Etika at Responsibilidad ng Mananaliksik
Sa kahit na anong gawain, may etikang sinusunod upang
masanay at maisaayos ang mga gawain. Sa larong golf, bahagi
ng etika ang hindi pagtawanan, kutyain o paringgan ang
kasamang manlalaro kahit hindi mahusay ang pagtira nito sa
bola. Sa mga miting, simposyun at iba pang usapang
panggrupo, bahagi ng etika na patapusin muna ng sasabihin
ang isang tao bago magsalita ang iba pang gustong magsalita.
Sa pagmamaneho, bahagi ng etika ang pagkumpas ng kamay
bilang pasasalamat o pagkilala sa isang behikulong huminto
para magbigay-daan sa iyo. Sa hapag-kainan, hinihingi ng
mabuting asal na hintaying matapos ang lahat bago magligpit
ng kinainan o kaya’y humingi ng dispensa kung kailangang
umalis ng maaga kaysa sa iba.Sa pananaliksik, mayroon ding
mga ganito. Anu-ano ang mga etikang ito?
1. Kilalanin mo ang ginamit mong ideya.
Anumang hindi iyo ay ipaalam mong hindi iyo sa
pamamagitan ng mga tala at bibiliograpiya.
2. Huwag kang kumuha ng datos kung hindi ka
pinapayagan o walang permiso.
Sa mga bukas na salansan ng libro sa aklatan,
dyaryo, magasin, programa sa radio, TV, pelikula at
teatro,hindi kinakailangang hingin ang permiso ng
mga sumulat/may-ari para banggitin, sipiin o
magamit na materyal sa pananaliksik.Kailangan lang
silang kilalanin sa bibliograpiya.
Gayunpaman, may mga materyal na
kailangang ihingi ng permiso ng may-ari.Halimbawa,
may mga pribadong koleksyon ang mga indibidwal o
kaya’y mga kumpidensyal na dokumento na hindi
basta ipinahihiram ng may-ari.Hingin din ang permiso
sa pag-teyp ng mga interbyu.Kung ayaw ng
iniinterbyu na mai-video siya o kaya’y mai-teyp ay
huwag pilitin.Pero huwag namang gawin ito nang
patago.
Ang hindi pagsunod sa hinihingi ng etika ay
maaring humantong sa di ninyo pagkakasundo ng
taong kinukuhanan ng materyal.Mas malala,
maaaring humantong ito sa korte.Iwasan mong
mangyari ito para hindi makaabala sa iyong pag-aaral.
3. Iwasan mong gumawa ng mga personal na
obserbasyon, lalo na kung negatibo ang mga ito o
makakasirang-puri sa taong iniinterbyu.
Maging obhetibo at maingat sa pagbibigay
ng obserbasyon, kung kinakailangang gawin ito.Pero
kung maiiwasan, manatili sa paksa ng interbyu.
4. Huwag kang mag-shortcut.
Anumang pag-shortcut ay masasabing bunga
ng katamaran.Ayaw nang magpagod pa.Tinatamad
na.Gusto na agad matapos.Pero anumang pag-
shortcut ay magbubunga rin ng di-kasapatan ng datos
na magreresulta sa di rin sapat na pagsusuri.Bitin, ika
nga.Paano nga ba ginagawa ang pag-shortcut? Narito
ang ilang halimbawa:
Kulang/hindi tapos ang paghahanap ng
materyales.
Hindi na sinusuri nang malalim ang
materyales.
Mabilisang nagbibigay ng
konklusyon/rekomendasyon para matapos lang.
5. Huwag kang mandaya. Isang “krimen” ang pandaraya sa
pananaliksik.
Sa mga grabeng sitwasyon, maaring maging dahilan ito
ng pagpapatalsik sa iyo bilang estudyante.Sa susunod na
seksyon, mas detalyado mong makikita ang mga uri ng
pandaraya sa pananaliksik.Tandaan mo na hindi ito ipinapakita
sa iyo para gayahin kundi para hindi gawin nang makaiwas ka
rin sa anumang problemang idudulot nito.
Etika at Responsibilidad ng Mananaliksik
Sa kahit na anong gawain, may etikang sinusunod upang
masanay at maisaayos ang mga gawain. Sa larong golf, bahagi
ng etika ang hindi pagtawanan, kutyain o paringgan ang
kasamang manlalaro kahit hindi mahusay ang pagtira nito sa
bola. Sa mga miting, simposyun at iba pang usapang
panggrupo, bahagi ng etika na patapusin muna ng sasabihin
ang isang tao bago magsalita ang iba pang gustong magsalita.
Sa pagmamaneho, bahagi ng etika ang pagkumpas ng kamay
bilang pasasalamat o pagkilala sa isang behikulong huminto
para magbigay-daan sa iyo. Sa hapag-kainan, hinihingi ng
mabuting asal na hintaying matapos ang lahat bago magligpit
ng kinainan o kaya’y humingi ng dispensa kung kailangang
umalis ng maaga kaysa sa iba.Sa pananaliksik, mayroon ding
mga ganito. Anu-ano ang mga etikang ito?
3. Kilalanin mo ang ginamit mong ideya.
Anumang hindi iyo ay ipaalam mong hindi iyo sa
pamamagitan ng mga tala at bibiliograpiya.
4. Huwag kang kumuha ng datos kung hindi ka
pinapayagan o walang permiso.
Sa mga bukas na salansan ng libro sa aklatan,
dyaryo, magasin, programa sa radio, TV, pelikula at
teatro,hindi kinakailangang hingin ang permiso ng
mga sumulat/may-ari para banggitin, sipiin o
magamit na materyal sa pananaliksik.Kailangan lang
silang kilalanin sa bibliograpiya.
Gayunpaman, may mga materyal na
kailangang ihingi ng permiso ng may-ari.Halimbawa,
may mga pribadong koleksyon ang mga indibidwal o
kaya’y mga kumpidensyal na dokumento na hindi
basta ipinahihiram ng may-ari.Hingin din ang permiso
sa pag-teyp ng mga interbyu.Kung ayaw ng
iniinterbyu na mai-video siya o kaya’y mai-teyp ay
huwag pilitin.Pero huwag namang gawin ito nang
patago.
Ang hindi pagsunod sa hinihingi ng etika ay
maaring humantong sa di ninyo pagkakasundo ng
taong kinukuhanan ng materyal.Mas malala,
maaaring humantong ito sa korte.Iwasan mong
mangyari ito para hindi makaabala sa iyong pag-aaral.
3. Iwasan mong gumawa ng mga personal na
obserbasyon, lalo na kung negatibo ang mga ito o
makakasirang-puri sa taong iniinterbyu.
Maging obhetibo at maingat sa pagbibigay
ng obserbasyon, kung kinakailangang gawin ito.Pero
kung maiiwasan, manatili sa paksa ng interbyu.
4. Huwag kang mag-shortcut.
Anumang pag-shortcut ay masasabing bunga
ng katamaran.Ayaw nang magpagod pa.Tinatamad
na.Gusto na agad matapos.Pero anumang pag-
shortcut ay magbubunga rin ng di-kasapatan ng datos
na magreresulta sa di rin sapat na pagsusuri.Bitin, ika
nga.Paano nga ba ginagawa ang pag-shortcut? Narito
ang ilang halimbawa:
Kulang/hindi tapos ang paghahanap ng
materyales.
Hindi na sinusuri nang malalim ang
materyales.
Mabilisang nagbibigay ng
konklusyon/rekomendasyon para matapos lang.
5. Huwag kang mandaya. Isang “krimen” ang pandaraya sa
pananaliksik.
Sa mga grabeng sitwasyon, maaring maging dahilan ito
ng pagpapatalsik sa iyo bilang estudyante.Sa susunod na
seksyon, mas detalyado mong makikita ang mga uri ng
pandaraya sa pananaliksik.Tandaan mo na hindi ito ipinapakita
sa iyo para gayahin kundi para hindi gawin nang makaiwas ka
rin sa anumang problemang idudulot nito.
Plagiarism at ang Responsibilidad ng
Mananaliksik
Ang pangongopya ay pandaraya at di-katanggap-
tanggap sa pananaliksik. Maaari din itong humantong sa mga
problemang lega. Iwasan ito para huwag mapasok sa gulo at
gusot
Plagiarism ang teknikal na salitang ginagamit sa
wikang Ingles kaugnay ng pangongopya ng gawa ng ibang nang
walang pagkilala.
Iba-iba ang anyo/uri/tindi ng pangongopya na puwedeng
ituring na plagiarism. Iba-iba rin ang dahilan kung bakit
nagaggawa ito. Puwedeng dahil lang ito sa kapabayaan,
tipogrpikal na kamalian, sinadyang pangongopya, o tahasang
pag-aangkin. Mahalangang malaman mo hanggat maaga ang
dapat mong iwasan.
Narito ang ibang anyo o uri ng plagiarism:
1. Tahasang pag-angkin sa gawa ng iba.
Siguro, sasabihin mong hindi ito kapani-paniwala. Pero
totoong nangyayari ang ganito. Sa UP mismo ay marami nang
kaso ang napapabalita. Halimbawa, isang estudyanteng
freshman ang nagsabmit sa propesor ng kanyang papel na
gawa ng iba at pinalitan lang niya ang pangalan nito ng kanyang
pangalan. Grabeng trabaho ito. Tunay itong pandaraya. Ito ang
dahilan ng pagpapatalsik sa kanya sa Unibersidad. At kahit may
permiso pa ang sumulat ay matatawag pa rin itong plagiarism
lalo na kung mapapatunayang hindi talaga kanya ito.
May estudyante ding pinalitan lang ang ilang salita ng ibang
katumbas na salita sa artikulong kinopya sa magasin, tapos ay
isinabmit sa propesor bilang kanyang artikulo. Pag-aangkin ito
ng gawa ng iba. Mabigat din ang kaparusahan dito.
Minsan naman (at talagang nangyari rin ito), isang estudyante
ang nanghiram ng iskrip sa isang istasyong pantelebisyon. Ang
paalam niya ay gagamitin ito sa klase. Ang kaso, gumawa siya
ng sariling kopya at pinalitan niya ng pangalan niya ang awtor
ng iskrip (ang awtor ay ang mismong istasyon). Isinabmit niya
ito sa guro. Nahalata ito ng guro at pinatalsik ang estudyante
sa Unibersidad.
2. Pagkopya sa ilang bahagi ng akda nang may kaunting
pagbabago sa ayos ng pangungusap at hindi kinilala ang
awtor.
Kung minsan, posibleng nakakaligtaan mo ang pagkilala sa
awtor. Maaaring hindi mo ito sinasadya. Pero sa
panananaliksik, kailangan ang pag-iingat. May mga paraan ang
la ng tala. Puwede itong gawing buod o presi, halaw, atbp. Pero
kahit binago ang ayos ng pangungusap, halimbawa, o kaya’y
binuod, hindi pa rin ito sa iyo kaya dapat lang na kilalanin mo
ang pinagkunan mo.
3. Pag-aangkin at/o paggaya sa pamagat ng iba.
Ang pamagat ng anumang akda ay isang patent o copyright na
maaaring angkinin ng nakaisip nito.Kung sakaling gustung-
gusto mo ang isang pamagat, pero alam mong mayroon nang
gayong pamagat, pigilin mo na ang sarili mo.Marami ka pa
namang mapipili.Halimbawa, kunggustong-gusto mo, at sa
palagay mo ay bagay na bagay ang pamagat na
“Dekolonisasyon ng Pag-iisip” sa sinulat mong artikulo,
maghanap ka na ng iba pa dahil gasgas na itong masyado.Sa
totoo lang, tatlong artikulo/pag-aaral na ang
gumamit/naunang gumamit sa gayong pamagat.Ewan lang
kung alam ng mga sumulat nito na may gamamit/naunang
gumamit sa kanilang pamagat. Responsibilidad ng
mananaliksik na alamin kung may gayon nang pamagat na
nagamit.Mga pangkalahatang anyo lang ito ng plagiarism.
Plagiarism at ang Responsibilidad ng
Mananaliksik
Ang pangongopya ay pandaraya at di-katanggap-
tanggap sa pananaliksik. Maaari din itong humantong sa mga
problemang lega. Iwasan ito para huwag mapasok sa gulo at
gusot
Plagiarism ang teknikal na salitang ginagamit sa
wikang Ingles kaugnay ng pangongopya ng gawa ng ibang nang
walang pagkilala.
Iba-iba ang anyo/uri/tindi ng pangongopya na puwedeng
ituring na plagiarism. Iba-iba rin ang dahilan kung bakit
nagaggawa ito. Puwedeng dahil lang ito sa kapabayaan,
tipogrpikal na kamalian, sinadyang pangongopya, o tahasang
pag-aangkin. Mahalangang malaman mo hanggat maaga ang
dapat mong iwasan.
Narito ang ibang anyo o uri ng plagiarism:
1. Tahasang pag-angkin sa gawa ng iba.
Siguro, sasabihin mong hindi ito kapani-paniwala. Pero
totoong nangyayari ang ganito. Sa UP mismo ay marami nang
kaso ang napapabalita. Halimbawa, isang estudyanteng
freshman ang nagsabmit sa propesor ng kanyang papel na
gawa ng iba at pinalitan lang niya ang pangalan nito ng kanyang
pangalan. Grabeng trabaho ito. Tunay itong pandaraya. Ito ang
dahilan ng pagpapatalsik sa kanya sa Unibersidad. At kahit may
permiso pa ang sumulat ay matatawag pa rin itong plagiarism
lalo na kung mapapatunayang hindi talaga kanya ito.
May estudyante ding pinalitan lang ang ilang salita ng ibang
katumbas na salita sa artikulong kinopya sa magasin, tapos ay
isinabmit sa propesor bilang kanyang artikulo. Pag-aangkin ito
ng gawa ng iba. Mabigat din ang kaparusahan dito.
Minsan naman (at talagang nangyari rin ito), isang estudyante
ang nanghiram ng iskrip sa isang istasyong pantelebisyon. Ang
paalam niya ay gagamitin ito sa klase. Ang kaso, gumawa siya
ng sariling kopya at pinalitan niya ng pangalan niya ang awtor
ng iskrip (ang awtor ay ang mismong istasyon). Isinabmit niya
ito sa guro. Nahalata ito ng guro at pinatalsik ang estudyante
sa Unibersidad.
2. Pagkopya sa ilang bahagi ng akda nang may kaunting
pagbabago sa ayos ng pangungusap at hindi kinilala ang
awtor.
Kung minsan, posibleng nakakaligtaan mo ang pagkilala sa
awtor. Maaaring hindi mo ito sinasadya. Pero sa
panananaliksik, kailangan ang pag-iingat. May mga paraan ang
la ng tala. Puwede itong gawing buod o presi, halaw, atbp. Pero
kahit binago ang ayos ng pangungusap, halimbawa, o kaya’y
binuod, hindi pa rin ito sa iyo kaya dapat lang na kilalanin mo
ang pinagkunan mo.
3. Pag-aangkin at/o paggaya sa pamagat ng iba.
Ang pamagat ng anumang akda ay isang patent o copyright na
maaaring angkinin ng nakaisip nito.Kung sakaling gustung-
gusto mo ang isang pamagat, pero alam mong mayroon nang
gayong pamagat, pigilin mo na ang sarili mo.Marami ka pa
namang mapipili.Halimbawa, kunggustong-gusto mo, at sa
palagay mo ay bagay na bagay ang pamagat na
“Dekolonisasyon ng Pag-iisip” sa sinulat mong artikulo,
maghanap ka na ng iba pa dahil gasgas na itong masyado.Sa
totoo lang, tatlong artikulo/pag-aaral na ang
gumamit/naunang gumamit sa gayong pamagat.Ewan lang
kung alam ng mga sumulat nito na may gamamit/naunang
gumamit sa kanilang pamagat. Responsibilidad ng
mananaliksik na alamin kung may gayon nang pamagat na
nagamit.Mga pangkalahatang anyo lang ito ng plagiarism.