GENGHIS KHAN AND THE MONGOL EMPIRE

A BOOK REPORT BY :

ALYSSA GRACE CORTEZ

GRADE VII - POLLUX

 I. Author :

Si Don Nardo (ipinanganak noong Pebrero 22, 1947) ay isang Amerikanong istoryador, kompositor, at

manunulat. Malapit sa apat na daang at limampung libong nai-publish na mga libro, siya ay isa sa mga

pinaka-praktikal na mga may-akda sa Estados Unidos, at isa sa mga nangungunang manunulat ng akdang

pangkasaysayan para sa mga bata at kabataan.

Si Don Nardo ay isang istoryador at manunulat na nanalo ng award na dalubhasa sa sinaunang mundo, lalo

na ang mga sibilisasyon ng Greece at Roma. Nagsimula siya bilang isang artista at nagtrabaho sa National

Shakespeare Company bago bumaling sa pagsulat ng mga screenplays at teleplays at, sa lalong madaling

panahon pagkatapos, nagtalaga ng karamihan sa kanyang oras sa makasaysayang pananaliksik at pagsulat.

Sa nakaraang dalawang dekada, inilathala niya ang halos dalawang daang volume sa magkakaibang mga

paksa sa kasaysayan. At nagkamit ng maraming kanais-nais na mga pagsusuri, malawak na kinikilala siya

bilang nangungunang manunulat ng mga akdang pangkasaysayan para sa mga kabataan. Siya rin ay bihasa

sa iba't ibang iba pang mga paksa at bilang isang resulta ay madalas na hiniling ng mga publisher na

magsulat ng mga libro sa isang bilang ng mga paksang pang-agham at pampanitikan.

Si G. Nardo ay nag-compose at nag-ayos din ng orkestra ng musika, na nagsimulang mag-compose sa

kanyang mga unang kabataan. Sa loob ng mga taon na siya ay naka-out ng higit sa walumpung mga gawaing

pangmusika, kasama ang 2 symphonies, 4 string quartets, ilang concertos, isang marka ng pelikula, di-

pangkaraniwang musika para sa mga paggawa ng entablado, at ilang mga komisyon, ang pinakabagong

isang dobleng concerto para sa biyolin at gitnang Portuges na nakasulat para sa dalawang kilalang musikero.

Siya rin ang resident composer at arranger para sa Amadis Orchestra, na nakabase sa Connecticut.
II. Chapter Analysis :

Chapter 1 : Ancient People of the Steppes

Ang malawak na kapatagan ng mga lowaland o steppe, sakop ng damo, mga lupain na nagyeyelo ay

karamihan sa kung ano ngayon ay Mongolia, na matatagpuan sa hilaga ng Tsina, na sumasaklaw sa naturang

mga steppes. Ang kanilang singular high-altitude terrain at klima ay patuloy na hinahamon at sinusubukan

ang mga sinaunang tao na naninirahan dito. Dito lumitaw at nanirahan ang pangkat na tinatawag na

Mongols. Sinubok ang mga Mongols ng maginaw at nagyeyelong klima ng mga steppe na kalaunang

sinamhan ng matinding ulan at bagyo mula Hunyo hanggang Agosto; at ng mga malalang bagyo ng walang

katapusang niyebe ng Oktubre mula Nobyembre na nanging dahilan ng pagyeyelo ng lawa,dagat at iba pang

mga uri ng anyo ng tubig. Buhat sa matinding klima ng Mongolia naging “nomadic” ang mga tribo, na

nangangahulugang wala silang mga bayan o iba pang permanenteng pamayanan. Dahil sa labis na paglilipat

ng tahanan at tribo naging tradisyon na ito ng mga sinaunang Mongols, natuto sila na makisabay sa mga

pagbabagong kinaharap nila sa bawat na paglikas at paglilipat na kanilang ginawa. Patuloy na gumagalaw,

patuloy na alerto sa kapaligiran, klima, at pagbabago ng tao

sa paligid nila, at patuloy na naghanda para sa panganib at banta, ang mga nomadic tribes ay isang natural

puwersa militar na kahit ang digmaan at pakiki-pagtagisan sa isa’t isa ay likas nang ituring.

Habang nabubuhay sa pagtugis at pagpatay ng mga hayop sa kapatagan, nagkaroon ng pagbubuklod ng mga

tribo tungkol sa kanilang mga layunin at paniniwala. May ng ibang mga tribo na nakipaglaban sa iba’t ibang

mga bayan habang may iba namang nag-ani ng mga panamim at nag-alaga ng kanilang mga kabayo at

pastol. Kahit iisa lamang ang kanilang mga pangangailangan, nagkaroon ng malaking pagkakaiba-iba dahil

sa pagsasalinsalin ng mga lingguwaheng Mongol mula sa iba’t ibang rehiyon. Ngunit kaakibat ng paglago

ng kanilang mga tribo ay ang paglitaw ng kanilang pangunahing mga kaaway, ang mga Instik. Matayog ang

narating ng teknolohiyang Instik gawa ng ginto, bakal at iba pang mga mineral simula ng 300 A.D. Dahil

dito sinalakay ng tribong Xiongnu ang hilagang Instik. Ayon sa mga istoryador ang mga Ruruan na unang

nagsalita ng lingguwheng Mongol, ay gumamit ng parilalang “khan” na nangangahulugang “pangkalahatang

pinuno” ay gumawa ng emperyo sa kalagitnaan ng 400 hanggang 500 A.D. para tambangan ang mga maliit

na bayan at tribo sa Tsina.

II. Chapter Analysis :

Chapter 1 : Ancient People of the Steppes

Isa sa mga mahalaga at pinakamahirap na katotohanan na hinarap ni Genghis Khan ay ang pagiging isang

“nomadic” na tribo ng mga Mongol.

Dahil dito ang mga bahay nila o “yurt” ay gawa sa magaang mga pundasyon at materyales tulad ng pyeltro,

lana at kahoy para mas madali nilang mailipat ang kanilang mga tahanan. Pananamit rin ay isang

mahalagang salik para mabuhay sa isang lugar tulad ng Mongolia kung saan ang mga kondisyon ay

malubha. Ang mga kalalakihan at kababaihan ay magkasamang nakasuot ng pantalon

gawa sa lana kung saan nakasuot ng isang tunika o

tulad ng damit na panlabas na gawa sa lana o katad. Medyo mas mahaba ang mga tunika ng kababaihan

at kung minsan mas pinalamutian kaysa

mga lalaki. Nagsusuot din sila ng bota na gawa sa katad na may balahibo sa taglamig, at mga sumbrero na

naka-istilong balahibo o iba pang mga materyales.

Kapag maganda ang panahon, ang pagkain ay

sapat upang mapanatili nang maayos ang isang

tribo.

Ngunit kapag tagtuyot o iba pang mga pagbabago sa panahon ang mga Mongol ay kakain ng kung ano ang

kailangan nila upang mabuhay. Sabi nga ng isang scholar, “an imperative crucial need overriding all

generosity and all squeamishness.”

Ayon din sa kaniya, sa panahon ng panganib o kapag kinakailangan, ang mga Mongol ay hindi mag-

aalinlangan na kumain ng mga daga at patay na mga hayop na natagpuan sa tabi ng daanan, maging ang

kanilang sariling mga aso o mga pusa kapag ang mga oras ay malubha. At kung ang ang ay natagpuan ang

kanyang sarili na nag-iisa at desperado para lamang makakain ... bubuksan niya ang isa sa kanya ugat ng

kabayo at iinumin ng dugo nito. Bilang resulta, ang mga kabayo ay naging isang simbolo ng prestihiyo, na

tunay na nagpapakita ng mayaman at makapangyarihan. Sa gayon, ang pagnanakaw ng kabayo sa kanila ay

kabilang sa pinaka-nakakapinsalang mga krimen na maaring magwa ng isang Mongol.

Kahit na natupad ng mga kabayo ang ilang mahahalagang gawain at pangangailangan sa lipunang Mongol,

ang ilan sa mga mahahalagang gawain ng tribo ay isinasagawa ng kababaihan.

II. Chapter Analysis :

Chapter 1 : Ancient People of the Steppes

Una, ginawa ng lahat ang mga kababaihan ng paghahanda ng pagkain at pagluluto.

Sila din ang kumandali at nag-alaga ng mga bata,

gumawa ng mga damit, nagsagawa ng pana-panahong pag-aayos sa ang mga tahanan ng pamilya, at nag-

asikaso ng mga tirahan sa mga karwahe kung kailan oras na upang lumipat sa isang bagong lugar.

Nagawa nilang tumulong sa pamamagitan ng pag-sakay ng mga kabayo at pakikipaglaban sa mga

mananalakay kasama ang mga lalaki, at kung ang kanilang kampo ay natambangan ng kabilang tribo,

lumaban sila sa tabi ng kanilang mga asawa, mga ama, at mga kapatid.

Bukod sa kaugalian at kahalagahan ng mga babaeng Mongol, kanila ring binigyan ng importansya ang

Relihiyon. Bilang karagdagan sa pagiging nomadic, mapanghimagsik, at maki-ama, ang mga Mongols,

tulad ng iba pang sinaunang at medyebal mga tao, sila ay espirituwal. Kumpara sa mga Kristiyano, Hudyo,

Muslim, at Buddhists, na gayunpaman ay kanilang naka-uganay ng mga Mongols ay hindi masyadong

pormal at organisado sa kanilang pananampalataya.

Wala silang opisyal na sagradong sulatin, tulad ng Bibliya o Koran, o kahit anong halimbawa

ng mga nakasulat na mga katuruang moral tulad ng mga sa mga librong iyon. Ni ang mga Mongols

naniniwala sa isang solong, makapangyarihang diyos o magkaroon ng pormal, permanenteng gusali para sa

pagsamba, tulad ng mga simbahan o moske. Sa halip, ang orihinal na relihiyon ng Mongol

ay isang anyo ng Shamanism. Ang relihiyong ito ay nakabase sa mga di nakikitang espiritu at mga likas na

kapangyarihan tulad ng mga puno at burol at iba pa na binubuo ng mga namatay na ninuno ng Mongol. Ang

ang pinaka-makapangyarihang espiritu ng lahat, na pinaniniwalaan ng mga Mongols, ay si Tengri na

nangangahulugang "Eternal Blue Sky," na sumasalamin na inisip ng mga tao na siya ay nakatira sa isang

lugar sa kalangitan.

II. Chapter Analysis :

Chapter 1 : Ancient People of the Steppes

Isa pa ring aspeto ng tradisyon na ang shamanism ng Mongol ay ang kakayahan ng mga shamans ang

mahulaan ang hinaharap mga kaganapan. Kasama dito ang pagtukoy ng suwerte at ng mga araw ng

kasawiangpalad. Kaya, ang mga shaman ay malaking impluwensya at naituturing na makapangyarihan sa

loob ng lipunang Mongol.

Ang Italyanong monghe na si Giovanni Carpini ay sumulat tungkol sa mga konsepto ng kasalanan at

ang paglilinis nito sa tradisyonal na relihiyon ng Mongol. Sapagkat naisip ng mga Mongols

na ang isang diwa ng kalikasan ay tumira sa apoy, aniya, isang kasalanan na ipasa ang isang kutsilyo sa

isang apoy. Ipinaliwanag din ni Carpini

na ang mga Mongol ay gumagamit ng apoy upang linisin ang kanilang mga kasalanan. Kapag namatay ang

isang tao, ang kanyang mga pag-aari ay dinadala sa pagitan ng dalawang apoy, na naglilinis sa kanila ng

kasamaan.

II. Chapter Analysis :

Chapter 2 : The Rise of Genghis Khan

Gamit ang makabagong teknolohiya nagsagawa ang mga mananaliksik ng pagtatantya para sa taon ng

kapanganakan ng pinaka kinikilala at pinakadakilang mananakop ng Asya.

Ang petsa na madalas na binanggit ng mga scholar ay 1162, dahil hanngang ngayon ay wala pa ring

eksaktong taon at petsa ng kaniyang kapanganakan. Ngunit mas tiyak ang tinatayang lokasyon ng kanyang

pagkakasilang — ang pampang ng Onon River, sa hilaga Mongolia, hindi kalayuan sa isang bundok na

tinatawag na Burkhan Khaldun.

Ang angkan Borjigin isang nomadic tribe ng mga Mongol na karaniwang gumagala sa kapatagan , nakikipag

laban sa inang mga tribo, at pansamantala munang tumigil sa may ilog. Kabilang sa mga ito ay pinuno ng

lipi na si Yesugei , at ang kanyang kabiak na buntis na si Hoelun. Di kalaunan ay nagsilang si Hoelun ng

isang lalaking sanggol na nagngangalang Temujin na ang ibig sabihin ay “iron worker” o

"manggagawang dalubhasa sa bakal."

Sa katunayan, ang batang si Temujin ay nakalaan upang kalaunan ay makuha ang titulong Genghis

Khan at upang sakupin ang halos buong Asya. At kahit pa man sa panahon ng kabataan kaniyang naipamalas

ang kaniyang mga talento sa pamumuno ng isang tribo. At kahit pa man sa gitnang kahirapan at ng

impluwensya at pamumuno ng mga Amerikano sa Asya kaniya pa ring naipanatili ang pagiging

mapagpakumbaba.

Gayunpaman, kung tinitingnan ang buhay ni Temujin mula sa isang modernong pananaw, maiintindhian na

ito ang malupit na kondisyon ng mga kapatagan ay isa sa mga salik na huhubog ng kaniyang kabataan, at

pagka lalaki at ng kaniyang kakayahan bilang susunod sa pinuno ng kaniyang tribo.

Ang batang lalaki na naging Genghis Khan

na lumaki sa isang mundo ng labis na tribo

karahasan, kabilang ang pagpatay at pagkaalipin. Mula sa isang malupit na kapaligiran, natutunan niya, ang

buong saklaw ng emosyon ng tao: pagnanais, ambisyon, at kalupitan na humasa sa kaniya bilang isang tao.

Sa ilalim ng mga kakila-kilabot na kondisyon, ang batang lalaki ay nagpakita ng likas na pagnanasa para

lamang makamit ang kaligtasan ng buhay at pangangalaga sa sarili.

II. Chapter Analysis :

Chapter 2 : The Rise of Genghis Khan

Ang poot na unti-unting naipon mula sa lahat ng mga hindi kanai-nais na mga pangyayari sa naganap sa

kabtaan nya ay ang humulma sa kanya sa kung ano sya ngayon.

Isa sa mga unang mga kaganapang nana-dokumentong insidente

sa kanyang buhay ay naganap noong siya ay siyam

taong gulang, kung saan oras na nagpasya ang kanyang ama na simulan ang pag-aayos ng hinaharap ng

batang lalaki kasal.

Dinala ni Yesugei si Temujin sa

kampo ng Onggirat, isang tribo ng burol. Na ang pinuno ay si, si Dai Sechen, na nagkaroon ng isang

babaeng anak na nag-ngangalang Borte. Dito nagkaroon ng kasunduan si Yesugei at Dai Sechen na si

Temujin ay pinaghihimpil ni Yesugei sa Onggirat ng ilang mga taon para matuto at mahasa ang kaniyang

kakayahan bilang mandirigma at bilang isang diplomatiko. At pagkalipas ng ilang taon ninais niyang

pakasalan si Borte at bumalik sa sariling angkan. Ngunit sa hindi inaasahan ay dumating ang balitang

nalason si Yesugei ng mga Tatars na na naninirahan lamang sa kabilang dako ng lambak. Kaya hindi na nag-

atubiling bumalik si Temujin sa kaniyang pamilya. At sa di inaakala, ang mga taong sumunod sa ama ni

Temujin ay umanib sa kabilang angkan, ang mga Tayichiguds

isang angkan na kilala bilang mga mamatay-tao ng desyerto. Pinalayas ng mga Tayichiguds ang pamilya ni

Temujin kasama ang kaniyang ina, at ang iba pang asawa ni Yesugei at ang kaniyang tatlongng lalaking step-

brother, dalawang halfbrother at isang babaeng kapatid.

Dahil sa kawalan ng haligi ng pamilya nabuhay sa kahirapan ang pamilya ni Temujin. Berries, isda at daga

at kahit anong pagkain lamang ang kanilang ikinabuhay ng ilang taon.

Habang nabubuhay sa kahirapan, nanging “anda” o bloodbrother ni Temujin si Jamuka, isang batang

nakatatanda ng ilang taon kay Temujin. Ngunit kahit pa man tinangkilik at ni-respeto ni Temujin si Jamuka

bilang isang nakatatandanng kapatid, lumaki pa rin sya na may poot at galit sa kaniyang kuya na si Bekther.

Dahil si Bekther ang panganay sa magkakapatid laging napapadalas ang pag-uutos nya sa kaniyang mga

kapatid.

II. Chapter Analysis :

Chapter 2 : The Rise of Genghis Khan

Nagsimula rin siyang kumuha

higit pa sa kanyang patas na bahagi ng kung kaunti

pagkain na mayroon sila, kaya ang karamihan sa kanila ay galit ay kinaawayan si Bekther.

Isang araw muling nagnakaw si Bekther ng pagkain mula kay Temujin na labing-lima sa panahong iyon.

Napuno ng puot at galit si Temujin kaya gumanti si Temujin at ang kaniyang isa pang kapatid na si Kasar.

Gamit ang kanilang mga pana at palaso pinatay nila si Bekther.

Nalaman ni Hoelun ang nangyari kay Bekther, napuno siya ng galit dahil napatay nilang dalawa ang

kanilang sariling kapatid. Sinubukang tumakas ni Temujin ngunit nasira ang kanyang montura sa ginta ng

pagtakas. Gayon, napilitan ang batang lalaking pansamatalang manirahan sa kagubatan ng tatlong gabi

habang hinahabol ng kaiyang mga manunugis. Nang malaman ni Targutai pinuno ng angkan ng Tayichigud

ang nangyari kay Temujin, nagkaroon siya ng pagkakaton para durugin ang potensyal na karibal. Dahil wala

na nang panganay ng pamilyang Yesugei, inasahan niya na si Temujin ang papalit ang magiging pinuno nito.

Nag-alala si Targutai na maaring maging isang sikat na lider si Temujin katulad ng ama nya, na maaring

maging balakid sa mga Tayichigud. Alam niya na hindi niya kaagad-agarang mapapatay ang isang binata

kaya inutusan niya ang kaniyang mga madirigma para hulihin ang bata. Ang solusyon ni Targutai ay gawing

alipin si Temujin at palabasin na isang nakapatay si Temujin ng isang Tayichigud.

Habang nasa masukal na gubat, naharangan ng isang malaking bato ang labasan ng gubat kaya napiitan si

Temujin muling magtago ng siyam na gabi. Sinubukan niyang muli na tumakas ngunit naharangan siya ng

mga Tayichiguds at agad-agaran siyang hiuli.

Habang walang malay itinali ng mga kawal ang mga braso ni Temujin habang pinagtatawanan siya at

inaalipusta. Lumipas ang panahon at naawa ang isang kawal kanya, pinalaya nya si Temujin tuwing gabi

para mabigyan ng matinong pahinga.

II. Chapter Analysis :

Chapter 2 : The Rise of Genghis Khan

Napag-isipan ni Temujin na tumakas habang hindi namamalayan ng guwardiya. Kumalat ang balitang

nakatakas ang binatilyo kaya ginamit nya ang ilog bilang gabay at nagtago sa malapit na batis habang nasa

ilalim ng dilim, na ang liwanag lamang ng buwan ang kaniyang naging ilaw noong mga panahong iyon.

Malaya mula sa mga kamay ng Tayichigud, sa edad ng labing-anim naisipan ni Temujin na bumalik sa

Onggirat para muling pakasalan ni Borte ang magsimula muli ng bagong buhay. Habang kasama si Borte at

kaniyang mga “kinsman” kumulat ng mga kwento ukol sa pagtakas at ang mga paglalakbay ni Temujin.

Dahil sa mata ng mga Mongol sa bayang iyon imbis na isang kaaway ang kanilang pagtingin sa kaniya

tiningan nila si Temujin bilang isang taong makisig,malakas at isang taong bayani sa maagang edad.

Masayang tinaggap at tinangkilik ng pamilya ni Borte si Temujin kaya di na sila nagsayang panahon at

isinagawa ang seremonya ng kanilang kasal.

Pagkatapos ikasal ng dalawa nakipagkasundo si Temujin sa isang lalaking nagngangalang Tongrhul o mas

kinikilala bilang Ong Khan. Isang sikat, nirerespeto at makapangyarihang pinuno ng tribo ng Kerait, si Ong

Khan ay “anda” ng ama ni Temujin na si Yesugei. Kalaunang tinanggap ni Ong Khan si Temujin bilang

isang ampon o “foster son” at kaniyang nilayon na muling buuin at palakasin muli ang dating nasirang tribo

na Borijigin. Habang kasama si Ong Khan, ang isang tribo na ang mga Merkid ay dinakip si Borte. Kaya

nila dinakip si Borte ay dahil dinakip din ni Yesugei si Holeun na isa ring Merkid, dahil dito kinaawayan ng

mga Merkid si Yesugei pati ang lahat ng mga kamag-anak kasama na si Temujin. Napuno ang poot at labis

na kinamuhian ni Temujin ang mga dumakip sa kinayang katipan. Di na nag-atubili pa at agad-agarang

kumalap ng mga kakampi at ng mga kawal para muling bawiin ang kaniyang asawa. Kaniya ring isinama

ang kaniyang “anda” na si Jamuka at si Ong Khan. Sakay ng mga kabayo sinugod nila Temujin at ng

kaniyang mga kaalyado ang kampo ng mga Merkid. Dahil hindi inaasahan ang pagsugod nina Temujin

agadna natalo at nasugo ang mga mandirigma ng tribong Merkid. At muling nakamtan at nayakap ni

Temujin si Borte.

II. Chapter Analysis :

Chapter 2 : The Rise of Genghis Khan

Sa pagtakas sa mga Tayichiguds mula sa pagkapanalo laban sa mga Merkid naging laganap ang pangalan ni

Temujin at unti-unti siyang sumikat bilang isang maparaang pinuno. Dahil nga ninais ni Temujin na maging

isang makapangyarihang pinuno nangalap siya ng mga karagdagang mga miyembro sa kaniyang tribo.

Nangako siya ng ani, bahay, ari-arian, at puwesto sa kaniyang sariling pamahalaan. Marami ang nagdala ng

kanilang pamilya at umanib kay Temujin. Kaya pagdating ng panahon siya na nga ang itinalaga bilang

pinuno ng mga Mongol. Isa sa mga mahahalagang ginawa nya ay isang polisya na imbis na ang mga kawal

at mga mandirigma ay ipatapon at patayin kaniyang tinaggap ang mga ito para maging kaalyado ng

kaniyang tribo. Dahil sa pamamaraang ito nagkaroon ng mas malalakas na kakampi si Temujin na maaring

maging isang balakid sa lahat ng kaniyang mga kalaban. Nakita ng kaniyang mga kawal at mamamayan

kung paano siya naging isang mautak na pinuno at sinumulan siyang tawaging “khan” o “overall leader”.

Patuloy na pinaunuan ni Temujin ang kaniyang pinapalagong tribo ngunit nagsimulang mag-iba ang

kaniyang relasyon kay sa kaniyang half brother na si Jamuka. Nagsimula siyang magbago ng paurong at

nag-iba ang kaniyang pakikitungo kay Temujin at sa mga kawal nito. Ginawa ni Temujin ang lahat para

mapanatili ang isang matiwasay na relasyon sa kapatid niya. Ngunit lumipas ang dalawang taon at mula sa

magkapatid naging silang magkaribal. Nagdeklara si Jamuka ng digmaan laban sa kaniyang kapatid. Natalo

si Temujin sa unang laban dahil karamihan ng kaniyang mga kawal ay umanib kay Jamuka. Para maipakita

na mas malakas si Jamuka, pinakuluan niya ng buhay ang halos pitumpu sa mga mandirigma ni Temujin.

Sa panahong iyon, naiinggit ang anak ni Ong Khan na si Senggum dahil sa tingin niya mas pipillin ni Ong

Khan si Temujin kaysa sa sarili niya. Kaya kinumbinsi ni Senggum si Ong Khan na atakihin si Temujin.

Sinubikang patayin ni Ong Khan at Senggum si Temujin noong 1203. Labis na dipensahan ni Temujin ang

kaniyang sarili ngunit namatay si Ong Khan at tumakas sa kagubatan si Senggum. Dahil sa labis na galit ni

Temujin kaniyang pinagbuklod ang tribo ng Kerait. Sumunod ang isang taon at muling nakasagupa ni

Temujin si Jamuka. Naawa si Temujin sa kaniyang kapatid at inalok niya si Jamuka na muling umanib sa

kaniya. Tinanggihan ni Jamuka ang alok ng kapatid niya dahil hindi na niya muli nanaisin na matalo kay

Temujin. Hiniling niya sa kaniyang kapatid na patayin na lamang siya bilang isang tunay na mandirigma.

II. Chapter Analysis :

Chapter 3 : Military and Legal Forms

Matapos tanggapin ang titolong “Genghis Khan” noong 1206, siya ang naging kauna-unahang pinuno ng

buong Mongolia at ang mga tribo nito. Kung ikukumpara sa mga bansang China, India, Persia, at mga

estado ng Europa hindi maiituring na isang nagsasariling bansa ang Mongolia. Para pormal na

mapamahalaan ang Mongolia kaniyang inihayag ang pagkakabuo ng Yeke Mongol Ulus, o ang Great

Mongol Nation. Nagtatag rin siya ng mga batas na mas nagpapatag ng pagkakaisa ng mga Mongol at ng mga

tribo sa ilalim ng knilang teritoryo. Pinanatili rin ni Genghis Khan ang ethnical diversity ng mga tribo at

kaniyang hinadlangan ang digmaan ng bawat tribo. Nagkaroon din ng bagong kagamitan ang mga kawal

tulad ng mga kabayo at iba pang mga gamit na pamdigma. Halos dalwapu hanggang tatlompong libo ang

mga kawal at nahati sa tumen o touman na nakabase sa decimal system na naglalaman ng sampung libo na

kawal. Ang bawat tumen ay nahahati muli sa mga minghan na may isanglibo na kawal na nahahati pa sa

mga jagun na may isangddan na kawal, at ang mga arban, na nasa sampu ang mga kawal. Lahat ng mga

kawal ay may mga rango na tinatawag na noyan na may ibat’ibang mga tungkulin na ibinigay ng khan

mismo. Dahil sa pagbabagong ninais na mahangad ni Temujin bilang Genghis Khan, nagsaad siya ng isang

reporma na ang rango at parangal na matatanggap ng mga kawal ay hindi nababatay sa antas , kayamanan,

lahi o pribelihiyong natanggap sa kapanganakan kundi nakabase na mga abilidad, kakayahan at mabubuting

gawa ng kaniyang mga kawal. Dahil sa repormang ito, matatalino at talentado ang pinuno at ang mga

opisyal na namuno sa mga kawal sa ilalim ni Genghis Khan. Ang isa pa sa mga reporma na itinatag ni

Genghis Khan ay ang pagsasanay sa kaniyang ga kawal bago sumabak sa digmaan. Ang pagiging matiisin,

katapangan at displina ang isa sa mga birtud na pinagtuunan ni Temujin na ipakita sa mga batang Mongol.

Sinigurado din ni Temujin na ang kaniyang mga kawal ay mga mga gamit at palaging handa, laban man o

pagsasanay. Karaniwang nagdala ng mga palakol, espada, sibat, at mga itak ang kaniyang mga kawal. Kahit

makapangyarihan ang mga armas na ito ang pinaka makapangyarihan at mapagkakatiwalaan na na aramas

ay ang mga pana ng Mongol na gawa sa iba’t ibang bakal at materyales.

II. Chapter Analysis :

Chapter 3 : Military and Legal Forms

Naipakita rin ng mga kawal ni Genghis Khan ang iba’t ibang mga taktika at pamamaraan para masugpo ang

kanilang mga kalaban. Sakay ng kanilang kabayo na nahasa mula sa kanilang mga laban, sa isang iglap

lamang ay agad nilang napupukaw ang depensa ng kanilang mga kalaban. Isa pa sa mga taktika na ginawa

ng Mongol para masugpo ang kanilang mga kalaban ay ang karaniwang pag-iwas sa pakikipaglaban ng

walang armas at ang painan ang kanilang kalaban sa desyerto kung saan ang gutom at pagkauhaw ang

maaring pumatay sa kanila.

Isa rin sa pinakamahalagang aspeto ng mga nagawa niGenghis Khan ay ang kaniyang mga nagawang mga

batas o yasa. Ang kaniyang sarling sistema at batas ay nagpakita na ang mga Mongol ay sopistikadong mga

tao na sumusunod sa bats ng kanilang pinuno o khan. Pagdating ng mga taong 1206 hanngang 1218

inahayag ni Genghis Khan ang isa sa pinakamahalagang batas o reporma ng Mongolia na kinikilala nilang

The Great Yasa. Napansin ni Temujin na walang opisyal na batas ang Mongolia, dahil dun inutusan niya ang

mga scribe na gumawa ng isang sistema ng pagsulat para magkaroon ng maayos na uri komunikasyon sa

kanilang bansa. Ang kanilang lingwahe ay base sa Uyghur, isang lingguwahe na galing sa Turkey.

Karaniwan itong ginamit sa ilang parte ng China at Mongolia na nagpakita rin sistema ng alpabeto ng mga

Arabic. Ang bagong sistema ng pagsusulat ng Mongolia ay kalaunang kinilala bilang ang Classic

Mongolian Script na ginamit sa opisyal na mga dokumento ni Genghis Khan.

Ang Emperyo ni Temujin ay nahahati sa tatlumput-apat na probinysa, na pinamamahalaan ng labindalawang

gobernador na namamahala rin ng mga abogado para sa Great Yasa. Ayon sa mga batas ng Mongol na

itinatag ng khan mismo ang mga pinakamamalang krimen na maaring patawan ng kamatayan ay ang

pagpatay ng kapuwa tao, pangungulam upang makasakit ng isang tao, at pagkalugi ng tatlong beses. Ang

mga karaniwang mamamayan ay pinapatay sa pamamagitan ng pagbitay o pagpugot ng ulo gamit ang mga

espada. Ngunit para sa mga opisyal at mga pu=inunong militar na may mataas na rango, maari silang

patayin ng walang dumadanak na dugo. Para naman sa mga krimeng di gaanong nangngailangang patawan

ng matinding parusatulad ng pagnanakaw karaniwang pinagbayad ang mga kriminal ng kanilang ninakaw.

II. Chapter Analysis :

Chapter 4 : Subduing Northern China

Noong taglaming ng 1206-1207, si Genghis Khan ay nasa isang posisyon kung saan siya ang pianakamataas

sa lahat ng mga tnagning pinuno nng Mongolia bago pa siya maging pinuno atsa kasalukuyan. Nagawa niya

ring pag-isahin ang mga angkan ng mga Mongol na halo ng mga nagsasalita ng Turkic na nomadic rin ang

kuluta. Kahit walang kuluturang monarkiya ang mga Mongol at kahit hindi naging ari si Genghis Khan,

naging mabuting pinuno siya sa kaniyang mga mamamayan at hindi nila naramdaman na inabuso niya ang

kaniyang kapangyarihan bilang pinuno. Bilang karagdagan, naging isang malakas na heneral ang kapatid ni

Temujin na si Kasar kasama ang kaniyang apat na anak. Ang panganay na si Jochi, ay halos dalawampu't

anim kung kailan ang kanyang ama ay naging Genghis Khan. Susunod sa linya ay si Chagatai, na

dalawampu't isa; Si Ogedei na dalawampu, at si Tuli na nasa kaniyang kabataan. Lhat ng kaiyang mga anak

ay naging tapat at mapagmahal kay Temujin. Ngunit dahil sa kaniyang mga responsibilidad ay kaniyang

inuna ang kapakanan ng mga Mongol. Alam ni Genghis Khan ang mga ito mga katotohanang pampulitika at

walang balak na abusuhin ang kanyang mataas na katungkulan at ang tiwala ng bayan. Totoo, nagkaisa ang

mga Mongol tungo sa kanilang mga layunin. Ngunit kinailangan ng mga Mongol ng isang lider na

tutulungan silang umunlad at magamit ang kailang nanatagong potensyal. Napagtanto ni Genghis na kung

hindi niya bibigyan ng tamang gabay ang mga Mongol ay maaring hindi magkaroon ng mabuting

pagkakaunawa-waan tungo sa isa’t isa, at mas masahol pa ay baka magkaroon ng panloob na pag-aawa away

at pag-aaway na sibil. Ang mga lipi ng Mongol ay nanirahan sa mga lupain ng Northern China, isang bansa

noong panahon nila na sagana sa teknolohiya at mga kakaibang produkto. Napagtanto ni Temujin na kung

kaniyang sasakupin ang Hilang lupon ng China, isang kagalanggalang na lugar napupuno ng iba’t ibang

materyales na kailangan ng iba’t ibang sibilisasyon ay madadagdagan ang kapangyarihan at impluwensya ng

mga Mongol. Sa panahon noong umasa ang China Silk Road na pangunahing ruta ng kalakalan na

dumaddan sa kanilang teritoryo. Ang Silk Road hindi langkonektado at suportado ang mga ekonomiya ng

maraming mga Intsik at iba pang gitnang Asyano mga lungsod, ngunit pinananatili din itong buksan ang

isang maliit ngunit mahalagang pinto sa mga mangangalakal at manlalakbay mula sa Gitnang Silangan at

Europa.

II. Chapter Analysis :

Chapter 4 : Subduing Northern China

Ang Silk Road ay ang pangunahing arterya para sa negosyo at kalakalan sa pagitan Tsina at Kanluran.

Ginampanan nito ang lahat na maaaring magamit upang madaig ang ibang mga tao at bansa.

Napagtanto din ni Genghis Khan na ito hindi kinakailangan upang lupigin ang lahat

Ang Tsina, na napakalaki. Sa oras, ito ay binubuo ng isang bilang ng mga pampulitikang estado o mga

kaharian na pana-panahong nakipaglaban sa kanilang sarili. Inilunsad ni Genghis Khan ang kanyang

pagsalakay ng kaharian ng Tangut noong 1207. Napagtatanto na siya at ang kanyang hukbo ay walang

pagkakataon laban sa mga Mongols, ang pinuno ng Tangut na si Burkhan Khan, ay sumuko at nag-alok

upang maging vassal ng khan, o umaasa sa lokal na punong papet. Ibinigay din ni Burkhan Khan ang

kanyang anak sa khan para makuha ang tiwala.

Susunod, noong 1211, sinakop ni Genghis Khan ang angkan na Jurched. Ang kanilang pinuno,

Na si Xuanzong ay kinikilala bilang “gintong hari” dahil sa labis na kayamanan. Mas malakas din ang mga

Jurched kaysa sa mga Tangut, dahil lamang din sila sa kagamitan at mga kawal. Karagdagan sa

ilang mga animnapu't limang libong mga kawal, sila

ay may tinatayang walumpu't limang libopang reserba na kawal. Samantalang ang hukbo ni Genghis Khan

lamang ng animnapu't limang libong mga mangangabayo. Gayunpaman, ang pinuno ng Mongol ay

mayroong mahalagang kalamangan. Dahil kaniyang mga kawal ay mas lohikal at epektibo sa larangan ng

digamaan. Nang maglaon, nakaramdam ng kumpiyansa ang Great Khan na maglagay sa Jurched

kabisera ng Zhongdu. Para sa mga modernong eksperto tinatanya na hindi bababa sa 225,000 bahay at

tungkol sa isang milyong mga naninirahan ang nasa Zhongdu na lubos na ipinagtanggol ng mga Jurched.

Gayunpaman, noong 1214 ang natutukoy na inutusan ng pinuno ng Mongol ang kanyang mga tauhan na

palibutan ang lungsod at naghanda na gawin ang anumang kinakailangan upang makuha ito. (Sa kalaunan,

matapos mabago ang pangalan ng lungsod Zhongdu papuntang Beijing, ang mga Tsino ay tinawag itong

Paglusob ng Beijing.) Napakalakas ng hukbo ng Mongol, pinatay nila ang pinakamahusay at pinaka

matapang na sundalo ng Tsina at winasak ang kanilang mga depensa. Sumang-ayon si Xuanzong sa sinabi

ng kanyang heneral at nag-atubiling nagpasya gumawa ng pakikitungo kay Genghis Khan. Ibinigay ni

Xuanzong ang kaniyang anak at asawa kung lulubayan ng khan ang Hilagang Tsina.

II. Chapter Analysis :

Chapter 4 : Subduing Northern China

At lumilitaw ito na ang isa sa mga pinakamalaking lungsod ng medyebal na mundo ay maliligtas

kung ang hari ng ginto ay nag-iingat sa kanyang mga hinihingi. Gayunpaman, hindi niya ginawa.

Nang lumayo na ang mga Mongol at umatras, nagpasya siyang makalayo sa mga Mongols hangga't kaya

niya. Si Xuanzong, ang kanyang pamilya, ang kanyang mga heneral, at ang nangungunang mga tagadala

tumakas timog timog patungo sa lungsod ng Kaifeng. Doon, inaasahan nilang hindi maaabot ang

ang Great Khan. Sa oras na ito, ang pinuno ng Jurched ay mali. Nang marinig ang pagtataksil ni Xuanzong,

si Genghis Khan ay nagalit at nagsimulang hatiin ang kanyang mga puwersa. Bilang si Khan at ang kanyang

ang hukbo ay pumasok sa Tsina na mas malaki at mas malakas kumpara sa bilang ng mga Intsik na Jurched,

sundalo at mga magsasaka kasama ang mga magsasaka, pinilit o kusang sumali sa kanyang hukbo. Alinman

ang mga tao lamang ay sumali para sa pagkakataong mabuhay o tumutol at mapahamak. Nang matapos ang

kampanya, dinala ni Genghis Khan libu-libong tonelada ng mga produktong Tsino pabalik sa mga kampo ng

Mongolian steppes.

Ang pagdagsa ng mga makatang Tsino at iba pa ay nakalantad ang mga dayuhan sa lipunang Mongol ang

mga Mongol at ang kanilang pinuno sa mga bagong ideya sa paniniwala at pagiging relihiyoso. Ang oras ng

ng mga Mongol na ginugol sa mga dayuhang lungsod ay ang naglanytad sa kanila sa iba't ibang kultura at

paniniwala. Bilang isang resulta, sa paglipas ng panahon nagsimulang manampalataya ang mga Mongol.

Ang mga pagbabagong ito sa relihiyon ay hindi problemang pampulitika, pangunahin dahil sa pag-uugali at

patakaran ni Genghis Khan ay ang muling nagtatanim ng relihiyon sa tuntunin ng moralidad ng mga

Mongol. Mga Kristiyano, Muslim, Hudyo, at Buddhists ay lahat ay nakakuha ng kalayaan upang sumamba

ayon sa nalulugod at upang magpalaganap ng pagkalat ng kanilang mga pang-akit mga ideya saanman sa

kaharian ng Mongolia, kung labag sila sa kalayaan ng iba. Matapos mapanakop ang hilagang Tsina

at pagkakaroon ng kontrol ng karamihan ng gitnang Asya, si Genghis Khan ay naging napakalakas at

mayaman. Gayunpaman, alam niya na mayroong marami pang kayamanan na dapat makuha sa kanluran

Asya.

II. Chapter Analysis :

Chapter 5 : Conquests in Western Asia

Sa kaagahan ng 1228 si Genghis Khan ay nagpadala ng isang sulat, sinamahan ng maraming mga

mamahaling regalo, kay Muhammad II, pinuno ng ang Khwarezmid Empire, o Khwarizm. Sinakop ng mga

Mongols, sa pamamagitan ng labanan o kusang pagsuko, ang mga lugar ng kasalukuyang araw na Iran, Iraq,

ang Caucasus, at mga bahagi ng Syria at Turkey, na may karagdagang mga pagsalakay sa Mongol na umabot

sa timog patungong Palestine hanggang sa Gaza noong 1260 at 1300. Ang mga pangunahing laban ay ang

Siege ng Baghdad (1258), nang ibagsak ng mga Mongols ang lungsod na naging sentro ng kapangyarihang

Islam sa loob ng 500 taon, at ang Labanan ng Ain Jalut noong 1260, nang ang Muslim na Kipchak Mamluks

ay nagawang talunin ang mga Mongols sa labanan. at Ain Jalut sa timog na bahagi ng Galilea - sa kauna-

unahang pagkakataon ay napahinto ang mga Mongols. Isang libong hilagang Chinese engineer squad ang

sumama sa Mongol Khan Hulagu sa panahon ng kanyang pagsakop sa Gitnang Silangan

II . Chapter Analysis

Chapter Analysis : The Mongols After Genghis Khan

Matapos ang pagkamatay ni Genghis Khan dahil sa di alam na kadahilanan, lubos na bumaba ang moral ng

mga Mongol. Sinalakay nila ang Europa at sinunog ang ilang eshtablisyimento at pumatay ng mga tao.

Pumalit sa trono ang apo ni Genghis Khan na si Kublei Khan at pinalago lalo ang kultura nila. Humigit

kumulang na apatnapung milyong katao ang napatay ng mga Mongol sa loob ng dalawampung taon at

natapos ng marangal ang kanilang paglalakbay sa pananakop ng mga estado. Tunay ngang hindi

matutumbasan ang mga naiambag ni Genghis Khan bilang isang tunay na marangal na pinuno.

III . Chapter Themes :

 I. Ancient People of the Steppes : Tungkol ito sa kultura at pammumuhay ng mga Mongol sa ilalim ng

malamig at masukal na panahon ng kapatagan ng Mongolia.

II. The Rise of Genghis Khan : Tungkol ito sa isang batang lalaking nagngangalang Temujin at ang

istorya sa likod ng titolong “Genghis Khan”.

III. Military and Legal Forms : Tungkol ito sa mga batas at mga reporma na ipanatatag ni Temujin

bilang Genghis Khan at paano niya pinamahaalan ang kaniyang mga kawal at higit oa, ang mga

mamamayan ng Mongolia.

IV. Subduing Northern China : Tungkol ito kung paano sinakop ni Temujin ang Hilagang Tsina at

muing pinagpatuloy ang Silk Trade.

V. Conquest of West Asia : Tungkol ito sa pagpapatuloy ng pananakop ng Mongol at kung paano nila

sinakop ang Europa at higit pang pumatay ng apat na milyong katao.

VI. The Mongols Atfer Genghis Khan : Tungkol ito kung paano ipinagpatuloy ng anak ni Temujin ang

kaniyang legado bilang Genghis Khan at kung an ang kianlagyan ng Mongol pagkatapos ng

kaniyang pananakop.

IV: Book Review :

Naipakita ng maayos ang kasaysayan ng Mongoila at ang kanilang pinakatanyag na pinuno na si Genghis

Khan. Nailathala rin ng maayos at ng maganda ang kaniyang mga naiambag bilang isang pinuno. Ngunit

kung ang isang bata ang magbabasa ng lirbong ito maaring hindi gaano maintindihan at maunawaan ang

sinusubukan na ipahayag ng libro. Masyadong malalim ang mga salitang pinili at ginamit sa libro. At medyo

naiiba ang point of view ng istorya pagdating sa isang kabanata ng libro. Ngunit maganda parin ang

pagkakanawa ko sa aklat dahil para sa akin isang henyo si Genghis at nararapat lamang na pag-aralan ko ang

kaniyang mga nagawa bilang isang pinuno.

V . Learnings ;
Si Genghis Khan ay isa sa mga tagabunsod ng kasaysayan: isang pinuno ng henyo, na hinimok ng isang

nakasisigla na pangitain para sa mapayapang pamamahala sa mundo. Sa paniniwalang siya ay protektado ng

diyos, pinagsama ni Genghis ang naglalaban na mga lipi upang lumikha ng isang bansa at pagkatapos ay

isang emperyo na tumatakbo sa buong Asya.

Sa ilalim ng kanyang apo, si Kublai Khan, ang pangitain ay umunlad sa isang mas kumplikadong ideolohiya

ng relihiyon, na nagbibigay-katwiran sa karagdagang pagpapalawak. Dinoble ni Kublai ang laki ng imperyo

hanggang, sa huling bahagi ng ika-13 siglo, siya at ang natitirang bahagi ng 'Gintong Pamilya' ni Genghis ay

kinontrol ang isang ikalimang bahagi ng pinaninirahan na mundo. Kasabay nito, sinakop niya ang buong

Tsina, binigyan ang bansa ng mga hangganan na mayroon ito ngayon, at pagkatapos, natuklasan, ang mga

limitasyon sa paglago.

Ang pangarap ni Genghis sa pamamahala sa mundo ay naging isang pantasya. At gayon pa man, sa mga

tuntunin ng manipis na sukat ng mga pananakop, ay hindi kailanman nagkaroon ng isang pangitain at ang

pagkatao ng isang tao ay may gayong epekto sa mundo.

Maari mang isang lalaki lamang si Genghis Khan ngunit sa ilalim lamang ng dalawampung taon nagawa

niya ang kaniyang mga pangarap. “Isang mamatay tao” man ang titolo niya ngunit sa pananaw ng iba siya

ay isang henyo na pinagsama-sama ang mga napagbuklod-buklod na tribo at gumawa ng mga repormang

bumago sa kultura ng isang bansa para sa mas nakakabuti. Oo pumatay si Genghis ng mga tao para lamang

sa kapangyarihan na hinahangad niya, ngunit hindi pa rin matutumbasan ang mga nagawa bilang isang

pinuno. Isa mang mamatay tao ang turing kay Temujin kaniya paring napatunayan na kaya parin niyang

maibigay ang kalayaan sa kaniyang mga mamamayan

VI: Reccomendation :
Ang aklat na “Genghis Khan and the Mongol Empire” ay tungkol sa paglalakbay ng isang lalaking

nagngnangalang Temujin at kung paano sinakop ang Hilagang Tsina, at ilang estado ng Europa. Natalakay

ng maayos ang pamumuhay ni Genghis Khan, at malinaw na naipakita sa libro ang mga detalye ng kaniyang

legado bilang isang makapangyarihang pinuno. Makatotohanan rin ang mga detalye na ginamit sa aklat lalo

na ang mga impormasyon na naibigay. Malalim at kakaiba ang mga salitang ginamit sa aklat ngunit kahit

papano ay maiintindihan pa rin ang isinasaad ng kuewnto. Isa itong magandang aklat di lamang dahil sa

tinalakay, kundi dahil isinasaad nito ng kuwento ng isang pinunong napakalaki ang naiambag sa kasaysayan

ng kung ano ang mundo ngayon. Maari ko itong I-rekomenda sa mga matatanda o mga menor de edad na

nagnanais na pag-aralan ang talambuhay ni Genghis Khan.