Earl Dominic I.

Porcincula
BSGE-1
Fililipo –pagsasalin ng iba’t ibang disiplina
(Reviewer) Adelard at Retines – pinakatanyag na tagapagsalin.
Adelard – mga likha ni Euclid
Prosesong Segmentasyon - Arabic to Latin.
- Pagtitilad ng mga salita upang makuha ang Retines – Koran (1141)
kahulugan. - Arabic to latin
Naturalisasyon
- Inaangkop ang salita sa wikang Jacques Amyot
Pagsasalinan. - Prinsipe ng pagsasalin ng wika
Kasaysayan ng Pagsasalin. - (The lives of famous Greek and Romans ni
1. Adelard Plutarch
2. Ennius at Naevius - Aleman to Latin 1559
3. Andronicus
4. John Dryden Bible – (Reason ng Pagsasalin)
5. Martin Luther - Highest form of book
6. At iba pa 1. Dahil ang bibliya ay tumatalakay sa layunin
ng tao, sa kanya pinagmulan at sa kanyang
English – national language destinasyon.
2. Dahil hindi mapapasubalian ang kataasang
Genesis – tore ng Babel – igawa natin ang ating uri nito
mga sarili ng isang pangalan baka tayo, magkahiwa Bible – Aramaic (Original na wala na)
– hiwalay sa balat ng lupa. Origen – Septuagint – griyego
Jerome – latin
You are the apple of my eye’ Sl – simulaang lenggwahe
- Ikaw ang paborito ko TL- tunguhang lenggwahe
Sleep tight 3 dakilang salin ng Bibliya
- matulong ka ng mahimbing 1. Martin luther – Aramaic to Aleman
Sing softly 2. Saint Jerome – Aramaic to Latin
- kumanta ka ng mahina 3. Haring James – Aramaic to ingles
Like father like son Douai Bible – bibliyan ng katoliko romano
- kung ano ang puno syang bunga. John Wycliffe – unang nagsalin ng bible sa Ingles.
Take a bath William Tyndale - Griyego to Ingles
- maligo ka - Masalimuot, footnote (talababa) Reson,
explanation references (Erasmus)
Ingles 3 kinilalang bersyon
- Anglo – Frisian 1. Gebeva Bible 1560
- West Germanic - Naglalayong palaganapin ang
- Europe protestantismo.
Filipino - Breeches bible – pagkakrron ng kamalayan
- Malayo - Polinesyo / Austronesian ng mga tao sa totoong pananampalataya.
- Genesis 3:7
Livius Andronicus 2. Authorized Version
- Libro ni Theodore Savory - Salin ni Haring James
- Art of Translation 3. New English Bible (Revision ng
Odyssey – patula na tungkol sa mga diyos at diyosa Authorized Version)
Andronicus – Roman drama - Inilimbag ng Oxford University
- Unang nagsalin ng panitikang latin - Hindi na nasundan.
- Greek to Latin 3 dahilan ng retranslation
1. Maraming nang natuklasan ang mga
Cicero, Vairo, Harase – agreed na si Andronicus arkeologo na naiiba sa diwang nasasaad sa
ang ng simula ng translasyon. maraming bahagi ng mga unang salin.
2. Naging malalim ang pag-aaral sa larangan ng
Ennius and Naevius – kasunod ni Andronicus linggwistika sa maraming malabong bahagi
- Mga gawa ni Euripides (Tao) isinalin sa ng bibliya
Greek to Latin. 3. Ang sinaunang wilang ginamit sa klasikang
English Bible ay hindi na halos maunawaan
Baghdad – paaralan ng pagsasalin ng wika ng kasalukuyang mambabasa bukas sa kung
(Iskolar) minsan ay iba na ang inihahatid ng diwa.
Aristotle, Plato at Hippocrates Pagsasalin ng mga akdang klasika
- Arabic to Latin
Earl Dominic I. Porcincula
BSGE-1
- Ika 19 hanggang 20 siglo Pagsangguni
- Greyego at latin - Cebuano, Ilocano, Samar-leyte, Hiligaynon,
How to I love thee – sonnet xliii ni Elizabeth pampango, Pangasinense, bicolano, tagalog.
Barret Browning Pagsasalin
Alfonso Santiago – sinalin ang akda ni Elizabeth - Isinalin sa wikang filipino
- Pagpapaunlad ng gramatika at balarila
Galing sa Internet
Ano Aking Pag-Ibig Kasaysayan ng Pagsasalin sa Daigdig
Ibig mong ibatid, ibig mong malaman Livius Andronicus
- Ang kinikilalang unang tagasalin at siyang
Virginia Woolf nagsalin ng Odyssey ni Homer sa anyong patula
- Walang makapapantay sa orihinal sapagkat (240 B.C.)
ang wikang griyego ay isang mahilkahing uri
ng lenggwahe. Sinundan ito nina Naevius at Ennius, gayon din
Pangkat ng Tagapagsaling wika nina Cicero at Catulus.
1. Hellenizers o makaluma
2. Modernizers 0 makabago Sa pagdaraan ng maraming taon ay dumami nang
dumami ang mga tagasaling-wika na siyang
HEllenizer nagdulot ng malaking pag-unlad ng mga bansa sa
- Maging matapat sa pagsasalin sa Europa at Arabya.
paghahangad ng mapanatili ang orihinal na
diwa. Baghdad
Modernizers - isang paaralan ng pagsasalingwika sa
- Anumang salin ay dapat mahubadan na ng pamamagitan ng isang pangkat ng mga
mga katanguian ay idyoma at nabiihisan iskolar na nakaabot sa Bagdad at isinalin sa
nang kakanyahan ng wikang pinagsalinan. Arabiko ang mga isinulat nina Aristotle,
Robert Browning Plato, Galea, Hippocrates at iba pa.
- Kailangan maging literal hangga’t maaari
maliban kung ang pagiging literal at lalabag Toledo naman ang sumibol sa larangan ng
sa kalikasan ng wikang pinagsasalinan. pagsasalingwika.
Robert Bridges
- Higit na mahalaga ang istilo ng awtor. Adelard at Retines
Samuel Butler at Edward FitzGerald - Ang mga tanyag na tagapagsalin. Ang
- Natural ang daloy ng mga salita, madaling sinasabing pinakataluktok na panahon ng
basahin. pagsasalingwika ay ang panahon ng
FW. Newman (Francis William) akda ni homer pagsasalin ng Bibliya.
- Pinilit niyang mapanatili ang kakanyahan ng
orihinal hangga’t maaari. martin luther
- Kailangan maging matapat sa orihinal - Ang kinikilalang pinakamabuting salin ng
mAtthew Arnold Bibliya ay ang salin ni Martin Luther (1483-
- Pagsasaling literal ay hindi kasinghalaga ng 1646).
pagpapanatili ng bisang pang-estetiko ng jacques amyot
orihinal na salin. - Ang kinikilalang “Prinsipe ng
Cecil Day Lewis Pagsasalingwika” sa Europa ay si Jacques
- Tono at damdamin. Kinakailangang Amyot na siyang nagsalin ng “Lives of
magkaroon ng ispiritwal na ugnayan ang Famous Greeks and Romans”(1559) ni
awtor. Plutarch sa wikang Aleman.
- 1 timothy 4:12 john Dryden
Pilipinas - Si John Dryden ay ibinibilang din na isang
Panahon ng Kastila – unang yugto mahusay na tagapagsalin dahil pinag-
- Akda na makakapagpalaganap ng uukulan niya ng maingat na paglilimi ang
kristiyanismo pamplets gawang pagsasalin sapagkat naniniwala
Panahon ng mga amerikano – ikalawabf yugto siyang ang pagsasalin ay isang sining.
- Dula, edukasyon
PAtakarang Bilingual – ikatlong yugto Noong 1792, sa aklat na “Essay on the Principles
- Teksto sa wikang Filipino of Translation” ni Alexander Tyler, binigyang diin
Pagsasalin nng mga katutubong Panitikan di – ang tatlong panuntunan sa pagsasalin. Ang mga ito
tagalog – ikaapat na yugto. ay ang mga sumusunod:
Earl Dominic I. Porcincula
BSGE-1
1. Ang isang salin ay kailangang katulad na
katulad ng orihinal sa diwa;
2. Ang istilo at paraan ng pagsulat ay
kailangang katulad ng sa orihinal;
3. Ang isang salin ay kailangang magtaglay ng
“luwag at dulas” ng pananalitang tulad ng sa
orihinal upang hangga’t maaari ay
magparang orihinal.
Matthew Arnold
- ang isang salin ay kailangang magtaglay ng
bisang katulad ng sa orihinal.
F.W. Newman
- ang isang salin ay kailangang matapat sa orihinal,
na kailangang madama ng bumabasa na ang kanyng
binabasa ay isang salin at hindi orihinal.
kasalukuyang mambabasa bukod sa kung minsan ay
iba na ang inihahatid na diwa.
luther bible
B. Ang mga Pagsasalin sa mga Akdang Klasika
- Ang kalakhan ng kinikilalang mga akdang klasika
ay ang mga orihinal na nasusulat sa Griyego at
Latin,
Gng. Virginia Woolf
- ang alin mang salin ay hindi makakapantay
sa orihinal sapagkat ang wikang Griyego ay
isang wikang maugnayin, mabisa, tiyak at
waring may aliw-iw na nakaiigayang
pakinggan.

A. Ang mga Pagsasalin sa Bibliya Dalawang pangkat ang mga tagapagsaling-wika

Septuagint o Oregin sa Ingles ng wikang Griyego
- Ang orihinal na manuskrito o teksto ng makaluma o Hellenizers
Bibliya ay sinasabing wala na. Ang kauna- - ay maging matapat sa pagsasalin sa
unahang teksto nito ay nasusulat sa wikang paghahangad na mapanatili ang orihinal na
Aramaic ng Ebreo at ito ang pinaniniwalang diwa at katangian ng kanilang isinasalin
pinagmulan ng salin ni Origen sa wikang kaya naman pinapanatili nila ang paraan ng
Griyego na kilala sa tawag na Septuagint pagpapahayag, at balangkas ng mga
gayon din ang salin ni Jerome sa wikang Latin. pangungusap at idyoma ng wikang isinalin
sa wikang pagsasalinan.
Ang tatlong itinuturing na pinakadakilang salin makabago o Modernizers
ng Bibliya - na nagsasabing ang salin ay dapat nahubdan
Jerome (Latin), na ng mga katangian at idyoma at nabihisan
Luther (Aleman) na ng kakanyahan ng wikang pinagsalinan.
Haring James (Ingles-Inglatera).
Robert Browning
John Wycliffe - ang tagasaling-wika ay kailangang maging
Samantalang ang kauna-unahang salin sa Ingles ng literal hangga’t maaari maliban kung ang
Bibliya ay isinagawa. pagiging literal ay lalabag sa kalikasan ng
wikang pinagsasalinan.
Douai Bible
- Ang unang salin ng mga Katoliko Romano. Robert Bridges
binuo ni Haring James sa pagsasalin ng Bibliya, - na higit na mahalaga ang istilo ng awtor
naging panuntunan na ang pagsasalin ay maging kung ang isang mambabasa ay bumabasa ng
matapat sa orihinal na diwa at kahulugan ng Banal isang salin.
na Kasulatan, dito nga nakilala ang “Authorized Pareho naman ang paniniwala nina Edward
Version”. FitzGerald at Samuel Butler
Ang maituturing naman na pinakahuling salin ng - na alin mang salin ng mga akdang klasika ay
Bibliya ay ang “The New English Bible” (1970) na dapat maging natural ang daloy ng mga
inilimbag ng Oxford University. salita, madaling basahin at unawain.
F.W. Newman sa mga akda ni Homer,
Sa dinami - dami ng mga pagsasaling isinagawa - pinilit niyang mapanatili ang kakanyahan ng
sa Bibliya, kinailangan pa rin ang muling orihinal hangga’t maaari dahil naniniwala siya na
pagsasalin dahil sa mga sumusunod na dahilan: kailangang hindi makaligtaan ng isang mambabasa
(1) Marami nang mga natuklasan ang mga arkeologo na ang akdang binabasa ay isa lamang salin at hindi
na naiiba sa diwang nasasaad sa maraming bahagi orihinal.
ng mga unang salin;
(2) Naging marubdob ang pag-aaral sa larangan ng Sumasalungat naman sa paniniwalang ito si Arnold
linggwistika na siyang naging daan ng pagpapalinaw na tagapagsalin din ni Homer.
ng maraming malabong bahagi ng Bibliya; Ayon sa kanya, ang katapatan sa pagsasalin ay
(3) Ang sinaunang wikang ginamit sa klasikang hindi nangangahulugan ng pagpapaalipin sa
English Bible ay hindi na halos maunawaan ng orihinal na wikang kinasusulatan ng isasalin.
Earl Dominic I. Porcincula
BSGE-1
Cecil Day Lewis
- C. Day Lewis sa kanyang pagsasalin ng
“Aeneid” ni Virgil (na siyang pinakapopular
sa panulaang Latin) sa wikang Ingles, upang
mahuli ng tagapagsalin ang tono at
damdamin, kinakailangang magkaroon ng
ispiritwal na pagkakaugnayan ang awtor
at ang tagapagsalin.
Kasaysayan ng Pagsasaling-wika sa Pilipinas
Limang yugto:
Panahon ng Kastila;
Panahon ng Amerikano;
Panahon ng Patakarang Bilinggwal;
Panahon ng Pagsasalin ng Panitikang Di-Tagalog
Panahon ng Afro-Asian Literature
A. Unang Yugto – Panahon ng mga Kastila
- Ang pagsasaling-wika sa Pilipinas ay nagsimula sa
pangangailangang mapalaganap ng mga mananakop
na Kastila ang relihiyong Iglesia Catolica Romana.
- Kinailangan ang pagsasalin ng mga dasal at mga
akdang panrelihiyon.
- ayon sa kanila higit na nagiging matagumpay ang
pagpapalaganap ng Kristiyanismo sa pamamagitan
ng paggamit ng wika ng mga katutubo at naging
mas katanggap-tanggap sa mga katutubo ang
marinig na ginagamit ng mga prayle ang kanilang
katutubong wika sa pagtuturo ng salita ng Diyos.
Ang ikatlong dahilan na hindi lantarang inihayag ng
mga Kastila ay ang pangamba na kung matuto ang
mga Pilipino ng wikang Kastila ay maging
kasangkapan pa nila ito sa pagkamulat sa totoong
kalagayan ng bansa.
B. Ikalawang Yugto – Panahon ng mga Amerikano Ikaapat na Yugto ng Kasiglahan – Pagsasalin ng
Thomasites
- Sa panahong ito, naging masigla ang
pagsasalin sa wikang pambansa ng mga
akdang klasikang nasa wikang Ingles.
- Edukasyon ang pangunahing patakarang
pinairal ng Amerika kaya naman “bumaha”
sa ating bansa ang iba’t ibang anyo at uri ng
karunungan mula sa Kanluran lalo na sa
larangan ng panitikan.
- Ang pagsasalin sa panahong ito ay isinagawa
sa paraang di-tuwiran, ibig sabihin ang
isinasalin ay hindi ang orihinal na teksto
kundi ang isa na ring salin.
Rolando Tinio
- Isa sa mga tagasaling marami ang naisaling
klasikong akda. Ang mga dulang isinalin niya
ay ipinalabas sa mga piling teatro sa
Kamaynilaan lalo na CCP.
Isang magandang proyekto rin ang isinagawa ng
National Bookstore (1971) kung saan ipinasalin ang
mga popular na nobela at kwentong pandaigdig at
isinaaklat upang magamit sa paaralan. Ang ilang
halimbawa ay ang mga kwentong “Puss N’ Boots”,
“Rapunzel”, “The Little Red Hen” at iba pa.
Ang Goodwill Bookstore naman ay naglathala ng
koleksyon ng mga klasikong sanaysay nina
Aristotle, Aquinas, Kant at iba pa. Ang Children’s
Communication Center naman ay nagsalin at
naglathala ng mga akdang pambata tul ad ng “Mga
Kuwentong Bayan Mula sa Asia, Rama at Sita”,
Palaso ni Wujan”, “Mga Isdang Espada” at iba pa.
Rama at Sita
C. Ikatlong Yugto ng Kasiglahan – Patakarang
Bilinggwal
Ang ikatlong yugto ay ang pagsasalin sa Filipino ng
mga materyales pampaaralan na nasusulat sa Ingles
tulad ng mga aklat, patnubay, sanggunian,
gramatika at iba pa. Kaugnay ito ng pagpapatupad
sa patakarang bilinggwal sa ating sistema ng
edukasyon. Ayon sa Department Order No. 25, s.
1974, higit na marami ang mga kursong ituturo sa
Filipino kaysa Ingles. Nangangahulugan,
samakatwid na lalong dapat pasiglahin ang mga
pagsasalin sa Filipino ng mga kagamitang
pampagtuturong nasusulat sa Ingles. Ang ilan sa
mga halimbawang isinalin sa panahong ito ay ang
mga gabay pampagtuturo sa Science, Home
Economics, Good Manners and Right Conduct,
Health Education, at Music. Isinalin din ang Tagalog
Reference Grammar, Program of the Girl Scouts of
the Philippines at iba pa.
mga Katutubong Panitikang Di-Tagalog
- Kinailangan ang pagsasalin ng mga
katutubong panitikang di-Tagalog upang
makabuo ng panitikang pambansa. Ang
tinatawag nating “pambansang panitikan”
ay panitikan lamang ng mga Tagalog
sapagkat bahagyang-bahagya na itong
kakitaan ng panitikan ng ibang pangkat-
etniko ng bansa. Upang maisakatuparan ito
nagkaroon ng Proyekto sa Pagsasalin ang
LEDCO (Language Education Council of the
Philippines) at SLATE (Secondary Language
Teacher Education) ng DECS at PNU noong
1987 sa tulong ng Ford Foundation.
Inanyayahan sa isang kumperensya ang
kinikilalang mga pangunahing manunulat at
iskolar sa pitong pangunahing wika ng bansa
(Cebuano, Ilocano, Hiligaynon, Bicol, Samar-
Leyte, Pampango at Pangasinan. Pinagdala
sila ng piling materyales na nasusulat sa
kani-kanilang bernakular upang magamit sa
pagsasalin. Sa proyektong ito, nagkaroon din
ng pagsasalin sa ilang Chinese-Filipino
Earl Dominic I. Porcincula
BSGE-1
Literature, Muslim at iba pang panitikan ng
mga minor na wika ng bansa.

Ikalimang Yugto ng Pagsasalin – Pagsasalin ng

Panitikang Afro-Asian
- Ang panahong ito ay nakatuon sa pagsasalin
ng mga panitikang Afro-Asian. Kinailangan
ang pagsasaling ito dahil kasama na sa
kurikulum ng ikalawang taon sa hayskul ang
pagtuturo ng Afro-Asian.

Isagani Cruz
- “Para tayong mahihina ang mga matang mas
madali pang makita ang malayo kaysa mga
likha ng mga kalapit bansa natin.” Ang
pagsasama sa kurikulum ng panitikang Afro-
Asian ay masasabing pagwawasto sa
pagkakamali sapagkat noong mga nakaraang
panahon mas binigyang halaga ang
pagsasalin ng panitikang Kanluranin at hindi
ng panitikan ng mga kalapit na bansa.

Rolando Tino at Behn Cervantes

- ang pagsasalin ng banyagang akdang nasa
larangan ng drama.
Samantala, may ilan ring pangkat o institusyong
nagsasagawa ng mga proyektong pagpapaunlad ng
wikang pambansa, ito ay ang NCCA (National
Commission on Culture and Arts) at PETA
(Philippine Educational Theatre Association).
Isinalin naman ng Komisyon sa Wikang Filipino ang
mga karatula ng iba’t ibang departamento at gusali
ng pamahalaan, dokumento, papeles para sa
kasunduang panlabas, Saligang Batas at iba pa. Sa
kabila ng mga kasiglahang nabanggit, ang
pagsasaling-wika bilang isang sining ay hindi pa
gaanong nakakalayo sa kanyang kuna o duyan, lalo
na kung ihahambing sa antas ng kaunlaran sa
larangang ito sa ibang kalapit-bansa natin sa
Silangang Asia. Ang isa pang hindi naisasagawa
hanggang sa ngayon ay ang paghahanda ng isang
talaan ng mga tagapagsaling-wika o registered
translators. Maaaring isagawa ng Komisyon sa
Wikang Filipino ang paghahanda ng kinakailangang
mga instrumento sa pagsusulit at sistema o
prosedyur sa pagwawasto at iba pang bahagi ng
proseso. Ang pagtatatag ng samahan sa
pagsasaling-wika ay maaaring makatulong nang
malaki sa pagpapasigla ng mga gawain sa
larangang ito.