbJ pay;aom toif;
tzG\Ju wrSw7f 7SI d OD;pGm trSwf 15 rSwf77Sad omtzG\Ju zufwGif abmvHk;usI wzuftoif;u abmvH;k pwif
tEdik f7onf? od\k7mwGif yGjJ yD;aomtcg tEdkif7onfhtzG\J &du
k yf \7kd onf7adS omf/ rlvu abmvH;k pay;olonf vuf0J
u &H=;onfhtzGJ\xuf tenf;qHk; 2rSwo f m7onf? rom zufae7modk\ a7F\I usefvlrsm;uvnf; ,if;uJhodk\yif
ygu qufvufupm;7onf? yrmtm;jzifh 15 rSwEf Sihf em7DvufwHvSnfhouJhodk\ tpOfvdkufa7F\I ae7m ,l7
13rSwf? tu,fI trSwfcsif;wlaeygu (14rSwfÓ14 onf? Tenf;twkdif; qufvuf upm;oGm;7onf?
rSw)f 14 rSwEf iS fh 16 rSw/f od\kr[kwf 15 rSwfEiS hf 1^rSw/f aAmfvaD bmupm;jcif;onf Om+fzswv f wfjcif;/ud,
k f
od\kr[kwf 16 rSwEf iS hf 18rSwf ponfjzifh 2 rSwf yd7k onf taetxm; zswfvwfjcif;/ aiGukeaf -u;us oufompGm
txd qufvufupm;7onf? &dk;&dk;,SOfjydKifupm;yGJY ESifh upm;Edik fjcif;/ 'dkifvl-uD; rygbJ acsmarmpGm upm;
3 yGJ wGif 2 yGJEdkifv~if tEkdif7onf? EdkifiHtcsif;csif; Edkifjcif;wdk\a-umifh wpwp vl-udKufrsm;vmavonf?
,SOjf ydKiu f pm;yG-J uD;rsm;Yrlum; 5 yGw J iG f 3 yGEJ ikd rf o
S mv~if
tEdkif7avonf? aAmf,m? ?yifv,fwdrrf sm;/ a7vuf-um;rsm;/
aAmfvDabmupm;olrsm;onf rdrdxHodk\ abmvHk; jrpfrsm;/ tdki-f uD;rsm; ponfw\dkwiG f oGm;vmae-uaom
a7mufvmaomtcg zrf;udkifjyD;rS jyefypfjcif;rsdK; rjyK7 avSoab®mrsm;tm; ausmufaqmifrsm;/ aomifrsm;
acs? teD;odk\ abmvHk; a7mufvmonfESifh vufjzifh ESifh oab®mysufrsm; tp7Sdaom ab;tM7m,f7Sdonfh
wzufodk\ csufcsif;ykwfxw k 7f onf? rdrdzufodk\ a7muf ae7mrsm;rS uif;a0;pGm oGm;vmEdkif-uap7ef jyKvkyf
aom abmvH;k udk vl 3 a,mufxufykI d wzufodk\yw k f xm;aom a7a-umif;trSwftom;rsm;udk aAmf,m
yd\kjcif; rjyK7acs? ,if;od\k ykwf7mwGif wOD;jyD;rS wOD;ykwf [kac:onf? aAmf,m[lonfrSm t*®vdyfpum; AGdKifrS
7onf? vlwOD;wnf; 2 -udrq f ufI jyefyw k fjcif; rjyK7 qif;oufvmaom pum;ysufjzpfonf? aAmf,mrsm;
acs? rdrdyw k fvu dk faom abmvH;k onf tjcm; wa,muf udk opfom;jzifh jzpfap/ oHjzifhjzpfap jyKvkyfI a7
ESifh rxdrD rdrdvufjzifh rqdkxm;bd rdrdukd,t f *®gtpdwf
tydik ;f wckcjk zifyh if rxd7acs? tu,fIxdrv d ~if tcsuf
qifyh w k o f nf[k rSw, f 7l onf? abmvH;k pwifay;aom
t-udrw f Gif abmvHk;onf ydkufukad usmo f nfhtcg rxdrd
ap7aomfvnf;/ aemuft-udrfrsm;Yxdu ta7;r-uD;
acs? upm;ol.ajconf A[dkpnf;udk ausmfeif;jcif;
rjyK7acs?
upm;yGJ ponft h cg wbufv~if 3 a,muf pD2wef;
a7S\aemufcI JG ae7m,l7onf? tu,fI 3wef;cGJ ae7m
,lvdkygu 2a,mufpD a7S\aemuftpOfvdkuf ae7m,l
upm;7onf? ,if;odk\upm;7mY a7S\wef;vlrsm;onf
aemufzufo\dk qkwfI upm;Edik faomfvnf;/ tpOfojzifh
aemufwef;vlrsm;.a7S\Yom 7S7d onf? vuf,maxmifh
aemufwef;vlupI yGJOD;xGuf {7d,mtwGif;rS abm
vH;k ykw7f onf? abmvH;k udk pykwo f nft h cg vufwzuf
jzifh abmvH;k udk avxJo\kdajr|mufI wzufjzifh ykwx f w k f
tay: (0J) &kd;&kd;aAmf,m 2 rsKd;ESihf (,m) acgif;avmif;wyf t
7onf? vufwzufay:wifI vufwzufjzifh ykwjf cif; csufay; aAmf,m 2 rsKd;wkd\jzpf-uonf? atmufyHkrsm;rSmrl rD;jy
rjyK7acs? abmvHk;onf ydkufudk ausmfvGefoGm;aom aAmf,mrsm; jzpf-uonf?
71
aAmf,m aAm*sô qDZm
atmuf ausmuf-udK;csI pGJapum a7ay:Y ayg vdyfbmomjzifh AJAGdKif[ak c:onf? avc`eo f HuJhodk\ jrnf
avmay:aeatmif vkyfxm;-uonf? aom aAmf,mrsdK;udk 0SpfpJAGdKif [k ac:onf? ,if;
a7S;usaomumvu a7a-umif; trSwt f om; tjzpf aAmf,m ESpfrsdK;vHk;udkyif ausmufaqmifESifh aomifrsm;
opfom;wHk;udk csI oHk;cJh-uonf? xdkaemuf 1883 7Sdaom ae7mrsm;Y csxm;avh7d-S uonf?
ckESpf rwdkifrDumvtxd rdrdEdkifiHESifhrdrd oD;jcm;trSwf oab®mysufrsm;7Sdonfh ae7mrsm;wGif csxm;aom
tom;rsm; csxm;-uojzifh wa'orS rSwfom;yHkESifh aAmf,mrsm;udk tpdr;f a7mifokwfxm;I oab®mysuf
tjcm;a'orS rSwo f m;yHk rwlra= -umifh a7a-umif;oGm;vm [laom pmvHk;udk ta0;rSyif jrifEdkifaatmif xif
a7;wGif tcuftcJrsm; awG\cJh-u7onf? xdka-umifh 7Sm;pGm a7;om;xm;avh7Sd-uonf? xdkaAmf,mudk 7uf
jAwd o
d ~tifyikd ,
f m wckv;kH Y a7a-umif;trSwt f om;rsm; AGKd if [kac:onf? wcgw7H yifv,fwiG f a7ikyo f ab®m
wajy;nDnm jzpfap7ef 1882 ckESpfwGif jAdwdef a7 rsm; tvkyfvkyfaeaomtcg tjcm;oab®mrsm; rvm
a-umif;tm+mydkifrsm; uGefz7ifh usif;yI a7a-umif; a7mufap7ef owday;aomtaejzifh aAmf,mrsm; cs
trSwt f om; wnDwnGww f nf; jyKvyk f7ef pepfcsrw S f xm;wwf-uao;onf? xdak Amf,mudk eef;AGdKif [kac:
um/ tdNd,/ -opa-w;vD;,m; paom jAdwdo~tifydkif .? xdk aAmf,mESprf sdK;vH;k udyk if ,m,Dr~ csxm;jcif;jzpf
,mtwGi;f rS Edik if rH sm;tm;vH;k vduk ef m -uonf? 1889 I tvkyjf yD;pD;onft h cg &kyof dr;f oGm;-uonf?
ckESpfwGif tar7duefEkdifiH 0g7SifwefjrdK\Y tjynfjynf tcsdK\aAmf,mrsm;wGif "mwfaiG\ xnfhxm;aom a-
qdkif7m a7a-umif; uGefz7ifhusif;yI a7a-umif; umifh qD;ESif;rsm;zHk;vFrf;aeonfhtcgrsdK;ESifh nOfhtcsdef
trSwftom; rsm; wajy;nDnmjzpf7ef n|Ed =di;f owfrw S f rsm;wGif xdkaAmf,mrsm;rS rD;tvif;a7mifudk ta0;rS
-uavonf? jrifEdkifonf? xdkuJhok\daom aAmf,mrsm;udk *ufpAGdKif
1912 ck rwfvwGif pdefyw D mpAwfjrdK\Y a7a-umif; [kac:onf?
uGefz7ifh wck usif;yI a7a-umif;trSwt f om;rsm;udk tcsdK\ pnfum;aom oab®mqdyf jrdK\-uD;rsm;wGif
jyKjyif csrSwf jyefonf? 1922 ckESpfwGif t*®vefjynf oab®m-uD;rsm; ab;uif;pGm ausmufcsaeEkdif7ef owf
x7ifeDwD taqmufttHkY a7a-umif; uGezf 7ifh usi;f y rSwfay;xm;aom aAmf,mrsm;vnf; 7Sdao;.? ,if;
I jAdwdefu`ef;vHk; toHk;jyKrnfh aAmf,myHko@mefESifh aAmf,mrsm;onf wckESifhwck uyfIrae-uacs? xdkuJh
ta7mifudk wajy;nDnmjzpfatmif n|dE=dif;csrSwf-ujyef odk\ owfrSwfay;xm;aoma-umifh 'Da7 twuftus
avonf? rsm;wGif oab®mrsm; wpif;ESihw f pif; xdcku d fjcif; r7Sb
d J
aAmf,mrsm;onf yHko!mef trsdK;rsdK;ESifh t7G,f ab;uif;pGm ausmufcsaeedkif-uavonf? xdkaAmf,m
tpm;pm; 7Sd-uonf? xif7Sm;aom jrpf-uD;rsm; t rsdK;rsm;onf trsm;tm;jzifh opfom;jzifh jyKvky-f uaomf
0ifwGif aAmf,mtrsm;tjym; csxm;onfudk awG\-u7 vnf; tcsdK\udk oHjzifhvnf; jyKvkyf-uayonf?
onf? ajymif;vH;k yH7k Sdaom aAmf,mudk uif;AGdKif [k
ac:.? uawmhyHk7Sdaom aAmf,mrsm;/ abmvHk;yHk aAm*sôqDZm (c7pf 14^6 150^)? ?qD Z ma Am
7Sdaom aAmf,mrsm;vnf; 7Sdao;onf? ,if;wdk\teuf *sonf 1492 ckESpw f Gif q} t,fvufZNm;[lI ykyf7
tcsdK\udk trnf;okwfxm;I tcsdK\udk teDokwfxm;.? [ef; rif;-uD;jzpfvmaom &dk'7D*dk aAm*s. om;jzpf
tcsdK\ukd trnf;wjcrf; tjzLwjcrf; okwx f m;I tcsKd \ukd onf? aAm*s rsdK;qufonf pydeftrsdK;tEG,frsm;jzpf-u
teDESifh tjzLokwfxm;.? TtrSwftom;rsm;onf I 157mpkEpS af vmufurS wvDEidk if w H iG f xif7mS ;vmol
rnfonfh ae7mY ausmufaqmif7I dS rnfonfah e7mwGif rsm;jzpf-uonf? zcifjzpfolu qDZmtm; toufESpf
aomif7jSd yD;v~if rnfonfhae7mY a7a-umif;7So d nfwk\dukd q,f rjynfhru D yif/ *d+
k f;csKyfq7mawmfEiS fh um'ife,f
jyxm;aom tjynfjynfqdkif7m trSwftom;rsm; jzpf tjzpf cs;D ajr|mufxm;avonf? od\kaomf 1499 ckEpS w f iG f
-uonf? xdktrSwftom;rsm;a-umifh oab®mom;wdk\ xdk7mxl;rsm;rS EkwfxGufI/ emAm;bk7if. orD;awmf
onf a7a-umif;Y ab;uif;pGm oGm;vmEkid f-uonf? 7Sm;avmh'g;vAwfESifh xdrf;jrm;vufxyfonf?
tcsdK\aomaAmf,mrsm;wGif acgif;avmif;rsm; wyf xdt
k csed af vmufrmS yif jyifopfb7k if 12 qufajrmuf
qifxm;7m v=dif;.v=y7f Sm;r=a-umifh acgif;avmif;jrnf vl0Du ol\tm; AmvifwDEGm; jrdK\pm;tjzpf csD;ajr|muf
oHukd ta0;uyif -um;Edkifonf? xdak Amf,mrsdK;udk t*® avonf? xdkaemufwzef ol.aemifawmf *sdK;A³D;aAm
72
aAm*sô qDZm aAm"dyif
73
aAm"dyif
74
ß¼±µ«³ÛÍ·¸º §»ºå©¿®³¸ ª«ºú³©Ù·º «®Y³¿«-³¿º ±³
¿°©Ü¿©³ºÞ«Üå
*sm;Am;u`ef;Ywnf7SdI/ tv,facwf *sm;Am;AdokumESifh yef;warmhvuf7m taumif;qHk;rsm;udk awG\7SdEkdifonf?
-uD;us,fcrf;em;vSjyD;v~if -unfndKzG,f7mjzpfaom aAma7mAka"mapwDawmf-uD;onfta7S\awmiftm7SY tv,f
acwfu Ak<omoemyGifhvif;cJhaom om"uw7yfjzpfI *sm;Am;u`ef;. usufoa7aqmifvnf;jzpfayonf?
75
Ak<t,l0g'qkdif7m taqmufttHkrsm;teuf aAma7m Aka"mapwDonf t-uD;us,fqHk;jzpfonf? apwDawmf. -unfndKzG,fjzpfaom
Adokumvuf7mESihf yef;warmhvuf7mrsm;onf txufyHkrsm;wGif &=jrif7onftwkdif; uBmay:Y ausmfapmavonf?
76
aAma7mAka"m aAmvwpfyifv,f
77
Adk\ô qlbwf csN7m Adk*dk;wm;jrdK\
78
Adk*dk;wm;jrdK\ Adkvfpm;yJyif
79
Adkvfpm;yJyif Adkvwmôaumifht,fvufZjNdK
7acs? 7GufjrFm 3 7Gufyg7So d nfh 7Gufaygif;rsm;rSm c`eI f wufvsuf toD;oD;onf? 7Sr;f jynfe,fwiG f rd;k 7GmpwGif
t7Guftem;wGif acG;oGm;pdyf ryg7Sdacs? tyGifhrsm;rSm pdkufonf? rdk;ukefv~if rpdkufawmhacs? odk\aomf prf;a7
tjzLa7mif/ od\kr[kwf 0g-uef\-uef\a7mifjzpfonf? c7rf; 7onfha'owGif a7ay;oGif;I pdu k fysKd ;ojzifh wESpfywf
a7mifoef;onfh tyGirhf sm;vnf; 7Sdao;onf? t7G,t f m; vH;k Adv
k pf m;yJukd pm;oH;k 7onf? jrefrmEkid if w
H iG rf l aqmif;
jzifh tvsm;vufr0ufcef\7Sdonf? tyGifhwGif 0wfqHzdk 7moDESihf aEGrul;rDpyf-um;wGif pdu k fysKd ;onf? odk\7mwGif
10 ck 7Sdonfhteuf 9 ckrSm wom;wnf; aygif;pyfae yljyif;aom 7moDa7mufv~if yifE, G frsdK; Adkvfpm;yJyifudk
jyD;v~if usef 1 ckrSm oufoufvGwfvsuf7Sdonf? rpdkuaf wmhacs?
Adkvfpm;yJoD;onf ESpfajrmif;uGJ oD;awmifhrsdK; jzpfI
a,bk,stm;jzifh tvsm; 6 vufrcef\ 7Snfaomf S f?
AdkvfwJiu ?iSuo
f cl ;kd &=?
vnf;/ 6 vufrxuf7Snfaom oD;awmifhrsm;udkvnf;
awG\7onf? oD;awmifhwGif taphrsm;yg7Sdonf? taph AdkeywfôeydkvD,ef ? ?eydv
k ,
D ef bk7ifrsm;&=?
rsm;. ta7mifrSm tjzL/ tndK/ odk\r[kwf eDusifusif
a7mifjzpfonf? tjyma7mifrS teufa7mifxd ta7mif Adkem avm? ? avmôtef'&l; Adkem&=?
trsKd ;rsKd ; uGJjym;vsuf 7Sdonfudkvnf; awG\7ao;onf?
Adkvfpm;yJudk jyifopfyJ/ yJykawmifh [lIvnf; ac: Adkvwmôaumift h ,fvufZjNdK (c7pf1^45 182^)
onf? jyifopfy[ J k ac:qdkaomfvnf; jyifopfEkid if rH S vm ? ?wmvsHvlrsdK; &lyaA'ynm7Sif aumifht,f
aomyJrsdK; r[kwaf y? tar7duefjynfaxmifp/k uae'g/ vufZjNdKAdkvwmonf v~ypf pfynm vufawG\7mS azGavh
*7dwfjAdwde/f Oa7mywdkuaf jrmufydki;f / tdN, d / jrefrm p vmolw\w kd iG f a7S\aqmifyCk Kd v-f uD; wOD;jzpfonf? Adv k wm
aomEkdifirH sm;wGif pdkufysdK;onfhtyifjzpfonf? vGifjyif tm; *k+fjyKaomtm;jzifh v~yfppfzdtm;,lepfudk Adk\[k
ajrjyef\rsm;rSmxuf ukef;ajrjrifhrsm;wGif ydkrdkoefpGrf; rSnafh c:xm;-uonf?
onf? jrefrmEdik if H ajrnDt7yfa'owGif -o*kwv f v,frS Adv
k wmudk wvDEikd fiH udk;rdk;jrdK\Y 1^45 ckESpf az
atmufwdkbmvxd pdkufysdK;Edkifonf? ukef;jrifht7yfa' azmf0g7D 18 7ufae\wiG f *k+o f a77Sd rdbwd\rk S zGm;jrifonf?
orsm;wGirf l {jyDvrS ZGefvtxd pdu k yf sdK;-u.? Adkvpf m; 1^69 ckEpS fEiS hf 1^^1 ckEpS rf sm;wGif v~yfppfqkid 7f m puf
yJyifonf tvif;udk -udKufaomfvnf;/ aeyludkrl rESpf opfwckta-umif; pmwrf; 2apmifa7;om; xkwfa0
oufay? uGif;jyif/ v[mjyif ponfwdk\wGif pdkufysdK; onfwiG f emrnf-uD;vmonf? 1^^4 ckEpS w f iG f ud;k rd;k jrdK\
jcif;xuf opfyiftumtuG,7f adS om O,smOfyef;jcHrsm;Y awmf0ifausmif;wGif &lyaA'ygarmQjzpfvmI/ 1^^9
pdkufoifhayonf? od\k7mwGif avmif;7dyu f sonfh ae7mY ckwGif yg;AD;,m;wUodkvfY obm0,xmblwynm
um; aumif;pGm7Sifoefjcif; r7Sdacs? rmuspaf om ajrrsdK; (&lyaA') ygarmQ tjzpf ajymif;a7F\cef\tyfjcif; cH7
Y Adv k fpm;yJudk pdu k fIr7acs? rdk;rukefrpD u dk fv~if ajrmif; onf? olonf 1^^^ ckEpS u f yif tDvufx&dak zm7yfac:
azmfI pdkuf7onf? pdkpGwfaom7moDwGif a7rvdkaomf v~ypf pf"mwfvkyf ud7, d mESihf tDvufx&dpk ukyaf c: v~yf
vnf;/ajcmufaoG\aom7moDwGif ajrmif;udkwywfw-udrf ppfjywdk\ukd wDxGifcJh7mrStp v~yfppfynm avmuwGif
a7oGi;f ay;jcif;/ od\kr[kwf ae\pOf a7yufzse;f ay;jcif; p xif7Sm;aom wdk;wufr=rsm; jzpfcJhavonf? Adkvwm
onfwdk\udk jyKvkyfay;7onf? pdkufysdK;pOfwGif ajrudk onf a7aowGif jzpfay:vmaom AvHpk rD sm;udk avhvm
ruspfap7ef r-umr-um wl;qGI aygif;jrufrsm;udk jcif;jzifh "mwfaiG\rsm;ta-umif; tzdk;weftcsuftvuf
oifay;edkifu omIaumif;.? taphcsonfhtcg 6 rsm;udk 7SmazGawG\7SdcJhonf? v~yfppfyPwdk/ ,l'DtdkrDwm/
vufrpDjcm;I ajrwGif teufwvufrcef\jrKyfatmif v~yfppfuGef'if;qm; ponfwdk\onf Adkvwm. wD
taphcsoifhonf? Adkvfpm;yJyif wwef;ESifh wwef;udk xGifr=rsm; jzpfonf? 1800 jynfhESpfwGif Adk\vwdwfydkif;
waycGcJ ef\ jcm;ap7rnf? ac: v~yfppfAufx7Dtk;d udk wDxGijf yKvkyfvu dk f7m txl;
yifEG,rf sdK;jzpfaom Adkvfpm;yJudk arjrdK\yJoD;awmifh/ yif emrnf-u;D vmonf? 1^49 ckEpS w f iG f ol. uGe'f if;
odk\r[kwf Adkvfpm;yJ wdkiaf xmifrsdK;[k ac:onf? tyif qm; ta-umif;pmwrf;twGuf vef'efjrdK\ awmf0ift
EG,w f ufap7ef pifrxd;k 7bJ 0g;vuf/ od\kr[kwf 0g;wdik f oif;-u;D rS aumhyvD,efwq H yd u
f kd cs;D jri| chf o
hJ nf? Adv k wm
ponfudk axmifay;7onf? tyifrmS vlw7yfcef\ EG,f wDxGifaom v~yfppfud7d,mrsm;ta-umif;udk jyifopf
80
Adkvwmôaumifht,fvufZjNdK AdkvpfAm;ôqdkifrGef
bk7ifeydv k D,ef -um;odaomtcg/ 1801 ckESpfwGif Adv k vlwef;pm;avmurS -u, G 0f csr;f omolrsm; jzpf-uonf?
wmtm; yg7pfjrdK\ok\dvma7mufI ol. wDxiG fr=rsm; t pydefEikd fiH r'7pfjrdK\awmfo\dk Oya'ynm oGm;a7muf oif
a-umif; a[majymap7m txl;yiftm;7ojzihf a7FwHqyd f ,ljyD;aemuf/ Oa7mywcGif vSnfhvnf oGm;vmcJhonf?
csD;jri| ohf nf? od\kjzifh Adv
k wmonf vD*se;f atmhatmfem Advk pfAm;onf u7uyfjrdK\Y 1801 ckEpS rf S 1804ckEpS f
bGJ\wHqdyfESifh tdkif,ef;ua7mif; bGJ\wHqdyfudk 77Sd&Hkru txd jyefIaexdik o f nf? ZeD;jzpfol uG,fveG af omtcg/
aumifhbGJ\ukyd g tyfEiS ;f jcif;cH7onf? Oa7myod\k wzefjyefomG ;onf? xdktacgufwiG f a7mrjrdK\
Advk wmonf 1804 ckEpS fwiG f vkyfief;rS tem;,lchJ od\k a7mufcphJ Ofu Adv k pfAm;onf rdrZd mwd wdik ;f jynftm;
onf? 182^ ckESpf rwfv 5 7ufae\wGifudk;rdk;jrdK\Yyif vufatmufcHb0rS u,fwif7ef o³d}mefcschaJ vonf?
uG,fveG favonf? rsdK;&dk;*k+fodQmtvdkufqdkaomf/ AdkvpfAm;onf pydef
tpdk;7zufawmfom;jzpf7efom ta-umif;7Sdaomfvnf;
AdkvpfAm;ôqkdirf eG f (c7pf 1^83 1830) ? ? qdik rf eG *f kd ol.xufoefaom rsdK;cspfpw d fa-umifh tkycf sKyfol pydef
vpfAm;onf awmiftar7duwdkuf rsdK;cspfykCdKvf/ ppf tpdk;7tm;yif acgif;aqmif awmfvSefol jzpfavonf?
Adv
k cf sKy-f u;D ESihf Edik if jH yK okcrdef jzpfonf? awmiftar7du 1810ckESpf awmfvSeyf keu f efr= rjzpfyGm;rDuav;wGif ol
EkdifiHrsm;udk pydeftpdk;7 vufatmufrS vGwfajrmufap onf AifeDZGD;vm;odk\ jyefoGm;onf? OD;pGmY rsdK;cspfol
7ef -udK;pm;aqmif7u G of l jzpfojzifh ol\tm; u,fwif ykefrsm; ta7;&H=;edrfhoGm;aomfvnf; AdkvpfAm;onf r
ol [k ac:a0:-uonf? awmiftar7du a*smh0g7Sif avsmhaomZGJoWdjzifh tcGifhaumif;,lvsuf qufvuf
wef [kvnf; wifpm;ac:a0:-uonf? (0g7Sefwefô -upH nfcahJ vonf? 1819 ckEpS w f iG f AifeZD ;DG vm;rS tef;'D;
a*smh &=?) awmifudkausmfI e,l;*7me'gjynfe,fzufodk\ atmif
Adv
k pfAm;udk xdkpOfu pydeu f v
dk edk jD zpfaeaom AifeZD ;GD jrifpGm csDwufEkdifcJhonf? xdkaemuf e,l;*7me'gESifh
vm;jynf u7uyfjrKd \wGif 1^83 ckESpf Zlvidk v f 27ufae\ AifeDZGD;vm; 2 jynfaxmifudk yl;aygif;I udkvHk;AD;,m;
wGif zGm;jrifonf? Adv k pfAm;.rdbrsm;onf tkycf sKyaf 7; jynfaxmifpkEkdifiHtjzpf zGJ\pnf;vdkufonf? ,if;jynf
axmifpkwGif Adv k pfAm;tm; oRw wifajr|muf-uonf?
Advk pfAm;onf udv k k;H AD;,m;jynfaxmifprk S pydew f \dkukd
armif;xkwfjyD;aemuf/ tufuGma'gESifh yD;&l;jynfrsm;
wGif jzpfyGm;aeaom awmfvSefa7;udk oGm;a7muf ulnD
onf? odk\aomf tufuGma'g rsdK;cspfacgif;aqmifwdk\ESifh
Adv
k pfAm;onf aphpyfr7ojzif/h yD;&l;jynfuo kd m 0ifa7muf
tultnDay;onf? Adv k pfAm;tm; yD;&l;vlxku tm+m
7Sifwifajr|mufI pydeftyk fcsKyfr=udk wGe;f vSe7f m/ r-umrD
yD;&l;jynfonf pydev f ufatmufrS vGwaf jrmufomG ;onf?
Adv
k pfAm;vnf; yD;&l;Ekid if . H tm+m7Sit f jzpfrS Ekwx f u G f
vdu k o f nf? 1825 ckEpS w f iG f yD;&l;awmifyidk ;f jynfe,frsm;
onf oD;jcm;Edik fix H al xmifI Adv k pfAm;tm; *k+fjyKaom
tm;jzifh AdkvpfAD;,m;EkdifiH[k rSnfhac:onf? øAdkvpfAD;
,m;EdkifiH &=?) AdkvpfAm;ud, k w f kdifyif AdkvpfAD;,m;Ekdif
iHtwGuf zG\Jpnf;tkycf sKyyf kH tajccHOya' a7;qGJay;av
onf? 1825 ckEpS w f Gif yem;rm;jrdK\Y usi;f yaom tar7d
uwdkufrsm;7Sd oRwEkid if Hrsm;. yxrqHk; uGefz7ifw h iG f
tar7duEdkiif Haygif;csKyf tzGJ\-uD;zGJ\7ef pDpOfonf? odk\7m
wGif ratmifjrifacs? 1826 ckEpS Ef iS hf 1828 ckEpS rf sm;wGif
AdkvpfAD;,m;EdkifiH vGwfvyfa7;udk a&S\aqmif7,lay;cJhol AdkvpfAm;onf udkvHk;AD;,m;jynfaxmifpk oRw tjzpf
qdkifrGefAdkvpfAm; jyefvnf ta7G;cH7onf? od\k7mwGif 7DywfAvpfuefygwD
81
AdkvpfAm;ôqdkifrGef AdkvpfAD;,m;EdkifiH
0ifw\dku Adv k pfAm;onf awmiftar7duEkdiif rH sm;udk tif tpifoHk;pGJvdkufjyD; jzpfojzifh qif;7JndK| ;i,fpGm aexdkif
ydki,f mzGJ\I tm+m7Sio f zG,f tjrJwrf;tkyfpk;d 7efvdkvm; 7onf?
ol[kpGyfpGJum ol\tm;vkyf-uH7efyif -uHpnf-uonf? 1830 jynfhESpf 'DZifbmv 10 7ufae\wiG f awmif
,if;odk\jzifh oludk,fwkdif vGwfvyfa7; 7,lay;cJhaom tar7duEkdifiHrsm;. u,fwifol-uD; qdkifrGefAdkvpfAm;
awmiftar7du EdkifirH sm; wpfvHk;wpfpnf;wnf; nDnD onf udv k ;kH AD;,m;Ekid if H qefwmrmwmjrdK\teD;wGif uG,f
nGwfnGwf jynfaxmifpkzGJ\pnf;7ef AdkvpfAm;.t-uH vGeo
f nf?
onf ysujf ym;7onf? 1829 ckEpS w f iG f AifeZD ;DG vm;jynf Adv
k pfAm;. *k+o f wif;onf touf7iS fpOfuxuf
onf udv k k;H AD;,m;jynfaxmifprk S cGJxuG fvkud af omtcg uG,fvGefaomtcgrS ydkrdkausmf-um;cJhonf? awmift
Advk pfAm;onf oRw7mxl;rS EkwfxGufvu dk 7f I udkv;Hk ar7duwku d Ef iS hf tar7duefjynfaxmifp7k Sd jrdK\-uD; jrdK\i,f
AD;,m;EkdifiH umw*sD;em;jrdK\ok\d oGm;a7mufum tem;,l tcsdK\udkyif AdkvpfAm;. trnfudk *k+fjyKaomtm;jzifh
aecJah vonf? AdkvpfAm;onf ol. pnf;pdrOf Pmrsm;udk rSnfhac:jcif;/ AifeDZGD;vm; Ekid fiHok;H '*®g;udk Adv
k pfAm;[k
awmiftar7duEkdifiHrsm; vGwfvyfa7;twGuf tukef trnfay;jcif; ponfjzifh ol\tm; *k+jf yKcJ-h uavonf?
¿»¿ú³·º¶½²ºÛÍ·¯
¸º åÜ ÛÍ·åº ¬¶§Õ¼ ·ºú¼¿Í »¿±³Û¼·µ º·Ø
ukef;acgifacgifY wnf7Sdaom EdkifiHjzpfI awmiftar7du oRwEdkifiHrsm;teuf vlodenf;vSaomEdkifiHjzpfavonf?
odk\aomf xdkEdkifiHta-umif;udk avhvm-unfhonfhtcg/ aea7mifjcnfESifhqD;ESif;uJhodk\ qef\usifbufrsm; tjydKif7Sdae
onfh pdwf0ifpm;zG,f EkdifiHjzpfa-umif; awG\7ayrnf?
AdkvpfAD;,m;EdkifiH? ?awmiftar7duwdkuf. yVr Adv
k pfAD;,m; Ekdiif Honf vloal exdkif7m uBmh ukef;
tus,f0ef;qHk;EdkifiHjzpfaom AdkvpfAD;,m;EdkifiHonf ajrtjrifhqk;H a'owckjzpfonf? tef;'D;awmifwef;-uD;
obm0wGif;xGufyPnf;wdk\jzifh t-uG,f0qHk;aomEdkifiH onf Adv k pfAD;,m;Edkiif H taemufzufrS ta7S\awmifzuf
wEdkifiHvnf;jzpfonf? xdkjyif awmiftar7duwdu k w f iG f odk\ wef;qif;wnf7Sdaeonf? tef;'D;awmifwef;onf
yifv,fESifh qufpyfjcif;r7Sdaom ukef;wGi;f ydki;f EdkifiH 2 Adv
k pfA;D ,m;Ekid if w
H iG ;f Y aumf'v D m;7m;atmhqD'ifw,fEiS hf
EdkifiH7Sdonfhteuf AdkvpfAD;,m;EdkifiHonf wEdkifiHjzpf aumf'v D m;7m;7D,[ J al om rsO;f jydKiaf wmifwef; 2 oG,t f
onf? ajrmufzufwiG f A7mZD;Edik if /H ta7S\zufwGif A7mZD; jzpf jzmqif;vmonf? ta7S\zuf7Sd aumf'Dvm;7m;7D,J
ESifh yg;7a*G;EdkifiH/ awmifzufwGif tm*sifwD;em;EdkifiH/ awmifwef;onf taemufzuf7Sd csDvED kid if EH iS hf e,fedrdwf
taemufzufwGif csDvDEiS yfh D;&l;Edik fiHwk\dESihf e,ferd dwf pyf ozG,f wnf7daS eaom aumf'Dvm;7m; atmhqD'ifw,f
vsuf7o dS nf? ,if;Edkifiu H kd awmiftar7duwku d f rsKd ;cspf awmifwef;ESifh rdkif 80 cef\a0;onf? AdkvpfAD;,m;Edik if H
ykCdKvf-uD; qdkifrGefAdkvpfAm;tm; *k+fjyKaomtm;jzifh Adk ukd ajrrsuEf SmoGijf yift7 oHk;ydki;f cGjJ cm;Edkio f nf? aumf'D
vpfAD;,m;EdkifiH[k ac:wGifcJhonf?(AdkvpfAm;ô qdkif vm;7m;awmifwef; 2 ck-um;7Sd atmfvwDyvmEdkukef;
rGef &=?) 1825 ckESpfrSpI AdkvpfAD;,m; oRwEdkifiH jrif/h ta7S\aumf'v D m;7m;awmifwef; ta7S\zuf7dS ,Ge*f wf
jzpfvmcJo h nf? a'oESifh tDvmaemhac: awmifykid f;ajredrhv f Gif jyifa'o
d pfA;D ,m;Edik if Honf rlvu pwk7ef;rdik f 900ô000
Akv wd\jk zpfonf? atmfvwDyvmEdu k ek ;f jrifhonf ay 11ô500
cef\us,0f ef;I ypdzw d f ork]7murf;ajctxda7mufaomf rS 15ô000 txdjrifo h nf? ,if;onf Adv k pfA;D ,m;Edik fiH
vnf;/ 19 7mpkEiS hf 20 7mpkEpS f tpavmufu tdref ;D csi;f tus,t f 0ef;. 16 7mcdik Ef e= ;f r~om 7Sad omfvnf; wEdik if H
5 Edik if EH iS hf t-udr-f udrf ppfjzpfch7J mrS a'oaygif;rsm;pGmudk vH;k 7Sd vlO;D a7. ^5 7mcdik Ef e= ;f wd\k rSw D if;aexdik 7f m vlae
vufvw F v kd 7f 7m/ ,cktcg pkpak ygif; 424ô162 pwk
f u pdyfaom tydkif;jzpfonf? tzdk;wef oWKwGif;rsm;jzifh
7ef;rdik fom 7Sad wmhojzifh jrefrmEkdifiHxuf wqcGJausmf -uG,0f aom a'ojzpfonf? oHjzLrsm;pGm xGufonf?
us,f0ef;onf? 1884 ckESpw f Gif csDvDEkid if HEiS fh ppfjzpfjyD; ,Gef*wfa'oonf AdkvpfAD;,m;EdkifiH tus,ft0ef;.
onfhaemuf yifv,furf;&dk;wef;a'oudkvnf; vuf 14 7mcdkifE=ef;7SdI tDavmaemh ajredrfhvGifjyifa'orSmrl
vFwcf 7hJ ojzifh ukef;wGi;f Edik if H jzpfch7J onf? ^0 7mcdik Ef e= ;f us,0f ef;onf? ,Ge*f wfa'owGif jrpf0rS ;f
82
AdkvpfAD;,m;EdkifiH
83
AdkvpfAD;,m;EdkifiH
Edik if jH zpfonf? tef;qD;,m;/ ydw k ;kd qD;/ td&k ;l &d;k ESihf vmyuf wGif AdkvpfAD;,m;Edkiif YH rD;7xm;vrf; rdkiaf ygif; 1ô491
e,fw0du k fwGif oHjzLtrsm;qHk;xGuo f nf? tjcm; xif r~77dS m 1ô12^ rdik cf ef\rmS ykCvduuk$+Drsm;.vufxw J iG f
7Sm;aom oWKrsm;rSm 0l;z7rf/ caemufpdrf;/ cJ/ oGyf/ 7Sdonf? xif7Sm;aomrD;7xm;vrf;-uD;rsm;rSm vmyuf
a-u;eD/ a7FESifh -uGyfwdk\jzpfonf? AdkvpfAD;,m;EdkifiH. jrdK\rS tef;'D;awmifudkausmfI csDvDEdkifiH tm;7D;um;jrdK\
t"du pD;yGm;a7;vkyif ef;onf oWKwiG ;f vkyif ef;jzpfonf? txdif;/ vmyufjrKd \rS wDwu D mumtdik af y:7Sd *GguDjrdK\ok\/d
Edik if xH u G uf ek w
f efz;kd . 95 7mcdik Ef e= ;f udk oWKrsm; a7mif; ,if;rSu;l wd\koab®mjzifh yD;7l;Edik if zH ufurf;7Sd ylEjkd rdK\o\kjd zwf
jcif;jzifh 77Sdonf? a7eHvnf; tenf;i,f awG\xm;jyD; um xdkrw S qifh yD;7l;urf;ajc7Sd armfvif;'dk;jrdK\txdif;/
jzpf7m/ aemufxyfI tajrmuftjrm; awG\z, G 7f oSd nf[k vmyufjrdK\rS awmifzufodk\ tdk7;l 7dk;/ ylvum,dk; paom
cef\reS ;f -uonf? jrdK\rsm;udkjzwfum csv D DEikd if Hurf;ajc7Sd tefwzdk *ufpwm;
Adv k pfA;D ,m;Edik if H vlO;D a7 3 yHk 2yHck ef\onf v,f,m jrdK\ok\d if; qufoG,fxm;onfh vrf;rsm;jzpfonf? armf
pdu
k yf sdK;vkyu f ikd -f uaomfvnf;/ wEdik if v H ;Hk . 2 7mcdik Ef e= ;f awmfum;vrf;rSmrl tpkpk rdkifaygif; 6ô000 cef\7o Sd nf?
r~om ajrwGio f m pdkufysdK;vkyfuidk -f uonf? t"du pdu k f vrf;rsm;rSm wdk;wufaumif;rGefvmonf[lI r7Sdaomf
ysdK;a7; xGufukefrsm;rSm uau;tdk;/ o-um;/ ajymif;/ vnf; Owkra7G; oGm;vmEdkifaomvrf;rsm; jzpfonf?
rka,m/ tmvl;/ umzD/ -uufaygifap;wdk\ jzpfonf? ,cktcg ava-umif;c7D; ay:aygufvm7m AdkvpfAD;
AdkvpfAD;,m;EdkifiHonf awmiftar7duwdu k fwiG f -uuf ,m;EkdifiHonf uBmt7yf7yfESifh tquftoG,f ydkrdk
aygifap; 'kwd,trsm;qHk; xGufaomEdkifiHjzpfonf? vG,u f vl mavonf?
awmifydkif;vGifjyifwGif u`J EGm; arG;jrLojzifh om;a7 AdkvpfAD;,m;Edik fiHwiG f jrdK\awmf 2 ck7do S nf[k qdk7ay
rsm;vnf; a7mif;cs-uonf? rnf? vmyufjrdK\onf A[dktpdk;7 &Hk;pdku7f mjrdK\awmf-uD;
Adv k pfA;D ,m;Edik if .
H ul;oef;a7mif;0,fa7;rSm awmif jzpfaomfvnf;/ qlua7;jrdK\onf w7m;vFwfawmfcsKyf
ukef;jrifhrsm;a-umifh cufcJonf? rD;7xm;vrf;/ um; wnf7m jrKd \awmfjzpfonf? ,if;jrdK\ukd Adv k pfA;D ,m; yxr
vrf; ponfwdk\wGif vG,fulpGmrazmufEdkiaf cs? 1951ck oRw qlua7;tm; *k+fjyKaomtm;jzifh rSnfhac:xm;
84
AdkvpfAD;,m;EdkifiH
85
AdkvpfAD;,m;EdkifiH Adk[D;rD;,m;e,f
xm;aom ppfom;OD;a7rSm 1943 ckEpS f Oya't7 15ô000 tawmifw h if;qHk; wdik ;f jynfwjynf jzpfvmonf? 1200
jzpfavonf? jynfhESpfaemufydkif;wGif tkypf k;d aom vlZif;Awfrif;quf
jzpfaom Ad[ k ;D rD;,m;bk7ifrsm;onf {u7mZfbk7ifcsn;f
Adk[D;rD;,m;e,f? ?Ad[ k ;D rD;,m; e,fonf csuu f kd jzpf-uonf? odk\7mwGif 15 7mpkESpfrsm;Y *`efwyfpudk
qvdAk m;uD;,m;Ekdifi. H taemufzuftusq;Hk e,fjzpf ta-umif;jyKI jzpfyGm;aom t,l0g'a7; ppfyGJrsm;ESifh
onf? yxruBmppfrwdik rf u D ,if;onf -op-w;D ,m; 1618 ckESpfwGif jzpfyGm;aom ESpo f ;kH q,fppfyJrG sm;a-umifh
[efa*7Dtifydkif,mtwGi;f Y xif7Sm;aom jynfe,f w Adk[D;rD;,m;EdkifiHonf arS;rSdefoGm;7onf? jynfoljynf
e,fjzpfco hJ nf? om;rsm;onf trsdK;om;pdwf"mwfrsm; usqif;csdefY
Adk[D;rD;,m;e,fonf rSefuluGuf yHko!mef7Sdaom [ufZAwfrif;rsm; tkypf ;kd vsuf7do S nf? 18 7mpkESpfusrS
ukef;jrifh-uD;jzpfonf? taemufajrmufzufwGif qU yif Adk[D;rD;,m; vlxo k nf EkdifiHa7;Ed;k -um;vmum t
qGeef jD ynfe,fukd tdk;awmifwef;uif;/ ta7S\ajrmufzuf rsdK;om;tcGifhta7;rsm;/ udk,fydkiftkyfcsKyfa7;ESifh EdkifiH
wGif qdkifvD;7Sm;e,fudk *sdKif;,ifah wmifwef;uif;/ t a7;vGwv f yfrw = k\dukd awmif;qdv k m-uonf? 19 7mpkcef\
aemufawmifzufwGif AmaA;7D;,m;jynfe,fukd Adk[;D rD; wGif -op-wD;,m;[efa*7Dtpd;k 7tm; tawmfyif raus
,m;opfawmac: awmifwef;rsm;uif;/ ta7S\awmif reyfjzpfaecJ-h uonf? yxruBmppfjyD;aomtcg Ad[ k D;
zufwGif rdka7;AD;,m;e,fudk tpf*avmif;ukef;jrifh-uD; rD;,m;jynfe,fonf csufuq kd vdAk m;uD;,m;Edik if o H pf.
uif; Adk[D;rD;,m;e,fESifh jcm;xm;avonf? *sKd if;,ifh e,fwe,f jzpfvmonf? 'kw, d uBmppftwGi;f Yrl *sm
awmifwef;Y jrpfjzm;cHaom tJhvAjrpf txufydkif;ESifh reftkyfcsKyfcHe,f jzpfaecJhjyD;v~if 'kwd,uBmppfjyD;rS
,if;. jrpfvufwufrsm;onf we,fv;kH Y jzmI pD;qif; csufuq dk vdAk m;uD;,m;Ekdiif . H jynfe,ftjzpf jyefvnf
vsuf7Sdonf? Adk[D;rD;,m;. xGufaygufrsm;onf a7muf7o Sd nf?
ajrmufzufwGif tJhzAjrpf0Srf;rSty useftm;vHk;onf Ad[
k ;D rD;,m;e,fonf csuu f qkd vdAk m;uD;,m; wEdik if H
awmif-um;vrf;rsm; jzpfonf? vHk;wGif t-uG,0f tpnf;um; tzGJ\jzdK;qHk;aom e,fjzpf
Adk[;D rD;,m;e,fonfpwk7ef;rdkif 20ô000 cef\us,f onf? csuw f \.
kd y7m[jrKd \awmfonf Ad[ k ;D rD;,m;e,fwiG f
I/ jrefrmEdkifiH weo®m7Dwdkif;cef\ 7Sdonf? vlOD;a7 wnf7SdI 7D;uifAwf/ yDvqef/ AGwfApf/ um;vpAwf
^ô109ô3^6 a,muf7d7S m/ weo®m7Dwdki;f vlO;D a7. 5 paom xif7mS ;onfh jrKd \-u;D rsm;onfvnf; ,if;e,fYyif
qausmf7Sdavonf? trsm;tm;jzifh csufvlrsdK;ESifh *sm yg0ifonf? Ad[ k D;rD;,m;e,f. jrifrh m;aom uke;f jyifESihf
refvlrsdK;wdk\ aexdik f-uI *sL;vlrsdK;vnf; 5 yHk 1 yHkcef\7Sd ajr-oZmaumif;aom jrpf0Srf;a'orsm;onf v,f,m
onf? trsm;tm;jzifh A7if*sD*k+ d ;f 0ifrsm; jzpf-uonf? vkyu f ikd f7ef tvGeaf umif;rGeo f jzifh *sHK/ rka,m/ tmvl;/
Adk[D;rD;,m;[laomtrnfonf wdkif;7if;vlrsdK; uJh &dkif;pyg;/ jrif;pm;*sHK/ o-um;rkefvm ponfwdk\ xGuf
tEG,f0if AdktD;rsm;tm; tpGJjyKI wGifjcif; jzpfonf? onf? O,smOftvkyfvnf; rsm;pGmjzpfxGef;aom a'o
od77Sd or~ Adk[D;rD;,m;e,fY tapmqH;k aexdkifcho J rl sm; jzpfonf? awmifukef;rsm;wGif opfawmrsm; ayguf
jzpfaom xdkAdktD;wdkif;7if;om;rsm;tm; c7pfawmfay:p a7mufvsuf7Sdaoma-umifh opfvkyfief;vnf; t-uD;t
tcsed u f rmudrk efvrl sdK;wd\ku wdu k x f w
k If aexdki-f ujyef us,fvyk fudkif-uonf? Adk[D;rD;,m;jynfe,f taemuf
7m/ ,if;wd\ktm; *smrefw\dkuif;/ *smrefw\dktm; qvA ajrmufyikd ;f Yrl oWKrsm;xGuo f nf? txl;ojzifh oHwiG ;f
tEG,f0if csufw\dk uif; armif;xkwf aexdki-f uonf? rsm;pGm7Sdonf? a-uGxnfyPnf;rsm;vkyfudkifEdkifonfh 7FH\
62^ ckEpS w f iG f qrdb
k 7k ifvufxufY tuGu J JG jzpfaeaom ajrrsdK;vnf;7So d jzifh a-uGxnfvyk if ef;vkyfudki-f uonf?
Adk[D;rD;,m;e,fonf pnf;vHk;rdavonf? 805 ckESpf ,if;tydki;f wGif oH/ oHr+d/ jcnfEiS hf od;k arG;/ tdraf xmif
wGif 7Sm;vrdef;bk7ifu odrf;ydu k fxm;cJhjyD;aemuf r-um y7dabm*/ pUL/ "mwkaA'yPnf;rsm;/ a-uGxnf/ zef
rDyif rdka7;AD;,m;EdkifiH. vufatmufcH jzpfcJhonf? xnf ponfh pufrv = yk if ef;rsm; vkyu f ikd 7f m puf&-kH uD;rsm;
1000jynfhESpfausmfcef\url Adk[D;rD;,m;onf *smref jzifh pnfum;onf? Ad[ k ;D rD;,m;e,fxu G f zefxnfonf
e,fwe,ftjzpf a7muf7SdaeI 1198ckwGif oD;jcm; uBmausmf jzpfonf? Adk[D;rD;,m;. tjcm; xif7Sm;
jynfaxmif jzpfvmjyefonf? 1253 ckESpfrS 12^8 ckESpf aom xGufukefrSm yDvZifemAD,mac: uBmausmf
twGif;Y Adk[D;rD;,m;onf Oa7mywdkufwGif tiftm; AD,mjzpfonf?
86
Adk[D;rD;,m;e,f Adk;ôeD;v
87
Adk;0g;ppfyGJ
Ad;k 0g;ppfyJG (c7pf 1899 1902)? ?tmz7duwdu k f aemufq;kH Y 1899 ckEpS f atmufwb kd mv 11 7ufae\
awmifydkif;7Sd Adk;0g;jynfe,frsm;jzpfaom -o7def;z7D; wGif jAdwdo~ESifh Adk;0g;wdk\ ppfpwifwdkufcdkuf-uonf?
pwdwfESihf x7efpAm;jynfe,frsm;ESihf jAdwdo~tpdk;7wdk\ -o7de;f z7D;pwdwfjynfe,fonf Ad;k 0g;wdk\ESifhy;l aygif;um
1899 ckESpfrS 1920 ckESpftwGif; jzpfyGm;aom ppfyGJudk jAdwdo~tm; wkdufcku d favonf? xdpk pfyGJwiG f -uD;us,f
Ad;k 0g;ppfyJ[ G k ac:onf? xdpk pfyu GJ kd awmiftmz7duppfyJG aom wdu k yf J-G uD;rsm; r7SdvSacs? acsmif;ajrmif; wdu k cf ku d f
[k vnf;ac:-uonf? jcif;/ axmifzrf;I wdkufjcif;/ jrdK\-uD;rsm;udk 0dik ;f 7Hydwq f k\d
Adk;0g;[laompum;rSm 'yfcsbmomjzifh v,form; jcif;rsm;om rsm;avonf? ppfy. GJ tpwGif Adk;0g;wdk\u
[k ac:jcif;jzpfonf? 1652 ckEpS cf ef\u a[mfvefEkid firH S ta7;omavonf? Ad;k 0g;wdk\onf typftcwfu`r;f usif
'yfcsvlrsdK;wpkonf tmz7duwdkufawmifydkif; a'o jyD;v~if xdka'o. ta-umif;7if;udk aumif;pGmodol
rsm;od\k oGm;a7mufI v,f,mpdu k yf sKd ;jcif;jzifh tajcpdu k f rsm;jzpf-u.? Ad;k 0g;wdk\zufrS 'DApf/ vl0AD kw d m/ 'vma7;
aexdkif-uonf? xdkolwdk\rS qif;oufolrsm;udk Adk;0g; ponfh Adkvcf sKyf-uD;rsm;u tkycf sKyw f du
k fcukd . f ? jAdwo d ~
[kac:-uonf? 1^96 ckEpS w f iG f tmz7duwku d 7f dS Ad;k 0g; wdk\onf 1990jynfhESpf Zefe0g7Dvwdkifatmif Adk;0g;wdk\
wdk\. a'oopfrsm;udk jAdwdo~wdk\ 0ifa7mufodrf;ydkuf zdEdyS w f u kd fcu kd jf cif;udo k m cHae7avonf?
onf? jAw d od ~tyk cf sKyo
f nfukd rvdv k m;olw\o kd nf 1836 1900 jynfEh pS f Zefe0g7DvwGiaf vmha7mAwfEiS haf vmh
ckwGif olwdk\.a'orsm;udk pGef\I x\dkxufajrmufzuf upfcsemwdk\ OD;pD;onfh tiftm;-uD;rm;aom jAdwdo~
usaom a'orsm;odk\ ajymif;a7F\um tdk;opftdrfopf wyfopfrsm; a7mufvmavonf? (upfcsemôtdyf/ tdyf
xlaxmif-uonf? xdka'oudkvnf; awmiftmz7du &=?) xdEk pS f azazmf0g7Dv 2^ 7ufae\wiG f Ad;k 0g;ppfAv kd f
oRwEdkifiHESifh -o7def;z7D;pwdwf[lI udkvdkeDEkdifiHopf csKyf-uD; u7Gef,DESifh wyfom; 4axmifcef\onf yg;'D
wnfaxmifonf? awmiftmz7du oRwEdkifiH[kac: AwfY vufeufcs-u7avonf? xdkEpS f rwfv 137uf
aoma'oonf aemiftcg x7efpAm;jynfe,f[k wGif ae\wGif -o7def;z7D;pwdwfjynfe,f. jrdK\awmf AvGrf;
vmonf? zGew f ed ;f jrKd \ukd avmha7mAwfu csDwuford ;f ydu k u f m ,if;
1884 ckESpfwGif awmiftmz7duoRwEdkifiHY a7F jynfe,fudk jAw d od ~yikd tf jzpf a-unmEkid cf o hJ nf?
wGif;rsm; awG\onfhowif;a-umifh EdkifijH cm;om;rsm; t avmha7mAwfacgif;aqmifaom jAdwdo~ppfwyfrsm;
rsm;tjym;yif xdka'oxJodk\ 0ifa7mufvm-uonf? xdk onf ajrmufzufo\kcd sw D ufum *sKd [³ufpAwfjrdK\ukd odr;f
EdkifiHjcm;om;rsm;rSm trsm;tm;jzifh jAdwdo~ vlrsdK;rsm; ydu k o f nf? xdkaemuf ZGev f 57ufae\wiG af wmiftmz7du
jzpf-uonf? Adk;0g;wdk\uvnf; olwk\d. tkycf sKyfa7;wGif oRwEdkiif . H jrdK\awmf y7Dwk;d 7D;,m;jrdK\ukd odrf;ydu k jf yef
jAdwdo~wdk\ 0iffa7mufjc,fvS,frnfudk pdk;7GH\-uonf? avonf? xdEk pS f pufwifbmvwGif Ad;k 0g;Adv k cf sKyf Adw
k m
xd\ak -umifh awmiftmz7duoRwEdik if . H oRw aygu&l; ESihf vufatmufcw H yfrsm;udk avmha7mAwfu vufeuf
*g;u EdkifiHjcm;om;rsm;tm; csKyfcs,fuef\owfonfh csapI/ awmiftmz7duoRwEkdifiHudk x7efpAm;jynf
Oya'rsm;udk jyKvkyfavonf? xdt k cg EkdifijH cm;om;rsm; e,f[t k rnfajymif;um jAdwo d ~yikd tf jzpf a-unmonf?
uvnf; rcHr7yfEidk jf zpfum/ tcGiht f a7; ydkay;7ef qlyl useAf k;d 0g;wyfrsm;onf awmcdkoGm;um ajymufusm;
awmif;qdk-uonf? Edkiif Hjcm;om;wdk\zufrS jAdwo d ~wdk\u pepfjzifh wdkufcdkufao;onf? xdktcsdefwGif avmha7m
tm;ay;avonf? Awfonf t*®vefo\kjd yefomG ;I avmhupfcsemu jAdwo d ~
,if;wdk\jzifh xdkta7;rSm Adk;0g;wdk\ESifh EdkifiHjcm;om; wyfrsm;udk OD;pD;wdkufcdkufvsuf7Sdonf? avmhupfcsem
wdk\ tiftm;jydKif-uonfh tajcrS/ Adk;0g;ESifh jAdwdo~wdk\ onf Adk;0g;wdk\. ajymufusm;ppfqifr=udk tpGrf;ukef
tiftm;jydKifonfh tajcodk\ qdkufa7mufoGm;avonf? ESrd ef if;vdu k 7f m 1902 ckEpS f arv 317ufae\wiG f Ad;k 0g;ppfyJG
1896 ckEpS w f iG f vufeufpu JG ikd f wdu k cf u kd -f uonfh tajc onf tqHk;owftjyD;wdkifa7mufchaJ vonf?
od\ak 7mufvmonf? t*®vyd v f rl sKd ; *srd ;f qefqo kd ul vuf Ad;k 0g;wd\konf wyfom;tiftm; 95ô000r~EiS hf jAw d o d ~
eufukid f wdkucf dkufa7;udk OD;aqmifch7J m/ ,if;x-uGr=udk wd\k. 200ô000ausmf7daS om wyfudk 3 ESprf ~ -uHh-uHhcHI
*sdr;f qefwdkufy[ GJ k ac:-u.? xdkta7;wGif *sdrf;qefw\dk wdkufcdkufcJhonf? y7Dwdk;7D;,m;jrdK\Y 1902ckESpf arv
zufu &=;H edro fh Gm;avonf? od\k7mwGif jAdwo d ~ESihf Ad;k 0g; 317ufae\wiG f csKyq f akd om zma7;epf*if;pmcsKyt f 7/ x7ef
wdk\ ta7;onf jyD;jidr;f oGm;jcif; r7Sdacs? pAm;ESifh -o7def;z7D;pwdwfwdk\onf jAdwdo~ udkvedk Drsm;
88
Adk;0g;ppfyGJ Aufpudk 'g *g;r
89
Aufpudk 'g *g;r AufpyGwfcsDôtar7d*dk
90
AufpyGufcsDôtar7d*dk AufqDrmôqm [ife7D
91
AufqDrmôqm [ife7D AufwDuifeef;jrdK\
ydik wf \u
kd tm;ray;ojzifh jyifopfb7k if wwd,eydv k , D ef wDxiG fjy;D jzpfaomfvnf; uBmho_d aH vmuwGif pxGicf o hJ l
.zdwaf c:csuu f kd vufcu H m jyifopfEikd if w
H iG f oGm;a7muf AufqrD m. aus;Zl;um; -uD;ygbdonf? AufqrD monf
prf;oyfvkyfukid fonf? AufqrD m. prf;oyfcsuf atmif t*®vefjynf 7Suzf ;D jrKd \wiG f ol. prf;oyfrr= sm;udk jyKvyk 7f m
jrifI ,ckwidk f AufqrD menf;rSm ausm-f um;vsu7f o dS nf? t-udrf-udrf ratmifjrifcJhaomfvnf; tm;ravsmhbJ ZGJ
AufqDrmonf oHpdrf;rS oHr+d rnfodk\ usdKcsuf77SdEkdif vHk\vjzifh -udK;pm;jcif;a-umifh 1865 ckESpfwGif oHr+d
onfukd jyocJhonf? oHr+dcsufpuf&-Hk uD; wcko\kd oGm; vkyef nf;udk 77SdcahJ vonf? t*®vefjynf 7Suzf ;D jrKd \Y Auf
a7mufvnfywfchv J ~if puf&HkxJY pOfhtdk;o!mef7Sdaom qDrmoHr+dvkyfief; wnfaxmifI vlaygif;rsm;pGmudk
oHr+dt;kd -uD; wck. xdy0f rS rD;&SL;rD;yGm;wd\k w&SL;&SL;yef; tvkyaf y;Edik &f rkH u wuBmvH;k udyk g ynm jzef\Eikd cf o hJ nf?
xGufaeonfudk awG\7ayvdrfhrnf? atmufzufY t 1859 ckESpfwGif AufqDrmonf jrdK\jy tif*sifeD,m
aygufrsm; yg7Sdaom uGefAmwmac: pOft h k;d o@mef oH toif;. wJvzd\w k q
H yd uf 7kd 7SI
d 18^2 ckEpS w f iG f tEkynm
r+dtdk;-uD;wGif t7nfaysmfjyD; oHpdrf;rsm; xnfhum toif;rS tJvAwfa7Fwq H yd u f dk 77So d nf? 18^1 ckEpS frS
atmufzufrS jyif;xefaom avudk r=waf y;jcif;jzifh oH 18^3 ckEpS t f wGi;f *7dwjf Adwed Ef ikd if H oHEiS hf oHr+dvyk if ef;
pdr;f rS umAGe"f mwfukd xkwyf ,fypfjcif;jzpfonf? avvH;k OU}jzpfI 18^9 ckEpS w f iG f awmf0iftoif;. tjrw J rf;
&dkuo f nfht7Sdeaf -umifh uGefAmwmxJ7dS oH.tyl7deS o f nf toif;0if jzpfvmonf? xdEk pS w f iG yf if 0dw7kd ,
d bk7ifru
tvGefjrifhwufvmI umAGe"f mwfonf avmifu`r;f vGifh AufqrD mtm; qmbGJ\jzifh olaumif;jyKonf?
yg;oGm;jcif;jzifh rdepf 20 twGi;f oHprd ;f rS oHr+d jzpfvm qm[ife7DAufqrD monf 1898 ckEpS f rwfv 157uf
Edik o
f nf? oHr+dwiG f tap;oWd jzpfay:vmap7ef oHEiS hf ae\wiG f vef'efjrdK\ 'de;f r[D;7yfuu G w f iG f uG,v f eG o f nf?
ref*eda7mpyfxm;aom pyD*,fvidk fZifac: oWKa7mudk
oHpdrf;ta7usdKxJodk\ aygif;xnfhay;7onf? ,cktcg AufwDuifeef;jrdK\? ?Aufwu D ifeef;jrKd \onf c7pf,ef
AufqDrmenf;udk tajccHI ydkradk umif;rGefaomenf;rsm; t,l0g'a7;qdkif7mjrdK\jzpfonf? ,if;onf oD;jcm;vGwf
92
AufwDuifeef;jrdK\
vyfaom tcsKyftjcmtm+mydkif EdkifiHuav; wck o ykCKd vftm; rdrdw\dktxJrS rJpepfjzifh a7G;cs,w f ifajr|muf7
zG,f wnf7adS eonf? onf? (um'ife,f*dk+f;csKyf &=?)
AufwDuifeef;jrdK\onf wvDEidk fiaH 7mrjrdK\awmf. AufwDuifeef;jrdK\awmfwGif oD;jcm;tkycf sKyfaom rD;
taemufajrmufyidk ;f Y wdkif;Am;jrpf. taemufzufurf; 7xm;Xme/a-u;eef;ESifh pmydk\vyk fief;Xme/ aiGa-u;Xme/
Aufwu D ifuek ;f jrifhay:wGif wnf7do S nf? tus,ft0ef; toHvFifhXme/ jynfolhvkyfief;Xme/ yHkESdyfXmeponfwdk\
tm;jzifh 108±^{u7Sdonf? uBmay:wGif tao;i,f 7Sdonf? yky7f [ef;rif;-uD;Y EdkifijH cm;odk\ oHwrefrsm;ap
qHk;aom EdkifiHrsm;teuf wEdkiif H jzpfavonf? vFwfjcif;/ Edik if jH cm;rS oHwrefrsm; vufcHEidk fjcif; paom
c7pf ^54 56 ckESprf sm;wGif z7ifhb7k if ypfyifonf tcGifhta7;ESifh tm+m7Sdavonf? udk,fydkif av,mOf
c7pf,efomoemydkif yky7f [ef;rif;-uD;tm; wvDEikd fiH uGi;f wckaqmufvky7f efyif tpDtpOf 7Sdavonf? Ekdiif H
wGif ajr,mrsm;ay;vSLI oD;jcm;tkyfcsKyfa7; tm+m awmf. b@ma7;twGuf uBmt7yf7yfrS A7if*sD
rsm;ay;cJo h nf? rlvu yky7f [ef;rif;-uD;rsm;onf ae7m *d+ k ;f 0ifrsm; vSL'gef;aom tvSLaiGESifh AufwDuifeef;
twnfwus [lI r7SdcJhaomfv nf; / {u'or jrdK\wGif;rS aumufcH77Sdaom tcGefawmfay:wGif trSDjyK
yky7f [ef;rif;-u;D *7uf*7D vufxuf/ c7pf 13^^ckEpS rf S avonf? xdjk yif wvDtpd;k 7u ,cif omoemajr
pI ,ckAufwu D ifeef;jrKd \wnf7m t7yfwiG f pwiftwnf rsm;udk odrf;ydkufxm;cJhonfhtwGuf avsmfa-u;oabm
wus aexdkicf o hJ nf? xdkacwfu omoemydkif yky7f [ef; jzifh ay;aom aiGvnf;7So d nf?
rif;-uD;ydkif e,fajrrSm pwk7ef;rdkif 1ô6007SI d vlO;D a7 Aufwu D ifeef;jrKd \onf uBmay:7Sd A7if*s*D + kd ;f 0ifw\.
kd
3ô125ô000 cef\yif7SdcJhonf? odk\7mwGif c7pf,ef*dk+f; txGwt f jrwf xm;7mXmejzpfonf? yXr yky7f [ef;rif;
rsm; uGo J mG ;jcif;ESihf wvDEkid if H aoG;pnf;r=ta7;awmfykH vnf;jzpfI ocifa,&=ESifh t7if;ESD;qHk; wrefawmf-uD;
ay:ayguf jcif;wd\ka-umifh 18^1 ckEpS w f iG f yky7f [ef;rif; vnf;jzpfaom pdeyf Dwm(7Sifayw&k)onf a7mrbk7ife;D
-uD;onf AufwDuif O,smOfY tus,cf sKyfozG,f rdrd &d;k vufxuf c7pf 6^ckEpS w f iG f Tt7yfY um;pifwifI
tvdt k avsmufaexdik cf o hJ nfrpS I yky7f [ef;rif;. Edik if aH 7; towfc7H onf[k A7if*sD*k+ d f;0ifrsm;u ,H-k unf-uo
tm+m avsmus7avonf? 1929ckESpf azazmf0g7Dv jzifh ESpfpOf A7if*sD*dk+f;0ifrsm; tajrmuftrsm; vm
117ufae\wiG f vufwm7rfpmcsKyjf zifh wvDtm+m7Sif a7muf-uonf?
rlqv dk eD uD yky7f [ef;rif;-uD;tm; ,ck AufwDuifeef;jrdK\ Aufwu D ifeef;jrdK\onf uBmha7S;a[mif;pmayESifh tEk
ae7mudk vHk;0tm+mydkiftjzpf tkyfcsKyf7ef vFJtyf7mrS ynmvuf7mrsm; pka0;7ma'o tjzpfjzifhvnf; ausmf
tp Aufwu D ifeef;jrKd \ aygufzmG ;vmonf? vuf7dS AufwD -um;onf? a7S;a[mif;jywdkuf-uD; 5 ck/ yef;csD jywdkuf
uifeef;jrdK\wGif pdefyDwmeef;awmf/ AufwDuifeef;awmf 2ckESifh pm-unfhwkduf-uD;wckwdk\rSm uBmausmfrsm; jzpf
O,smOfrsm;ESifh jywdu k f/ pm-unfhwu dk fponfh taqmuf onf? a7S;a[mif; jywkduf-uD;rsm;wGif a7S;*7d/ a7mr
ttHk 13 ck7daS vonf? ESifh tD*spfvuf7m &kyfwkrsm;/ ESpfaxmifaygif;rsm;pGm
1958 ckEpS fcef\rSe;f ajc oefaumifpm7if;t7 AufwD rykyfrodk;ap7ef aq;jzifh pDrHjyKvkyfxm;aom rHrD&kyfu
uifeef;jrdK\. vlO;D a7onf 890 a,mufjzpfonf? ,if; vmyfrsm;ponfw\u kd kd awG\Eikd If / yef;csjD ywku
d wf iG rf l uBm
wd\kteuf 85 7mcdkiEf =e;f onf wmvsHvrl sdK;rsm; jzpfI ausmf yef;csDynm7Sif-uD;rsm;jzpfaom zdvpfydkvpfyd/ vD
15 7mcdkiEf =ef;onf qGpfEiS fhtjcm;vlrsdK;jzpfonf? ,dkem'dk'gAifcsD/ 7ufzDt,f/ wpf7eS /f rdkufu,ftef*svkd
Aufwu D ifeef;jrdK\. tcsKyt f jcmtm+mydik o f nf A7if ponfwdk\. vuf7mrsm;ESifhwuG tjcm;xif7Sm;aom
*s*D +
kd ;f omoemydik yf ky7f [ef;rif;-uD;jzpfonf? od\k7mwGif yef;csDausmw f \dk. t,l0g'a7;7m yef;csDum;rsm;7Sdonf?
tkyfcsKyfa7;udPrsm;udk vlykCdKvfbk7ifcHwOD;tm; wm Aufwu D ifpm-unfw h u kd -f uD;rSmrl uBmay:wGif 7Sm;yg;I
0efvFJtyf tkyfcsKyfaponf? ykyf7[ef;rif;-uD;atmuf tzdk;wefvSaom a7S;a[mif;pmayrsm; pka0;7mXme jzpf
wefcdk;tm+m t7Sdq;Hk rSm um'ife,f*dk+;f csKyfrsm; jzpf onf? a7S;*7dpmrlrsm;/ a7mrpmrlrsm;/ ta7S\wdkif; qdkif
onf? xdkum'ife,f *dk+f;csKyfrsm;onf ykyf7[ef;rif; 7mpmrlrsm;/ 47mpkacwfavmufu ynm7Sd-uD; qDq&dk
-uD;. twdkiyf ifcH ykCKd vrf sm;jzpfonf? 1509 ckEpS rf pS I a7;om;cJah om 'D7yD wfAvdumusr;f vufa7;pmrluo hJ \kd
um'ife,faumvdyfac: um'ife,f*dk+f;csKyftzGJ\onf aom 7Sm;yg;onfh pmrlrsm;/ bmom7yf trsdK;rsdK;ESifh
yky7f [ef;rif;wyg; ysv H eG v
f ~if t&duk t f 7mudk qufcrH nfh usrf;*eftrsdK;rsdK; 7Sdonf? pkpkaygif; pmtkyfpmwrf;3
93
AufwDuifeef;jrdK\ AufwD;7D;,m;
odef; 5 aomif;cef\ 7SdI vufa7;pmrl 5 aomif;ausmf ,if;udk tqaygif; 1ô000 t-uD;cs\JI -unfrh S cJwHxyd f
7So
d nf? zsm;cef\7doS nfudk awG\7onf?
AufwDeef;jrdK\. xl;jcm;csuf w7yfum; ppfwyf AufwD;7D;,m;udk yHko!meftvdkuf 4 rsdK; cGJxm;
yif jzpfonf? ppfwyfonf jrKd \ukd umuG,7f ef t"duxm; onf? t0dik f;/ od\kr[kwf tvH;k yH7k o dS nfh Aufw;D 7D;,m;udk
I zG\pJ nf;xm;onfr[kwb f /J yky7f [ef;rif;-u;D . ud,k 7f H aumhqkid f[kac:I/ wkwfacsmif;yHk Aufw;D 7D;,m;udk Auf
awmfwyftjzpf tr=xrf;aqmif7efESifh t,l0g'a7; t qDvdkif[kac:onf? 0uftluJhodk\ auG;aumufaeaom
crf;tem;rsm;wGif vdu k yf gqifEJ7F efom t"dujzpfonf? Aufw;D 7D;,m;udk pydik f7v D m[kac:I/ 0uftyl kH Aufw;D 7D;
ppfom;rsm;rSm EkdifiHjcm;ppfom;rsm; jzpfonf? vGefcJh ,m;tqef;wrsdK;udk pydkif&dkud[kac:onf? 0ufjcHESifh
aomESpaf ygif; 450 cef\u vlZef;ESifh Zl;7pfe,f 2e,fEiS hf tylzrk sm;udk jzpfapwwfaom pwufzv D dkaumhqkid f/ EsL
yky7f [ef;rif;-uD;wd\k csKyq
f ckd ahJ ompmcsKyt
f 7 xdek ,f 2e,f rd;k eD;,m;ac: tqkwfa7mifemudk jzpfapwwfaom EsLrdk
rS ppfom;rsm; vma7muftr=xrf;7jcif;jzpfonf? ppf0wf aumhqdkif/ wdkufzGdKufac: tla7mifzsm;udk jzpfapwwf
wefqmrSm tv,facwfyef;csDausmf rdkufu,ftef*svkd aom Aufqv D dkif/ tqkwfausm&dk; emAfa-um tqpft
wDxGifcJhaom yHkprH sdK;udk ,ckwdkif 0wfpm;oHk;pGJvsufyif jrpfponfY a7m*gjzpfapwufaom p-wufwkad umhqdkif
7Sdonf? ppfwyfwGif ppfom; 100 cef\7Sdavonf? ponfwk\drSm tm;vHk; AufwD;7D;,m;rsm;jzpf-uonf?
a7m*gjzpfapwwfaom AufwD;7D;,m;rsm;onf vl/
AufwD;7D;,m;? ?Aufw;D 7D;,m;qdo k nfrmS omref wd7>mefESifh tyifw\dkwiG f aoG;/ t&d;k / aysmhaysmif;aom
rsufpjd zifh -unfIh rjrifEdkifaom qJwckom7Sdonfh tyif wpf&LS ;/ yifpnfEiS hf toD;rsm;twGi;f Y aewwfI wd;k yGm;
i,fuav;rsm; jzpfonf? rdkU&dpk ukyfac: rSefbv D ;l jzifh vm-uonf? ,if;wdk\onf taoG;/ -uGufom;/ wpf&LS ;
-unfhrSom jrifEdkifonf? ,if;wdk\onf &dk;&dk;qJuav; wdk\udk pm;aomufI tvGeftqdyfjyif;aom "mwfudk
rsm;jzpfI tyifavmuwGif tqifhtwef;tedrfhqHk;ESifh xkwfypf-uojzifh ,if;wdk\rSDwif;aexdkif7m opfyif/ wd
ta7twGuf trsm;qHk;jzpfonf? odk\7mwGif tjcm;t 7>mefESihf vlwk\dtm; a7m*gusa7mufapwwfonf? T
yifrsm;rSmuJhodk\ uvdk&dkzD;ac: pdrf;a7mifj'yf ryg7Sdacs? AufwD;7D;,m;rsdK;udk uyfyg;[k ac:onf? 'pfzoD;7D;
Aufw;D 7D;,m;wGif y&dw k kyd vmZrfac: oufO;D &kyjf zifh jyD; ,m;qHq k \ekd m/ tqkwaf 7mifem/ *dEk akd nmif;usa7m*g/ ukwf
aom qJwckpD 7Sdonf? t7G,ftm;jzifh AufwD;7D;,m; [D;acsmif;qdk;/ wufwewfa7m*g/ wsLAmu,fydk;pGJem/
t0dki;f wckonf wvufr.25ô400yHkwyHkom-uD;onf? qpfzvpfa7m*g/ OD;aESmufajr|;a7mifa7m*g/ a'gifhoef;
em/ uk}Elem/ yvdyaf 7m*gponfw\rkd mS tqdyk g Aufw;D 7D;
,m;rsm;rS xGufaom tqdyfa-umifh jzpfvmaom a7m
*grsm; jzpf-uonf? oD;ESyH ifrsm;od\k txufyg Aufw;D 7D;
,m;rsm; 0ifvmaomtcg uGif;vdu k f jcHvdkuf ysufjyKef;
wwfonf? tpm;taomufrsm; ykyo f dk;jcif;/ pnfoGwf
Al;rS tpm;tpmrsm; tqdyfjzpfjcif;wdk\onfvnf; T
Aufw;D 7D;,m;wd\ka-umifyh if jzpfavonf?
opfyif/ wd7>mefESifh vlwdk\tm; tusdK;rsm;pGmjyK
aom AufwD;7D;,m;rsm;vnf;7SdI ,if;wdk\udk qufy&dk
zdkuf[kac:onf? ,if;wd\konf ajrqDvFmwGif toifh7Sd
aom -o*JepfyPnf;rsm;udk tpmtjzpfjzifh tokH;jyKI
,if;rS7aom pGr;f tifjzifh avxJrS Edu k xf &d*k siuf kd ajrqD
vFmxJo\kd a7mufatmif oGi;f ,l-uonf? od\kjzifh oD;ESyH if
rsm;udk -uD;xGm;oefpGrf;atmif tusdK;jyKay;-uonf?
vl-uD;vli,fra7G; jzpfyGm;avh7Sdaom 'pfzoD;7D;,m; qHkqdk\em(0J) tvm;wl Aufw;D 7D;,m;wd\k. tjcm;tusKd ;jyKenf; wck
ESifh tqkwfa7mifem(,m)wdk\. AufwD;7D;,m;rsm;? (tqaygif; rSm tyifaoESifh wd7>mefaorsm;udk trd=uf7Sif;orm;
rsm;pGm yHk-uD;csJ\xm;onf)? uJho\kd okwo f if7iS ;f vif;ay;jcif;yif jzpfonf? ,if;tykyf
94
AufwD;7D;,m; AufwD;7D;,m;aA'
AufwD;7D;,m;aA'? ?Aufw;D 7D;,m;aA'onf Auf wD;7D;,m;aA'onf vl0yD g;pwm;. vkyu f idk f-udK;pm;r=
wD;7D;,m;udkavhvmaom ynm7yfjzpfonf? (AufwD; a-umifh wdk;wuf-uD;yGm;vmaom od_Hynm7yf jzpf
7D;,m;7=?) ,if;ynm7yfonf omrefrsufpdjzifh onf? (yg;pwm;ô vl0D &=? )
rjrifEdkifaom tyifESifhoW0guav;rsm;udk avhvm AufwD;7D;,m; a7m*goufa7mufaponf r[kwf
aom rdkU&dkAdkif-ovdk*sD ynm7yfwGif tusHK;0ifonf? acs? vl.udk,cf ¶m twGi;f tjyifwiG f a7m*grjzpfapbJ
AufwD;7D;,m;aA'udk aq;ynmYa7m*ga0'emrsm;udk 7Sdaeaom Aufw;D 7D;,m;rsm;vnf; 7Sdao;onf? xdkjyif
umuG,af 7;twGufaomfif;/ 0dkift7uf vkyfief;rsKd ;uJh tcsdK\aom AufwD;7D;,m;rsm;onf ,if;wdk\ rSDcdkaexdkif
od\ak om Aufw;D 7D;,m;ESihf oufqikd o
f nfh pufrv
= ufrv
= yk f aomoltwGuf tusdK;7Sdaom tvkyfudkyif aqmif7Guf
ief;rsm;twGufaomfif;/ wd7>mefrsm;wGifjzpfyGm;aom ay;avh7odS nf? yHyk rm·vlw\kt d wGuf toH;k 0ifaom ADwm
a7m*grsm;udk avhvm7eftwGufaomfif;/ tyifrsm;Y rif bDrsm;udk tlxw J iG 7f daS om tcsKd \aom Aufw;D 7D;,m;
jzpfyGm;aom a7m*gudk avhvm7eftwGuf aomfif; wd\ku azmfxw k fay;-uonf?
toH;k jyKEkid fonf? 19 7mpkEpS f tv,favmufwGif Auf Aufw;D 7D;,m;rsm;a-umifh ul;pufwwfaom a7m*g
95
AufwD;7D;,m;aA'
96
AufwD;7D;,m;aA' Aufx7Dtkd;
97
Aufx7Dtkd;
98
¬¿»³«º©·µ¼ ºåôѺ¿«-å®× ®¿§æ¿§¹«º®Ü«
¨Ù»ºå«³å½Ö¿¸ ±³Û¼µ·º·ØÞ«Üå
rufqdkydkaw;rD;,m;(tD7wf)EdkifiH. ae7mY ESpfaygif; 5000 cef\u/ bkef;awmufcJhaom EdkifiH-uD;jzpfonf?
wl;azmfawG\7Sd7aomausmufwHk;rsm;/ pOfhtkwfrsm;rS yef;csDyef;ykvuf7mrsm;/ yduwfwdkufrS 7FH\pmcsyfrsm;udk
avhvm7jcif;jzifh tvGef-uD;us,fcrf;em;aom a7S;acwfEdkifiH-uD; wpfEkdifiHjzpfa-umif; od7avonf?
99
AufADvHk;eD;,m;EkdifiH
od\kaomf AufADv;kH Edkiif t H wGif;rS 7S7d if;pGv J rl sKd ;rsm;u uuf onf? od\kaomf om;awmf tDqm[uf'ifu jrdK\awmf-u;D
qdkuw f \kdukd wjznf;jznf; jyefvnfvrF ;f rd;k jyD;aemuf AwfAD udk jyefvnf jyKjyifavonf?
vHk;eD;,m;wGif rlvwdki;f 7if;om;rif;wdk\ jyefvnftyk pf k;d bDpD 606 ckEpS w f Gif AufAv D k;H eD;,m; Edik fio H m;rsm;ESihf
-uavonf? rd'vlrsKd ;wdk\y;l aygif;I tqD;7D;,m;Edik if . H -uD;us,fcrf;
xdtk csed fwGif ajrmufzufrS Edkiif eH D;csif;jzpfaomtqD; em;vSyaom jrdK\awmfeif;edA (eif;edAjrdK\? rd'vlrsdK;
7D;,m;onf wpwp xif7Sm;vmonf? (tqD;7D;,m; 7=?) udk wkdufcdkufodrf;ydkufI zsufqD;vdku-f uonfrS
7=?) AufAv D k;H eD;,m;ESifh tqD;7D;,m;Edik fiHwk\donf t pI tqD;7D;,efwdk\ wefcdk;arS;rSdefoGm;um acgif;rxl
csif;csif;xdyg;wdkufcdkufr=rsm;7Sdvm-u7mrS tiftm;jydKif Edkif-uawmhacs? AufADvHk;eD;,m; EdkifiHawmf-uD;um;
vm-uavonf? xdt k wGi;f AufAv D ;kH eD;,m;Edik if H twGi;f aumv'D;,ef;vlrsdK; 'kw, d eufAsLcufeufZmbk7if.
Yvnf; 7Sd7if;pGJ wkdif;7if;om;vlrsdK;rsm;ESifh oJuMm7 vufatmufwGif jyefvnfpnfum; om,m0ajymvm
bufrS csO;f eif;0ifa7mufvmaom aumv'D;,ef;vlrsKd ;/ jyefonf? xdt k cg'kw, d AufAvD ;kH eD;,m;Edik if aH wmf-u;D [lI
tm7rD;,ef;vlrsdK;wd\konf wdu k fcu
dk fvsu7f o Sd nf? vnf;aumif;/ aumv'D;,ef;Edik if aH wmf[I l vnf;aumif;
aumv'D;,ef;ESifh tm7rD;,ef;wd\konf AufADvHk;eD; ac:a0:-uonf? eufAsLcufeufZmrif;-uD;onf jrdK\-uD;
,m;Y ta7;omvm-uonf? tqD;7D;,m;uvnf; rsm;udk jyefvnfwnfaqmufaponf? ukeo f , G rf E= iS hf vkyf
AufADvHk;eD;,m;udk vFr;f rd;k Edik af tmif-udK;pm;onf? Auf ief;aqmifwmwdk\uv kd nf;wdk;wufzH\GjzKd ;aponf?qnf/wl;
ADvk;H eD;,m;ESifh tqD;7D;,m;wd\konf tiftm;jydKif-ujyef ajrmif;rsm;udkjyKjyifay;ojzifh pdkufysdK;a7;vnf;aumif;
onf? tqD;7D;,m;EdkifiH. qifemu7pfrif;onf bDpD rGef jzpfxeG ;f vmavonf? eufAsLacwfeufZmonf AufAD
689 ckEpS w f iG f AufAv D ;Hk jrdK\awmf-uD;udk wdkucf ku d zf sufqD; vHk;eD;,m;EkdifiH-uD; us,fjyef\atmifvnf; aqmif7GufcJh
100
AufADvHk;eD;,m;EkdifiH
7m/ xdpk Ofu e,ferd w d w f iG f qD;7D;,m;Edik if HEiS hf y,fvuf t,fvufZNm;tm; qufcHolrsm;onf AufADvk;H eD;
pwkid fEikd if wH \dk yg0ifonf omru tD*spfEidk if eH ,fpyfwkid f ,m;tm; zdESdyfcsKyfcs,fjcif;rjyKbJ oifhwifhavsmuf
atmifyif a7mufcahJ vonf? ywfaom cs;D jri| ahf jr|mufpm;r=ukd jyKco hJ nf? od\kaomf [,f
eufAsLcufeufZmrif;-uD; vGefjyD;aemufwiG f qufcH vifepfpwpfacwf. v=y7f mS ;r=ujkd yKco hJ nf? od\ak omf [,f
aomrif;rsm;rSm bkef;vuf7Hk;enf;yg;aomrif;rsm;om vifepfpwpfacwf. v=y7f mS ;x-urG r= sm;.'+fukd AufAD
trsm;tm;jzifhjzpf-uI/ EdkifiHawmf-uD;tiftm; qkwf vHk;eD;,m;uJho\dk a7S;acwfa[mif;Edik fi-H uD;onf cHEidk f7nf
,kwv f monf? xdk\a-umifh bDpD 539 ckwiG f yg;7Si;f bk7if r7Sday? xdk\a-umifh wjznf;jznf; tajctaeqkwf,kwf
qdik f;7yf.wyfrsm;u wdu k fcku d fvmaomtcg tjyif;t vmcJh7m at'D 200 jynfEh pS fvGeEf Spfrsm;wGirf l a7S;acwf
xef ckcrH r= 7Sb d /J yg;7Si;f wd\k.vufatmufo\dk usa7muf7 a[mif; AufADvHk;eD;,m;EdkifiH-uD;onf wjznf;jznf;
avonf? (qkid f;7yf7=? )AufADv;Hk eD;,m;onf yg;7Sif; acwfwdrv f m7mrS wdrjf rKyfuG,faysmufomG ;awmhonf?
wdk\.pdk;rdk;r=udk tESpEf pS f7mausmfcHc7Jh onf? bDpo D Hk;7mrS AufAv D ;kH Edik if -H uD;onf ,if;od\ku, G af ysmufomG ;cJah omf
av;7mtwGi;f Y AufAv D k;H eD;,m;tygt0if yg;7Si;f jynf vnf;/ AufAv D ;kH ,Ofaus;r=. vufpvufewd\u k kd ,[l'D
e,frsm; wefc;kd arS;rSed v f monf? *7db7k ift,fvufZNm ,Ofaus;r=Yvnf;aumif;/*7d,Ofaus;r=Y vnf;aumif;
o*7dwo f nf yg;7Si;f wyfrsm;udk atmifEidk I f AufAv D ;kH eD; awG\7-dS u7onf? xd\ka-umifh AufAv D ;kH ,Ofaus;r=. tarG
,m;od\k a7muf7v dS maomtcg AufAv D ;kH eD;,m;wGif t,f tESpu f dk acwfopf,Ofaus;r=w\dku qufcH7a-umif;od7
vufZNmtm; ckcw H eG f;vSeo f rl 7Sb
d J/bk7iftjzpfvufcH-u onf? ,if;odk\ acwfopf,Ofaus;r=wdk\u vufcHEkdif
avonf? t,fvufZNmonfvnf; AufAv D k;H jrdK\awmfudk avmufatmifvnf; AufADvHk;,Ofaus;r=onf tqifh
rdrdvufeufEdkifiHawmf-uD;. jrdK\awmftjzpfxm;7efyif twef;jrifch o hJ nf? bDpD 3500 cef\uyif AufAv D ;kH eD;,m;
7nf7, G cf haJ o;onf? (t,fvufZNmo*7dw?f &=) Ekid if jH zpfvmrnfh jrpfEpS jf rmF a'owav~mufwiG f aexdik af om
qlrm;vlrsKd ;wd\o k nf pma7;pmzwfwwf-uonf? qlrm;wd\k
101
AufADvHk;eD;,m;EdkifiH AufADvHk;jrdK\
102
AufADvHk;jrdK\ AufovD[rfjrdK\
103
AufovD[rfjrdK\ AC'ufjrdK\
c7pfawmfzGm;jrif7ma'ojzpfaom AufovD[rfjrdK\
104
AC'ufjrdK\
105
A*vm;qD;oD; A*vm;jynfe,f
106
A*vm;jynfe,f
ajc7if;jzpfaom ajrmufzufykid ;f YomjrifI h useaf 'owdk\ jynfe,f. tus,ft0ef;onf 33805 pwk7ef;rdik jf zpf
wGif ajredrahf 'orsm;jzpfavonf? I/ vlOD;a7onf 26±25 oef;cef\7rdS nf[k cef\rSef;7onf?
A*®vm;jynfe,f. 7moDOwkonf yltu kd If pdpk w G xf ikd ;f xdv k Ol ;D a7. 20 7mckid Ef e= ;f cef\onf tPvrft,l0g'Drsm;
rd=i;f onf? ysr;f r~tylcsdef zm7if[ku d f ^0 H rS 80H txd7dS jzpf-uonf? ajrmufzufydki;f usaom ul;csAD[m;e,f/
onf? ysrf;r~rdk;a7csdefonf ^8 vufrjzpfonf? rdk;t 'g*sDvif/ *sydkif*l7Dc7dkifwdk\onf taemufA*®vm;jynf
rsm;qHk;tydik ;f onf ajrmufbufpeG ;f ESifh ta7S\zufpeG ;f a' e,f. jynfrrS ta7S\yguPwefEiS hf AD;[m;jynfe,fw\kjd zifh
orsm; jzpf-uavonf? A*®vm;jynfe,fonf ajrEk jcm;vsuf7Sdonf? tdNd,EdkifiHwGif t-uD;qHk;jzpfaom
u`ef;ay:a'ojzpfI/ yltkdufpdkpGwfaom 7moDOwk7Sdo umvuWm;jrdK\onf taemufA*®vm;jynfe,f. jrdK\
jzifh tdN, d Edik if w
H iG f qefpyg;trsm;qH;k pdu k yf sKd ; vkyfukid f awmfjzpfavonf? (umvuWm;7=?)tjcm; xif
aom jynfe,fjzpfavonf? 7Sm;aomjrdK\-uD;rsm;rSm umvuWm;ESifh wqufwnf;
194^ ckEpS w f iG f tdN,d 'drk eD ,
D efEikd if EH iS fh yguPwef 'drk D jzpfI *Hkav~mfvkyfief;XmecsKyfjzpfaom a[mif7mjrdK\ESifh
eD,efEkdifiH[lI cGJjcm;wnfaxmifvkdufjyD;aemufY/ A*® aEG7moDpcef;jzpfaom 'g*sv D ifjrdK\wk\d jzpfavonf?
vm;jynfe,fudkvnf; taemufA*®vm;jynfe,fESifh t taemufA*®vm;jynfe,fonf rsm;aomtm;jzifh
a7S\A*®vm;jynfe,f (ta7S\yguPwef) [k cGJjcm;vdkuf v,f,mpdkufysdK;7ma'ojzpfonf? odk\aomf vlOD;a7
onf? taemufA*®vm;jynfe,fonf tdNd, 'krd eD D,ef rsm;jym;vSojzifh jynfe,fxGufqefpyg;onf jynfe,f
Edik if YH yg0ifI ta7S\b*vm;jynfe,fonf yguPwef'rkd D vlxt k zd\kyif rvHkavmufacs? taemufA*®vm;jynfe,f
eD,efEikd fiHtwGi;f Y yg0ifavonf? wGif pufrv = kyfief;zGH\jzdK;xGef;um;onf? tdNd,EdkifiHxu G f
taemufA*®vm;jynfe,f? ? 1950 jynfhESpfwGif yl; ausmufr;D aoG; oH;k yHw k yHo k nf Tjynfe,frx S u
G fonf?
aygif;vdu k af om ul;csAD[m;e,f-uD;ESihf 1956 ck jynf *Hkav~mfpuf7Hk/ 0g*Grf;puf7Hkrsm;/ oHESifhoHr+dpuf7Hkrsm;
e,frsm; jyefvnfzJ\Gpnf;a7; tufOya't7 xyfrHxnfh vnf;7So d nf? tqefq;kd jrdK\7dS oHr+dpuf7-kH uD;onf acwf
oGif;aom c7dkief ,ftcsdK\w\dktygt0if/ taemufA*®vm; rDSpuf7Hk-uD;jzpfonf? 'g*sDvifESifh *sydkif*l7DjrdK\rsm;onf
107
A*vm;jynfe,f
108
A*vm;jynfe,f A*vm;atmf
vufzufpu dk yf sKd ;7ma'otwGi;f Y wnf7-Sd uojzihf xdjk rdK\ rif;7dk;jzpfaom ygvrif;wdk\ pdk;rdk;cJhonf? aemiftcg
rsm;wGif vufzufajcmufpuf7Hkrsm; 7Sdavonf? a'vDjrdK\rS r*dkrif;rsm;.vufatmufok\d usa7mufcho J nf
taemufA*®vm;jynfe,f. vrf;yef;qufo, G fa7; rSm 13 7mpkrSonf yvufqDppfyGJtjyD; jAdwdo~wdk\.
rSm armfawmfum;vrf; 1453 rdkif/ rD;7xm;vrf; 180^ vufatmufusa7mufonftxd jzpfavonf? jAdwdo~
rdkif7SdI/ ul;oef;oGm;vmEdkifaom wl;ajrmif;rdkifaygif; tpdk;7.vufatmufwGif ESpfaygif;ESpf7mcef\ -umcJhjyD;
484 7Sdavonf? aemuf/ 194^ ckEpS f -o*kwv f wGif tdN,
d ESihf yguPwef
ta7S\b*®vm;jynfe,f ? ? ,if;onf ta7S\ yguPwef [lI ESpfEdkifiH ydkif;jcm;vdkufaomtcg/ A*®vm;jynfe,f
jynfe,fjzpfonf? ,cif A*®vm;jynfe,f. ta7S\yikd ;f e,f udkvnf; ESpfydki;f cGJvdkuaf vonf? taemufA*®vm;jynf
rsm;ESihf tmoHjynfrS qD;v[ufc7dik fw\dkyg0ifI tus,f e,fonf tdN, d Edik if .
H jynfe,fjzpfvmI/ ta7S\A*®vm;
t0ef;onf 54501 pwk7ef;rdik 7f o dS nf? 1951 ckEpS f oef jynfe,fonf tPvrft,l0g'Dwk\d rsm;jym;ojzifh yguP
aumifpm7if;t7 vlOD;a7 42 oef;ausmf7Sdonfhteuf/ wefEdik if .
H jynfe,fwckjzpfvmum ta7S\yguPwef[k
32 oef;ausmo f nf tPvrft,l0g'Drsm;/ 9 oef;ausmf ac:a0:-uavonf?
onf [dNLt,l0g'Drsm;jzpfI c7pf,meft,l0g'D wode;f
ausmfcef\7Sdonf? Ak<t,l0g'Drsm;vnf;7Sd.? taemuf A*®vm;atmf ? ? A*®vm;atmfonf xdyyf ikd ;f c`eI f
yguPwefjynfe,frS rdkifukd;7mcef\r~om tdNd,e,fajr atmufydkif;um;aom -wd*HyHko!mef7Sd tdNd,ork]7m
-um;cHvsu7f o dS nf? jrdK\awmfonf 'Um;jrKd \jzpfI yifv,f ajrmufykid ;f a7jyifa'ojzpfonf? ta7S\zufwGif yguP
qdyfurf;jrdK\-uD;rsm;rSm ppfwaumif;ESifh csmvemjrdK\wdk\ wef/ jrefrm/ ,k;d ',m;ESihf rm,kEikd if rH sm;7SI d taemuf
jzpf-uonf? zufwGif tdNd,EdkifiHwdk\7SdjyD;v~if awmifzufodk\ oD[kdf
ta7S\A*®vm;jynfe,fonf **®gjrpf/ jA¦ykW7jrpfEiS hf u`ef;ESifh qlr-wm;u`ef;wdk\ txdus,fjyef\onf?
aremjrpfwdk\ ,laqmifvmaom EkH;ajrrsm;a-umifh ajr A*®vm;atmfwGif;odk\ pD;0ifaom jrpf-uD;rsm;rSm
-oZm xufoefaumif;rGefojzifh/ pdkufysdK;a7;jzpfxGef; ajrmufzufrS **®gjrpfESifh jA¦ykW7jrpf/ taemufzufrS
onf? qefpyg;tjyif/ 0g*Grf;/ o-um;ESifh vufzuf r[me'D/ *dk'g07D/ uPem;ESifh aumfA7Djrpf/ ta7S\zufrS
ajcmufrsm;xGufonf? ta7S\A*®vm;jynfe,frS xGuf {7m0wDjrpfwdk\jzpfonf? **®gjrpf0ESihf cyfvSr;f vSrf;wGif
aom*Hkav~mfonf uBmvHk;oHk;*Hkav~mf. ^0 rS 80 a7jrKyfaomifcHk-uD; wjznf;jznf;us,fjyef\pGm jzpfxGef;
7mckdiEf e= f;jzpfonf? -uD;us,af ompufrv = yk fief;wdk\onf wnf7Sdonf? 7cdkif7kd;rawmifwef;.tqufjzpfI A*®
'Um;jrdK\ESifh ppfwaumif;jrdK\rsm;Yom7S-d uonf? A*®vm; vm;atmftwGi;f Y u`ef;tjzpfay:aeaom u_vDu`ef;
jynfe,fwGif a7S;tpOftqufu vkyfukid fvmonfh tdrf ESifh eDudkAmu`ef;w0dkufwGif ay 600 cef\omeufaom
wGi;f vufry= nmvkyif ef;rsm;udk qufvufxed ;f odr;f vkyf a7jyifa'o7So d nf? A*®vm;atmfurf;7d;k wef;teD;7Sd xif
udik cf -hJ u7m/ yd;k ESihf jcnf vuf7ufxnf vkyif ef;rsm;vnf; 7Sm;aomjrdK\-uD;rsm;rSm umvuWm;/ 7efuek Ef iS hf r'7yfjrdK\
yg0ifonf? 'Um;jrdK\rS rmvusiyf dwfonf Oa7mywdu k f rsm;jzpf-uonf? ta7S\zufurf;7dk;wef;wGif jrefrmEdkifiH
wGif 167mpkcef\uyif vl-udKurf sm;cJhavonf? rS ppfawG/ armfvjrdKifESifh 7efukefjrdK\rsm;tygt0if qdyf
wd7>mef7Hkrsm;YawG\-u7aom emrnfausmf A*vm; urf;aumif;rsm; trsm;tjym;7Sdoavmuf/ taemuf
usm;onf ta7S\A*vm;jynfe,fwGif aexdkifusufpm; zufurf;7d;k wef;wGiu f m; Adu k Zf uf*ywefjrdK\rSwyg; qdyf
-uaomwd7>mefjzpfavonf? urf;aumif;rsm;r7SdvSacs? u_vDESifh eDudkAmu`ef;rsm;
ta7S\A*®vm;jynfe,ftwGi;f vrf;yef;tquftoG,f tjyif y7Dyg7pfu`e;f / udu k ukd `e;f pk/ jrdwu f `e;f pk ponfw\kd
rsm; acwfrrDvSao;acs? trsm;tm;jzifh a7a-umif; vnf;7So d nf? jrefrmEkid if uH rf;7d;k wrf;ESihf reD;ra0;Y wnf
udk toHk;jyK-u7av7m jynfwGif;a7a-umif;c7D; rdkif 7Sdaeaom refatmifu`ef;ponfh tcsdK\u`ef;i,fuav;
aygif;rSm 2800 cef\7daS vonf? rsm;wGif e*g;AGuftidk rf sm;7Sdonf?
A*®vm;jynfe,f. aemufa-umif;ordkif;udk jyefI A*®vm;atmftwGi;f 7moDOwkonf tylyidk ;f 7moDOwk
-unfhv~if/ A*®vm;jynfe,fonf a7S;ESpfaygif; 1000 rsKd ;jzpfI/ aqmif;tcgwGif ta7S\ajrmuf rkwo f ek af vwdu
k f
cef\upI A*®gvDpum;ajymqdkaomvlrsdK;wdk\ aexdkif7m I aEGtcgwGif taemufawmif rkwfokefav wdkuf
a'ojzpfcho J nf? at'D 8 7mpkrS 12 7mpkEpS ftxd [dNL cwfonf?
109
Aifwl7DjyGef Aifwrfô*s,f7DrD
110
Aifx7DvkduGpfZif; AifeDZGD;vm;EkdifiH
111
AifeDZGD;vm;EkdifiH
112
AifeDZGD;vm;EkdifiH
113
AifeDZGD;vm;EkdifiH
114
Aif;a'gvlrsKd; Aif;eufôtmEkd
115
Aif;eufôtmEkd Aif;euf7SôtD;
116
Aif;euf7SôtD; Aif;epfjrdK\
117
Aif;epfjrdK\ aAmifwkwfiSuf
wd\krmS uBmausmo f nf? 7D,,fvwdw k efwm;onf *7if; ESihf ESpaf ygif;waxmifausmcf ef\ qufo, G cf o
hJ jzifh Aif;epf
ue,fukjd zwfI aqmufvkyfxm;vsuf/ wefwm;wzuf taqmufttHEk iS hf jrKd \taetxm;onf wvD[efrqef
wcsufwGif aps;qdkif-uD;rsm;7So d nf? qdkif;wefwm;rSmrl bJ/ *7d[efqefonf? taqmufttHk-uD;rsm;udk tjyif
'd;k *seef;awmftxufxyfEiS fh tusO;f axmif-uD;udk quf a7mtwGif;yg crf;em;pGmjyifqifxm;onf? eef;awmf
oG,af qmufvkyfxm;aom wHwm;jzpfonf? rsm;. twGif;zufeH7Hrsm;wGif Aif;epfjrdK\om; yef;csD
Aif;epfjrdK\onf tjcm;jrdK\rsm;uJhodk\ vrf;-uD;rsm;ESifh ausmfwdk\. vuf7mrsm;jzpfaom eH7Huyfyef;csDrsm;jzifh
azmufvyk x f m;onfr[kwb f /J vrf;rsm;tpm; wl;ajrmif; a7;jc,fxm;avonf?
rsm;om7Sdaoma-umifh/ Aif;epfjrdK\oljrdK\om;rsm;onf w Aif;epfjrdK\onf qdyu f rf;aumif;wckjzpfI qdyfurf;
ae7mrSwae7modk\ avSoºefrsm;ESifhom ul;oef;-u7 7=cif;rSmvnf; tvGefvSyonf? a7S;tcgu ajrxJyif
onfjzpf7m/ armfawmfum;oH/ rD;7xm;oHrsm;udk r-um; v,fxw J Gif Aif;epfjrdK\onf ul;oef;a7mif;0,fa7; A[dk
7bJ taqmufttHrk sm;udk vdi= f;*,ufrsm; wjzwfjzwf tcsuftjcm jrdK\-uD;jzpfcJhaomfvnf;/ ,ckrl wvD
&kdufcwfoHrsm;ESifhwuG avSoºef-uD;rsm; avSmfcwfoH Edik fiH. oWrt-uD;qHk; jrdK\omjzpfawmhonf? vlO;D a7
ESifh avSorm;rsm;. oDcsif;oHrsm;udkom -um;7.? 303ô0007Sdonf? Aif;epfjrdK\.xif7Sm;aom xGufukef
,mOfpufoH[I l wcgw7H armfawmfAw k frsm; ckwfarmif; rsm;rSm yg;vFmEke,faom zefxnf/ vufx;dk Zm/ A&ku d wd f
oHESifh wvDurf;r-uD;rSaeI qufo, G af qmufvkyf xnfw\dkjzpfonf? Aif;epfjrdK\om;wd\konf opfom;yef;yk/
xm;aom wefwm;-uD;ay:Y ckwfarmif;vmaom rD;7 a-u;&kyfwk/ rSefpDa7FcsyPnf; ponfhtEkynmvuf7m
xm;-uD;. O-ooHrsm;udkom -um;7onf? rsm;Y txl;yif ajymifajrmuf-uonf? 'kwd,uBmppf
Aif;epfjrdK\Y uBmausmf pderf wf/ qefqmvAm;awm/ rjzpfrDu Aif;epfjrdK\wGif oab®mrsm; wnfaqmufcJhI
qefuufq;D ,m;Ed;k / qefqAD wfpwD,mEk;d paom bk7m; wdyk 'D kjd yKvkyo f nfh puf&Hkyif7cSd zJh l;onf?
7Sdckd;ausmif;-ud;rsm;/ pm-unfhwdkuf-uD;rsm;/ 'dk;*seef;
awmfpaom a7S;a[mif;taqmufttHk-uD;rsm; trsm; aAmifwkwfiSuf? ? aAmifww k if uS of nf *&l;tD;azmrD;
tjym;7So d nf? Aif;epfjrdK\onf AdkifZifwkdiftifykid f,m-uD; rsdK;pOf/ 7,fvD'D;rsdK;7if;wGif yg0ifaom iSufrsdK;jzpf
onf? ,if;udk yg+aA'tvdt k m;jzifh *,fvu D 7ufpDeD
7D;,m;[k ac:onf?
aAmifww k fiu
S f. tvsm;rSm 1^ vufr jzpfonf?
aAmifwkwfiSufrxuf aAmifwkwfiSufzdkwGif tarmuf
atmufajcydkIus,fjyef\onf? om;aygufcsdefwGif xdk
tarmufatmufajconf tom;qdkifjzifhjyD;aom OD;csdK
uJhodk\ aigxGufaeI/ teDa7mifjzpfaejyD;v~if/ EkwfoD;
onf t0ga7mifjzpfonf? om;aygufcsdefr[kwfonfh
tcgwGif ikufzdkonf iSufrESifh cyfqifqifwlonfhjyif/
ausmzufwGif tndKa7mifEkESifh tndKa7mif7ifh tuGuf
rsm;7Sdonf? atmufydkif;Yrl tndKa7mifazsmhazsmh7SdjyD;
v~if/ tndK7ifha7mif7Sdaom aumufauG;onfh tpif;
a-umif;rsm;7Sod nf? rsufpdESifhE=wo f D;0gonf? tarmuf
ryg7Sdacs? ajcaxmufESifh ajcacsmif;rsm;rSm tpdrf;7ifh
a7mifoef;aom tndKa7mifjzpfonf? ysHoef;aepOf t
awmifrsm;rSm rGJjyma7mifoef;aom tndKa7mifjzpfjyD;
v~if/ vnfwHEiS fhtjrD;rSm teufa7mifjzpfonf? iSuu f
av;rsm;rSm iSufrESifhwlaomfvnf;/ eDndKa7mifydkIoef;
vsuf7SdjyD;v~if/ atmufykdif;wGif tpif;a-umif;tenf;
Aif;epfjrdK\wGif a7vrf;rsm;jzihfom c7D;oGm;vm-uonf? i,fomyg7So d nf?
118