VIA POSLOVNA KOLA

KOSOVO POLJE - BLACE

SEMINARSKI RAD
IZ

BANKARSTVA

TEMA: Finansijski potencijal poslovnog bankarstva

Profesor: Student:

Blace, 2006. godine

Bankarstvo

SADRAJ

UVOD.........................................................................................................................................3

1. FAKTORI FORMIRANJA DEPOZITA U BANKARSKOM SISTEMU..............................4

2. DEPOZITI PO VIDJENJU.....................................................................................................6

3. OROENI DEPOZITI BANAKA..........................................................................................7

3.1. DETERMINANTE FORMIRANJA OROCENIH DEPOZITA......................................7
3.2. DUGORONI DEPOZITI I KAMATNA STOPA..........................................................8
3.3. DUGORONI DEPOZITI U STRUKTURI FINANSIJSKOG POTENCIJALA
BANAKA...............................................................................................................................8

4. TEDNI DEPOZITI STANOVNITVA..............................................................................11

4.1. TEDNI DEPOZITI PO VIENJU...............................................................................11
4.2. DUGORONI (OROENI) TEDNI DEPOZITI........................................................11
4.3. VALUTNA STRUKTURA TEDNIH DEPOZITA......................................................12
4.4. INSTITUCIONALNA STRUKTURA TEDNJE STANOVNITVA KOD BANAKA
...............................................................................................................................................13

ZAKLJUAK...........................................................................................................................18

LITERATURA..........................................................................................................................19

2
Bankarstvo

UVOD

Formiranje depozita u bankarskom sistemu ima oblik stalne uzlazne linije, da kod
poslovne banke moze privremeno da dobije i oblik opadajuce funkcije u zavisnosti od njene
poslovne i kreditne politike. Tada se javlja veci neto odliv u odnosu na priliv sredstava u
potencijal banke.
Depoziti po vidjenju su sredstva na slobodnom raspolaganju deponenata kod
poslovnih banaka. Razlikuju se u odnosu na sve ostale po tome sto ulaze u sastav novcane
mase ( M I ) i sluzi kao sredstvo placanja, odnosno sredstvo likvidnosti privrednih i drugih
subjekata. Poznati procesi kreiranja i povlacenja novca u bankarskom sistemu kroz tzv.
proces multiplikacije ne bi bili moguci bez depozitnog novca.Motivi formiranja ovih
depozita su likvidnost i sigurnost privrede, dok je kamatonosni motiv od manjeg znacaja.
Ova sredstva nose uglavnom nizu kamatu ili su bezkamatna.Centralna banka nastoji da drzi
pod kontrolom depozitni potencijal poslovnih banaka da bi drzala pod kontrolom proces
multiplikacije kredita i depozita bankarskog sistema.
Depoziti stanovnitva predstavljaju osnovne izvore novih sredstava. Ova sredstva u
bilansu banaka pokazuju stalni trend rasta.
tedni depoziti se ne raunaju u novanu masu ve u kvazi novac jer se prethodno
moraju pretvoriti u gotov novac da bi se moglo vriti plaanje. Kako uglavnom potiu iz
dohotka i pokazuju stabilne i kumulativni rast obino se tretiraju kao dugorona investiciona
sredstva. Ova karakteristika i kvalitet tednih uloga omoguava poslovnim bankama da vre
stalnu transformaciju kratkoronih u dugorona sredstva.
Oroeni depoziti predstavljaju novane depozite koje su vlasnici novca deponovali
na odredjeni duzi ili kraci rok u bankama. Znacaj i uloga oroenih depozita se stalno
poveava razvojem privrede i monetizacijom, ali i voenjem politike plasmana i strategije
razvoja banaka.

3
Bankarstvo

1. FAKTORI FORMIRANJA DEPOZITA U BANKARSKOM

SISTEMU

Formiranje depozita u bankarskom sistemu ima oblik stalne uzlazne linije, da kod
poslovne banke moze privremeno da dobije i oblik opadajuce funkcije u zavisnosti od njene
poslovne i kreditne politike. Tada se javlja veci neto odliv u odnosu na priliv sredstava u
potencijal banke.
Depozitni potencijal poslovnih banaka, zavisi od delovanja nekoliko faktora, a to su:
1.Stopa stednje i masa stednje u drustvu,
2.Monetarna- kreditna politika,
3.Stopa inflacije, odnosno realna kamatna stopa,
4.Povezanost unutar bankarskog sistema,
5.Medjunarodni monetarni i finansijski tokovi,
6.Dostignuti nivo razvoja privrede i drustva
a)Stepen akumulativnosti privrede i stopa stednje, njihova visina, tendencije u
kretanju i masa formirane stednje imaju primarni znacaj u formiranju depozita u bankama.
Smanjivanje realnog rasta i dohotka, pad privredne aktivnosti, odliv dohotka po
osnovu placanja inostranstvu i sl. mogu imati negativne efekte na formiranje depozita kod
banaka.
b)Monetarno-kreditna politika ima vrlo znacajnu ulogu u formiranju depozita
banaka. Osnovna orijentacija monetarne politike, ekspanzivna ili restriktivna politika novca i
kredita ima vrlo veliki uticaj na formiranje sredstava poslovnih banaka.Ekspanzivna
monetarna politika kroz proces multiplikacije uglavnom ima veliki uticaj na formiranje
dodatnih depozita u bankarskom sistemu. Restriktivna monetarna politika zbog povlacenja
novca i kredita iz privrede i od banaka negativno deluje na njihov depozitni potencijal.
Po S.Jovicu: Multiplikativni rast depozita bice utoliko snazniji ukoliko se
ekspanzivna monetarna politika realizuje preko direktnog kreditiranja banaka ili preko
obaranja stope obavezne rezerve. Na isti nacin samo u suprotnom pravcu deluje na povlacenje
kredita centralne banke ili povecanje stopa obavezne rezerve.
c) Stopa inflacije, smatra se, deluje i na smanjivanje depozitnog potencijala banaka,
ali i na pogorsavanje strukture depozita u bilansima banaka. U uslovima stabilnih cena stopa
rasta depozita uglavnom se priblizava stopi rasta nominalnog drustvenog proizvoda.
Negativno delovanje inflacije na depozitni potencijal banaka ogleda se i na padanju sklonosti
ka stednji u privredi kod sektora stanovnistva, sto smanjuje ukupan finansijski visak u ovim
sektorima.
Inflacija deluje i na rast depozita banaka kroz proces stalnog rasta nominalnih
vrednosti, koji naduvavaju bilanse banaka, a time i depozite. Ubrzanjem trosenja dohotka,
vecom cirkulacijom novca, stvara se dodatni potencijal banaka. Na isti nacin se ne uzima u
obzir cinjenica da u uslovima inflacije dolazi do rasta kamatnih stopa banaka, uglavnom na
dugorocne depozite, sto dovodi do naglog rasta dugorocnih depozita.

4
Bankarstvo

d) Povezanost unutar bankarskog sistema i njegova organizovanost, kao i

stimulativna mera stednje mogu biti snazan faktor mobilizacije stednje u bankarskom sistemu.
Poseban znacaj dobija stabilnost i snaga bankarskog sistema, poverenje stedisa i deponenata,
ali i veca ili manja mogucnost koriscenja kredita kod centralne banke, veca mreza banaka,
konkurentnost banaka. To se cesto ogleda u trci banaka u procesu stalnog povecanja kamatnih
stopa.
e) Medjunarodni monetarni i finansijski tokovi kroz priliv i odliv depozita izmedju
domaceg i inostranog bankarstva predstavljaju vrlo znacajan faktor u formiranju depozita
banaka. Suficit u platnom bilansu i formiranju deviznih rezervi dovodi do povecanja depozita
u izvoznim sektorima i u bilansima banaka. Deficit dovodi do suprotnih efekata. Razlika u
visini kamatnih stopa u domacoj privredi i na inostranim trzistima dovodi do kretanja novca i
kapitala na trzista sa visim kamatnim stopama, sto jaca depozitni potencijal banaka.

5
Bankarstvo

2. DEPOZITI PO VIDJENJU

Depoziti po vidjenju su sredstva na slobodnom raspolaganju deponenata kod

poslovnih banaka. Razlikuju se u odnosu na sve ostale po tome sto ulaze u sastav novcane
mase ( M I ) i sluzi kao sredstvo placanja, odnosno sredstvo likvidnosti privrednih i drugih
subjekata. Poznati procesi kreiranja i povlacenja novca u bankarskom sistemu kroz tzv.
proces multiplikacije ne bi bili moguci bez depozitnog novca.Motivi formiranja ovih
depozita su likvidnost i sigurnost privrede, dok je kamatonosni motiv od manjeg znacaja.
Ova sredstva nose uglavnom nizu kamatu ili su bezkamatna.Centralna banka nastoji da drzi
pod kontrolom depozitni potencijal poslovnih banaka da bi drzala pod kontrolom proces
multiplikacije kredita i depozita bankarskog sistema.
Centralna banka te procese regulise preko sistema obaveznih rezervi, rezervi
likvidnosti i direktnog kreditiranja poslovnih banaka iz primarne emisije novca.
Razvijene privrede uglavnom imaju nize stope rasta primarnog novca, masu ucesca
gotovog novca u novcanoj masi (prema depozitima po vidjenju) i nize stope obaveznih
rezervi.
Prosecna kamatna stopa na depozite treba da se formira ispod stope na kreditne
plasmane.To je poznata marza kamatnih stopa, koja treba da pokrije troskove formiranja
fondova banaka, odredjenu stopu prinosa banaka, prinose koji nastaju zbog zahvatanja i
imobilizacije depozita po vidjenju obaveznom rezervom i dr.

6
Bankarstvo

3. OROENI DEPOZITI BANAKA

3.1. DETERMINANTE FORMIRANJA OROCENIH DEPOZITA

Oroeni depoziti predstavljaju novane depozite koje su vlasnici novca deponovali

na odredjeni duzi ili kraci rok u bankama. Znacaj i uloga oroenih depozita se stalno
poveava razvojem privrede i monetizacijom, ali i voenjem politike plasmana i strategije
razvoja banaka.
Porastom uea oroenih depozita poveava se i stepen stabilnosti bilansa banke,
smanjuje potreba za ronom transformacijom sredstava i ostvariju bra ravnotea izmeu
ponude i tranje dugoronih bankarskih kredita. Uspostavljanje i odravanje optimalne
strukture depozita banaka je osnova zdrave i stabilne posebne i kreditne politike.
Na ove depozite se ne izdvaja obavezna rezerva, ili se izdvaja nia u odnosu na
depozite po vienju, to utie na prosene cene i trokove formiranja ovih sredstava.
Odgovarajuom kamatnom politikom koja moe biti diferencirana odnosom na
duinu rokova oroavanja banke mogu da formiraju vremensku dinamiku priliva i odliva ovih
sredstava. To je osnova dugorone strategije i poslovne politike svake banke.
Iz kompozicije sledeih elemenata svake banke koji je spedcifian za svaku banku,
vodi se i politika formiranja ovih sredstava:
1) visina obavezne rezerve na depozite po vienju i oroene depozite,
2) visina kamatne stope na jedne i druge depozite, kao i odnos ovih stopa i razlika u
stopama obaveznih rezervi,
3) visina rezerva likvidnosti na ova dva oblika depozita, posebno iz razloga to je
stopa likvidnosti nia kod oroenih depozite,
4) dinamika priliva i odliva depozita, to svaka banka vodi u sklopu svoje kreditne
politike,
5) struktura plasmana i dinamika povraaja sredstava,
6) opta privredna situacija (vea ili manja nestabilnost, oekivane inflacije, stopa
ekonomskog rasta, investiciona tranja i dr.)
Najvee stope ekspanzije dugoronih depozita uglavnom se mogu oekivati kod
privrede sa najviim stopama bruto tednje, najniim stopama inflacije i sa odgovarajuom
visinom nominalnih kamatnih stopa.
U privredama u kojima su formirane najvie stope inflacije, najvie stope domae
bruto tednje i uz nisku kamatnu stopu uglavnom su se formirali visoki iznosi dugoronih
sredstava banaka.
U privredama sa razvijenim finansijkim tritem rast dugoronih bankarskih
depozita odreenih strukturom i znaajem finansijkog trita, odnosno kamatnih stopa banaka
na finansijskom tritu, te odnosom prinosa na vrednosne papire i kamatne stope.

7
Bankarstvo

FAKTORI FORMIRANJA INVESTICIONIH DEPOZITA

-u%-

Bruto domaa Stopa inflacije Depozitna kamatna

tednja stopa
Japan 31 1,0 5,0
Norveka 30 8,0 5,3
vajcarska 30 4,0 4,4
Holandija 24 3,0 3,6
Nemaka 22 3,0 4,4
panija 21 13,0 10,5
V. Britanija 19 6,0 8,9
Turska 19 37,0 49,0
World Bank Report 1987

3.2. DUGORONI DEPOZITI I KAMATNA STOPA

Uticaj kamatne stope na formiranje dugoronih depozita banaka je vrlo znaajan. U

razvijenim stabilnim privredama uglavnom postoji pozitivna realna kamata, visoka stopa
tednje i rasta dugoronih depozita kod banaka. Privrede sa velikim stepenom inflacije imaju
uglavnom izrazito negativnu realnu kamatnu stopu i nisku stopu finansijske tednje. esto je
to posledica limitiranja kamate na depozite i kredite banaka, to ima negativan odraz na
formiranje depozita i ograniavanja alokativne funkcije banaka. Privrede koje imaju niu
stopu inflacije i stabilna kurs mogu bre usklaivati kamatne stope na depozite i kredite i
voditi elastiniju i efikasniju politiku kamatnih stopa na dugorone depozite.

3.3. DUGORONI DEPOZITI U STRUKTURI FINANSIJSKOG

POTENCIJALA BANAKA

Uee dugoronih depozita u finansijskom potencijalu banaka se stalno poveava.

To je proces u svim razvijenim privredama.
Uee dugoronih depozita ukupnim depozitima banaka SAD bilo 26% u 1980.
godini, a krajem 90-ih godina gotovo 60%. Gotovo polovinu ukupnog finansijskog
potencijala banaka razvijenih privreda ine dugoroni depoziti. Uee privrede u
dugoronim depozitima uglavnom se kree prko 50% ostalo formiraju ostali sektori.
Dominantni sektrori su privreda i stanovnitvo.

8
Bankarstvo

Dugoroni depoziti kod banaka u Jugoslaviji predstavljaju depoziti oroenih iznad

jedne godine.

UEE DUGORONIH DEPOZITA BANAKA U FINANSIJSKOM

POTENCIJALU I UKUPNIM DEPOZITIMA

Uee Uee depozita u ukupnim depozitima

Finansijski Depoziti-
depozita u
potencijal ukupni
% Kratkoroni Dugoroni Devizni

1990 28 17 60,7 58,8 2,3 38,9

1993 80.432 37.580 46,7 41,6 9,4 49,0

1999 195.062 116.623 59,8 21,1 9,8 69,1

2000 251.132 138532 55,2 26,2 7,3 66,5

Nagli rast deviznih depozita uglavnom je posledica nagle deprecijacije kursa dinara.
To predstavlja znaajnu pogoranje izvora sredstava za plasiranje investicija i razvoja
privrede.
Uee dugoronih depozita u finansijkom i depozitnom potencijalu je znaajan
indikator stabilnosti izvora sredstava banaka, posebno kada je praena poveanjem rokova i
premena sektorske strukture formiranje depozita.

SEKTORSKA STRUKTURA FORMIRANJA DUGOROIH DEPOZITA

BANAKA
- u%-

1977. 1980. 1985. 1990. 1999.

Privreda 38 36 21 4 4

Stanovnitvo 52 43 73 95 95

Ostali sektori 10 21 6 1 1

Sektor stanovnitva postaje osnovni sektor formiranjem dugoronih depozita

banaka. Nizak nivo uea privrede u ukupnim dugoronim sredstvima banaka predstavlja
izraz slabih performansi investicionih mogunosti naih banaka, ali je i mehanizma
mobilizacije sredstava privrede u formiranju stabilnih dugoronih izvora sredstava banaka.
U ukupnom depozitnom potencijalu banaka sredstva privrede ine svega 5% do 7%,
dok je pre 10 do 15 godina iznosilo od 37 do 42%.

9
Bankarstvo

Osnovni faktori u novom formiranju dugoronih depozita privrede kod banaka je

hiperinflacija koja potpuno unitava finansijsku tednju privrede, vodi nagloj eroziji
dugoronih sredstava kod banaka, ali i potpuno finansijski osiromaenoj privredi.

10
Bankarstvo

4. TEDNI DEPOZITI STANOVNITVA

Depoziti stanovnitva predstavljaju osnovne izvore novih sredstava. Ova sredstva u

bilansu banaka pokazuju stalni trend rasta.
tedni depoziti se ne raunaju u novanu masu ve u kvazi novac jer se prethodno
moraju pretvoriti u gotov novac da bi se moglo vriti plaanje. Kako uglavnom potiu iz
dohotka i pokazuju stabilne i kumulativni rast obino se tretiraju kao dugorona investiciona
sredstva. Ova karakteristika i kvalitet tednih uloga omoguava poslovnim bankama da vre
stalnu transformaciju kratkoronih u dugorona sredstva.
tedni depoziti se mogu razmatrati sa 3 razliita aspekta:
- rona struktura,
- valutni sastav,
- institucionalni.

4.1. TEDNI DEPOZITI PO VIENJU

Prema rokovima na koje se formiraju uglavnom se dele na oroene i neoroene

tedne uloge. tedni depoziti po vienju imaju visok stepen likvidnosti, i ako se brzo
pretvaraju u gotov novac i sredstva plaanja, pri emu su uglavnom uz niu kamatnu stopu od
oroenih depozita.

4.2. DUGORONI (OROENI) TEDNI DEPOZITI

Dugoroni depoziti formiraju investiciona sredstva, koja imaju nizu stopu

likvidnosti i visoku kamatnu stopu.Banke ih mogu koristiti za davanje dugoronih i
kratkoronih kredita.Razlikovanje tednje na oroenu i slobodnu je vrlo znaajno u poslovnoj
kreditnoj politici svake banke, jer ona mora voditi rauna o bilansnoj ravnotei (sredstva i
kredita, ali i o ronoj strukturi svojih izvora sredstava.Osim u veim socijalnim i politikim
potresima kada mogu i opadati, tedni ulozi uglavnom imaju tendenciju kumulativnog rasta.

RONA STRUKTURA TEDNIH DEPOZITA KOD POSLOVNIH BANAKA

11
Bankarstvo

1980. 1985. 1990. 1999.

Dinarska tednja (A) 100 100 100 100
-Kratkoroni depoziti 79 61 28 28
-Dugoroni depoziti 21 39 72 72
Devizna tednja (B) 100 100 100 100
-Kratkorona 48 40 49 46
-Dugorona 52 60 51 54
UKUPNA TEDNJA 100 100 100 100
-Kratkorona 61 47 38 36
-Dugorona 39 53 62 64
Bilten NBJ 1976 11-12 1990.,i 7-8 2000.

Nisko uee dugorone dinarske tednje u krupnoj rezultat je niske nominalne

kamate na tednju, uz stalno negativnu realnu kamatu. Deponenti tada skrauju rokove poto
ele da smanje rizik gubitka vrednosti novca. U poslednjim godinama dolazi do prave Trke
kamatnih stopa i velike konkurentske borbe banaka, tako da dolazi do naglog skoka kamatnih
stopa na tedne depozite banaka i stope inflacija.

4.3. VALUTNA STRUKTURA TEDNIH DEPOZITA

Valutna struktura tednih depozita banaka je znaajna, posebno kada se u otvorenim

privredama tednja dri u domaem novcu i u devizama. Privrede pogoene sa visokom
inflacijom i erozijom vrednosti domaeg novca suoene su sa fenomenom supstitucije
domaih tednih uloga u devizne depozite.
Da bi zatitili vrednost uloga vlasnici svode konvertuju domau deviznu tednju,
ime se menja valutna struktura tednje kod banaka. Od znaaja je uzajamno delovanje i
odnos sledeih faktora:
- kretanje kamata na domau tednju i na devizna sredstva,
- kretanje kurseva stranih valuta i njihov odnos prema stopi inflacije(veca ili
manja deprecijacija domaeg novca),
- mogunost i sigurnost lakeg dolaenja do pojedinih oblika tednje,
- isplata kamata u devizama ili u domaem novcu,
- vezivanje sistema kreditiranja stanovnitva i formirane tednje,
- razvijen sistem potroakog kreditiranja i dr.

4.4. INSTITUCIONALNA STRUKTURA TEDNJE STANOVNITVA

KOD BANAKA

12
Bankarstvo

Institucionalna struktura tednje odnosi se na uee bankarskih, nebankarskih i

drugih finansijskih institucija u formiranju tednje u odredjenoj dravi. Razvijene privrede
karakterie postojanje visoko razvijenih finansijskih trita i finansijskih institucija, tako da
su tedni ulozi rasporeeni na bankarske i nebankarske finasijske institucije. U nedovoljno
razvijenim privredama, zbog nerazvijenog finansijskog trita finansjiske strukture i
dominantng poloaja banaka u privredi, one postaju osnovni nosilac formiranja tednje.
U naoj privredi zbog nerazvijene finansijske strukture, nerazvijenih finansijskih
instrumenata, nerazvijenog finansijskog trita dominantnu ulogu u prikupljanju tednje imaju
poslovne banke, dok potanske tedionice i tedno kreditne zadruge imaju marginalan znaaj.
Sve ove nebankarske institucije formiraju svega tri, est do etri posto ukupnih
tednih depozita.
U najveem broju zemalja u razvoju javlja se nedovoljno razvijen bankarski
sistem sa njegove dve klasine funkcije prikupljanja depozita i davanja kredita, dok je mnogo
ne bankarskih institucija ostalo nedovoljno razvijeno. Isto se odnosi i na finansijske
instrumente, tako da se najee konstatuje da je finansijska struktura u ovim privredama
ostala potpuno ne razvijena. Nerazvijenost karakterie nizak per capita dohodak, izostanak
tednje, niska sklonost tednji, visoka marginalna sklonost potronji, nedostatak tradicije,
nepoverenje u finansijske instrumente, viak kredita u odnosu na formiranu tednju, visoka
nezaposlenost i socijalni problemi ine bankarski kredit postaje osnovni instrument
finansijskog sistema.Razvojem privrede i porastom bogatstva raste i osnova za izrastanje
piramide finansijskih institucija i instrumenata finansijskog kapitala i trita novca. To je
opta zakonitost u razvoju privrede.
Finansijski sistem u Jugoslaviji u poreenju sa finanijskom strukturom institucija i
finansijskim instrumentima i razvijenih privreda, ostao je nedovoljno razvijen. Poseban je
problem u tome to se nebankarske institucije javljaju uglavnom kao mobilizatori finansijskih
sredstava za sistem poslovnih banaka, oslonjene na njih, dojk preko 60-70% svojih izvora
plasiraju na raune banaka.
Ako iz bilansa banaka izdvojimo sredstva tednje stanovnitva i uporedimo ih sa
ukupnim potencijalom (dinarske) tednje kod banaka dobiemo njihovu apsolutnu visinu i
strukturu (dinarska i devizna sredstva, kratkorona i dugorona sredstva).

BILANSI TEDNJE POSLOVNIH BANAKA I OSTALIH FINANSIJSKIH

INSTITUCIJA

13
Bankarstvo

Dinarska tednja kod Devizna tednja kod Devizna Uee

banaka banaka tednja deviza %
ukupno ukupno
Po vienju Oroena Po vienju Oroena

1991. 1,0 1,2 4,1 5,0 9.1 80,5

1992. 28,7 270,5 1.287,9 1.598,0 2.885,9 90,6

1993. 3,2 0,0 3.150,0 2.961,2 6.111,2 99,6

1994. 16,7 2,6 3.063,5 3.374,1 6.437,6 99,6

1995. 38,1 5,9 9.944,4 11.271,1 21.215,5 99,7

1996. 87,3 29,9 9.960,4 15.274,5 25.234,9 99,5

1997. 119,1 125,0 10.451,0 12.190,9 22.641,9 98,9

1998. 38,1 219,6 18.882,2 22.089,0 40.972,2 99,2

Sigurno da je uee sredstava dinarske tednje u bilansima tednje ostalo gotovo

simbolino i krece se u poslednje vreme izmeu 0, 3 i 0, 8%.
U nebankarskim finansijskim organizacijama u Austriji (one koje se bave
mobilizacijom slobodnih sredstava graana, kao i razne stambeno kreditne, graevinske i sl.
organizacije) nalaze se skoro polovina slobodnih novanih sredstava stanovnitva.

SEKTOR STANOVNITVA U POSLOVNIM BANKAMA

-krajem 1998. u milionima-

14
Bankarstvo

I-Dinarski kratkoroni depoziti 6.242 100 13%

Gotov novac u opticaju 5.053 81

Tekui rauni 884 14

iro rauni 146 2

Ostali depoziti po vienju 159 3

II-Dugoroni dinarski depoziti 296 100 1%

Do 1 meseca 55 19

Do 3 meseca 70 24

Do 6 meseca 60 20

Do 1 godine 35 12

Preko 1 godine 60 20

Ostalo 16 5

III-Devizni depoziti po vienju 19.079 - 40%

IV-Devizni dugoroni depoziti 22.227 - 46%

BILANS STANOVNITVA 47.844 - 100

UKUPAN

DINARSKI I DEVIZNI DEPOZITI STANOVNITVA

-u %-

Dinarski Devizni

Kratkoroni depoziti 96% 40%

Dugoroni depoziti
4% 60%

tednja stanovnitva moe se dvojako posmatrati: kao bruto i neto akumulacija.

Bruto akumulacija se naziva novanom akumulacijom i predstavlja razliku izmeu dohotka
i izdatka za potronju. Neto ili finansijska akumulacija dobija se korigovanjem novane
akumulacije iznosima realnih investicija sektora stanovnistva. Za finansijski i bankarski

15
Bankarstvo

sistem interesantan je agregat finansijskog resursa. Zadovoljavajue stope godinjeg prirasta

tednih depozita kod bankarskog sektora su pouzdan pokazatelj uspene politike mobilizacije
finansijske tednje stanovnitva. Utom kontekstu rona struktura depozita poprima
sekundarne karakteristike, budui da postoji irok manevarski prostor za ronu
transformaciju sredstava. Veoma je bitna valutna struktura tednje za stabilnost i kvalitet
depozitnog potencijala banaka. Visoko uee deviznih u ukupnim tednim depozitima
pokazatelj je nestabilnosti privrednog i finansijskog sistema zemlje i nazdravih osnova
formiranja bankarskog potencijala. Efikasna politika formiranja tednih depozita kod banaka
treba da se zasniva na sledeim parametrima: zadovoljavajuoj stopi rasta depozita
stanovnitva, dominantnom ueu depozita, denominovanih u domaoj monetarnoj
jedinici uz prevagu depozita sa duim rokovima ulaganja.
Pokazatelj efikasne politike mobilizacije tednih depozita od strane banaka jeste
stopa ovih depozita u ukupnom depozitnom ili finansijskom potencijalu. Zadovoljavajua
visina i stabilnost stope jeste svodni indikator efikasne mobilizacije tednih depozita kod
banaka. Iskustva bankarskih sistema razvijenih trzinih zemalja pokazuju da je optimalni rast i
skladna struktura tednih depozita u sklopu irih finansijskih agregata bankarskog sektora
postiu kada su ispunjena sledei uslovi:
1) Visoka i stabilna stopa tednje sektora stanovnitva,
2) Stabilna domaa monetarna jedinica,
3) Niska stopa inflacije,
4) Drutveno-politika stabilnost,
5) Tradicija tednje kod banaka,
6) Aktivna politika bankarske mobilizacije finansijske tednje.
U novije vreme znatno je promenljiva struktura trita mobilizacije tednje
stanovnitva u okviru razvijenih zemalja, usled pojaane konkurencije izmeu banaka i
nebankarskih finansijskih organizacija ( near-banks ili non-banks ), napredovanje
finansijskih inovacija, oscilacija kamatnih stopa i internacionalizacije finansijskog trita.
Pokazalo se da bankarski sektor ne moe vie raunati na stabilne stope priliva tednje
stanovnitva, ukoliko se ne prilagodi poslovna politika novim uslovima finansijskih ulaganja
stanovnitva. ira i inovativna politika banaka zasnovana je na uvoenju atraktivnih uslova
tednje, veeg broja alternativnih tednih rauna, savremenije tehnike i tehnologije
mobilizacije i transfera sredstava, istraivanja trita i sl. Banke nastoje da prate i pokrivaju
nove zahteve i motive tedia putem instalisanja fleksibilnih i kvalitetnih instrumenata
mobilizacije tednih depozita.
Model inovativne politike mobilizacije tednje stanovnitva razvijen je u novije
vreme u vajcarskom bankarstvu. Bazina ideja da se viestruki motivi tednje kompenzuju i
pokrivaju odgovarajuim multiraunima i asortimanom novih bankarskih usluga. Nastoji
se da se prema utvrenim proporcijama osnovnih motiva tednje usklade strukture rauna,
pokrie rizika, planovi priliva i osiguranje tednje, kamatne stope, mogunosti povlaenja
sredstava, instalisanje novih metoda plaanja i sl. Vodi se rauna o motivima i potrebama
homogenih grupacija tedia, sa ciljem da se maksimalno udovoljava specifinim zahtevima
ovih grupacija. Osnovna poenta je u shvataju da kamatna stopa nije vie presudan faktor
priliva tednje stanovnitva kod banaka, usled ega se otvara mogunost da banke uvode
palate povezanih instrumenata podsticanja i stimulisanje tedia.
Prema ovom modelu u prvom redu se otvara linija multiusluga za razliite vrste
depozitara i sitnih tedia, odnosno za tzv. tekuu tednju. Centralni cilj je da se poveu

16
Bankarstvo

tokovi perfektnog platnog prometa i transfera novanih sredstava, sa formiranjem

kumulativne tednje brojnih rauna. Uvodi se paralelno vei broj rauna za subjekte, kao to
su klasini ulog bez oroavanja rauna na koje se slivaju lini dohoci, rauni za pokrivanje
rashoda kolovanja omladine, rauni za obezbeenje penzionih fondova i sl. Kamatne stope
su neto nie u odnosu na ostale vidove tednje, ali su maksimalno prilagoeni rokovi
povlaenja sredstava i mogunost plaanja i transfera novanih sredstava. Kamatna stopa je
postavljena u rasponu 2,5% - 3,75% a rokovi povlaenja sredstava 30 dana. Pored fleksibilno
postavljenih uslova povlaenja sredstava, predviene su specijalne usluge i bonifikacije, kao
to su aurno informisanje, doznake, dispozicioni krediti ( povlaenje veeg iznosa novanih
sredstava u odnosu na stanje sredstava na raunu ), povlaenja kamata, krediti odnosno
stipendije za kolovanje, pokrivanje sitnih trokova tedia. Pored toga, banke mogu uvoditi i
dodatne stimulacije tediama, kao to su denveno plaanje, operacije sa vrednosnim
hartijama, povlaenje gotovine putem bankomata, kasamata, euroekova, bezgotovinska
plaanja u zemlji i sa inostranstvom, eurokarte i viza ekove, kupoprodaja hartija od vrednosti
i plemenitih metala.

17
Bankarstvo

ZAKLJUAK

Depoziti po vidjenju su sredstva na slobodnom raspolaganju deponenata kod

poslovnih banaka. Razlikuju se u odnosu na sve ostale po tome sto ulaze u sastav novcane
mase ( M I ) i sluzi kao sredstvo placanja, odnosno sredstvo likvidnosti privrednih i drugih
subjekata. Poznati procesi kreiranja i povlacenja novca u bankarskom sistemu kroz tzv.
proces multiplikacije ne bi bili moguci bez depozitnog novca.Motivi formiranja ovih
depozita su likvidnost i sigurnost privrede, dok je kamatonosni motiv od manjeg znacaja.
Ova sredstva nose uglavnom nizu kamatu ili su bezkamatna.Centralna banka nastoji da drzi
pod kontrolom depozitni potencijal poslovnih banaka da bi drzala pod kontrolom proces
multiplikacije kredita i depozita bankarskog sistema.
Formiranje depozita u bankarskom sistemu ima oblik stalne uzlazne linije, da kod
poslovne banke moze privremeno da dobije i oblik opadajuce funkcije u zavisnosti od njene
poslovne i kreditne politike. Tada se javlja veci neto odliv u odnosu na priliv sredstava u
potencijal banke.
tedni depoziti se ne raunaju u novanu masu ve u kvazi novac jer se prethodno
moraju pretvoriti u gotov novac da bi se moglo vriti plaanje. Kako uglavnom potiu iz
dohotka i pokazuju stabilne i kumulativni rast obino se tretiraju kao dugorona investiciona
sredstva. Ova karakteristika i kvalitet tednih uloga omoguava poslovnim bankama da vre
stalnu transformaciju kratkoronih u dugorona sredstva.
Depoziti stanovnitva predstavljaju osnovne izvore novih sredstava. Ova sredstva u
bilansu banaka pokazuju stalni trend rasta.
Oroeni depoziti predstavljaju novane depozite koje su vlasnici novca deponovali
na odredjeni duzi ili kraci rok u bankama. Znacaj i uloga oroenih depozita se stalno
poveava razvojem privrede i monetizacijom, ali i voenjem politike plasmana i strategije
razvoja banaka.

18
Bankarstvo

LITERATURA

S. Jovi - Bankarstvo

19