PANANALIKSIK – ANG KASAYSAY AT KULTURA NG TRIBONG MARANAO

SA LUNGSOD NG DABAW

Bilang bahagi ng pangangailangan sa asignaturang

COR – 2 Mga Teoryang at Praktika ng Komunikasyon at Pananaliksik sa

Wika at Kulturang Pilipino

Ipinasa kay:

Ryan A. Salica

Guro sa Filipino

Ipinasa nina:

Oween John R. Ople

Karen M. Coronel

Oktubre 2019
 TALAAN NG MGA NILALAMAN

Pahina

Pamagating Pahina i

Talaan ng mga Nilalaman ii

I. Kaligiran ng Tribo

A. Kasaysayan ng Tribo / Pangkat 1

B. Teritoryo/Lupain 2

C. Paraan ng Pamumuhay 3

D. Populasyon 4

II. Tradisyon at mga Kaugalian

A. Mga Paniniwala 5

B. Dayalekto

C. Seremonya Sa Kasal 6

D. Seremonya sa Paglibing

E. Kaugaliang Panrelihiyon

F. Mga Pagdiriwang 7

G. Paraan ng Pananamit

H. Mga Sandata

I. Mga Ritwal 8

J. Mga Pamahiin
 III. Politika, Pamamahala at mga Batas

A. Mga namumuno 9

B. Istruktura at Sistema ng Pamamahala

C. Organiko o Tradisyonal na mga Batas

IV. Edukasyon, Pangkabuhayan at Sistemang Ekonomiko

A. Tradisyonal na Edukasyon at Sistemang Ekonomiko 10

B. Panghahanapbuhay

V. Mga Suliranin

A. Banta ng Modernisasyon 11

B. Problemang Pangkalusugan

C. Digmaan 12

D. Kahirapan

VI. Sebisyong naibibigay ng pamahalaan

A. Sanitasyon at Serbisyong Pangkalusugan 13

B. Serbisyong Sosyal

C. Imprastraktura

REKOMENDASYON 14

MGA SANGGUNIAN
 A. Kasaysayan ng Tribo / Pangkat

Ang mga Muslim sa Mindanao ay binubuo ng ibat-ibang pangkat o tribo.

Isa na dito ang pinakapopular at pinakamalaking tribo ng mga Muslim ang mga

Maranao. Ang mga Maranao ay ang mga Muslim na naninirahan sa Lanao na

nasa kapaligiran ng lawa ng Lanao, na siyang pangalawang pinakamalaking

lawa sa Pilipinas. Ang orihinal na tawag sa lalawigang ito’y “Ranao” na

nangangahulugang “lawa o lanaw” at ang mga naninirahan ay tinatawag na

“Maranao” (naninirahan sa may lawa), at galing ito sa wikang Austronesian.

Tinatayang aabot sa 90% ang bilang ng mga ito na naninirahan sa Lanao del

Sur, ang ibang natira ay matatagpuan sa Lanao del sa bahagi ng Lanao del

Norte, Cotabato, Zamboanga, at Bukidnon. Ang sentro ng pangangalakal,

pangkultura, at pang-edukasyon ng mga Maranao ay sa Marawi City o dating

tinatawag na Dansalan. Ito ang kabisera ng Lanao del Sur.

Ang mga Maranao ay unang naninirahan sa kabundukan, pero ang

impluwensya nito ngayon ay kumalat na hanggang sa mga tao sa baybaying

lugar. Sa mga malalalaking pangkat ng mga Muslim sa Mindanao, ang mga ito

ang pinakahuling nagging Islam. Sila ang takbuhan ng mga Muslim kung may

aktibidad laban sa mga Espanyol, Amerikano , at hapon, at kahit na ang

Republika ng Pilipinas sa panahon ng batas militar.

Maraming nayon ng mga Maranao na may iilang pamilya ang naninirahan

sa iisang bubong. Isang tipikal na tahanan ng mga Maranao ang bahay na

walang dibisyon sa loob. Sa magkabilang dulo ng pader ng bahay ay mga higaan

na may pasilyo pababa sa gitna. Sa bawat higaan ng bahay ay may isang

pamilyang sumasakop. Sa likuran ng tirahan ay isang kusinang para sa lahat ng

pamilyang nasasakop ng bahay.

Ayon kay Casan Alonto sa kanyang “Perspective on Maranao Society”

(1974), may mga teorya tungkol sa pinagmulan ng mga Maranao. Ang isang

teorya’y batay sa epiko ng mga Maranao na Bantugan o Darangan. Sinasabing

ang unang mga naninirahan ditto sa kapaligiran ng Lanao ay pinangungunahan

ng isang nangangalang “Butuanon Kalinan” na buhat sa dakong Silangan na

siyang tinatawag na Bombaran (kung saan sumisilang ang araw). Ang isa pang

teorya’y ang migrasyon ay patungo sa dakong pasigan ng Katimugang

Mindanao, sa dakong Iranon. Ang mga Iranon o Ilanon na natagpuan nang

naninirahan sa kapaligiran ng lawa ay napangasawa ng mga bagong dating.

B. Teritoryo / Lupain

Ang Maranao (sa kanilang sariling pagbigkas, Meranao o M'ranao) ay

nangangahulugang "mga tao ng lawa," na tinutukoy ang Lake Lanao, na

namamalagi ng 670 m (2,200 piye) sa itaas ng antas ng dagat sa kanlurang

Mindanao. Ang bilang ay 776,000 noong 1990 at kasing dami ng 1.1 milyon sa

kasalukuyan (2008), ang Maranao, ang pinakamalaking non-Christian etniko na

grupo sa Pilipinas, naninirahan sa mga lupain sa paligid ng lawa, na namumuno

sa lalawigan ng Lanao del Sur (609,000 o 91% ng populasyon noong 2000) na

lumalawak sa timog nito. Gayunpaman, ang mga imigranteng Bisaya ngayon ay

higit pa sa Maranao sa lalawigan ng Lanao del Norte (169,000 o 35.8% ng

populasyon). Humigit-kumulang sa 61.8% ng mga imigrante ng Visayan ay ang

mga taong nagsasalita na malapit na nauugnay sa mga dayalekto ng Visayan,

tulad ng mga Sugilanon, Binisaya, at Boholanos. Ang Maranao naman ay

lumilipat sa mga mataas na lugar sa timog ng lawa, na pinaninirahan na ng ibang

mga tao. 21.9% ng mga sambahayan sa Autonomous Region sa Muslim

Mindanao (kung saan kabilang ang Lanao del Sur, ngunit hindi Lanao del Norte)

na kinilala ang Maranao bilang kanilang unang wika. Ang mga maliliit na

pamayanan ng Maranao ay maaaring matagpuan sa mga bayan sa buong

Mindanao at sa Sulu Archipelago. Sa mga nagdaang taon, maraming Maranao

ang nanirahan sa Maynila (ng 35,000 ng 1984).

C. Paraan ng Pamumuhay

Ang mga bahay ay gawa sa kahoy, itinaas ang 0.3 m hanggang 2 m (1-7

p) mula sa lupa at may matarik na bubong ng galvanisadong bakal. Mula 2

hanggang 20 pamilya ay naninirahan sa isang bahay; ang bawat isa ay may

sariling lugar na natutulog, kahit na walang mga partisyon. Kasama sa

tradisyonal na mga istruktura ang isang hiwalay na silid para sa mga babaeng

walang asawa. Ang isang kusina ng malaglag ay naglalaman ng isang malaking

apuyan. Ang isang linya ng paglusong ay may isang torogan, isang malaking

bahay kung saan ginaganap ang mga nakatutuwang kin-grupo at mga pagtitipon.

Ang pagkakaroon ng mga pangalan tulad ng Bantog (Kagalang-galang), Kompas

(Gabay), Lumba (Center), o maging ang Malacañang (pagkatapos ng palasyo ng

pangulo sa Maynila), ang torogan ay ipinagmamalaki ang masalimuot na mga

kawit na tulad ng mga kilos sa mga panlabas na beam. Gayunpaman, ang

karamihan sa tradisyonal na torogan ay nawasak sa lindol ng 1955. Kasama sa

mga Hamlet ang 3 hanggang 30 na mga bahay na multifamily na naipit sa isang

kalsada o ilog, kasama ang isang moske at hindi bababa sa isang torogan.

Hanggang sa pananakop ng mga Amerikano, ang bawat martilyo ay naglalaman

ng isang kuta ng mga pader na lupa na pinatibay ng mga matatanik na halaman

at mga puno. Karaniwang kita ng pamilya sa Autonomous Region sa Muslim

Mindanao, kung saan bahagi ang lalawigan ng Lanao del Sur, na nagkakahalaga

ng 89,000 piso (us $ 1,745) noong 2006, ang pinakamababa sa bansa, cf.

pambansang average ng p173,000, p311,000 ng National Capital Region,

p198,000 ng Southern Tagalog, at sa mga kalapit na rehiyon ng Davao at

Zamboanga, p135,000 at p125,000 ayon sa pagkakabanggit. Noong 2000, ang

Lanao del Sur ay mayroong ikalimang pinakamababang pinakamababang Index

ng Human Development Index, 0.464 (pagsasama-sama ng mga panukala ng

kalusugan, edukasyon, at kita) sa bansa (sa itaas ng Ifugao at mga lalawigan sa

kapuluan ng Sulu, cf. pambansang HDI ng Pilipinas ng 0.656) ; Ang Lanao del
Norte ay pang-siyam na pinakamababang (sa 0.512). Ayon sa senso noong

2000, ang proporsyon ng mga bahay sa Lanao del Sur na may bubong na

galvanized iron / aluminyo ay umabot sa 81.1%, na may bubong ng damo o

palma na ganoong 5.8%; Ang 54.9% ng mga bahay ay may panlabas na

dingding na kahoy, at isa pang 11.9% panlabas na pader ng kawayan o thatch.

Noong 2000, 11.7% ng mga kabahayan sa Lanao del Sur ang nakarating sa

isang gripo ng komunidad, 12.7% sa isang gripo ng kanilang sarili, at 4.8% sa

isang ibinahaging balon, habang 53.3% ang nakakuha ng kanilang tubig mula sa

mga bukal, lawa, ilog, o ulan. Halos kalahati ng mga sambahayan (47%) ang

nagtapon ng kanilang basura sa pamamagitan ng pagsunog nito, 11.9% sa

pamamagitan ng pag-compost nito, at 10.5% sa pamamagitan ng paglibing nito;

2.3% lamang ang nakakuha ng isang trak ng koleksyon. 42% ng mga bahay ang

sinindihan ng mga lampara ng gasolina, 49% na may kuryente, at 5.9% na may

kahoy na panggatong. Ang 72.8% ay nagmamay-ari ng isang radio, 31% sa

isang telebisyon, 12.7% ng isang ref, 8.3% isang VCR, 7.5% isang telepono o

cell phone, 4.9% isang washing machine, at 5.1% isang motorized na sasakyan.

D. Populasyon

Bilang paghahanda para sa kamalayan ng populasyon at pagpaplano ng

pamilya, isang programa sa edukasyon ng may sapat na gulang ay sinimulan

noong 1972 ng Dan Salan College ng Marawi City, The Philippines, para sa mga

Marnao sa mga baryo sa tabi ng Lake Lanao. Ang mga Maranaos ay ang

pangalawang pinakamalaking pangkat ng Muslim sa Pilipinas. Ayon sa senso

noong 2000, ang populasyon ng Lanao del Sur ay 455,508. Tungkol sa 90% ng
populasyon na ito ay Muslim, ang natitirang 10% na Kristiyano. Ang pagpaplano

ng pamilya ng klinikal na serbisyo at edukasyon ng populasyon na isinasagawa

ng College ay ang tanging mga programa ng uri na na-sponsor ng anumang

pribadong ahensya sa buong lalawigan. Mayroon lamang 2 mga yunit ng

kalusugan sa kanayunan na may mga doktor na wala sa 28 bayan at isang

lungsod sa loob ng lalawigan, na iniiwan ang lahat ng mga pamayanan na

naghahawak sa Lake Lanao nang walang mga yunit ng gobyerno na nagbibigay

ng serbisyo sa pagpaplano ng pamilya. Ang programang pang-edukasyon sa

may sapat na gulang ay ang unang kinakailangang hakbang upang maihanda

ang mga Maranaos para sa edukasyon ng populasyon, at hikayatin ang

pagsasagawa ng pagpaplano ng pamilya sa mga malalim na relihiyosong tao na

kung saan ang maraming mga bata ay nangangahulugang prestihiyo sa

komunidad.

II. Tradisyon at mga Kaugalian

A. Mga Paniniwala

Ang Maranao ay isa sa ilang mga pangunahing grupo ng mga Muslim sa

Pilipinas na sama-sama na bumubuo ng isang maliit na porsyento ng populasyon

ng bansang iyon. Ang lalawigan ng Maranao sa Lanao del Sur ay bahagi ng

Autonomous Region of Muslim Mindanao, o ARMM. Tulad ng karamihan sa mga

Muslim sa Pilipinas, itinuturing ng Maranao ang kanilang sarili na Muslim kaysa

sa Pilipino. Sa kabila ng katotohanan na ang mga paniniwala ng Islam ay

mahigpit na gaganapin, ang mga pagsisikap na alisin ang kultura ng tradisyonal

na mga paniniwala sa isla ay hindi lubos na matagumpay, at ang mga paniniwala

na ito ay nagpapatuloy at pinagsama sa Maranao Islam na pananampalataya sa

ilang antas. Ang Christian at Missionary Alliance ay matagumpay sa pagtatanim

ng isang simbahan sa isang rehiyon ng Muslim sa Mindanao noong 1902.

Sinimulan ni Dr. Frank Laubach ang kanyang gawain bilang isang misyonero sa

mga mamamayan ng Maranao noong 1930, isang akdang na sa huli ay bumuo

ng kanyang pandaigdigang programa sa pagbasa. Noong 1958 ang

misyonaryong Lutheran na si Robert McAmis ay nagsimula sa kanyang gawain

sa mga Muslim sa Mindanao. Sa kabila ng mga pagsisikap ng misyon at sa iba

pa, ang Maranao ay mananatiling mahalagang isang hindi nakaabot na pangkat

ng mga tao. Sa isang kabuuang populasyon ng Maranao na higit sa isang

milyon, mayroon lamang 30-50 kilalang mga tagasunod ni Jesus, gayunpaman

ang mga tool ay nasa lugar para sa higit pa. Isang Maranao New Testament ay

magagamit mula pa noong 1981 at ang mga pelikulang si Jesus Film at radio ay

nagawa sa wikang Maranao.

B. Dayalekto

Ang wika ng Maranao ay isang wikang Austronesia na ang pinakamalapit

na pagkakapareho ay sa iba pang mga katutubong wika ng Mindanao (kahit na

hindi sa wikang Visayan-type ng kanilang kapwa mga Muslim na Tao). Noong

nakaraan, isang bersyon ng script ng Arabe ang ginamit upang mapanatili ang

mga talaangkanan (salsila), panitikan sa relihiyon, at mga kwentong

Islam.Karamihan sa mga pangalan ay nagmula sa Arabiko, ngunit ang mga

katutubong salitang Maranao na tumutukoy sa ninanais na katangian o

masuwerteng mga bagay (hal., Macacuna, "matatag," o Bolawan, "ginto") ay

pinili din (ngayon ay karaniwang bilang karagdagan sa isang Islamikong

pangalan). Ang ilang Maranao ay pinangalanan pa rin ang kanilang mga anak

matapos ang kilalang mga pinuno ng pambansang Pilipino (hal., Marcos). Ang

mga kabataan ay madalas na kumuha ng mga American nicknames, hal., "Mike"

para kay Ismail o Macacuna. Kabilang sa kanilang sarili, ang Maranao ay hindi

gumagamit ng mga apelyido, ngunit sa pakikitungo sa mga sistemang pang-

edukasyon o burukrata ng Pilipinas, ginagamit ng mga indibidwal ang pangalan

ng isang ama, lolo, kapatid, o kilalang ninuno bilang pangalawang pangalan. Sa

isang komunidad, ang isang tao ay maaaring magparehistro sa ilalim ng

pangalan ng isang kamag-anak bilang apelyido; sa isa pa, maaari siyang

magparehistro sa ilalim ng isa pa. Pinapayagan nito ang Maranao na bumoto sa

iba't ibang mga hurisdiksyon, isang bagay na nauunawaan nila hindi bilang

pandaraya sa elektoral ngunit bilang isang karapatang nagmula.

C. Seremonya Sa Kasal

Ang araw ng kasal ay isang oras ng mahusay na pagsasaya. Ang

pagdiriwang nito ay hindi isang indibidwal na pag-aalala ngunit nakakaapekto sa

buong baryo. Bago pa man ipahayag ang mga banner sa simbahan ng parokya,

ang mga highlight ng pag-uusap ay nakatuon dito. Ang kaguluhan at pag-asa ay

sumasaklaw sa kapaligiran.
Ang mga kamag-anak ng groom pool ang lahat ng kanilang mga mapagkukunan

upang maghanda para sa pansamantalang kaganapan - upang magbigay ng

pangkasal na toga, palamutihan ang simbahan at bahay ng nobya, dumalo sa

maraming mga panauhin na darating, maghanda para sa kapistahan ng kasal, at

ayusin ang lahat ng iba pang may kinalaman mga detalye.

Ang mga huling araw na sinusubukan ng isang dalaga sa kanyang pamilya. Ang

kanyang mga magulang, dumikit sa huling marupok na pag-asa na mapanatili

ang kanilang batang babae, subukang pigilan siya sa pamamagitan ng pag-diin

sa mga paghihirap ng estado ng may-asawa, ang mga depekto ng kanyang

asawa, maging ang hindi maiiwasan na mga problema sa biyenan, atbp. isang

hangin ng kawalang-interes o nagpapanggap na may sakit. Ang mga ina ay

nagiging mahigpit at pagkakasumpong ng pagkakamali, o mapanghihina ng luha.

Ang babaeng ikakasal ay nagbabago ng kumpanya at pagdalo sa mga

pampublikong gawain upang maiwasan ang mga puna at matalim na sulyap.

Ang kasal ay nakatakda sa isang araw na ang buwan ay lumalakas. Sinabi ng

mga matatanda sa Barrio na ang pag-aasawa na ginanap kapag ang buwan ay

nagsisimula na magkita ng walang swerte at kasaganaan, isang paniniwala na

tila laganap sa iba pang mga mamamayang Bisaya.

D. Seremonya sa Paglibing

Ang bangkay ay nalinis at nakabalot sa isang puting tela. Pagkatapos ay

inilibing ito sa isang tarking (libingan) mga 1.8 metro ang lalim na pagkatapos ay
natatakpan ng lupa dahil sa paniniwala sa muling pagkabuhay, ang tuktok ay

hindi semento. Ang pagbubuhos ng tubig sa libingan ay nakumpleto ang libing.

Ang Pandiaga o mga aktibidad na may kaugnayan sa pag-aliw sa namamatay na

pamilya ay tapos na pagkatapos ng libing; ginawa ito sa mga sumusunod na

araw pagkatapos ng kamatayan: 3 araw, 7 araw, 20 araw, 40 araw, 50 araw, 100

araw at sa anibersaryo ng kamatayan. Ang mga nayon ng Maranao ay binubuo

ng ilang mga sambahayan na may kinalaman: maraming mga pamilya ay

maaaring nakatira sa ilalim ng isang bubong sa isang relasyon sa pagbabahagi

ng pagkain.

E. Kaugaliang Panrelihiyon

Ang mga Maranao ay Muslim. Sa mga nagdaang taon, ang Maranao na

nag-aral sa mga unibersidad sa Islam sa Gitnang Silangan ay nagtatrabaho

patungo sa pagtanggal ng mga tradisyonal na paniniwala sa espiritu at mga

kaugnay na ritwal. Bilang karagdagan sa merito ng relihiyon, maraming

prestasyong panlipunan ang nagmumula sa pagtatayo ng mga gusali ng

relihiyon, na ang bawat pamayanan ngayon ay mayroong moske at madrasah

(Islamikong paaralan). Bukod dito, ang maraming bilang ng Maranao ay

gumagawa ng paglalakbay sa Mecca.

Bilang karagdagan sa mga relihiyosong opisyal ng relihiyon, tulad ng imam

(pinuno ng panalangin) at kali (hukom), mayroong mga pandarpa'an, kadalasang

mga matatandang kababaihan, sa pamamagitan ng kung saan ang mga may-ari

na mga espiritu ay nagsasalita at kinoantik, mga nagsasagawa ng mahika at

counter magic.

F. Mga Pagdiriwang

Ang mga Maranao ay mayaman sa mga makukulay na pagdiriwang

kung saan ipinapakita nila ang kanilang makulay, masaganaat maunlad na

kasaysayan at kultura ng kanilang lahi. Karamihan sa mgapagdiriwang nila

ay paggunita sa mga taong may malaking papel sa kanilangkasaysayan upang

maitatag, mapalaganap at mapayaman ang Islam bilangkanilang

pangunahing relihiyon. Kalakip din sa kanilang pagdiriwang angib a ’t

ib a n g t ra d isyo n o ka u ga lia n g kan ila n g t in am a sa sa ka n ila n g

m ga ninuno, lider maging ang mga pakikipagsapalaran at pakikibaka ng

kanilangm g a b a ya n i u p a n g p r o t e k t a h a n a n g k a n i l a n g s o b e r a n ya

l a b a n s a m g a mapangsupil na mga dayuhan at mananakop. Ang mga

Maranao bilang kasapi at kabilang sa 13 t r i b u n g Muslim, ang

k a n i l a n g p a g d i r i w a n g a y a l i n s u n o d s a I s l a m i k o n g kalendaryo at

Islamikong pagdiriwang. Mayroon lamang dalawang Muslimf e s t i v a l s a

Islamic batas: Eid-ul-Fitr at Eid-ul-Adha ("Eid" o "Id"

a y nangangahulugan festival). Ang mga susumusunod ay ang iba’t

ibangpagdidriwang ng mga Maranao na nagsisilbing salamin ng kanilang

wika, kultura at lipunan.

 G. Paraan ng Pananamit

Sa mga bayan, maraming Maranao ang nagsusuot ng nontraditional damit,

hindi lamang kasuotan sa Kanluranin kundi pati na rin ang barong tagalog na

Pilipino [seeFilipinos], Malay fashions, at pinakahuling Arabe at Pakistani garb.

Ang malong, isang sarong na ang mga gilid ay madalas na konektado ng isang

langkit, isang pangalawang piraso ng tela ng magkahalong disenyo, ay ang

pangunahing artikulo ng tradisyonal na damit para sa parehong kasarian. Ang

mga seremonyang kasuotan para sa isang datu (lalaki na may hawak ng

pamagat) ay binubuo ng isang naka-sulab na amerikana at mahaba, masikip na

angkop na pantalon; isang tobao, isang katumbas na tela ng sutla; at isang

dagger na nakaikot sa isang 12-cm ang lapad (5-in-wide) sash sa baywang. Ang

isang bai (babaeng may hawak ng pamagat) ay nagsusuot ng isang blangko na

may mahabang palda (madalas na may burda); isang malong ng lokal na

pinagtagpi sutla; isang kuwintas na gintong barya; at isang kobong belo (dati,

isang korona at isang espesyal na coiffure). Ang mga kulay ay mula sa dilaw

para sa mga sultans hanggang pula o maroon para sa iba pang mga pamagat.

Ang isang dadalo ay may hawak na isang malaking payong sa ibabaw ng may-

hawak ng pamagat, habang ang iba ay may dalang kris (tabak) at isang tanso na

tanso, mga simbolo ng awtoridad at kayamanan, ayon sa pagkakabanggit.

 H. Mga Sandata

Ang Maranao kampilan o sword ay isang single-edged bicuspid na armas

na may isang ornate handle na gawa sa tanso at garing. May mga strands ng

buhok ng tao na nakabitin sa ilalim ng hawakan upang palamutihan ang

hawakan ng tabak. Pinaniniwalaang ginamit ng Maranao ng Lanao del Sur ang

tabak na ito bilang sandata upang "putulin ang ulo at para sa paghati sa katawan

mula sa itaas hanggang paa." Ngayon, ang kampilan ay ginagamit sa mga datu

at sultan bilang simbolo ng kapangyarihan, kayamanan at katayuan at panindang

puro bilang isang komersyal na item.

Ang tabak ay 1.02 metro ang haba at itinuturing na isang mahalagang item

ng koleksyon ng Anthropology Division dahil ito ay isa sa mga bihirang

etnograpikong materyal na ginawa gamit ang isang hawakan na gawa na gawa

sa tanso na karaniwang nagtatapos sa isang v-hugis na sumisimbolo sa

nakanganga bibig ng Naga o ahas at ituro sa isang bilog na dekorasyon kung

saan makikita ang mga mata ng ahas.

I. Mga Ritwal

Mayroon ding mga sinaunang lokal na ritwal ang mga Maranao na

napanatili at naihalo sa kanilang paniniwala. Kabilang na dito ang ang animismo

at mga pamahiin. Ang ilang mga halimbawa nito ay ang Kadaolat sa miyatai,
Kapangamamai sa tonong, Katao, at mga espiritu ng puno ng Balete (Andres

38).

Sa Kadaolat sa Miyatai, apat hanggang anim na katao na kilala sa tawag

na "padidikir" ang nagsasagawa ng ritwal sa ikapitong araw ng pagkamatay ng

isang Maranao. Sa ritwal na ito, kanilang tinatawag ang kaluluwa ng yumao

upang makapagpaalam na rito ang kanyang pamilya (Andres 38).

Ang Kapangamamai sa tonong naman ang kanilang pamamaraan ng

pagtawag sa mga espiritu ng kalikasan para sa iba't ibang mga adhikain kagaya

na lamang ng paghingi ng tulong sa tuwing panahon ng pagsasaka (Andres 38).

Naniniwala rin ang ilang Maranao sa katao-- maliliit na batong ginagamit

bilang pangontra sa mga masasamang elemento. May ibang uri din ng katao na

pinaniniwalaang nakapagbibigay ng mga hiling sa kung sino man ang

nagmamay-ari nito (Andres 38).

Pinaniniwalaan ding naninirahan sa puno ng Balete ang iba't ibang espiritu

na tinatawag rin nilang saitan (Andres 39).

Marami pang ibang laganap na paniniwala sa Lanao. Halimbawa,

pinaniniwalaang ang araw ay isang lumalagablab na lalaking nakasakay sa isang

karwaheng tinutulak ng mga anghel. Ayon sa kanila, umiikot ang karwaheng ito

araw-araw sa buong mundo upang magbigay ng liwanag. Bukod pa dito,

naniniwala din silang ang ulan ay tubig na binubuhos ng reyna ng kalangitan

(Andres 39).
 Laganap din ang pagiisip na ang mundo ay binubuo ng pitong

magkakapatong-patong na bahagi, kung saan ang bawat bahagi ay

pinaninirahan ng iba't ibang uri ng tao (Andres 39).

J. Mga Pamahiin

Mula sa pagwawalis sa gabi hanggang sa pag-awit habang nagluluto o

natatakot na harapin ang salamin kapag tumatama ang mga kidlat, isa o iba pa,

naniniwala pa rin tayo dito. Naniniwala pa rin kami sa paniniwala ng pamahiin na

sinabi sa amin ng mga lola kung saan sinabi sa kanila ng kanilang mga lola at

sinabi din sa kanila ng kanilang lola. Ito ay isang katotohanan.

Sa lugar ng Lanao, tulad ng sa lahat ng iba pang mga lugar sa Pilipinas,

maraming mga paniniwala, na itinuturing na pamahiin, na hindi mo alam na

umiiral. Ang mga paniniwala na ito, gayunpaman, ay naipasa sa kasaysayan

mula sa henerasyon hanggang sa henerasyon, ang ilan ay matalinong gumawa-

naniniwala at ang ilan ay mga katuruan lamang sa mga halaga at saloobin upang

mabuhay ng mabuti at maunlad na buhay.

I-brace ang iyong sarili at magkaroon ng isang mabilis na silip. Tiyaking hindi ka

nag-iisa.

TONONG - mga supernatural na espiritu na nakatira sa mga lawa at iba pang

mga lugar. Ang Mipato ay isang tonong mula sa Lake Dapao. Mukha siyang

isang malaking kalabaw na may gintong sungay.

PAGSUSULIT NG MGA BANAL - Ang mga maranaos ay naghuhulog ng mga

barya o iba pang mga metal na bagay, tulad ng mga kuko sa mga lawa o

malalaking ilog tuwing tatawid ito, sa paniniwala na kung nabigo silang gawin ito

ay maaaring malunod ang mga naninirahan sa tonong ito habang tumawid sila.

MGA MANGKUKULAM - Naniniwala rin ang mga Maranaos sa mga

mangkukulam na lumilipad at nagsumite ng mga spells sa mga pamilyar na

tinawag na pantak, na maaari ring lumipad at pumatay ng isang kaaway sa

pagkakasunud-sunod ng kanilang bruha-master.

MGA PAMILYA MULA SA ESPIRITU ESPIRITU - Naniniwala rin ang mga

Maranaos na mayroong mga pamilya na mga inapo ng masasamang espiritu at

maaaring mag-utos ng isang ahas upang patayin ang kanilang mga kaaway.

Ang NONOK - ay isang puno na lumalaki sa malaking sukat, na pinaniniwalaan

din na pinaninirahan ng mga espiritu na sinasamsam sa mga tao.

KOKOK - Tulad ng nonok, ang mga kokoks ay maaaring mapalito ka sa mga

kalsada o lugar, na nakikita mong paulit-ulit na patutunguhan o lugar. Minsan

ang kokok ay maaaring lumitaw nang iba at dadalhin ka sa kanilang hari.

KUMAIN SA LABAS - ito ay isang karaniwang paniniwala na ang pagkain sa

labas ng isang bahay o sa isang bukas na hangin ay hindi mabuti, dahil ang

masasamang espiritu ay magbabahagi ng pagkain at samakatuwid hindi ka

maaaring makuntento.

PAGSUSULIT NG PIGAYAN - Walang dapat magdala ng unan na walang kaso

sa unan. Ito ay pinaniniwalaan na ang isang multo ay maakit sa kanya at tatakbo

pagkatapos ng isang may hawak nito.

PAGSASANAY NG ISANG ARAW - Ang pag-tap sa tiyan ng isang tao sa gabi ay

maakit ang mga multo na darating at pagsuso ang mga panloob na organo.

BUONG MOON - Sa panahon ng isang buong buwan, ang isa ay hindi dapat

tumingin sa buwan, dahil kung ang isa ay nakakita ng isang pusa sa isang puno,

ang isa ay magiging baliw. At kung ang buwan ay may korona ng ilaw sa paligid

nito, nangangahulugan ito ng isang maganda at sikat na babae sa isang lipi ay

mamamatay.

BAHAGHARI - Kung ang isang bahaghari ay lumilitaw sa sikat ng araw, ito ay

isang palatandaan na ang isang Datu o isang sikat na tao ay mamamatay. Para

sa mga bata, maaaring hindi nila ituro ang bahaghari para hindi nila sinasadyang

putulin ang kanilang mga daliri.

MANOK - Ang mga manok ay hindi pinapayagan na pumasok sa bahay sapagkat

pinaniniwalaang isang masamang palatandaan. Kapag pumapasok ito sa bahay,

samakatuwid, may sinumang may karapatang pumatay dito, kahit na sino ang

nagmamay-ari nito at maaari itong kainin nang walang anumang pagtutol mula

sa may-ari.

PAGHAHANAP NG KAIBIGAN NG UNANG PAKSA NA BAGAY - Kung

pinahahalagahan ng isang tao, nagkomento o nabalisa ang isang bagay na hindi

pangkaraniwang; bagay, kaganapan, at iba pa. Magastos ito sa iyong buhay.

Ang kamatayan ay darating pagkatapos ng ilang araw.

KAPANGYARIHAN - Ipinagbabawal na sumipol sa gabi dahil isang masamang

espiritu ang magbabalik.

WALANG PANGALAN - Isang tanyag na masamang espiritu sa Lanao na hindi

dapat na banggitin o pasalitin ang kanyang pangalan dahil darating ito agad

upang kainin ka.

PAGSUSULIT KAPAG KARAPATAN - Ang isang bata ay hindi pinapayagan na

lumipat mula sa isang lugar patungo sa iba pa, sapagkat nangangahulugan ito

na kapag lumaki ang bata ay hindi na siya magkakaroon ng permanenteng

tahanan.

PANGARAO - Kung pinangarap ng isang tao na mawala ang kanyang mga

ngipin, nangangahulugan ito ng isang darating na pagkamatay ng isang malapit

na kamag-anak. Kung napapalibutan ng malaking tubig, nangangahulugang

kamatayan. Kung ang isang butiki ay nahulog sa mga kamay, magiging isang

anunsyo ng pagkamatay ng isang ama o ina. Kung ang isang batang babae ay

nangangarap na makagat ng isang ahas, malapit na siyang makikibahagi.

ADAN - Ito ay pinaniniwalaan na kung ang isa ay umakyat sa isang puno habang

ang azan (tawag ng panalangin) ay inaawit, maaaring mahulog ang isa at masira

ang kanyang mga buto. Ang mga kababalaghang ito ay tinatawag na "naas"

dahil sa koneksyon nito sa Islam.

LINGGO NG BUTIKI - Kung ang isang tao ay nakakarinig ng tunog ng butiki sa

gabi, nangangahulugan ito na mayroong ibang hindi pangkaraniwang tao o

espiritu sa loob ng isang silid o isang bahay.

TAWAG SA HAYOP - Ito ay pinaniniwalaan na kung ang isang aso ay umiyak sa

gabi o mga kapit sa kabayo nang hindi pangkaraniwan, nakakakita sila ng

masasamang espiritu.
MAKAWGIS - Ay isang malaking tao na lumilipad at kumukuha ng mga tao,

karamihan sa mga bata na may bungkos ng kotos (kuto).

MARIALABO - Ay isang babae na kumukuha ng masama, walang sakit at

walang respeto na mga anak.

OMACAAN - Ay isang matandang higante na nakatira sa Lake Lanao. Minsan ay

isa siyang kaalyado ng mga tao sa lawa.

PAGPAPAKITA - Kung ang isang tao ay nagwalis sa gabi gamit ang walis o

ibinabagsak ang basurahan sa labas ng pintuan o sulok ito sa mga sulok ng

bahay, sasalubong ang kanilang pamilya o mahihirap.

Kumakain ng BURNT RICE - Kung ang isang bata ay kumakain ng sinunog na

bigas, siya ay magiging isang utak sa paaralan.

SALAMIN- Ang isa ay dapat na takpan ang salamin kapag umuulan o kumikislap

ang kidlat dahil may isang masamang espiritu na lilitaw dito.

Ang pagdating ng Islam at ang pagtuturo ng agham ay lubos na nagtanggal ng

maraming maling pag-uugali at paniniwala sa mga Maranaos.

III. Politika, Pamamahala at mga Batas

A. Mga namumuno

Maraming mga Maranaoang mahigpit na tumutol sa isang sentralisadong

pang-gobyerno ng pilipinas at may ibang lantaran ng nagrerebelde laban dito.

Gusto nila ang pederal na uri ng ng pamahalaan, na may maraming rehiyonal na

pagsasarili. Bilang kahalili, gusto nitong humiwalay at makatatagng pansariling

pamahalaan bilang isang malayang muslim sa bansa.

 B. Istruktura at Sistema ng Pamamahala

Ang komunidad ng mga Maranao ang may pinakamaraming

pagkakahati-hati sa lahat ng mga grupong Muslim sa bansa. Binubuo ito ng

maraming maliliit na sultanato. Gayunpaman, patuloy na dumarami ang bilang ng

kanilang populasyon. Sa kasalukuyan, binubuo nila ang pangalawang

pinakamalaking pangkat-etniko na nasa ilalim ng Islam (Andres 19).

Isa pa sa mga kustom na sinusunod ng mga Muslim ay ang pagpapakasal ng

mga magulang sa kanilang mga anak. Dapat ring magbigay ng kaukulang

kabayaran (dowry system) ang pamilya ng isang lalaking Maranao sa mga

kaanak ng babaeng gusto niyang pakasalan (Andres 45).

C. Organiko o Tradisyonal na mga Batas

ADAT – ay isang batas pangkaugaliang na tumutulong sa paghutok ng pagkatao

ng mga maranao.

Ang pagpataw ng mga multa at iba pang legal na pagbabawal ay saklaw

naman ng korte ng AGAMA na pina mamatbugutan ng mga sultan.

Mayroong silang tradisyunal na paraan sa paghuli ng mga magnanakaw.

Halimbawa : SA isang bahay ay may nawalang isang bagay na unang gagawin

ng nawalan at tatawag ng isang PRARIRIMAR o isang wiseman ang taong ito ay

laging may dalang librong na rimaran respetadong mga maranao ang mga

paririmar.
 Ang isa pang paraan nila para mahuli ang magnanakaw ay sa

pamamagitanng paghulogng isang barya sa isang kalderong may kumukolong

tubig upang kunin ang barya.

Ang lahat ng suspekay inaatasang ilubog ang kanilang kamay sa

kumukulong tubig upang kunin ang barya. Kung sino ang tangging gumawa nito

ay siya ang sinasabing magnanakaw at pinipiliting magsauli ng ninakaw na gamit

IV. Edukasyon, Pangkabuhayan at Sistemang Ekonomiko

A. Tradisyonal na Edukasyon at Sistemang Ekonomiko

Ang isang madrasah, isang paaralan na binibigyang diin ang pagbabasa ng

Quran, ay nakatayo sa bawat pamayanan, itinayo gamit ang mga pondo ng

komunidad, kung minsan ay may karagdagang pera mula sa mga bansang

Arabe. Kahina-hinala ng mga wikang Ingles na wika bilang mga institusyon para

sa Kristiyanismo, una itong iniwasan ng Maranao. Sa ngayon, gayunpaman,

ipinapadala ng mga magulang ang kanilang mga anak sa naturang mga

paaralan, madalas na nagsasagawa ng mahusay na pagsasakripisyo upang

gawin ito. Ang pormal na edukasyon na dati ay bihira na ang mga pamilya ay

nagdiwang ng mga pagtatapos ng napakaganda. Ang mga pagsasaalang-alang

ng prestihiyo ng pamilya ay nagbibigay ng mataas na presyon sa mga indibidwal

upang makakuha ng degree. Ang mga may hawak ng degree ay napakaraming

kaya maraming hindi makakakuha ng naaangkop na trabaho. Maraming

Maranao ang nakakuha ng mga degree sa mga pang-unibersidad sa Gitnang

Silangan, na kwalipikado silang magturo sa madrasah.

Ayon sa senso noong 2000, ang antas ng pagbasa at pagsulat sa

Autonomous Region sa Muslim Mindanao ay 68.9%, napakababa ng

pambansang pamantayan. Sa Lanao del Sur, halos isa sa tatlo (32.8%) ang

nakatapos ng elementarya, higit sa isa sa lima (21.5%) high school, at halos isa

sa walong (11.8%) na kolehiyo o unibersidad, kahit na ang porsyento para sa

elementarya ay medyo mababa , ang mga para sa edukasyon sa pangalawa at

tersiyal ay kapansin-pansing mas mataas kaysa sa kapwa probinsya ng ARMM,

Sulu).

B. Panghahanapbuhay

Karamihan ay umaasa sa pag-ulan para sa patubig, ang basa-bigas ay

lumaki sa mababang liblib na lugar. Ang iba pang mga pananim ay ang mais at

kamote sa mga lupang marginal; talaba, kalabasa, kaserol, mani, at mga bata sa

mga hardin; at betel nut, papayas, at saging sa mga puno. Kasama sa mga

nabubuhay na hayop ang kalabaw, tubig, kambing, manok, at duck. Tulad ng

mga stock ng lawa ay naubos na ngayon, ang karamihan sa mga isda ay nakuha

mula sa kalakalan sa baybayin.

 Ang mga pedador ng Maranao, lalo na ng mga tanso ng tanso, madalas

na pamilihan ng bayan sa buong Mindanao at matagal nang naging link sa

komersyo sa pagitan ng mga paganong burol at mangangalakal ng maritim.

Ang pagkuha ng isang aristokratikong titulo o burukratikong trabaho na

nagpapalaya sa isa mula sa manu-manong paggawa ay lubos na

pinahahalagahan. Ang mga Maranao ay karaniwang mga magsasaka at may

iilang mangingisda. Ang silangan bahagi ng lawa ng Lanao ay mayabong para sa

paglilinang ng bigas. Ang mayabong na lupa ang nagdadala ng iba’t-ibang uri ng

mais, mani kamote, kape, kalamansi, at klase-klasing uri ng tropical na prutas.

Magaling din silang maghabi ng tela at banig, pagliliklok ng kahoy, tanso, pilak,

at ginto. Kilala din sila para sa pagbebenta ng banig na dayami, iba’t-ibang gamit

sa bakuran, kumot, at ilang uri ng produktong metal.Nakatira sila sa paligid ng

lawa ng Lanao. Hinango ang kanilang pangalan sa kahulugan nito na “ranao”

dahil sa lawa nila. Ang lungsod ng Marawi ang tinaguriang lungsod ng mga

dugong bughaw ng Maranao. Ilan sa kanilang hanap-buhay ay ang:

 Pangingisda

 Pagsasaka kasama na ang ilang pagmimina

 Paghahabi gamit ang kanilang sinaunang proseso

 Pagdidisenyo ng damit, banig at sa kanilang mga kagamitang tanso

V. Mga Suliranin

A. Banta ng Modernisasyon
 B. Problemang Pangkalusugan

Itinuturing na isang malaking pagsubok para sa isang sangay ng Catholic

Bishops Conference of the Philippines ang pagtugon sa mental health crisis ng

mga naapektuhan ng digmaan sa Marawi City. Inamin ni Father Dan Cancino,

Executive Secretary ng CBCP-Episcopal Commission on Healthcare (ECHC) na

isa sa pinakamalaking hadlang sa “psycho-social intervention” para sa mga

bakwit ang lengguwahe at kultura ng mga Maranao.

Dahil dito, patuloy na tinuturuan ng CBCP-ECHC ang iba pang volunteers at

mga katulong nitong grupo para maging sensitibo sa kultura ng mga apektadong

indibidwal. “Maliit lang yung nagagawa ng komisyon on mental health through

our partners doon sa mga healthcare commissions in nearby dioceses, kaya ang

ginagawa natin ngayon ay [sinasanay] muna natin yung mga posibleng partners

na maging sensitibo din duon sa kultura ng ating mga kapatid na na-displace

dahil sa Marawi conflict,” pahayag ni Fr. Cancino sa Radyo Veritas.

Aminado ang pari na bagamat nakapagbigay na ng paunang “therapy

sessions” ang Simbahan at ang mga katuwang nitong grupo ay malalim pa rin

ang kinakailangang tugunan sa pangangailangan ng kalusugang pang-kaisipan

ng mga Maranao. “Ito yung napakalaking gap sa National Health program dahil

isang challenge ay lengguwahe at kultura, mahirap kasing magbigay ng mental

health assistance kung iba yung gamit na [wika] ng ating mga kapatid na

Maranao,”dagdag niya. Tinitiyak naman ni Father Cancino na hindi titigil ang

Simbahan sa paggabay sa mga biktima hanggang sa makabalik sila sa kanilang

normal na pamumuhay at kalusugan.

Batay sa datos ng Integrated Provincial Health Office (IPHO) sa Marawi

noong ika-1 ng Agosto 2017, umaabot sa 30,732 ang mga evacuees na

kinakitaan ng "mental disorder." Sa naturang bilang 6,455 ang naitala sa "level 2"

na nangangailangan ng “psycho-social debriefing” habang 24,199 ang nasa

"level 3" na nangangailangan ng one-on-one treatment at 78 naman ang

umakyat na sa "level 4" na nangangailangan ng masusing gamutan sa isang

maayos na pasilidad o pagamutan. Nauna nang inihayag sa social teachings

of the Church na walang sinuman ang nagwawagi sa digmaan dahil nag-

iiwan lamang ito ng labis na pangamba at kapighatian sa puso ng bawat

biktima.

C. Digmaan

Ang Labanan ng Marawi (Filipino: Labanan sa Marawi), na kilala rin bilang

Siege ng Marawi (Filipino: Pagkakainam sa Marawi) at ang krisis sa Marawi

(Filipino: Krisis sa Marawi), ay limang buwan matagal na armadong labanan sa

Marawi, Lanao del Sur, Pilipinas, na nagsimula noong 23 Mayo 2017, sa pagitan

ng mga pwersang panseguridad ng gobyerno ng Pilipinas at mga militante na

kaakibat ng Islamic State of Iraq at ang Levant (ISIL), kabilang ang mga pangkat

na jihadist ng Maute at Abu Sayyaf Salafi. Ang labanan din ang naging

pinakamahabang labanan sa lunsod sa modernong kasaysayan ng Pilipinas.

 Ayon sa pamahalaan ng Pilipinas, nagsimula ang mga pag-aaway sa

isang nakasasakit sa Marawi upang makuha si Isnilon Hapilon, ang pinuno ng

pangkat na kaakibat ng ISIL na si Abu Sayyaf, matapos matanggap ang mga ulat

na nasa lungsod si Hapilon, marahil upang makipagtagpo sa mga militante ng

grupong Maute. Ang isang nakamamatay na sunog ay sumabog nang pumutok

ang mga puwersa ni Hapilon sa pinagsamang mga pangkat ng Army at pulisya at

tumawag para sa mga pagpapalakas mula sa grupo ng Maute, isang armadong

grupo na nangako ng katapatan sa Islamic State at na pinaniniwalaang

responsable para sa pambobomba ng 2016 City City, ayon sa sa mga

tagapagsalita ng militar.

Sinalakay ng mga militanteng grupo ng Maute ang Camp Ranao at sinakop

ang ilang mga gusali sa lungsod, kabilang ang Marawi City Hall, Mindanao State

University, isang ospital at ang kulungan ng lungsod. Sinakop din nila ang

pangunahing kalye at sinunog ang Saint Mary's Cathedral, Ninoy Aquino School

at Dansalan College, na pinamamahalaan ng United Church of Christ in the

Philippines (UCCP). Ang mga militante ay kumuha din ng isang pari at maraming

mga churchgoer hostage.

D. Kahirapan

MASIU, Lanao del Sur - Ang Lanao del Sur ay tahanan ng mga Maranaos

(mga tao ng lawa), isang tribong Muslim. Ang lalawigan ay bumubuo sa

kanlurang bahagi ng Northern Mindanao, na hangganan ng hilaga ng Lanao del

Norte, sa silangan ng Bukidnon, sa kanluran ng Baylangana, at sa timog ng

Maguindanao at Cotabato. Mayroon itong 39 munisipyo at isang lungsod, Islamic

City of Marawi na siyang kabisera ng lungsod ng lalawigan.

Kabilang sa 81 mga lalawigan sa Pilipinas, ang Lanao del Sur ay kabilang sa

20 pinakamahirap na lalawigan. Ang kahirapan sa kahirapan dito ay lumalala

batay sa mga datos mula sa National Anti-Poverty Commission (NAPC):

Nagraranggo ito sa ika-16 sa listahan ng pinakamahihirap na mga probinsya

noong 1997, at pagkatapos ay dumulog ito sa ika-12 at ika-10 sa 2000 at 2003,

ayon sa pagkakabanggit.

Siyam sa mga munisipalidad ng lalawigan (i.e., Marogong, Piagapo,

Tuburan, Sultan Dumalondong, Calanogas, Binidayan, Kapatagan, Bumbaran,

Pagayawan) ay kabilang sa 40 pinakamahirap na munisipyo ng bansa noong taong

2000. Ang Lanao del Sur ay isa sa limang lalawigan na binubuo ng Autonomous

Region in Muslim Mindanao (ARMM) na siyang pinakamahirap na rehiyon sa

bansa, ayon sa NAPC.

Bilang isang tribo ng Muslim, ang mga Maranaos ay nakikipagtulungan o

kung ano ang kilala sa lokal na "buy-and-sell." Sa mga pamayanan sa

kanayunan, ipinagpapalit nila ang palay (bigas, butil, niyog, tabako, kape at iba

pang mga pananim. Sa Metro Manila, kung saan ang mga kumpol ng mga

Muslim ay lumipat upang makatakas sa kahirapan at armadong tunggalian,

nagbebenta ang mga Maranaos ng kasuotan, sapatos, alahas, VCD at DVD.

Marami sa mga VCD at DVD ay pirata, sabi ng mga awtoridad.

 Si Abdul Rakman Ulama, na dating itinalagang alkalde ng Binidayan, ay

nagpapaliwanag na ang mga Maranaos ay pangunahing magsasaka ngunit

hinihimok sa pangangalakal dahil ang mga bukid ay nananatiling paurong. Ang

Carabaos (water buffalos) at mga baka ay ginagamit pa rin upang magtanim ng

lupa na hindi katulad sa iba pang mga lugar sa kanayunan kung saan ang mga

hand tractors ngayon ang pamantayan.

Sinabi rin ni Ulama na halos 50 porsyento ng lupang pang-agrikultura sa

Lanao del Sur ay walang mga pasilidad sa patubig at, bilang resulta, ay

mananatiling walang ginagawa.

Sa mga pamayanan ng Maranao na nasaktan ng kahirapan at maikli sa

mga serbisyong panlipunan, ang panahon ng halalan ay itinuturing na

"paskuhan" (kapaskuhan), sabi ni Ulama. Ito ay kapag ang pera ng mga pulitiko

ay dumadaloy tulad ng ulan, pangunahin upang bumili ng mga boto ng

Maranaos. Ito ay karamihan sa mga lokal na kandidato na may posibilidad na

bumili ng mga boto mula sa mga indibidwal, sabi ni Ulama.

VI. Sebisyong naibibigay ng pamahalaan

A. Sanitasyon at Serbisyong Pangkalusugan

Masayang sandali sa hapunan ng 'Pagana Maranaw'

Sa pinakadakilang paglulunsad ng Kalinaw Kultura Mindanao na ginawaran ni

Undersecretary Harold Clavite ng PIA at Dr. Pilar Banaag ng NCCA, isang

hapunan ng Pagana ang binigyan ng mga panauhin.

Ito ay isang okasyon kung saan nasaksihan at naranasan ng mga bisita at

tagapagtaguyod ng Kalinaw Kultura ang karanasan ng Pagana.

Ipinaliwanag ni Propesor Christian Aguado, Cultural Anthropologist ng

Mindanao State University-Iligan Institute of Technology ang bawat detalye ng

okasyon habang ang mga bisita ay nasisiyahan ang pinggan ng Pagana

Maranao.

Ang hapag kainan ay tinawag na 'dulang'. Ito ay isang pag-aayos ng mga

katutubong cuisine na ipinakita sa mga tray ng pagkain ng tanso na kilala bilang

'tabak' kung saan ang apat na panauhin ay nakaupo sa mga unan. Ang mga tray

ng pagkain ay natatakpan ng mga tela ng tray na tinatawag na 'ampas'. Kasama

rin sa dulang ay ang lalagyan ng tubig para sa inuming tubig. Ang mga

kagamitan at mga plato ay inilalagay baligtad na nagpapahiwatig ng kalinisan.

Ang buong pagpapakita sa silid-kainan ay pinalamutian ng mga accent ng

ginto at pilak, na sumisimbolo sa mga kulay ng prestihiyo at maharlika.

"Dahil ang mga Maranaos ay Muslim, ang pagkain ay dapat na 'Halal' o

pinapayagan ng batas na Islam. Mahigpit na ipinagbabawal ang baboy sa

dulang. Ang piging ng napakagandang lutuin na inihahain sa mga panauhin ay

nagtatampok ng isang natatanging timpla ng mga lasa at pampalasa, "patuloy na

inilarawan ni Prof. Aguado ang bawat detalye.

Ang dilaw na tint ng lutuing Maranao, na maaaring makita sa maraming

pinggan kasama ang kuning o dilaw na bigas, ay nagmula sa turmeric powder na

kilala bilang "kalawag", na kung saan ay nahuhulugan na may mga

nakapagpapagaling na katangian na nagpapanatili sa kalusugan ng katawan.

Ang ilan sa mga pangunahing pinggan na inihain ay kasama ang karne ng

baka, manok, at manok. Gayunman, sinabi ni Propesor Aguado na "paminsan-

minsan, ang kamandag at chevon (karne ng baka at kambing) ay ihahain. Ang

mga pagkaing ito ay niluto at pinaglilingkuran ng mga shavings ng niyog bilang

pangunahing sangkap, pinirito ng mga gulay o luto sa iba pang mga paraan. "

Ipinaliwanag pa ni Aguado na ang isang tanyag na pampalasa na kasama sa

ulam ng Maranao ay "palapa," na gawa sa mga bombilya ng sibuyas, luya, at sili

na pinalamutian ng langis ng niyog.

B. Serbisyong Sosyal

Pag-aalaga ng kahulugan ng pagkakaisa at kapayapaan

Habang nakikipag-usap sa mga sideway sa panahon ng kapistahan ng

Pagana sa Ethnic Center sa Iligan City, sinabi ng isang lider ng pamayanan ng

Maranao na si Farmida Macabando na ang mga Maranaos ay mas kilala sa

kanilang pag-ibig sa kagandahan tulad ng ipinapakita sa kanilang sining, tula,

epiko, at uri ng uri ng Pilipinas arkitektura.

 Ang penchant para sa kagandahan at kamahalan ay ipinahayag sa init ng

kanilang pagiging mabuting pakikitungo na ipinakita sa kanilang prestihiyosong

kapistahan na tinatawag na Pagana.

"Kung ang mga bisita ay dumadaan sa aming mga pintuan, hindi namin

gaanong kinukuha. Alam ng mga tao sa Maranao na ang tunay na pagiging

mabuting pakikitungo. Nangangahulugan ito ng higit pa sa pagbati lamang sa

mga panauhin na may init at ngiti. Madalas itong nangangahulugang pagpunta

sa mga pambihirang haba upang matiyak na ang aming mga bisita ay may

nakakagulat na mga karanasan at naihatid sa mga masasamang pagkain —

upang lumikha ng isang pakiramdam na kasali sa isang palakaibigan na

pagmamalasakit sa amin, "sabi ni Macabando.

Inilarawan niya ang Pagana bilang tradisyonal na kapistahan ng Maranao.

Ito ang paraan ng tribo ng pagtanggap sa mga espesyal na panauhin at bisita.

Nangangahulugan ito ng pagpapagamot sa mga bisita at napakahalagang mga

panauhin na may pinakamataas na anyo ng pagiging mabuting pakikitungo, na

sumisimbolo sa antas ng pag-iingat ng host at nagpapahiwatig ng antas ng

biyaya ng host.

Ginagawa ang Pagana sa mga panauhin sa mga espesyal na okasyon tulad ng

mga pagpupulong, kasalan, pagtatapos, pakikipagsapalaran, pagsasaya, at pag-

uwi ng mga taong nagpunta sa "Hajj" o paglalakbay sa Islam — at sa panahon

ng dalawang relihiyong pista, Eid'l Adha at Eid ' l Fitr.

 Ang okasyon ay nagsisimula sa isang taimtim na panalangin. Pagkatapos

nito, malugod na tinatanggap ang mga panauhin na may masayang piging, na

minarkahan ng makulay na katutubong kasuotan, tradisyonal na mga sayaw, at

kaaya-ayang kumpanya.

"Tulad ng matalinong sinasabi ng kultura tungkol sa kultura" Ang

kapayapaan ay nasa ating mga kamay, 'tiwala tayo na ito (Pagana) ay nagtatayo

ng isang kultura ng kapayapaan sapagkat ang pagtanggap sa Pagana ay

isinasagawa sa kasiyahan at gaiety kung saan nagbabahagi tayo ng mga kwento

sa mga masarap na pinggan at sama-sama nating manalangin. "Ipinaliwanag ni

Macabando.

C. Imprastraktura

Ang pagtitiyaga ng karahasan ay hindi gaanong tungkol sa patuloy na banta ng

ISIS at higit pa tungkol sa kawalan ng katiyakan, kawalan ng kapanatagan, pag-

iwas at diskriminasyon na tumatagal sa mga puso at isipan ng Maranao, na kung

saan 'maratabat' - o ang kanilang karangalan, pagmamataas at dangal - ay isang

mahalagang bahagi.

Ang muling pagtatayo na nagaganap ay nagpapabaya sa muling pagtatayo ng

mga ugnay na pinahirapan o nawasak ng karahasan. Isang taon pagkatapos ng

pagkamatay, ang mga pamayanan ay nananatiling napunit at nahahati, ang mga

pamilya ay nahaharap sa nabawasan na kapasidad sa ekonomiya, at ang mga

tao ay kahina-hinala at hindi nagtiwala sa lokal na awtoridad.

Ang mga fissure na ito sa marupok na relasyon ay nag-aanyaya sa labis na

karahasan. Ang pananakot na ginawa ng mga dayuhang terorista ay dapat

lamang matakot kung ang mga pangkat na ito ay maaaring mag-tap sa

kalungkutan at kalungkutan na nadarama ng mga tao at hinihimok ang kabataan

sa landas ng marahas na ekstremismo.

Itinuturo din nila ang mga mapanglaw na kondisyon na nakatulong sa paghubog

ng digmaan sa simula:

Ang kahirapan at hindi pagkakapantay-pantay na patuloy na salot sa Muslim na

Mindanao;

Ang diskriminasyon na patuloy na nagbubukod sa aming mga kapatid na Muslim

mula sa pag-abala sa mga oportunidad sa sosyo-ekonomiko at pampulitika na

natutuwa ng iba; at

Ang patuloy na pagkaantala sa pag-institutionalize ng tunay na awtonomiya,

pamamahala sa sarili at binigyan ng awtoridad na pampulitika para sa mga

Bangsamoro.

Kinakailangan na sumulong tayo at simulan ang muling pagtatayo ng Marawi sa

pamamagitan ng paglalagay ng ahensya sa mga kamay ng mga lokal na

mamamayan na nasa pangunahing proseso ng rehabilitasyon. Kailangan nating

tandaan at mabuo sa maraming mga pagkakataon kapag ang mga ordinaryong

tao ay nakipaglaban laban sa terorismo, iniligtas ang mahina, at mapagbigay na

ibinahagi ang kanilang pagkain at mapagkukunan sa taas ng krisis.

REKOMENDASYON

MGA SANGGUNIAN