Professional Documents
Culture Documents
I. PHN L THUYT:
1. Cc tiu chun la chn thuc an ton, hp l? Phn tch tiu ch c u tin
trong thc t lm sng ?
Tiu chun 1: Hiu qu iu tr tt(H): L kh nng khi bnh tt, t l bnh nhn c
cha khi bnh cao.
+ Da trn ti liu nghin cu y v t nhng ngun tin cy.
+ Thuc c chng minh hiu qu iu tr thc t.
Tiu chun 2: An ton cao(A):ADR thp,t l hiu qu / ri ro cng cao cng tt.
+ Da trn d liu y v ng tin cy phn tch nguy c / li ch v chn thuc
c t l ph hp.
+ Thuc t phn ng c hi.
Tiu chun 3: Tin dng ( d s dng ) / ph hp(T):Bao gm cch a thuc, s ln dng
thuc trong ngy ph hp, cng n gin cng tt.
Tiu chun 4 : Kinh t(K):L chi ph tin thuc hp l cho mt ngy iu tr (DDD) hoc
cho c liu trnh iu tr.
+ Thuc c gi c hp l vi hiu qu iu tr.
Tiu chun 5 : Sn c
Ngha l thuc phi c c s iu tr, nh vy l phi u tin cho nhng thuc nm trong
danh mc thuc thit yu.
*** Cc tiu chun trn c tnh im u tin khc nhau ty theo bnh (cp tnh,
mn tnh, mc trm trng,)
lm r qu trnh la chn thuc hp l, xem xt 2 tnh hung lm sng sau:
V d 1: X tr mt trng hp bnh cp tnh
La chn thuc trong iu tr au tht ngc
au tht ngc l mt biu hin ca cn co tht mch vnh, nu khng x tr kp thi c
th dn n thiu mu v nhi mu c tim vi nguy c t vong cao. Nhim v y l
phi dng thuc dn mch vnh c tc dng nhanh. Trong trng hp nh vy tiu
chun hiu qu l quan trng nht. Tiu chun th hai cn c quan tm l phi d
dng (tin dng) v a s trng hp bnh nhn t x tr khi ln cn au. Tnh kinh t
v tnh an ton c nh gi thp hn v thuc ch dng trong mt t ngn.
Tuy nhin, nu la chn thuc d phng cn au tht ngc nhm lm gim nguy c
th 2 yu t an ton v kinh t li l yu t quan trng v khng phi l tnh hung cp
bch v phi dng lu di.
Ni chung tiu chun hiu qu trong mi trng hp u c nh gi rt cao nhng
chim t l bao nhiu so vi 4 tiu chun th ty tng trng hp.
V d 2: X tr mt trng hp bnh mn tnh
La chn thuc gim au cho mt trng hp vim khp mn tnh
Vim khp mn tnh l mt bnh ko di nhiu nm, din bin t t, thnh thong c
nhng t cp. Thuc gim au trong trng hp ny dng gii quyt cn au cp
tnh. S dng thuc chng vim khng steroid (NSAID) n c hoc phi hp vi
paracetamol c th gii quyt c au trong hu ht cc trng hp. Cc thuc ny
dng ung, bi ngoi, rt sn c. Nh vy tiu chun hiu qu v tin dng trong a
s trng hp d c chp nhn. Tuy nhin cc thuc ny c rt nhiu chng loi c
c tnh dc ng hc rt khc nhau, mc gy tc dng khng mong mun (ADR)
cng khc nhau v c bit khc nhau nhiu v gi tin. Trng hp ny tiu chun an
ton v kinh t phi c cn nhc nhiu hn.
Nh vy t vn c cho bc s trong la chn thuc, ngi DSLS cn c nhng
kin thc rt ton din: hiu bit v bnh, v thuc v v ngi bnh.
ngha:
Nu thuc c a qua ng tnh mch th F = 1. Nu thuc c
a ngoi ng tnh mch th F < 1.
Ftuyt i < 50% : kh t yu cu cho tc dng ton thn,cn tng liu nu
cn, cho tc dng ti ng tiu ha nu dng qua ng ung.
Ftuyt i > 50% : cho tc dng ton thn.
Ftuyt i > 80% : c th coi kh nng thm nhp ca thuc ung vo mu
xp x ng tim tnh mch.
2) SKD tng i: l t l so snh gia hai gi tr SKD ca cng mt hot cht, cng
mt ng a thuc, cng mt liu nhng ca hai nh sn xut khc nhau.
F ( ) ca hng A
F ( A B )t
ngi = 100
F ( ) ca hng B
Tng ng sinh hc: nhm so snh thuc generic vi thuc ca hng pht
minh hoc thuc c uy tn nht trn th trng.
Ngoi ra cn so snh Cmax , Tmax ( thng dao ng khong 80 125% ) so vi
thuc la chn th nghim.
Cc gi tr logarit ha, dao ng 80 120%.
F ( ) ca thuc generic
BE= 100
F ( ) ca thuc pht minh
ngha:
So snh thuc ca mt nh sn xut no vi mt thuc ang lu hnh
c uy tn trn th trng.
Ftng i , Cmax ,Tmax ~ 80 125% : hai ch phm thuc l tng ng
nhau v c th thay th nhau trong iu tr.
- Yu t nh hng:
Tnh cht thuc,dng bo ch, ng dng thuc
Hot cht
C ch lm trng d dy ca h tiu ha
Lng mu rut
Hiu ng vt qua ln u
Cc yu t khc ( thc n, tui tc, s tng tc vi cc thuc khc, bnh l,)
5. Thng s Th tch phn b : nh ngha, cch tnh, yu t nh hng v ngha
ng dng trong iu tr?
- nh ngha:
Th tch phn b biu th mt th tch cn phi c lng thuc trong c th
phn b nng bng nng trong huyt tng.
n v : L hoc L/kg . V d: Digoxin = 645 L
Cng thc:
Tng l thu
ng c a vo c th D F
V d= =
Nn g thuc trong huyt t
ng C p
Th tch phn b phn nh s lin quan gia s lng thuc trong c th v nng
thuc huyt tng.
Kh nng khuch tn ca thuc vo mt t chc ph thuc:
+ H s phn b lipid/ nc ca thuc.
+ Bn cht ca t chc m thuc thm nhp.
Th tch phn b khng biu th mt th tch sinh l thc ( cn gi l th tch phn
b biu kin ).
Thng c tnh ton sn.
ngha ca tr s Vd:
- Vd dng d on v kh nng phn b thuc trong c th:
Vd < 1L/kg: phn b km m, thuc tp trung huyt tng hay dch
ngoi t bo.
Vd > 5L/kg: phn b tt trong m
- Vd nh:
Thuc tp trung ch yu ngn trung tm (huyt tng) v khu vc ngoi
bo => hiu qu trong iu tr cc bnh l khu vc ngoi bo.
D b thi loi bi cc k thut lc, thm tch mu
Vd d thay i, ph thuc nhiu vo th tch dch ngoi bo.
- Vd ln:
Thuc phn b tt vo t bo, t chc trong c th => hiu qu trong iu tr
cc bnh l khu vc ni bo.
t b thi loi bi cc k thut lc, thm tch mu ( kh khn trong gii c
khi dng qu liu).
Vd t chu nh hng ca th tch dch ngoi bo, n nh hn.
- Gip c on nng thuc ti thi im ban u,nng thuc t c vi
liu khuyn co.
- Gip tnh liu lng thuc:
DF V C p
V d= = D= d
Cp F
Cc yu t nh hng n tr s Vd:
Tng tc thuc
pH mu, pH nc tiu
T l m / nc trong c th
Chc nng gan.
nh hng ca chc nng gan n Vd:
- ngha tr s Cl:
p dng tnh tc bi xut thuc ra khi c th: el (k )=Cl Cp
Tnh tc truyn: inf ( k o )=Cl Css
F D
Tnh nng thuc trng thi cn bng: Css= Cl t
Cl t l nghch vi T1/2
- Yu t nh hng h s thanh thi:
Dng bo ch, ng dng
tui,di truyn,h enzime
Chc nng gan
Chc nng thn
7. Thng s Thi gian bn thi: nh ngha, cch tnh, yu t nh hng v
ngha ng dng trong iu tr?
- nh ngha:
Cn c gi l na i thi tr
L thi gian cn thit nng thuc trong huyt tng gim i mt
na
Cng thc tnh: t1 /2 =0.693/k e
ke l hng s tc thi tr ( h s gc hay dc ca ng biu din
nng thuc pha thi tr) ( k e =Cl /V d )
V
d
t1 /2 =0.693 . Cl
- ngha:
Quy tc 5 x t1/2: xc nh thi gian bo ha thuc trong mu v cc m
trong c th.
Quy tc 7 x t1/2: xc nh thi gian cn thit thuc c bi xut hon
ton ra khi c th.
Xc nh nng thuc mt thi im nht nh :
Ct = Co.e-k(t-t0)
k=0.693/t1/2
Xc nh khong cch (nhp) a thuc.
+ Mi lin quan gia khong thi gian bn thi v khong cch a
thuc:
Co
ln
Ct
= t
0.693 1/ 2
+ t1/2 v khong cch gia cc ln dng thuc:
o t1/2 ngn (vi pht 4 gi) : dng thuc nhiu liu lp li
o t1/2 >4 gi : thng dng hai liu cch nhau 12 gi
o t1/2 >12 gi : thng ch cn 1 liu/ ngy
Khi chc nng ca cc c quan bi xut thuc (thn, gan) b suy gim th
t1/2 b ko di c ngha l thuc b tch ly lu hn trong c th v nguy c
ng c ln hn.
+ Hiu chnh liu cho bnh nhn chc nng gan thn gim: (c thm)
o Gim liu mt ln a thuc nhng gi nguyn khong cch a
thuc
o Gi nguyn liu v ni rng khong cch a thuc ra
o Va gim liu va ni rng khong cch a thuc
- Cc yu t nh hng n thi gian bn thi:Cc yu t nh hng ln phn
b v thi tr.
+ Phn b :Kh nng lin kt ca thuc v protein,c tnh l ha thuc,s ti
mu cc c quan,i lc c bit vi m.
+Thi tr :Chc nng gan,thn,tui tc,yu t bnh l,tng tc thuc.
8. Trnh by cc tng tc lm thay i hp thu thuc? Cho v d?
Quan trng cc thuc c t1/2 ngn,cc thuc cn t nng cao trong mu tc
th(thuc gim au,thuc ng).Nn ung cch 2 n 3h trnh tng tc.
- Tng tc do thay i pH ti d dy:
+ Cc thuc duy tr pH ti d dy: v d: vitamin C
Thuc c bn cht acid yu (v d: thuc ng barbituric, sulfamide, dn
xut salicylate, phenylbutazon,) : tng hp thu, tng tc dng. (i vi
nhng thuc c phm vi iu tr hp cha chc c li)
Thuc c bn cht base yu (v d: theophyllin, quinine, morphin v dn
cht, atropine,): gim hp thu (=> bt li => cho ung cch xa t nht 2
ting)
Thuc km bn trong mi trng acid ( v d: ampicillin, cephalexin,
erythromycin, digoxin,) : mt tc dng.
+ Cc thuc lm tng pH d dy: v d: cc antacid, thuc gim tit HCl,
Thuc c bn cht base yu (v d: theophyllin, quinine, morphin v dn
cht, atropine,): tng hp thu
Thuc c bn cht acid yu (v d: thuc ng barbituric, sulfamide, dn
xut salicylate, phenylbutazon,) : gim hp thu
Thuc km bn trong mi trng acid ( v d: ampicillin, cephalexin,
erythromycin, digoxin,) : tng tc dng.
- Tng tc do hp ph,to phc kh hp thu hay chelat ha:
V d:
Than hot hp ph mt s c cht lm gim hp thu c cht
Antacid to chelat ha vi tetracyclin
Cholestyramin to phc vi digoxin,Wafarin,levothiroxin
Tetracyclin,Fluroquinolon to phc bn vi ion kim loi nng.
- Tng tc do cn tr b mt hp thu:
Cc thuc bao che nim mc tiu ha:
Smecta
Kaolin
Sucralfat
to lp mng ngn s tip xc ca thuc vi nim mc ng tiu ha.
- Tng tc do thay i nhu ng ng tiu ha,thay i tc lm rng
d dy:V nguyn tc,mt thuc tng nhanh khi d dy s c li cho vic hp
thu v t trng v rut l ni hp thu ti u,ngc li nu thuc b tng nhanh ra
khi rut s b gim hp thu.
Tng nhu ng => rt ngn thi gian dch chuyn ca cc thuc khc
trong lng d dy, rut. V d: metoclopramide, thuc nhun trng,
Gim nhu ng => ko di thi gian dch chuyn ca cc thuc khc
trong lng d dy, rut. V d: cc cht khng cholinergic, cht phong b
hch giao cm, dn cht acid salicylic, dn cht t thuc phin,
Mui Al lm gim thi gian lm rng d dy lm gin hp thu Quinin
- Tng tc lm bin i h vi khun ng rut:
Vi khun rut c vai tr trong vic tng hp ( v d: vitamin K), hp thu (v d:
thuc trnh thai), chuyn ha (v d: Digoxin 40%) mt s cht thuc. V vy
khi s dng cc thuc lm bin i h vi khun rut (khng sinh) s gy ra
tng tc vi cc thuc ny.
- Tng tc lm nh hng ln s vn chuyn tch cc:
C ch hp thu cc cht rut non:
Lc
Vn chuyn th ng
Vn chuyn tch cc : cn nng lng
V d: + Phenytoin c ch s hp thu ca acid folic do chn h thng vn
chuyn tch cc.
+ Ru lm gim kh nng vn chuyn vitamin B1
+ Probenecid v khng sinh penicillin cnh tranh cht mang => penicillin
mt cht mang, gim hp thu.
Ngoi ra cn do mt s tng tc :
- Gim hp thu do thuc : Neomicin gy hi chng km hp thu lm gim hp
thu Digoxin
- Thuc tim : Adrenalin lm co mch,gim hp thu procain.
9. Trnh by cc tng tc lm thay i phn b thuc? Cho v d?
- Tng tc thuc y nhau ra khi protein lin kt: Lu cc thuc c t l
gn protein cao m phm vi iu tr hp.
C ch:
S c ch tng tranh: khi 2 thuc c cng ni gn vo protein lin kt,
thuc no c i lc ln hn s ginh ch ca thuc kia hoc y thuc kia
ra khi ni gn vo protein v do lm tng nng trong mu ca
thuc c i lc yu.
S c ch khng tng tranh: khi thuc s dng lm thay i cu trc ca
protein lin kt
V d:
- Miconazol => - Wafarin, Discoumarol, - Quinin => Digoxin
- NSAIDs - Tolbutamid, Carbutamid,
- Thuc chng ung th (y khi protein trong
( y khi protein trong huyt tng) m)