* Natural lamang na ang mga piyesa ng literatura, lalo

LECTURE 1 nang higit na nakauunlad na mga bansa, ay isalin sa

sariling wika ng mga naiimpluwensyahang bansa

GRESYA
Kaligirang Pangkasaysayan ng Pagsasaling Wika -kinikilalang sentro ng sibilisasyon noon
Paksa: Iskolar ng Syria
1.Depenisyon, kasaysayan at kahalagahan nito -nakaabot sa Baghdad at noon isinalin nila sa
2.Paraan ng pagsasalin Arabiko ang mga sinulat nina Aristotle, Plato, Galen,
Hippocrates at marami pang ibang kilalang pantas at
3. Proseso ng Pagsusuri manunulat
ANO ANG PAGSASALIN? Baghdad
-galing sa salitang ugat na “salin “ -paaralan ng pagsasaling-wika na naging bukal ng
kumukulat na karunungan ng Arabya
- “salin” mula sa salitang Javanese na may ibig sabihin
na “to shift “or “to change” *Dumating ang panahon na nawalan na ng sigla ang
taga-pagsalin iskolarkasi napabaling ang kanilang
-baguhin at paglilipat
kawilihan sa iba na namang bagay na pang
-kasing tanda ng panitikan intelektwal (pagsusulat ng mga artikulong pang
pilosopiya)
PAGSASALING WIKA
Toledo
Paglilipat-diwa
-napalitan nito ang Baghdad bilang sentro ng
-may dalawang wika ang SL (simulaang lingwahe karunungan at ng pagsasaling-wika
source language) at TL (tungohang lingwahe ot target
language) TANYAG SA TOLEDO

Proseso *Adelard

-kinapapalooban ng ibat ibang hakbang, kapag -nagsasalin sa Latin ng Principles at Euclid sa wikang
nagsasalin nagsasagawa tayo nga pahahanda Arabiko
(paghahanda sa materyales na gagamitin, pagbabasa,
*Retines
pag alam pinaglala-anan pagtuoy sa layunin)
-nagsalin sa Latin na Koran noong 1141
Produkto
1200A.D
-resulta, ang tagatangkilik nagbibigay interpretasyon
sa mga salin -umabot sa Toledo ang mga orihinal na teksto sa
wikang Griyego kaya nakapagsasagawa ng tuwirang
Kontekstwal
pagsasalin sa Latin mula sa Griyego
-kinakailangan natin bigyan ng tuon ay hindi aktwal
-Nabawas-bawasan ang mga pagkakamali sa
na proseso kundi ano yong sitwasyon ng taga salin
pagsasalin
Kritikal
-Lumabas ang dakilang salin na “Liber Gestorum et
-dahil kinakailangan nating mailugar kung ano ang Josaphat”
magiging silbi nito, kinakailangan malaman kung ano
BARLAAN AT JOSAPHAT
silbi nito sa ating komunidad ko sa ating lipunan
-kinikilala ng simbahang Latino bilang santo at santa
ANDRONICUS
na dalawang tauhang uliran ang pag-uugali at sa
-isang alipin na taga-Europa pagiging maka- Diyos

-kinikilalang unang tagasaling-wika at isinalin sa -pinaka unang aklat na nailimbag dito sa ating bansa
Latin noong 240 B.C and Odyssey ni Homer na
-di karaniwang natamo na alin mang pagsasalin dahil
naisusulat sa Griyego
ang mga tauhang ito ay likhang isip lamang
NAEVIUS at ENNIUS
12 SIGLO
-gumuwa ng pagsasalin sa Latin ng mga dulang
-panahon ng pagsasalin ng Bibliya
Griyego, tulad ng mga sinulat ni Euripides
-pinakataluktok na panahon ng pagsasaling wika
JOHN WYCLIFF

-kauna-unahang nagsalin ng Bibliya sa Wikang Ingles

CICERO AT CATULUS
-Ang pagsasalin na isinagawa ni Wycliffe ay sinundan
-dakilang manunulat na kilala ring tagasaling-wika
namn nina Tyndale ay Coverdale

MARTIN LUTHER
-kinikilalang isa sa pinakamabuting nagsalin ng
Bibliya sa wikang Aleman
-nagsimulang makilala sa lrangan ng pangdaidig na
panatikan ang bansang Alemania
JACQUES AMYOF
-kinikilalang Prinsipe ng “Pagsasaling Wika “sa
Europa
-Nagsalin ng “Lives Of Famous Greeks and Romans”
(1559) ni Plutarch sa wikang Aleman
JOHN BOUCHIER
-nakilala bilang tagasalin sa Inglatera noong 1467-
1533
-taga pagsalin ng Chronicles ni Froissart
PANAHON NG UNANG ELIZABETH
-unang panahon ng pagsasaling- wika sa Inglatera
PANAHON NG PANGALAWANG ELIZABETH
-kinikilalang pinakataluktok na panahon
*Ang pambansang diwang nangibabaw ng panahon na
yaon ay pakipagsapalaran at pananakop
LAYUNIN
-pagtuklas sa anumang nababago sa panitikan
THOMAS NORTH
-kinikilalang pinaka dakila sa mga tagapagsalin sa
Inglatera
GEORGE CHAPMAN
-nagsalin ng mga isinulat ni Homer na nalathala sa
pagitan ng 1598 at 1616
1603
-lumabas ang salin ni John Florio sa Essay ni
Montaige, isang babasahing itinuturing na
kasinghusay ng Plutarch ni North.
1612
-isinalin ni Thomas Shelton and Don Quixote
17 SIGLO
-maituturing na tulad din ng halos dalawang siglo na
kinawiwilihan ay ang pag-aaral at pagsasalin ng mga
literatura ng ibang bansa
*Ang salin ni Hobbes sa Thuaydide at Homer ay hindi
gaanong nagustuhan ng mambabasa gayundin ang
salin ni John Dryden sa Jevenal at Virgil
JOHN DRYDEN
-ibibilang na isa sa mahusay na tagapagsalin
-kauna-unahang kumilala ang pagsasaling-wika ay
isang sining
TYTLER (1792) ESSAY PRINCIPLE OF
TRANSLATION
Panuturan sa Pagkilatis ng Isang Salin
1.Ang salin ay katulad ng orihinal sa diwa
2.Ang estilo at paraan ng pagsulat ay kailangang
katulad ng sa orhihinal
3.Kinakailanganng magtaglay ng “luwang at dulas” ng
pananlitang tulad ng sa orihinal upang hanggat maari
ay maparang orihinal
19 SIGLO
THOMAS CARLYLE
-nagsalin ng Wilhelm Meister ni Goethe
-dahil sa kanya, nagsimulang pagtuunang-pansin ng
mga paaralan ang panitikang ng Alemanya
WILHELM MEISTER NI JOHAN WOLFGANG VON
GOETHE
-nagpapatunay sa mga mambabasang Ingles na
mayroon din namang mga henyong manunulat sa
Alemanya
RUBAIYAT NI OMAR KHAYYAM
-salin nangibabaw sa lahat at maaring naging
dakilang salin
-dito nagsimulang mauso ang isang uri ng saknong sa
tula na may apat na pentametri na ang ikatlong linya
ay hindi magkatugma
EDWARD FRITZGERALD
-hindi tinangkang isalin nang literal ang Rubaiyat ni
Omar Khayyam
-Sinikap niyang mapanitili ang likas na kagandahang
estetiko ng mga mambabasa
ON TRANSLATING HOMER NI MATTHEW ARNOLD
-isang sanaysay na tumatalakay sa isang simulain na
ang isang salin ay kailangang magtaglay ng bisang
katulad sa orihinal
FRANCIS WILLIAM NEWMAN
-ang isang salin ay kailangang matapat sa orihinal, na
kailangang madama ng bumabasa na ang kanyang
binabasa ay isang salin at hindi orihinal
20 SIGLO
-ang mga nagsasalin ay sahol sa inpirasyon at ang
pangunahing layunin na lamang ay dami at hindi uri
KASALUKUYAN….
-lahat halos ng bansa sa daigdig ay patuloy sa
lansakang pagsasalin sa kani-kanilang wika ng mga
mahuhusay na akdang nasusulat sa ibat-ibang wika
sa layuninng maihatid sa nakakaraming bahagi ng
mga mambabasa ang makabagong pananaw sa
panitikan
-nagkakaroon din ng mga pagsasalin upang makaabot
sa higit nakararaming mamayan ang mga bagong
kaalaman at karunungan buhat sa ibang bansa na
karaniwan ay higit na mauunlad
-isa na sa mga bansang ito and bansa natin, ang
yaman ng pangdaigdig ng panitikan ay nasusulat sa
higit na maunlad na wika ng higit na maunlad na
mababasa kung kaya sa mamapansin natin ang mga
aklat na kadalasan ang naglalaman ng mga bagong
kaalaman ay kinakailangan pa nating isalin sa ating
sariling wika upang malaman din ito ng mga
mamayan mapapatunayan iyon sa ibat-ibang
literatura disiplina ng karunungan na ginagamit ng
mga Pilipino sa pagdukal ng karunungan

-marami-rami ang pagtatangkang maisagawa sa

pagsasalin lalo na sa mga akdang klasika sa Pilipinas
nakaparami, subalit katulad ng kasaysayan ng ibat-
ibang bansang nagsimula pa lamang sa mga
larangang ito sa pagsaling wika karamihan
sinasabing mga salin ay nangngangailangan pa ng
mga pamaraang agham na hango sa karanasan at
kasanyan ng mga nauna sa larangan ito
KASAYSAYANG NG PAGSASALIN SA BIBLYA

*Trivia –the bible has been translated to 689

languanges
Bibliya- hindi maiiwasang mabanggit kapag
pagsasaling-wika ang pinag uusapan
OLD ENGLISH BIBLE

“How can this be… when I have no husband?”

New English Bible

“How can this be… I am still a vigin ?”


LECTURE 2
KASAYSAYAN NG PAGSASALIN SA BIBLIYA
Bibliya—Bakit Napakarami?
Bakit napakaraming bersiyon o salin ng Bibliya sa
ngayon? Sa palagay mo, ang mga bagong bersiyon ba
ay makatutulong sa iyo na maunawaan ang Bibliya o
hindi? Para masagot iyan, alamin muna ang
pinagmulan ng mga ito.
Pero sino ang orihinal na sumulat ng Bibliya, at
kailan?
ANG ORIHINAL NA BIBLIYA
Karaniwan nang nahahati sa dalawang bahagi ang
Bibliya. Ang unang bahagi ay may 39 na aklat na
naglalaman ng “mga sagradong kapahayagan ng
Diyos.” (Roma 3:2) Pinatnubayan ng Diyos ang tapat
na mga lalaki para isulat ang mga aklat na ito sa loob
ng mahabang panahon—mga 1,100 taon mula 1513
B.C.E. hanggang pagkaraan ng 443 B.C.E. Halos sa
wikang Hebreo isinulat ang bahaging ito, kaya
tinawag itong Hebreong Kasulatan, na kilalá rin
bilang Lumang Tipan.
Ang ikalawang bahagi ay may 27 aklat na “salita [rin]
ng Diyos.” (1 Tesalonica 2:13) Pinatnubayan ng Diyos
ang tapat na mga alagad ni Jesu-Kristo para isulat ang
mga aklat na ito sa loob ng mas maikling panahon—
mga 60 taon mula noong mga 41 C.E. hanggang 98
C.E. Halos sa wikang Griego naman isinulat ang
bahaging ito, kaya tinawag itong Kristiyanong
Griegong Kasulatan, na kilalá rin bilang Bagong
Tipan.
Ang 66 na kinasihang aklat na ito ang bumubuo sa
kumpletong Bibliya—ang mensahe ng Diyos sa mga
tao. Pero bakit gumawa pa ng karagdagang mga salin
ng Bibliya? Ito ang tatlo sa mga pangunahing dahilan.
-Para mabasa ng mga tao ang Bibliya sa sarili nilang
wika.
-Para alisin ang mga pagkakamaling nagawa ng mga
tagakopya at maibalik ang orihinal na nilalaman ng
Bibliya.
-Para i-update ang mga lumang salita.
Tingnan ang kaugnayan ng mga ito sa naunang
dalawang salin.
ANG GRIEGONG SEPTUAGINT
Mga 300 taon bago ang panahon ni Jesus, isinasalin
na ng mga Judiong iskolar ang Hebreong Kasulatan sa
wikang Griego. Nakilala ito
bilang Griegong Septuagint. Bakit ito ginawa? Para
ang maraming Judio, na nagsasalita na noon ng
Griego imbes na Hebreo, ay makapagbasa pa rin ng
“banal na mga kasulatan.”—2 Timoteo 3:15.
Nakatulong din ang Septuagint sa milyon-milyong di-
Judiong nagsasalita ng Griego para malaman kung
ano ang itinuturo ng Bibliya. Paano? “Mula noong
kalagitnaan ng unang siglo,” ang sabi ng propesor na
si W. F. Howard, “naging Bibliya ito ng Simbahang
Kristiyano, na ang mga misyonero ay nagpupunta sa
mga sinagoga para ‘patunayan mula sa kasulatan na
si Jesus ang Mesiyas.’” (Gawa 17:3, 4; 20:20) Iyan ang
isang dahilan kung bakit, di-nagtagal, maraming Judio
ang “nawalan ng interes sa Septuagint,” ayon sa
iskolar ng Bibliya na si F. F. Bruce.
Habang unti-unting nakukumpleto ng mga alagad ni
Jesus ang mga aklat ng Kristiyanong Griegong
Kasulatan, isinasama nila ang mga ito sa saling
Septuagint ng Hebreong Kasulatan. Ito ang bumuo sa
kumpletong Bibliya natin ngayon.
ANG LATIN VULGATE
Mga 300 taon matapos makumpleto ang Bibliya,
isinalin ng relihiyosong iskolar na si Jerome ang
Bibliya sa wikang Latin, na nang maglaon ay
naging Latin Vulgate. Mayroon nang iba’t ibang anyo
ng salin noon sa wikang Latin, kaya bakit kailangan
pa ng bago? Gustong itama ni Jerome ang “maling
mga salin, kitang-kitang mga pagkakamali, at ang di-
kinakailangang pagdaragdag at pag-aalis,” ang sabi
ng The International Standard Bible Encyclopedia.
Marami sa mga pagkakamaling iyon ay naitama ni
Jerome. Pero nang maglaon, ang mga lider ng
simbahan ay nakagawa ng napakalaking
pagkakamali! Idineklara nilang ang Latin Vulgate lang
ang aprobadong salin ng Bibliya, at tumagal ito nang
daan-daang taon! Hindi nakatulong ang Vulgate sa
ordinaryong mga tao para maunawaan ang Bibliya,
dahil nang maglaon, hindi na naiintindihan ng
marami ang wikang Latin.
DUMAMI ANG MGA BAGONG SALIN
Patuloy na gumawa ang mga tao ng iba pang salin ng
Bibliya—gaya ng kilaláng Syriac Peshitta noong mga
ikalimang siglo C.E. Pero noon lang ika-14 na siglo
gumawa ng higit na pagsisikap para maraming
ordinaryong tao ang magkaroon ng Kasulatan sa
sarili nilang wika.
Sa England, sa pagtatapos ng ika-14 na siglo,
sinimulan ni John Wycliffe ang paglaya mula sa patay
na wika sa pamamagitan ng pagsasalin ng Bibliya sa
Ingles, ang wikang naiintindihan ng ordinaryong mga
tao. Di-nagtagal, dahil sa paraan ng pag-iimprenta ni
Johannes Gutenberg, ang mga iskolar ng Bibliya ay
nakagawa at nakapamahagi ng mga bagong bersiyon
ng Bibliya sa maraming wika sa buong Europa.
Nang dumami ang salin sa Ingles, kinuwestiyon ng
mga kritiko kung bakit kailangan pang gumawa ng
iba’t ibang bersiyon sa wika ring iyon. Isinulat ni John
Lewis, isang klerigong Ingles noong ika-18 siglo: “Ang
wika ay lumilipas at hindi na naiintindihan, kaya
kailangang suriin ang lumang mga Salin para
rebisahin ang mga ito sa Wika na ginagamit sa
kasalukuyan para maunawaan ng bagong
henerasyon.”
Ang mga iskolar ng Bibliya ngayon ay nasa mas
magandang kalagayan para suriin ang lumang mga
salin. Mas nauunawaan nila ang sinaunang mga wika
ng Bibliya, at mayroon silang mahahalagang
sinaunang manuskrito ng Bibliya na kamakailan lang
natagpuan. Makatutulong ang mga ito na mas
matiyak ang orihinal na nilalaman ng Bibliya.
Kaya napakahalaga ng mga bagong bersiyon ng sa mga palimbagan sa Europa.”—The Book. A History
Bibliya. Siyempre pa, kailangang mag-ingat pagdating of the Bible.
sa ilang bersiyon ng Bibliya. * Pero kung ang mga
Kaya nabago ba ang Bibliya? Hinding-hindi!
nagrerebisa ng bagong bersiyon ng Bibliya ay
pinakikilos ng pag-ibig sa Diyos, talagang magiging
kapaki-pakinabang para sa atin ang kanilang salin.

ANG SAGRADONG PANGALAN NG DIYOS SA

BIBLIYA

- Ginagamit ng Bagong Sanlibutang Salin ng Banal na

Kasulatan ang sagradong pangalan ng Diyos, Jehova,
sa Hebreong Kasulatan at sa Kristiyanong Griegong
Kasulatan. Pero hindi ito ginagamit ng maraming
Bibliya sa modernong Ingles. Ang ginagamit ng mga
ito ay “Panginoon.” Ang isang dahilan, ayon sa ilang
tagapagsalin, ay dahil hindi lumitaw ang personal na
pangalan ng Diyos, na kinakatawanan ng
Tetragrammaton (YHWH), sa Griegong Septuagint na
salin ng Hebreong Kasulatan. Pero totoo kaya ito?

-Noong kalagitnaan ng ika-20 siglo, natagpuan ang

ilang matatandang piraso ng Septuagint na umiiral na
noong panahon ni Jesus. Makikita roon ang
sagradong pangalan ng Diyos na nakasulat sa mga
letrang Hebreo. Lumilitaw na nang maglaon, inalis ng
mga tagakopya ang banal na pangalan at pinalitan ito
ng Kyʹri·os—ang salitang Griego para sa “Panginoon.”
Ibinalik ng Bagong Sanlibutang Salin ang banal na
pangalan sa tamang dako nito sa Kasulatan.

NABAGO BA ANG BIBLIYA?

Ang mga tagakopya ng Bibliya ay nagkakamali rin.

Pero wala sa mga pagkakamaling iyon ang bumago sa
nilalaman nito. “Ang pangunahing mga doktrina ng
pananampalatayang Kristiyano ay hindi nakabatay sa
maling interpretasyon.”—Our Bible and the Ancient
Manuscripts.

Ang mga tagakopyang Judio ang may pinakakaunting

pagkakamali. “Ang mga eskribang Judio noong
unang-siglong Kristiyano ay paulit-ulit na kumopya
ng nilalaman ng Bibliyang Hebreo nang halos walang
pagkakamali.”—Second Thoughts on the Dead Sea
Scrolls.

Halimbawa, ang balumbon ng Isaias na kasama sa

natagpuang Dead Sea Scrolls ay mas matanda nang
1,000 taon kaysa sa mga manuskritong ginagamit
bago ito matagpuan. Paano ito maihahambing sa
manuskrito sa ngayon? “Bihirang-bihirang may
naidagdag o naalis na salita.”—The Book. A History of
the Bible.

Ang mga pagkakamali—gaya ng napagpalit na mga

letra, salita, o parirala—na nagawa ng di-maingat na
mga tagakopya ay madali na ngayong matukoy at
maitama. “Walang ibang sinaunang panitikan sa
mundo ang may napakaraming matitibay na
ebidensiyang gaya ng sa Bagong Tipan.”—The Books
and the Parchments.

“Talagang makatitiyak ang palaisip na mga

mananampalataya na kahit ang pinakaunang mga
papiro ng Bibliya mula sa Ehipto at ang mga
manuskrito ay halos walang pagkakaiba sa kabila ng
paulit-ulit na pagkopya at pag-iimprenta sa mga ito

LECTURE 3
MGA SIMULAIN SA PAGSASALING-WIKA
1.Literal-magtaglay na katumbas na mga salita sa
orihinal
Idyomatiko-magtaglay ng katumbas na diwa sa
orihinal
2.Maging himig ng orhinal kapag binasa
-Makilalang salin kapag binasa
3. Manatili ang estilo ng orihinal na awtor
-Lumitaw and estilo ng tagapagsalin
4.Maging himig kapanahon ng orihinal ma awtor
-Maging himig kapanahon ng tagapagsalin
5.Maaring may bawas, dagdag, o pagbabago sa diwa
-Hindi dapat bawasan, dadagdagan, o baguhin sa
diwa
6. Maging patula ang salin ng tula
-Maging pasalaysay ang salin ng tula
ILANG BAGAY NA DAPAT TANDAAN HINGGIL SA
WIKA KAPAG NAGSASALING-WIKA
1.MAGKABUHOL ANG WIKA AT KULTURA
-bawat wika ay nakaugat sa kultura ng mga likas na
gumgamit nito
2.NATATANGI ANG WIKA
-bawat wika ay may kani-kaniyang natatanging
kakanyahan
3.NAUUNAWAN AT KATANGGAP-TANGAP
-upang maging mabuting salin, kailangang
maunawaan at tanggapin ng pinag-uukulang pangkat
na gagamit nito.
4. PAGPAPAHALAGA SA FILIPINO
-bigyan ng higit na pagpapahalaga ang uri ng Filipino
na kasalukuyang sinasalita ng bayan.
5. HINDI NA BABAGUHIN KAPAG UNIBERSAL NA
GAMIT
-ang mga daglat at akronim, gayundin ang mga
pormula, na masasabing unibersal na ang gamit ay
hindi na kailangang baguhin pa upang umayon sa
baybay ng katumbas sa Filipino
6.GAMITIN ANG ALIN MAN SA TINATANGGAP
-kung may pagkakataon na higit sa isang maaring
ipanumbas sa isang katawagang isinasalin, na ang
lahat naman ay pawing tatatanggap na katumbas at
pagkatapos ay ilagay sa talababa ang iba bilang mga
kahulugan
7.MAGTIPID
-sa pagsasalin, laging isaisip ang pagtitipid ng mga
salita
8.KUNG WALANG MAITUMBAS, MAGHANAP NG
PARAAN
Gawin ang Sumusunod:
1.hiramin ang salita at baybayin ito ayon sa ating
palabaybayan
2.alamin ang sinonimo o kahukugan ng salita
3.alamin ang katumbas na salita sa Kastila
4. alamin ang katumbas na salita sa mga principal na
katutubo
5.lumikha
9.HUMANAP NG IBA
-kung magkakaroon ng ibang pakahulugan sa
itutumbas na salita, humanap ng ibang maaring ipalit
dito
10.IWASAN ANG MAY KAANYO
-hanggat magagawa ay iwasan ang paggamit ng
panumbas na may kaanyo sa ibang wika sa Pilipinas
ngunit hindi kakahulugan (homonimo)
11.GUMAWA NG PRAAN KAPAG NAHIHIRAPAN
-kung may kahirapang isalin ang pamagat. isalin ito
pagkatapos maisalinang buong teksto ng materyales
na isinasalin
12.MAY TIYAK KAHULUGAN
-nagkakaroon lamang ng tikyak na kahulugan ang
isang salita kapay itoy maging bahagi ng
pangungusap.
13.GAMITAN NG EUPEMISMO
-may mga pagkakataon na ang isang kaisipan na
ipinapahayg nang tahasan sa Ingles ay kailangang
gamitan ng eupemismong salita sa Filipino upang
hindi pangit sa pandinig
14.PANGGAYA O PANGHIHIRAM
-ang kawalan lubos na tiwala sa likas na kakayahan
ng wikang pinagsasalinan ay nauuwi sa panggagaya o
panghihiram hindi lang ng mga salita kundi pati mga
idyoma, katutubong paraan ng pagpapahayag,
balangkas ng pangungusap, sa wikang isinasalin.
15.SIKAPING MAUUNAWAAN AT TATANGGAPIN
-sapagkat hindi pa estandardisado ang wikang
Filipino, sikaping ang mga salitang gagamitin sa salin
ay yaong mga salitang mauunawaan at tatanggapin
ng higit na nakararami
16.HIGIT NA PAGPAPAHALAGA SA WIKANG
SINASALITA
-bigyan ng higit na pagpapahalaga ang wikang
kasalukuyang sinsalita ng bayan kaysa wikang
nakasulat
17.ISIP-ISIP
-sa pagpili ng salita, isiping lagi kung alin ang sa
palagay ng tagapagsalin ay higit na gamitin
18.KAISAHAN
-isaalang-alang ang kaisahan sa porma ng mga 3.pagkuha ng dugo sa isang tao o hayop at paglilipat o
salitang hinihiram sa ibang wika paglalagay nito sa iba upang mapalitan ang nawalang
dugo
19. HINIDI KAILANGANG ILIPAT

-ang sariling kakanyahan ng wikang isinasalin ay 4.pagsulat o pagsasabi anoman sa ibang wika
hindi kailangang ilipat sa pinagsaling wika
IDEOLOHIYA NG PAGSASALIN/ DIZON/ 1998
KAHULUGAN AT PAPAPAKAHULUGAN NG
PAGSASALIN -ang gawaing pagsasalin ay kinsasangkutan ng
paglilipat ng isang tekstong nakasulat sa isang wika
1.Paglalahad ng orihinal na ideya sa katumbas na patungo sa iba at particular na wika
wika
PAGLALAGOM NI ROMAN JACOBSON NG GWAING
2.Isang pagtatangkang mabigyang pakahulugan ang
PAGSASALIN SA TATLONG LARANGAN
diwa ng orihinal na akda sa ibang wika.
3.Paglilipat wika ng konsepto at paraan ng Interlingual
pagpapahayag mula sa orihinal na wika.
-paglilipat ng mga tanda ng isang wika patungo sa
4. Sining na matapat na pagbibigay kahulugan at mga parehong tanda ng parehong wika
pakahulugan ng isinasaad sa ibang wika mula
orihinal na wika Intralingual
5.Pagpapalit ng tekstuwal na material mula sa -kapag inintepreta ang mga tanda ng batayang wika
orihinal na wika batay sa tanda ng wikang ipinagsasalin
6. Paglapat ng katumbas na kahulugan ng isang akda
Intersemiotic
o sulatin mula orihinal na kultura patungong ibang
kultura
-yung paglilipat mula sa wikang pasalita tungo sa
7.Pagtutumbas ng diwa sa diwa ng orhinal na wika Sistema ng di pasalita na mga tanda
patungong paglilipatang wika
8.Paglalahad ng pinakamalapit na natural na
katumbas ng orihinal na kahulugan ng mensahe mula
sa orihinal na wika patungong pagliliptang wika
MGA PAGSASALIN MULA SA WIKANG ILOKO SA
9. Sistematikong paraan ng palilipat-diwa mula sa WIKANG PAMBANSA /SILIPAN/NEWMARK 1988
isang wika patungong ibang wika
-Ang pagsasalin ay ang paglilipat ng kahulugan ng
10. Pagpapahayag ng orihinal na diwa ng isang
teksto sa ibang wika sa parang ayon sa intensiyon ng
sulatin sa ibang wika
awtor ng teksto
11.Paglilipat ng diwa ng orihinal na sulatin sa ibang
wika gamit ang parehong paraan at estilo ng pagsulat NIDA AT TABER / 1982
nito
-Reproduksyon ito sa tagatanggap (target) na wika
12.Paglilipat ng diwa, estilo at paraan ng ng pinaka malapit na natural at katumbas ng orhinal
pagpapahayag mula orihinal na wika patungong na wika, una ayon sa kahulugan at pangalawa, ayon
ibang wika. sa estilo
13.Paglilipat wika ng mga elementong lingguwistika
C.RABIN, J.C CATFOR, M.LACSON, T.SAVORY, ATBP.
at panitikan ng anumang sulatin o akda na saklaw ng
(mga dalubhasa sa larangan ng pagsasalin)
karunungan ng tao.

14.Pagbabagong wika ng isang ideya o konsepto mula -intended and presumed to convey the same meaning
sa orihinal na wika nito
-equivalent textual material
15.Pagtutumbas ng estilo at paraan ng pagpapahayag
ng mensahe ng orihinal na piyesa patungong ibang -a text which communicates the same messages
wika
-equivalence of thought
DIKSYUNARYO NG WIKANG FILIPINO SENTENYAL
EDITION (1998 ng Komisyon ng Wikang Filipino) SALIN

-mayroong apat na kahulugan para sa salitang -naghahatid ng parehong kahulugan, katumbas na

pagsasalin teksto, parehong menahe at katumbas na diwa ng
materyak na isinasalin
1.paglipat sa ibang lagyan
DALAWANG WIKANG NASASANGKOT SA
2.muling pagsulat o pagmakinilya anoman sa ibang PAGSASALIN
papel; pagkopya, pagsipi
-isinalin
-pinagsasalinan
6 ANTAS NG PAGSASALING WIKA
1.Karaniwang Salin
-gumagamit ng karaniwang pangungusap na
madaling mauunawaan ng karaniwang mambabasa
2.Pampanitikan
-mataas na uring pagsasaling wika na nagpapahalaga
sa timbang na bigat ng impormasyon at estilo ng
pagkakasulat, mahirap siya kasi nga may mga
nakatagong mensahe may mga estilo ng awtor na
hindi natin daling makuha kung ano yung kanyang
ipinapahiwatig
3.Idyomatiko
-nagpapahalaga sa pragmatiks at simbolong kultural
sa pagpili ng mga itutumbas na salita. Napakahala
nito dahil kinakailangan natin hind imaging literal
yung ating pagsasalin dahil
Halimbawa:
“Break a leg”- senyales na goodluck
“Bring home the bacon”
4.Teknikal at Pang-agham
-nakapokus sa ugnayan ng impormasyong pang
agham at epekto nito sa intitusyong panlipunan,
kapag nagsasalin tayo ng mga tekstong teknikal at
pang- agham ito napaka kritikal kadalasan sa mga
nagsasagawa ng mga pagsasalin na ito ay napapa-
bilang din sa gayunding disiplina
5, Malikhaing Pagsasalin
-pagpapahalaga bagong kaisipan, estilo o paraan ng
paglikha ng sining. Dito namn ay nakadepende sa atin
sa kung papaano natin maipapahayag yung ating
salin sa pinaka malikhaing paraan na alam natin
maari natin isalin yung kanyang pahayag sa isang
sayaw o kanta
6.Mapanuring Pagsasalin
-nakatutok sa pagpapakahulugan kaysa pagtutumbas
lamang ng mga salin, dito mahalaga na tutukan yung
mga pahayag kasi kinakailangan natin suriin kung
anon ga ba talaga ang ideya nito hindi yung
kakasingkahulugan ng mga salita kundi ano yung
pagpapakahulugan yung ideya mismo ng ating
isasalin
BAKIT MAHALAGA ANG PAGSASALIN?
-para maunawang natin kung K-drama na
pinapanood natin
-kapag wala ito ay hindi tayo wastong magagamit ng
mga produkto na gusto nating gamitin
-para maibahagi sa ibang tao na mas
nangangailangan ng kaalaman upang maunawaan ng
isang pahayag o isang usapin gamit ang kanilag
sariling wika
-mahalaga ito sa inter barangay or inter-etnikong
komnikasyon upang ayusin ang mga gusot sa pagitan
ng mga magkaka-away na tribu at barangay.
Mahalaga ito sa kanilang kabuhayan tulad ng barter
system o sa pagpapalitan ng mga kalakal
-dito natin makikita ang ugnayang pang-komirsyo ng
dalawa o higit pang bansa. Ito yung pagpapa-iral ng
kapangyarihan at kamulatang panrelihiyon
-sa pamamagitan nagpapasalin ay nakikilala natin
ang ibat-ibang kultura na mula sa ibat-ibang bansa
-upang madaling maunawaan o matutuhan at sa
gayon ay makinabangan ng mga masang Pilipino ang
mga bagong teknolohiya mula sa mga dayuhan sa
pamamagitan ng pagsasalin dito ay malalaman natin
kung ano yung gamit ng makabagong teknolohiya
-ang kahalagahan ng pagsasalin sa pagsulong o
pagyabong ng wikang Pambansa o sa
intelektwalisasyon nito, kapag tayo ay nagkakaroon
ng pagsasalin ng wika syempre nagkakaroon din tayo
ng intlektwalisasyon sa ating wika nagkakaroon ng
mga bagong vocabulary. Nagkakaroon ng
pagpapayaman ng ating vocabulary sa buong bansa
-nakapahalaga ng pagsasaling wika upang mailapat
ang mga naimbak na karunungan na nasa mga aklat
na nasusulat sa ibang wika tumutulong din ang
pagsasalin na magkaroon ng mga bagong
impormasyong kultural ang mga scholar na nababasa
ng salin. Ang pag introduce ng bagong konseptong
produkto ng pagsasalin ay nakatutulong sa
intelektwaisasyon na nabibigay talaga ng panibagong
kaalaman, yumayaman ang kultura ng Filipino sa
pagbabago ng mga leksikon
KAHALAGAHAN NG PAGSASALIN SA WIKANG
FILIPINO NG MGA PANANALIKSIK AT
MALIKHAING AKDA MULA SA IBA’T-IBANG WIKA
SA PILIPINAS S
RECALL:
-binubuo ang pilipinas ng mahigit na 7,000 mg isla
-pinaghihiwalay ang iba’t-ibang Pilipino ng mga
bundok, ilog at dagat
-dahil sa paghiwa-hiwalay nagkaroon ng
makakaibang-ibanf wika’t kultura at pangkat etniko
-mayroon tayong mahigit na isang daang wika
-ginagamit ang wikang Filipino ang wikang Pambansa
upang magkaintindihan
-lingua franca (Filipino) -ang wika naiintindihan ng
ibat-ibang grupo ng tao nay may kanya-kanyang wika
Mahirap na nga kayang magkaunawaan at
magkaisa kung marami at iba-iba tayo ?
-marami at iba-iba tayo pero mayroon tayong sapat
na pagkakatulad para magkaisa
-pinakpakita mismo ng wikang Filipino
pagkakaisa natin sa gitna ng pagkaiba-iba natin
Magkakapatid na wika ang mga wika sa Pilipinas,
marami ang pagkakatulad sa:
ang -romantikong pag-ibig at pagkasawi
Bigkis nating mga Pilipino ang pagkakatulad-tulad
natin na makikita natin sa ating kani-kaniyang mga
panitikan.

-sintax Kahalagahan

-morpolohiya -mapapayaman natin ang wikang Filipino mismo sa

pamamagitan ng pag-ambag dito ng mga salita mula
-lexicon sa mga wika natin magiging mas Pambansa ang
wikang Filipino kung magiging bahagi ng nito ang
PAGSASALIN mga salita mula sa ibat ibang wika natin

-paglilipat wika (ililipat mula sa isang wika tungo sa -kailangan nating maisalin sa wikang Filipino ang ibat
isang wika ang isang teksto o akda) ibang akdang pampanitikan mula sa ibat ibang wika
sa Pilipinas para sa pagpapatibay ng ating pagkakaisa
-hindi masilimuot ang gawain ng pagsasalin kapag
bilang isang bansa
inuwa natin bilang paglilipat
*Dahil sa pagtuloy nating pakikipag-usap/pag-
BAKIT MAHALAGA ANG PAGSASALIN?
uusap mula sa mga wika natin tungo sa wikang
Pambansa, mula sa panitikan ng ibat-ibang grupong
-mahalgang maisalin ang ibat-ibang saliksik ng mga
etniko tungo sa pambansang panitikan natin, mas
Pilipinong siyentipiko tungo sa wikang Pambansa
mapapatibay natin ang ating bansa bilang iisang
upang maging aksesibol ang kaalaman sa bawat
bayan.
saliksik sa lahat ng Pilipino

-maibabahagi natin sa bawat isa ang kasangkapan ng

kaalaman sa buhay, kaya’t mahalaga at
makatarungan na magig aksesibol na sa ahat ng
Pilipino ang kaalaman mula sa mga saliksik ng mga
siyentipikong Pilipino

Kaalamang tulad ng:

>anu-anong halaman ang maaring tumubo sa kung

anong uring lpa

>paano mabisang magpatubo ng kung anong

halaman o prutas

>paano gumawa ng sabon?

>paano makakapag-ambag sa pangangalasa sa

kalikasan

>at marami pang ibang kaalaman sa mga

pananaliksik ng mg siyentipiko at eksperto natin sa
ibat ibang laranngan ng kaalaman

-ang ppagsasalin sa wikang Filipino ay pagtitiyak na

ma aaccess ng mga Pilipino ang mga kaalaman ng pag
aaral ng mga siyentipiko at eksperto natin mula sa
ibat-ibang dsiplina

PAGSASALIN NG PANITIKAN MULA SA IBA’T-

IBANG WIKA TUNGO SA WIKANG FIIPINO

Panitikan-tambakan, daluyan, hango-an ng sarili

natin naririto ang ating paniniwala, pah-uugali,
pakikipah-ugnayan, karanasan, ala-ala ng bayan.

Mga Karanasan nasa Panitikan natin

-laban sa pananakop

-bagyo at baha

-pag-alis ng sariling banwa

LECTURE 4
PAGSASALIN: AGHAM BA O SINING
-kung ang mga awtor at dalubhasa as laragan ng
pagsasalin ay nagkakaisa sa pagsasabing diwa,
kahulugan, at mensahe ang isinalin sa ibang wika,
nagkakaiba naman ang kanilang opinion sa kung
agham ba ito o sining.
pagkakaiba sa opinyon
 Toward a Science of Translating - Eugene
Nida (1964)
 The Art of Translation - Theodore Savory
(1959)
 Sining ng Pagsasalingwika - Alfonso
Santiago (1994)
Contemporary Theories ni Gentzler (1951)
 Ang pagdelop ni Nida ng agham ng pagsasalin
ay udyok ng personal na hindi pagkagusto sa
nakikita niyang classical revival sa ika-19 na
dantaon, pagbibigay-diin sa katumpakang
teknikal, pagsunod sa anyo, at literal na
pagpapakahulugan kaugnay ng kanyang
gawaing pagsasalin ng bibliya na noong una
ay practice oriented.
 Batid ni Nida ang walang sistemang katangian
ng lapit na practice-oriented kaya tinangka
niyang maagham na ibalideyt ang kanyang
metodolohiya at gamitin ito sa pagsasalin sa
kalahatan. (maagham)
"...though no one will deny the artistic elements in
good translating, linguist and philologist are
becoming increasingly aware that the process of
translation area amenable to rigorous description."
Nida, 1964
Agham ng pagsasaling-wika
 Kung ang lingguwistika, aniya ay mauuring
descriptive science, ang paglilipat ng mensahe
mula sa isang wika tungo sa ibang wika ay
maaari ring ituring na isang siyentipiko o
makaagham na paglalarawan.
Agham o sining?
 Ang isang taong nagpipilit na ang pagsasaling-
wika ay isang sining at wala nang iba pa ay
maaaring nagiging paimbabaw ang kanyang
pagsusuri sa kanyang ginawa.
 Ang isang taong yumayakap sa paniniwalang
ang pagsasaling-wika ay isang agham at wala
nang iba pa ay hindi marahil napag-aralan
nang husto ang kanyang ginagawa upang
mapahalagahan ang makasining na aspekto ng
pagsasalin
Kung may sining man ng pagsusulat, sa
pagsasaling-wika ay wala sapagkat isinalin lamang
ang isang likhang-sining. –Mula sa mga hindi
naniniwala na ang pagsasaling-wika ay isang
sining
The contention that translation is an art will be
admitted without hesitation by all who have had
much experience of the work of translating; there
may be others who will not so readily agree (but) a
sound method is to compare the task of translating
in all its forms with the universally acknowledged
arts of painting and drawing. They will be found to
be parallel, step by step. Savory, 1959
Sining ng pagsasaling-wika
 Ipinaliwanag ni Savory na sa pagpinpinta, ang
maling kulay o laki ng isang guhit ay katumbas
ng isang maling salita sa pagsasaling-wika; na
pagkakamali sa dimensyon, sukat o proporsyon
ng alinmang bahagi ng larawan ay katumbas ng
pagkakamali sa pagbibigay-kahulugan sa tunay
na diwa ng isang parirala. (Mula sa aklat ni
Santiago)
Agham o sining?
 Ang bihasang tagapagsalin ay maaaring
makagawa ng isang saling tuluyan nang hindi
nawawalang lubusan ang himig o "musika" ng
orihinal.
 Ang salin ng mga literatura sa agham at iba
pang paksang teknikal ay maihahambing sa mga
larawan na kuha ng litratista. Ito'y matapat,
tiyak, sapagkat ang mahalaga sa mga ito ay ang
nilalaman o diwa at hindi ang estilo ng awtor.
PAGSASALIN: Parehong agham at sining
MGA KATANGIAN NG TAGASALIN BASE
KAY NIDA AT SAVORY
1.Sapat na kaalaman sa dalawang wikang kasangkot
sa pagsalin.
 sapat na kaalaman sa gramatika ng dalawang
wikang kasangkot sa pagsasalin .
 sapat na kakayahan sa pampanitikang paraan
ng pagpapahayag
2. Sapat na kaalaman sa paksang isasalin
 Makatutulong din ng malaki sa pag-unawa
ng paksa ang pakikipag-unayan ng tagasalin
sa awtor (kung posible)
  Higit na mabuting may kaalaman tungkol sa Halimbawa:
konsepto ng register at sa mga varyasyon
Trade between nations is called international
nito.
trade.
3. Sapat na kaalaman sa kultura ng dalawang
Pagkakalakalan ng mga bansa ay tinatawag
bansang kaugnay sa pagsasalin.
na kalakalang pang-internasyonal (Salin nang
 Alinmang wika ay nakabuhal sa kultura ng hindi isasaalang-alang ang kakanyahan ng wika)
mga taong likas na gumagamit nito.

Kapag ang isang pang ngalan ay nasa simula ng

Kaalamang Istruktural ng Wika pangungusap, ito ay kinikilalang lagyan ng ‘ang’.

Ang bawat wika ay may kanya kanyang Halimbawa:

natatanging tuntuning estruktural, sa pagbubuo ng Tomatoes are usually red.
mga salita, parirala, sugnay at pangungusap, at
paggamit ng mga pananda ng diskurso. Ang kamatis ay karaniwang pula.

Maaaring magkaroon ng pagkakatulad ang mga ito Wood is used for making houses, furniture
sapagkat sinasabing walang dalawang wikang and small boats.
magkatulad na magkatulad. Ang kahoy ay ginagamit sa paggawa ng mg
Filipino Ingles bahay, muwebles at bangka.
wikang hindi mayaman sa mayaman sa
magkaangkan sistemal ng pagpapahayag
pananalapi ng idyoma Pang-ukol Otanes, 1972
at, but, for, from, in, of,
Pagsasaling-wika Nida, 1996 on, to, with
Maaaring dito • Cut the piece of cheese
 Higit na mahirap magsalin kapag ang manggaling ang with a sharp knife
dalawang wikang sangkot ay hindi maraming suliranin sa --> Hiwain ang
magkaangkan. Sa mga wikang Filipino at pagsasalin ng Ingles sa kapirasong keso sa
Ingles bukod na likas na may kaibahan sa Filipino. pamamagi
estruktura sa mga bansang pinaggamitan ng • a clear glass jar with a
mga wikang nabanggit. Alalahaning cover
magkakalakip ang mga wika at Kultura. -->isang malinaw na
garapong may takip
Ang aspektong sosyolohikal ng bokabularyo, • bottle with a label
grammar at diskurso ay nagiging pokus sa lahat ng -->boteng may etiketa
pagsasalin at pagpapakahulugan dahil sa ang • the object in the box
kakaibang katangian ng mga wika ay ang unang -->ang bagay sa loob ng
nagbibigay ng mga kahirapan sa komunikasyon. kahon
• the object on the box
Kailangang maunawaan ng tagasalin ang mga -->ang bagay sa ibabaw
kakaibang katangian ng mga wikang kasangkot sa ng kahon
pagsasalin upang higit niyang mauunawaan at
mabigyan ng katumbas ang diwa o mensahe.

at, but, for, from, in, Ang salitang sa o ng ay

Pang ngalan Otanes, 1972 of, on, to, with maaring gamiting katumbas
ng iba't ibang pang-ukol:
Count Nouns Mass Nouns
HALIMBAWA
Magkaiba ang nagbabago ang hindi
•Leave the can on the table.
ginagamit na anyo nagbabago
--> Iwan ang lata sa mesa.
pananda o pangmaramihan ang paraan ng
•no change in the water
determiners, hal, desk, desks bilang isahan
level
tulad ng 'a / anyo sa
-->walang pagbabago sa
desk' ngunit gayong
taas ng tubig
hindi 'a water'. hal, water
• Keep the animals in
separate cages.
-->Ikulong ang mga hayop
Nagbibigay ng suliranin sa pagsasalin ang mass sa magkakahiwalay na
nouns, sapagkat kung minsan ay hindi ginagamit ng kulungan.
determiner ang mga ito.
Sugnay Mang Juan ng
saging ang bukid.
Kinakailangang gumamit ng mga sugnay (clause) Pokus sa Ipinambili ng
upang maisalin nang malinaw ang kahulugan ng Instrumento/Instrumental Fokus bata ng dyaryo
pang ukol. ang pera niya.
HALIMBAWA Ipinampunas ni
Mang Roy ang
• plants with leaves of different colors basahan sa mesa.
Pokus sa Ibinili ng bata ng
> mga halamang iba-iba ang kulay ng dahon Pinaglalaanan/Benepaktibong dyaryo ang ama
(sa halip na mga halamang may iba't ibang Pokus niya. Ikinuha ko
kulay ng dahon) ng maligamgam
na tubig ang
matanda
Pariralang Pandiwa .

Sa ingles ay karaniwang gumagamit ng mga Kaayusan ng mga salita o word order

pariralang pandiwa (verb phrases) na ang katumbas
Ipinaliwanag ni Otanes na sa Ingles ay malaki ang
sa Filipino ay iisahing salita
nagagawa ng kaayusan ng mga salita sa pag-iiba-
HALIMBAWA ibang kahulugan ng mga parirala at mga
Mahalagang banggitin Ingles pangungusap
dito ang naging Filipino
Halimbawa: pocket watch (relong pambulsa) vs.
paliwanag ni Lalunio, is attacked by rust
1999 tungkol sa fokus Kinalawang watch pocket (bulsa para sa relo)
ng pandiwa. It tastes salty Ipinaliwanag pa niya na sa Ingles, karaniwang ang
Maalat pangalang tumatanggap ng modipikeysyon ay nasa
Feel hot
hulihan at nasa unahan naman kapag Filipino.
Mainitin
Let it (The substances) settle Halimbawa:
patiningin
construction programs= mga palatuntunan
ukol sa kontruksyon
Pokus
flood control projects = mga proyekto ukol
Ipinaliwanag ni Lalunio na ang pokus ay katangian sa pagkontrol ng baha
ng pandiwa na nagpapakita ng kaugnayan ng
pandiwa sa paksa o pinag-uusapan. population explosion = biglaang pagdami ng
populasyon
HALIMBAWA
old-age insurance = siguro para sa panahon
Aktor Pokus - Bumili ng dyaryo ang bata ng katandaan
Layon Pokus - Binibili ng bata ang dyaryo.

Iba pang uri ng pokus:
 lugar o lokasyon
 instrumento o ginagamit na bagay
 pinaglalaanan o benepaktibong pokus
Ang mga panlapi na nagpapaiba ng anyo ng
pandiwa ay kaugnay ng pagbabago ng pokus.
Mahalagang maging malinaw lagi ang ugnayan ng
paksa at anyo ng pandiwa.
Panuring (modifier)
Sa Filipino kapag ang panuring ay isang pang-uri na
lisahing salita, maaari itong mauna o sumunod sa
pangngalang binibigyang turing.
Halimbawa: kind teacher mabait na guro o gurong
mabait
Pang-ugnay na na, kapag nagtatapos sa katinig
ng, kapag nagtatapos sa patinig

Iba pang halimbawa: g, kapag nagtatapos sa n.

Aktor Pokus Nagbabasa ng Halimbawa:

aklat si Mercy. Masipag na bata Dalagang mahinhin.
Kumuha ng
makakain ang Batang masipag.
kanyang ina.
Pokus sa Lugar/Lokatib Pokus Binilhan ng bata Mahinhing dalaga
ng dyaryo ang
tindahan.
Tinamnan ni Important notes:
Mahalagang malaman sa tagapagsalin ang nakaiinis nakakainis
estruktura ng dalawang wikang kasangkot sa nakababagot nakakabagot
pagsasalin. nakauunawa nakakaunawa
nakaaalis nakakaalis
Ang katangian ng isang wika ay hindi dapat ilipat sa
pinagsasalinang wika.
Mga salitang hiram na may pangunang kambal
Hindi maaari ang isa-sa-isang tumbasan ng mga katinig
salita sa pangungusap o literal na pagsasalin.
Kapag kasama sa pag uulit ang pantig na kambal
katinig, karaniwang tinatanggal ang ikalawang
Mga dapat tandaan: katinig sa unang bahagi ng reduplikasyon
Sa halip na:
01 Mahalagang malaman sa tagapagsalin ang
estruktura ng dalawang wikang kasangkot sa magba-brown out magbra-brown out
pagsasalin, magbo-blow out magblo blow out
magko-clone magklo-clone
02 Ang katangian ng isang wika ay hindi dapat magdidribol magdridribol
ilipat sa pinagsasalinang wika. magpa flamenco magpla flamenco
maggogroseri maggrogroseri
03 Hindi maaari ang isa-sa-isang tumbasan ng mga magkokrokis magkro-krokis
salita sa pangungusap o literal na pagsasalin. 04 magpoprotesta magproprotesta
Napakahalagang kabisabo ng tagasalin ang karian magtatraysikel magtratraysikel
ng mga wikang kasangkot sa pagsasalin.
Mga salitang hiram na may pangunang kambal
katinig
Kasong pinapanatili sa orihinal na baybay ang su,
karaniwang binabaybay sa Filipino ang panlapi at
ginagamitan ng gitling. Kung ang dalawang katinig
ay digrapo o dalawang katinig na may isang tunig
lamang, karaniwang inuulit ang digrapo at unang
MGA PAALALA SA PAGBABAYBAY KAPAG patinig o tunog sa Filipino ng unang patinig sa
NAGSASALING-WIKA YUNIT II pagbibigkas ng s.u.
Sa halip na:
magsha shampoo magsa-shampoo
Paksa magsha-shopping magsa-shopping
• Pagbabaybay ng mga salitang may pag-uulit o matsitsismis matitsismis
magtsetsek magtetsek
reduplikasyon
magtsotsokolate magtotsokolate
• Mga salitang hiram na may pangunang kambal
katinig
• Pabaybay ng mga salitang inuulit Mga salitang hiram na may pangunang kambal
katinig
• Pagbabaybay ng mga salitang pinagtambal na
salita iba pang pangkat ng katinig (higit sa dalawal na
dumaraan sa pag uulit, karaniwang inuulit ang
• Pagbabaybay ng mga Gamiting Parirala tunog ng unang katinig at unang patinig ng unang
o Pinagdugtong ng mga salita o Closed pantig na maririnig sa pagbigkas ng su.
Compound magki-crystalize
o Pinagsasamang salita o compound na may magda dry cleaning
at na walang kudlit
o Pinagsamang salita o compound na may at
na may kudlit Mga salitang hiram na may pangunang kambal
katinig
Kambal katinig na nagsisimula sa s at dumaraan sa
Pagbabaybay ng mga salitang may pag-uulit o
pag-uulit, karaniwang inuulit ang tunog ng unang
reduplikasyon
patinig sa pagbibigkas sa s.u.
Pag-uulit ng unang Pag-uulit ng -ka-
pantig ng salitang-
ugat
makauunawa makakaunawa
makagagaling makakagaling
nakatutuwa nakakatuwa
 mag-i-scan anuman ano man
mag-i-split Gayonpaman, ginagamit pa rin ang anyong lalo na
mag-i-spray sa halip na laluna.
mag-i-snow
mag-iiskedyul
mag-i-slow motion
Pagbabaybay ng mga Gamiting Parirala
Pinagsamang salita o compound na may at na
Pagbaybay ng mga salitang inuulit walang kudlit

Pinanatili ang ispeling ng su. kapag ito'y inuulit at May mga pariralang binubuo ng isang salita at at na
nilalagyan ng gitling (-). pinagdurugtong na nang hindi na ginagamitan ng
kudlit.
Sa halip na:
Sa halip na:
sari-sari sarisari
kabit-kabit kabitkabit subalit subali't
bitbit-bitbit bitbitbitbit ngunit nguni't
dala dala daladala sapagkat sapagka't
bali-bali balibali bawat bawa't
datapwat datapwa't

Pagbaybay ng mga pinagtambal na salita

Pagbabaybay ng mga Gamiting Parirala
Ang pagbabaybay na may gitling aang mas Pinagsamang salita o compound na may at na
tinatanggap kaysa ang pagbabaybay nang may may kudlit
asimilasyon, upang makita ang pinagmulang anyo
ng mga salita. May mga parirala ring binubuo ng isang salita at at
na pinagdurugtong at ginagamitan pa rin ng kudlit.
Var. Ginagamit at nakatatayo nang mag-isa ang mga
kathang buhay kathambuhay salitang idinudugtong sa at, kaya't gumagamit pa rin
kataling puso katalimpuso ng kudlit kapag idinudugtong.
bagong buhay katalimpuso
daang bakal bagumbuhay Sa halip na:
lamang-dagat lamandagat bagama't bagamat
sakali't sakalit
kaya't kayat
Pagbaybay ng mga pinagtambal na salita
may mga salitang higit na lumaganap ang baybay
nang may asimilasyon tulad ng salitang taumbayan,
talambuhay, sawimpalad, at bukambibig.
taumbayan
talambuhay
sawimpalad
bukambibig

Pagbaybay ng mga pinagtambal na salita

May mga pinagtatambal na salita na hindi talaga
nilalagyan ng gitling. Nangyayari ito kapag
nawawala ang kahulugan ng bawat s.u
bahaghari
salimpusa
dalagambukid

Pagbabaybay ng mga Gamiting Parirala

Pinagdugtong ng mga salita o Closed Compound
May mga pariralang binubuo ng dalawa o tatlong
salita na pinagdugtong na at tinanggap na sa
paglipas ng panahon.
gayunman gayon man
gayumpaman gayon pa man
sinuman sino man
bagaman baga man
kumbaga kung baga
LECTURE 5
Kung ang awtor ba ay gumagamit ng mga
tayutay sa kanyang tula, may karapatan ba
ang magsasalin na palitan ng hindi tayutay
ang mga ito na gayon din ang kahulugan?
PAGSASALIN: PAANO NGA BA?

7. A translation should read as a contemporary of

Teorya sa Pagsasalin the original.

Theodore Savory | The Art of Translation | 1968
1. must give the words of the original
2. must give the ideas of the original
3. should read like an original work
4. should read like a translation
5. should reflect the style of the original
6. should possess the style of the translator
7. should read as a contemporary of the original
8. should read as a contemporary of the translator
9. may add to or omit from the original
10. may never add or omit from the original
1. must give the words of the original
8. A translatior should read as a contemporary of
the translator
Dapat bang baguhin ng tagasalin ang himig
ng panahon ng orihinal na teksto at iakma sa
panahon niya bilang tagasalin o dapat bang
panatilihin ang himig ng panahon ng
orihinal na teksto?
Tandaang bawat panahon ay may
sumusulpot na estilo ng pagsulat/ wika na
masasalamin sa mga nasusulat/akda.
9. A translation may add to or omit from the
original.
10. A translation may rever add or omit from the
original.
Maaari bang dagdagan o bawasan ang
nilalaman ng orihinal? Kung isasalin ang
tula sa ang prosa o kung tula rin dapat ang
anyo ng salin ng orihinal?

2. must give the ideas of the original
Ibinibigay lamang ang katumbas na salin ng
salita.
Ibinibigay mismo ang ideya ng orihinal.
Ang hindi ba makata ay hindi pwedeng
magsalin ng tula?
Proseso ng Makaagham ni Larson, 1984

3. A translation should read like an original work.

4. A translation should read like a translation.
Kilala sa pagiging magalang at matulungin
ang mga Pilipino
kaysa: Ang mga Pilipino ay kilala sa
pagiging magalang at matulungin.

Proseso ng Makaagham ni Eugene Nida

5. A translation should reflect the style of the
original
6. A translation should possess the style of the
translator
Kung ang awtor ng piyesang isasalin ay
mahilig sa "winding sentences". may
karapatan ba ang tagasalin na nagkataong
mahilig sa "choppy sentences" ma baguhin
ang estilo ng awtor at ipalit ang kanyang
Mga Paraan ng Pagsasalin
estilo?
A textbook of Translation | Peter Newmark | 1988 pagpapahayag ng pagmamahal ang
pagbibigay ng bulaklak.

1. Word-for-word
5. Komuniktibo
2. Literal
Nagtatangkang maisalin ang eksaktong
3. Matapat
kontekstuwal na kahulugan ng orihinal sa
4.Semantik wikang katanggap-tanggap at madaling
maunawaan ng target na mambabasa.
5. Komunikatibo
Halimbawa: Flowers are love's truest
6. Idyomatik language. salin: Pinakatunay na
7.Adaptasyon pagpapahayag ng pagmamahal ang
pagbibigay ng bulaklak.

6. Idyomatik
1. Word-for-word
Ang kaayusan ng SL ay pinananatili at ang
mga salita ay isinalin sa kanyang
pinakapangkaraniwang kahulugan.
Maaaring gawing prosesong pre-translation
upang ganap na maunawaan ang may
kahirapang unawaing pahayag.
Halimbawa: Flowers are love's truest
language. salin: Mga bulaklak ay sa pag-ibig
pinakatunay wika.
Mensahe, diwa o kahulugan ng orihinal na
isinasalin. Di nakatali sa anyo, ayos o
estruktura ng SL, bagkus iniaangkop ang
bagong teksto sa normal at natural na anyo
ng TL.
Halimbawa: Flowers are love's truest
language. salin: Sa pagbibigay ng bulaklak
ay dalisay na naipapahayag ang
pagmamahal.

2. Literal
Ang kayariang gramatikal ng SL ay isinalin
sa kanilang pinakamalapit na katumbas sa
TL. Isinasalin din ang mga salita nang labas
sa konteksto. Bilang proseso sa pre-
translation, ipinakikita nito ang mga
suliraning lulutasin.
Halimbawa: Flowers are love's truest
language. salin: Ang mga bulaklak ay sa
pag-ibig pinakatunay wika:
7. Adoptasyon
Pinakamalayang anyo ng salin. Ang kultura
ng SL ay pinapalitan ng kultura ng TL at
ang teksto ay muling isinusulat. Isinasalin
ang nilalaman nang wala ang tinatawag na
'pagsasaling intralingual'. Kadalasan ay
masalita ay parang hindi na salin.
* madalas gamitin sa salin ng dula
(komedya) at tula

3. Matapat
Nagtatangkang makagawa ng eksaktong
kahulugang kontekstuwal ng orihinal sa loob
ng mga kayariang gramatikal ng TL.
Halimbawa: Flowers are love's truest
language. salin: Ang pagbibigay ng bulaklak
ay pinakatunay na pagpapahayag ng
pagmamahal.
4. Semantik
Higit nitong pinagtutuunan ng pansin ang
kahalagang estetiko, iyon ay, ang maganda
at natural na tunog ng teksto ng SL at
iniiwasan ang ano mang masakit sa taingang
pag-uulit ng salita o pantig sa panghuling
bersyon.
Halimbawa: Flowers are love's truest
language. salin: Pinakadalisay na
LECTURE 6
defense mechanism - mekanismong pananggalang
(Iñigo, 1973)

French: Comite du Commerece et du Development

English: Committee on Trade and Development

Dagdag pang mga Paraan (Newmark, 1988)
1. Transference

2.One-To-One Translation 4. Naturalisation (Naturalisasyon)

3. Through Translation. May pagkakahawig sa transference ngunit dito ay
4. Naturalisation inaaadap muna ang normal na pagbigkas at pagkatapos
ang normal ma morpolohiya sa target na wika. Sa
5. Lexical Synonymy madaling salita, inaayon sa ortograpiya ng TL.
6. Transposition coup d'etat - kudeta
7. Modulation xerox - seroks
8. Cultural Equivalent birthday – bertdey
9. Functional Equivalent 10. Descriptive Equivalent

11. Recognized Translation 12. Addition/Expansion 5. Lexical Synonymy (Leksikal na Sinonim)

13. Reduction/Contraction Pagsasalin na ibinibigay ang malapit na katumbas o
14.Componential Analysis angkop na kasingkahulugan sa target na wika (TL) ng
pinagmulang wika (SL).
15. Paraphrase
'old' house - 'lumang' bahay
16. Compensation
'old' man- 'matandang' lalaki
17. Improvements

18. Couplets
6. Transposition (Transposisyon)

Tinatawag ding shift na ang ibig sabihin ay ang

1. Transference (Adapsyon)
Ang paglilipat o panghihiram ng mga kultural na salita
mula sa SL patungo sa TL nang walang pagbabago sa
ispeling. Mahalaga ito lalo na sa mga salitang pekulyar o
tanging sa kultural lamang ng SL makikita o ginagamit.
Italian: pizza English: cake
pagkakaroon ng pagbabago sa gramatika ng SL kapag
isinalin na sa TL.
stone mill - gilingang-bato (nagpalit ng posisyon)
The baby/cried. - Umiyak/ang sanggol. (naiba ang ayos
ng pangungusap)

Filipino: pizza Filipino: cake

7. Modulation (Modulasyon)

Pagsasalin na may pag-iiba ng punto de bista o pananaw

2. One-To-One Translation (Isahang Pagtutumbas)
Literal na salin na may isa-sa-isang pagtutumbasan ng
salita sa salita, parirala sa parirala, sugnay sa sugnay, o
pangungusap. Ipinalalagay ng kapag humahaba ang
yunit ay mas hindi angkop ang pamamaraang ito.
French: un beau jardin
sa pagbibigay kahulugan sa iba't ibang konteksto.
reinforcement - karagdagang lakas (militar)
- pabuya o reward (edukasyon)
-pagpapatupad (batas)

English: a beautiful garden Filipino: isang magandang
hardin
3. Through Translation (Salitang Hiram)
9. Functional Equivalent (Panksyunal na Katumbas)
Ibinibigay ang higit na gamitin at tinatanggap na
katumbas o kahulugan. Tinatawag itong pagdede-
kulturalisa ng wika (deculturalizing the language).

Katumbas - katumbas ng saling-hiram o loan words na refreshment - pampalamig (sa halip na malamig na
ginagamit sa pagsasalin ng mga karaniwang collocations inumin)
(i.e. dalawa o higit pang salita na 'masaya' o natural na uncooked peanuts - hilaw na mani (sa halip na hindi pa
nagsasama), pangalan ng organisasyon, o kaya'y lutong mani)
institusyunal na salita.

brainwashing - paghuhugas-isip (Tiongson, 1975)

10. Descriptive Equivalent (Amplipikasyon)
Pagbibigay ng katumbas na kahulugan sa pamamagitan
ng depenisyong naglalarawan, gaya ng paggamit ng
noun-phrase o adjectival clause.
kueh - isang uri ng kakanin (mula sa 'Doubt')
shampoo - sabong panlinis ng buhok.
Ginagamit kapag ang pagkawala na kahulugan ng isang
bahagi ng parirala, pangungusao, o talata ay
natutumbasan o nababayaran sa ibang bahagi.
Nangyayari ito kung ipaghalimbawang may kinaltas na
salita sa isang pangungusap sapagkat ang kahulugan
nito ay nabanggit na.

11. Recognized Translation (Kinikilalang Salin) 17. Improvements (Pgpapabuti)

Pagsasalin sa opisyal at tinatanggap ng marami na salin Pagwawasto sa mga gramatikal o taypograpikal na

ng ano mang institusyunak na termino. pagkakamali sa TL, kaya;t walang mali sa SL.

mayor - mayor o meyor (bihira ang punong-bayan)
signature - lagda (hindi signatura)
12. Addition/Expansion (Pagdaragdag)
...because experience told her that her mother was
wont to scold people at such moments.
...dahil alam magagalit ang kanyang ina kapag may mga
gayong pangyayari.

Gramatikal na pagdaragdag ng salita sa salin upang 18. Couplets (Kuplets)

maging malinaw ang kahulugan.
No money? Oh, I have, Ihave. (mula sa 'Doubt') Walang
pera? May pera 'ko. (mula sa 'Alinlangan')
13. Reduction/Contraction (Pagpapaikli)
Pagsasalin na pinagsasama ang paggamit ng dalawa,
tatlo, o higit pa sa pamamaraang nabanggit.
Noel is not here. He went to John's birthday. Wala dito
si Noel. Nagpunta siya sa bertdey ni John.
*transposisyon at naturalisasyon,

Gramatikal na pagpapaikli o pagbabawas ng mga salita

na hindi nababago o nasisira ang kahulugan ng orihinal.

I'll take them along tomorrow. (mula sa 'Doubt')

Babaunin ko 'yon bukas. (mula sa 'Alinlangan')

14. Componential Analysis (Komponensyal na Analysis)

Paghahati-hati ng mga leksikal na yunit sa mga

makabuluhan na komponent o segment.

The beautiful/rubber/ doll/ lying/ on the floor/ belongs

to/ Selma. Ang magandang/ gomang/ manyika/ na
nakahiga/ sa sahig/ ay kay/ Selma.

15. Paraphrase (Hawig)

Malayang pagpapaliwanag sa kahulugan ng isang

segment, pangungusap o talata. Tinatawag din itong
recasting of sentences at sinasabing pinakahulung dapat
gamitin ng tagasalin, sapagkat malimit na mas mababa
pa ito kaysa orihinal.

Decades have passed since the Filipino historians felt

the initial impulse to rewritre Philippine history from
the point of the Filipino. -Mula sa Chapter 1 ng The
Philippines, APast Revisited ni Renato Constantino.

Marami nang taon, at matagal na ring panahon simula

ng ang ma historyador na Pilipino ay maramdaman ang
pangagailangan na simulan nang isulat na muli ang
kasaysayan ng Pilipinas. Ito raw ay kailangang isulat
batay sa pananaw o pagtingin ng mga Pilipino.

*Halimbawang Salin ng Mananaliksik

16. Compensation (Kompensasyon)

Pagsasalin ng Tekstong Teknikal at Pampanitikan 5. Kultural Materyal

Teknikal 6. Wika ng Awtor

- Tumatalakay sa sopistikadong antas ng agham at

teknolohiya.
Mga Bagay na kailangang Isaalang-alang sa Pagsasalin
Pampanitikan ng Dula

- Tumatalakay sa mga teksto ng malikhaing panitikan. 1. communal experience

2. historical milieu

Santiago, 1994 3. pagbabago

Ang mga materyales o tekstong teknikal ay ginagamitan 4. kahulugan at intensyon

ng isang paraan ng pagpapahayag na tuwiran at tiyak.
5. adapsyon

6. aral na makukuha
Antonio, 1995

There are technical terminologies that can be translated

straightforward and there are also those that should
not be translated and retain the original terminology.
There is also terminology that can be spelled correctly
in the Filipino language.

budding – budding

artificial insemination - artificial insemination

saponification – saponification

saturated salt - saturated salt

Pagsasalin ng tekstong pampanitikan

Finlay, 1971

"Mapatutunayang higit na mahirap liripin ang diwang

ibig ipahatid ng isang espeyalistang sumulat ng isang
tekstong teknikal tungkol sa kanyang espeyalisasyon.
Kasi, may nadaragdag na dimensyon ng mga problema
sa pagsasalin ng isang tula na wala sa isang tekstong
teknikal."

Finlay, 1971

"The translating of poetry must surely be a case par

excellence in which the old Italian saying traduttori,
traditori (translators - traitors) applies. Few things are
more difficult than the effective and true meaning of
poetry into poetry (if, indeed, it is at all possible)."

Pagsasalin ng Malikhaing Teksto

1. paggamit ng mga tayutay

2. pangangalaga sa estilo ng awtor

3. pagbatas sa pamamagitan ng salin sa dalawang

magkaibang kultura

Mga Bagay na kailangang Isaalang-alang sa pagsasalin

ng Tula

1. Pisikal na anyo

2. Tayutay at Idyoma

3. Ideolohiya

4. Pamantayang Pampanitikan