You are on page 1of 67

‫َم ْنظُومَةُ القََواعِ ِد الفِقْ ِهي ِة‬

‫نظم الشيخ‪:‬‬

‫عثمان بن سند البصري المال كي‬

‫(‪2121‬ه )‬
‫رحمه الله‬

‫اعتنى بها‪:‬‬

‫جمال الجِيجَلي‬
‫عفا الله عنه‬

‫ل‬
‫مضبوطة على ن سخة امولف‬

‫ومن سقة بما يباسب مخال س الدرس‬


‫النرشة األوىل‬
‫‪1441‬ـه‪0202-‬م‬
‫اجلزائر‬

‫ظومَ ُة القَ َواعِ ِد الفِ ْق ِهَّي ِة‬


‫َمْن ُ‬
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
....................................................................
‫‪5‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية»‬

‫‪‬‬

‫مقدمة‪:‬‬
‫الحمد هلل حمدا ال يبلغ مداه إطناب‪ ،‬وال يحتوي عليه كتاب‪ ،‬وصلواته على عبده‬
‫ورسوله محمد وعلى آله وصحبه ومن تبعهم إلى يوم الحساب‪.‬‬
‫وبعد‪:‬‬
‫فإن من أفضل األعمال وأشرف الخصال؛ تقريب العلم لطالبه وتسهيله ألصحابه‪،‬‬
‫فاهلل يف عون العبد ما كان العبد يف عون أخيه‪ ،‬ومن صور هذا التقريب ضبط متونه‬
‫وتصحيحها؛ حتى يكون ورود المتلقي عليها وصدوره منها عن َث َبت ويقين‪.‬‬
‫ولما أن رأيت «منظومة القواعد الفقهية» للشيخ عثمان بن َسند المالكي ‪ $‬جامعة‬
‫لعيون مسائل هذا العلم‪ ،‬مشتملة على أهم ما يحتاجه المبتدي‪ ،‬كفيلة بتذكير المنتهي‪،‬‬
‫ور ما ينبغي لمثلها‪ ،‬وال انتشارا هي أولى به من غيرها؛ ع َّن‬
‫ولم أر لها بين الطالب حض َ‬
‫لي َثنْي قلم العناية إليها وصرف الهمة نحوها‪.‬‬
‫وذلك بضبطها على نسختها الفريدة بخط ناظمها‪ ،‬ضبطا يروق للعيون منظره‪،‬‬
‫ويحسن أثره ومخبره‪ ،‬وأجعل ذلك يف إخراجين‪ ،‬األول يكون فيه ِ‬
‫العقد منتظما والنظم‬ ‫َ َ‬
‫منسجما‪ ،‬مع شكل وتنسيق‪ِ ،‬خ ْلوا من التعليق المعيق‪ ،‬فتحصل قريبة المأخذ‬
‫للحافظين‪ ،‬على طرف الثمام للناظرين‪.‬‬
‫واآلخر أنثر فيه ِعقدها وأنشر دررها‪ ،‬يف كل صفحة قاعدة‪ ،‬مع مساحة اللتقا الدرر‬
‫وتقييد الفرائد‪.‬‬
‫والذي حملني على ذلك أين لم أجد نسخة منها بمثل هذا الذي وصفت‪ ،‬وإن كانت‬
‫المنظومة قد سبق نشرها محققة بعناية‪ :‬د‪/‬فهمي عبد الرحمن القزاز‪ ،‬وعنايته كافية‬
‫« عثمان بن سند المالكي»‬ ‫‪6‬‬

‫بالمراد‪ ،‬لكنها نشرة كثيرة التعاليق والحواشي أشبه ما تكون بالشرح‪ ،‬وقد جرت العادة‬
‫باستثقال ما هذا شأنه‪ ،‬وأنه ال يساعد على الحفظ والمراجعة‪ ،‬واهلل أعلم‪.‬‬
‫وقدمت قبل ذلك مقدمة معرفة بالناظم ومنظومته‪ ،‬كل ذلك باقتضاب‪ ،‬واهلل من‬
‫وراء القصد‪ ،‬وهو حسبنا ونعم الوكيل‪ ،‬وصلى اهلل وسلم على محمد وآله وصحبه‪.‬‬
‫الناظم يف سطور(‪:)1‬‬
‫هو أبو النور عثمان بن سند بن راشد بن عبد اهلل‪ ،‬الفيلكاوي النجدي البصري‬
‫المالكي‪.‬‬
‫أصله من نجد‪ ،‬ولد سنة‪8811( :‬هـ)‪ ،‬قيل‪ :‬بجزيرة فيلكا الكويتية‪ ،‬وقيل بعنيزة‪،‬‬
‫وقيل بحريمالء‪.‬‬
‫ثم انتقل إلى البصرة فسكنها‪ ،‬أخذ العلم عن جمع من علماء الحجاز والعراق‪ ،‬وعنه‬
‫َخ ْلق‪.‬‬
‫تصدر للتدريس‪ ،‬وولي مشيخة البصرة‪ ،‬وكان فيها مرجعا‪.‬‬
‫له مؤلفات كثيرة بين منثور ومنظوم‪ ،‬منها‪:‬‬
‫«أوضح المسالك على مذهب اإلمام مالك» عقد هبا مقدمة العمروسي يف الفقه‪« ،‬الدرة‬
‫الثمينة والواضحة المبينة يف مذهب عالم المدينة» تتبع فيها مسائل العشماوية يف الفقه‪،‬‬
‫«هداية الحيران» نظم فيها العوامل للجرجاين‪« ،‬مطالع السعود بطيب أخبار الوالي داود»‪،‬‬
‫نظم الورقات للجويني وشرحه‪ ،‬نظم نخبة الفكر وشرحه‪ ،‬وغير ذلك‪.‬‬
‫انتسب إلى اإلمام مالك يف الفروع‪ ،‬وسار على طريقة المتكلمين من األشاعرة يف‬

‫(‪ )1‬ينظر يف ترجمته‪« :‬حلية البشر يف تاريخ القرن الثالث عشر»‪( :‬ص‪« ،)811:‬األعالم» للزركلي‬
‫(‪« ،)612/8‬جزيرة فيلكا» لخالد سالم (ص‪« ،)81‬علماء نجد» للبسام (‪.)888/5‬‬
‫‪7‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية»‬

‫األصول‪ ،‬عفا اهلل عنه‪.‬‬


‫تويف سنة‪8686( :‬هـ)‪ ،‬وقيل غير ذلك‪.‬‬
‫المنظومة‪:‬‬
‫جمعت هذه المنظومة على وجازهتا (‪ )85‬قاعدة فقهية‪ ،‬يف (‪ )84‬بيتا‪ ،‬خمس منها‬
‫هي القواعد الكربى المشهورة‪ ،‬وأربعون قاعدة كلية يكثر تداولها يف سائر المذاهب‬
‫المتبوعة‪.‬‬
‫وهي على بحر الرجز‪ ،‬أسلوهبا سهل سلس‪ ،‬يسبق معناها إلى الفهم دون تكلف نظر‪.‬‬
‫عقد هبا ناظمها كتابين من «األشباه والنظائر» للسيوطي (‪188‬هـ)‪ ،‬األول‪ :‬يف‬
‫القواعد الخمس التي ترجع إليها مسائل الفقه‪ ،‬والثاين‪ :‬يف قواعد كلية يتخرج عليها ما‬
‫ال ينحصر من الصور الجزئية‪ ،‬واقتصر على نظم القاعدة دون مباحثها‪.‬‬
‫وصف النسخة الخطية‪:‬‬
‫مكان وجودها‪ :‬تحتفظ هبا وزارة األوقاف الكويتية‪ ،‬ضمن مجموع برقم‪.)688/6( :‬‬
‫أوراقها‪/6( :‬ق)‪ ،‬عدد األسطر‪ )84-86( :‬سطرا‪.‬‬
‫تاريخ نسخها‪ :‬ال يوجد‪ ،‬تاريخ الوقف‪ :‬شوال (‪8468‬هـ)(‪.)1‬‬
‫ناسخها‪ :‬الناظم (عثمان بن سند)‪.‬‬
‫الواقف‪ :‬عبد اهلل بن خلف‪ ،‬على ابن أخته خليفة بن خميس بن جربان‪ ،‬ثم على طلبة‬
‫العلم‪.‬‬

‫يمثل رقم (‪.)8‬‬ ‫(‪ )1‬قرأه المحقق‪ ،)8464( :‬والصواب المثبت‪ ،‬فهذا الرقم‪)۴( :‬‬
‫« عثمان بن سند المالكي»‬ ‫‪8‬‬

‫‪‬نص املنظومة‪‬‬
‫مضبوطا على نسخة المؤلف‬

‫‪‬‬
‫‪9‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية»‬

‫‪‬‬

‫َ‬ ‫ْ ْ‬
‫اليْْْْ لْْْْا وأ َصْْْْل‬ ‫وشع د‬ ‫‪8‬‬ ‫اّلي تطْْْْْْ َول‬ ‫ه ه‬ ‫لل‬ ‫د‬ ‫ْْْْْْ‬ ‫م‬ ‫ال‬
‫ْ‬ ‫ثْْ َم َ‬
‫ب قْْْد أبْْْان السْْْبل‬ ‫َع َْْْ ي‬
‫ه‬ ‫‪6‬‬ ‫السْْلم أ ْر هسْْل‬ ‫الصْْلة و َ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ابے‬ ‫ما اسْتن هبط الحْكم همْ هكتْ ه‬ ‫‪4‬‬ ‫ابے‬ ‫ه‬ ‫ح‬ ‫ْْْْ‬ ‫ْ‬ ‫ص‬ ‫ال‬ ‫و‬ ‫ل‬
‫ممْْْْْد و ه‬
‫ال‬
‫ْ‬ ‫تبْْْْن بهْْْا َْْْوازل ْ‬ ‫ْ‬
‫ش هع َيْْْه‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫‪8‬‬ ‫وهْْْْْ هذههے قوا هعْْْْْد سْْْْْنه َيه‬
‫مشْْْ َقة تْلْْْب ُي ْسْْْ ر‬ ‫د‬ ‫َ د‬ ‫ْ‬
‫يا لْْْا‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫‪5‬‬ ‫فْْل ُْْ هزل بهالشْْك مْْا تيقنْْا‬
‫ر‬ ‫ر‬ ‫ق‬ ‫كْْْْم الْعْْْْادة بْْْْ َ‬
‫ال‬
‫د‬
‫وح‬ ‫ر‬ ‫ر‬‫ْ‬ ‫ْْْ‬ ‫ْ‬ ‫ض‬ ‫ب‬ ‫ر‬ ‫ر‬‫ْ‬ ‫ْْْ‬ ‫ْ‬ ‫ض‬
‫ْ‬
‫ول ُْْْْ هز ه‬
‫ل‬ ‫ل‬
‫هے‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫‪2‬‬ ‫هے‬ ‫ه‬
‫ْ‬ ‫ْ ْ‬ ‫َ ْ‬ ‫َ ْ‬
‫دے‬ ‫وخْْذ هلرب هعْْْي همْْْ قوا هعْْْ ه‬ ‫‪1‬‬ ‫اصْْْ ےه‬‫د‬ ‫ه‬ ‫ق‬ ‫م‬ ‫ال‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫ْْْ‬ ‫ه‬ ‫ور‬ ‫ْْْ‬ ‫م‬‫ال‬ ‫هإن‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫د‬ ‫ْ ْ‬
‫بنْْْ ْوا عليهْْْا صْْْو ررا ج ْز هئ َيْْْه‬ ‫‪1‬‬ ‫ل َمْْْا أُْْْت هعنْْْدهم كْْْْ َيه‬
‫ْ‬ ‫ْ د‬ ‫ر ْ‬ ‫د ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫الْل عْرض‬ ‫غلب حرامْا هإن مْع ه‬ ‫‪1‬‬ ‫لج هتهْْاد بهاج هتهْْاد مْْا انْْتقض‬ ‫ا ه‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫وإ ْن يك ْ ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫يه ْا فه ْو ي ْب‬ ‫ه‬ ‫غ‬ ‫ف‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫‪81‬‬ ‫اليث ْار هف فهع ْ هل القْْرب‬ ‫ويك ْره ه‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ْْعو‬ ‫المْْْامه همنْْْا وا هقْ‬ ‫ُصْْْْرف ه‬ ‫‪88‬‬ ‫ومْْا ُْْرى الْْابهع فهْْو ُابهْْْعو‬

‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫د‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ْ‬


‫وشْْْْبهة هلْْْْدَا مزح هزحْْْْه‬ ‫‪86‬‬ ‫َع ر هع َيْْة بهمحْْ هض المصْْلحه‬
‫ْ‬ ‫ر‬ ‫ْ ر‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫دے‬ ‫وك مْْْا كن ح هريمْْْا هناعْْْد ه‬ ‫‪84‬‬ ‫دے‬ ‫والْْر ل يْْدخل هملْْك هف يْْ ه‬
‫ْ‬ ‫ْ‬
‫وك أمْْْْْريْ ه مْْْْْت أ هقيمْْْْْا‬ ‫‪88‬‬ ‫هف حكْْْ هم مْْْا كن ل ح هريمْْْا‬
‫« عثمان بن سند المالكي»‬ ‫‪10‬‬

‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫د‬ ‫ْ‬


‫بينهمْْا اخْْ هتلف مقصْْود يْْ هرد‬ ‫جْْْنس وف هقْْْد ‪85‬‬
‫بينهمْْْا اتْْْاد ه‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ر‬ ‫ْ َ‬
‫رے‬ ‫وغْْي هْْذا عْْدهو هف الْْْا هد ه‬ ‫احْْْدا هف الخْْْ هرے ‪82‬‬
‫فْْْأد هخل و ه‬
‫ْ ْ‬ ‫فإََْْْْه أ ْ‬ ‫ْ ْ‬ ‫ْ‬
‫الے‬ ‫الهمْْْْ ه‬ ‫ه‬ ‫ْْْْ‬ ‫م‬
‫ه‬ ‫ل‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫ه‬ ‫‪81‬‬ ‫الے‬
‫العمْْْ ه‬ ‫ه ه‬ ‫ب‬ ‫م‬ ‫َك‬ ‫ْْْ‬ ‫وع همْْْ هل ال‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ ْ‬
‫خْْلف الْْروج ينْْدبو‬ ‫و همْْ ه‬ ‫‪81‬‬ ‫و‬ ‫ب‬ ‫ْْْ‬ ‫ي‬ ‫ه ه‬ ‫ان‬ ‫م‬ ‫ْْْ‬ ‫الض‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫اج‬ ‫ر‬ ‫ْْْ‬ ‫ال‬ ‫هإن‬
‫اص ل ُْْن ْط بالشْْْ ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ْ ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ ْ‬
‫ے‬ ‫ع‬ ‫ه‬ ‫ر‬ ‫ه ه‬ ‫ه‬ ‫ْْ‬ ‫ع‬ ‫م‬ ‫وبهال‬ ‫‪81‬‬ ‫عے‬ ‫والفْْع أول هعنْْدهم همْْ رفْْ ه‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫الرضْْا ب هشْْْ ْيء ف هعْْل‬ ‫تنْْاط‪ ،‬و د‬ ‫‪61‬‬ ‫رخصْْته ْم‪ ،‬ورخصْْة بهالشْْ هك ل‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ر‬
‫اب أ هعْْْدا‬ ‫ه‬ ‫و‬ ‫ْْْ‬ ‫اْ‬ ‫ال هف‬ ‫ول هلسْْْؤ ه‬ ‫‪68‬‬ ‫هرضْْْْا بهمْْْْا همنْْْْه هإذا ُْْْْولا‬
‫ْ‬ ‫ْ ر‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫ومْْا ُْْرى أكْْث فهعْْل قْْد أت‬ ‫‪66‬‬ ‫ت قْْْ ْول ثبتْْْا‬ ‫ولْْْيس ل هلسْْْا هك ه‬
‫َ‬
‫ر ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ر‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫تع هديْْْة أفضْْْل هم َمْْْا ق هصْْْْرا‬ ‫‪64‬‬ ‫ف هإَْْْهو أكْْْث فضْْْل‪ ،‬وَْْْرى‬
‫ْ ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ َ‬ ‫والْفْْْ ْ‬
‫ے‬ ‫ل‬ ‫ه‬ ‫ْْْ‬ ‫ف‬ ‫ن‬ ‫ْْْ‬ ‫م‬
‫ه‬ ‫ه‬ ‫ْْْ‬ ‫ت‬ ‫ل‬ ‫ع‬ ‫ف‬ ‫ي‬ ‫اّل‬
‫ه‬ ‫َع‬ ‫‪68‬‬ ‫ے‬ ‫ل‬ ‫ه‬ ‫ْْ‬‫ْ‬‫ض‬ ‫ف‬ ‫ا‬ ‫ذ‬ ‫ه‬ ‫ْْ‬ ‫ْ‬ ‫ن‬ ‫ل‬ ‫ع‬ ‫اج‬ ‫ف‬ ‫ض‬ ‫ر‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫هعبْْْْادة أفضْْْْل هم َمْْْْا ُْْْْ هات‬ ‫‪65‬‬ ‫اتے‬ ‫ف هضْْْْيلة تعلقْْْْت بهْْْْذ ه‬
‫ْ ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫انے‬ ‫ه‬ ‫ْْْْ‬ ‫ي‬ ‫ت‬ ‫ال‬‫اجْْْْب ه‬ ‫وك شء و ه‬ ‫‪62‬‬ ‫نے‬ ‫ه‬ ‫ك‬ ‫ْْْ‬ ‫ْ‬ ‫م‬ ‫ان وال‬ ‫ب الزمْْْْ ه‬ ‫بسْْْْ ه‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ ْ‬
‫أ ْوجْْب همْ ْ أمْريْ ه أمْ ررا عظمْا‬ ‫‪61‬‬ ‫اجْْْب‪ ،‬ومْْْا‬ ‫لْْْم يتكْْْوا إهل ل هو ه‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫وجْْْب لْْْا‬ ‫ه‬ ‫م‬ ‫ومه‬ ‫ْْْ‬ ‫م‬ ‫ع‬ ‫بهْْْ هة ال‬ ‫هه‬ ‫‪61‬‬ ‫وص ل هلدوَْْْْا‬ ‫ه‬ ‫ْْْ‬ ‫ْ‬ ‫ص‬ ‫ال‬ ‫بهْْْْ هة‬ ‫هه‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫اّلي بهالشْْ ْر هط مْا قْد ح درمْا‬ ‫َع ه‬ ‫‪61‬‬ ‫وثابهْْْت بهالشْْْْ ْر هع فليقْْْدما‬
‫ْ ْ‬ ‫ْ‬ ‫د‬ ‫ْ ر‬ ‫ْ‬
‫مْْْا حْْْرم الخْْْذ ل فح َرمْْْوا‬ ‫‪41‬‬ ‫باتْْْْاذ يْْْْرمو‬ ‫مسْْْْتعم ه‬
‫ف‬ ‫ل‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ْ‬
‫مكْْْ َّب ُك هبْْْيه قْْْد حظلْْْوا‬ ‫‪48‬‬ ‫عط ْاءه‪ ،‬المش ْغول ل ْيس يش ْغلو‬
‫‪11‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية»‬

‫ال ْ‬ ‫ْ‬ ‫معاقْْْب بْْْالْف ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬


‫ے‬ ‫ان‬‫ه‬ ‫ْْْ‬ ‫م‬ ‫ر‬ ‫ه‬ ‫و‬ ‫ت‬‫ه‬ ‫و‬ ‫ه‬ ‫مسْْتع هجل ل هلشْْْ ْي هء قبْْل ه‬
‫آنے ‪46‬‬
‫ْ‬ ‫ْ‬
‫هوليْْة خ َصْْت مْْت مْْا تقعْْا‬ ‫لفْْل همْْ فْْ ْرض َْْراه أ ْوسْْعا ‪44‬‬
‫ا َ‬ ‫ْ‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ل ت ْعتْْ ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫ّب بهْْالظ د هإن خ رطْْا يقْْ ْم‬ ‫ه‬
‫ْ‬
‫أ ْول همْْْ ال هوليْْْ هة الْْْ هت تعْْْم ‪48‬‬
‫ْ ْ‬ ‫ْ ر‬ ‫ْ ْ‬ ‫ْ‬
‫هے‬ ‫د‬ ‫و‬ ‫ْْ‬ ‫ص‬ ‫ق‬ ‫يعْْد هإعراضْْا عْْ ه الم‬ ‫ا هلشْْْ هتغال ب ه هسْْْوى المقصْْْو هدے ‪45‬‬
‫ْ ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫هإَكْْار ممْع ع هليْ ههے قْد أ هلْف‬ ‫اّلي بهْ ههے قْ هد اخت هلْف ‪42‬‬
‫ل ينكْر ه‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ْ‬ ‫د‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫والعك ْس ل ي ْدخل فه ْو ح هظ ْل‬ ‫خْْْل ‪41‬‬
‫قْْْويهم َع ضْْْ هعيف أد ه‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫اصْْْد يغتفْْْر‬ ‫مْْْا لْْْيس هف مق ه‬ ‫و هف الوسْْائه هل اْ هميْْع اغتفْْروا ‪41‬‬
‫ْ ْ‬ ‫فلْْْي ْس ب َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ د‬
‫ورے‬ ‫ه‬ ‫ْْ‬‫ْ‬ ‫س‬ ‫ع‬ ‫م‬ ‫ال‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫ط‬ ‫ه‬ ‫ق‬
‫ه‬ ‫ا‬ ‫ْْ‬ ‫ْ‬‫الس‬ ‫ه‬ ‫ورے ‪41‬‬
‫وم ْا ُ ْرى هم ْ ك م ْا ميس ْ ه‬
‫ْ‬ ‫ْ د‬ ‫ْ ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫هفي هه اخ هتيْار العْ هض كلْك ج هعْل‬ ‫وك مْْا لْْيس هلب هعْْيض ق هبْْل ‪81‬‬
‫وقْْْ ددما مبْْْ ر‬ ‫ْ‬
‫اعتْْ ْ‬ ‫د‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫اشا مْْْت ي هصْْْْ ْر‬ ‫ه‬ ‫ّب ‪88‬‬
‫ه‬ ‫ه‬
‫ه‬ ‫ْْ‬ ‫هإسْْقاط بع هضْْ ههے كك‬
‫ْ‬ ‫َْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫ابے‬ ‫ْْْ‬ ‫ت‬ ‫ك‬ ‫الظْْْ هم ل هل‬ ‫وذا هختْْْام‬ ‫ابے ‪86‬‬
‫ور ومْْْع السْْْب ه‬
‫ه‬ ‫ه‬ ‫مْْع الغْْْر ه‬
‫ْ‬ ‫د‬ ‫د‬ ‫ر‬
‫مْْا بْ ْرد نظْم همْ ْ هكتْاب خ هتمْا‬ ‫م ْمْْْْ هدل مصْْْْليرا مسْْْْلما ‪84‬‬

‫‪‬‬
‫وكتبه‪ :‬عثمان بن سند المالكي البصري‬
‫غفر اهلل ذنوبه وسرت عيوبه‬
‫آمين‬
‫« عثمان بن سند المالكي»‬ ‫‪12‬‬

‫املنظومة جمزأة لك قاعدة يف صفحة‬


‫مع مساحة تلقييد الفوائد‬
‫‪11‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية »‬

‫‪‬‬

‫‪َ 8‬و َشــــ َر َع الــــدي َن َلنَــــا َو َأ َّصــــ َال‬ ‫َا ْل َح ْمــــــد هللِ ا َّلــــــ ِذي َت َطــــــ َّو َال‬
‫ان الســــب َال‬ ‫‪َ 6‬ع َلــــى َنبِــــي َقــــدْ َأ َبــــ َ‬ ‫الســـ َالم أ ْر ِســـ َال‬ ‫الصـــ َالة َو َّ‬
‫ثـــ َّم َّ‬
‫‪َ 4‬م ـا ْاس ـتنْبِ َط ْاألَ ْح َك ـام مِ ـ ْ ِ ِ‬
‫ن ك َت ـابے‬ ‫حابے‬
‫م َحمـــــد َو ِ‬
‫اآلل َو ْاألَ ْصـــــ َ ِ‬ ‫َّ‬
‫‪ 8‬ت ْبنَـــــى بِ َهـــــا َنـــــ َو ِازل َشـــــ ْر ِع َّي ْه‬ ‫اعــــــــد َســــــــن ِ َّي ْه‬
‫و َهــــــــــ ِذ ِه َقو ِ‬
‫ے َ‬ ‫َ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪............................................................................................. ....‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................... .............................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫« عثمان بن سند المالكي»‬ ‫‪14‬‬

‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.......................................... .......................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.............................................................................. ...................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪........................................................................................ .........‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪............................................................... ..................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪15‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية »‬

‫‪............................‬‬ ‫‪5‬‬ ‫الشـــك َمـــا تـيــــقنَا‬ ‫ـــال ت ِ‬


‫ـــز ْل بِ َّ‬ ‫َف َ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.......................................................... .......................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪....................................................................... ..........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪................................................................................ .................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫« عثمان بن سند المالكي»‬ ‫‪16‬‬

‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪........................................................ .........................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪............................................................................................ .....‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................. ...............................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪............................................................................. ....................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪17‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية »‬

‫َم َشـــــ َّقة َت ْجلِـــــب َت ْي ِســـــيرا َلنَـــــا‬ ‫‪5‬‬ ‫‪............................‬‬


‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪....................................................................... ..........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪................................................................................. ................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪......................................................... ........................................‬‬
‫« عثمان بن سند المالكي»‬ ‫‪18‬‬

‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪....................................................................... ..........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪................................................................................. ................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪........................................................ .........................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪19‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية »‬

‫ــــــر ِر‬ ‫و َال ت ِ ِ‬


‫‪............................ 2‬‬ ‫ے‬ ‫ــــــرر بِ َض َ‬
‫ــــــز ْل ل َض َ‬ ‫َ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪........................................................................................ .........‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.............................................................. ...................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪........................................................................ .........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫« عثمان بن سند المالكي»‬ ‫‪20‬‬

‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪................................................................................... ..............‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪......................................................... ........................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪............................................................................................. ....‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪................................................................... ..............................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪............................................ .....................................................‬‬
‫‪11‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية »‬

‫ے‬ ‫ــــــم ا ْل َعــــــا َد َة بِــــــال َّت َقر ِر‬


‫‪َ 2‬و َحك ِ‬ ‫‪............................‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪........................................................................................ .........‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.............................................................. ...................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪........................................................................ .........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫« عثمان بن سند المالكي»‬ ‫‪22‬‬

‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪...................................................................................... ...........‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪............................................................ .....................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪............................................................................................... ..‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪...................................................................... ...........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪11‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية »‬

‫‪............................ 1‬‬ ‫اص ِ‬


‫ــــد‬ ‫إِ َّن ْاألمــــور هــــن بِا ْلم َق ِ‬
‫ے‬ ‫َّ َ‬ ‫َ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪........................................................................................ .........‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.............................................................. ...................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫« عثمان بن سند المالكي»‬ ‫‪24‬‬

‫‪....................................................................... ..........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪................................................................................. ................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪....................................................... ..........................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪........................................................................................... ......‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................. ...............................‬‬
‫‪15‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية »‬

‫اع ِ‬ ‫ـــذ ِألَرب ِعـــين مِـــن َقو ِ‬


‫ے‬ ‫ـــد‬ ‫ْ َ‬ ‫َ‬ ‫‪َ 1‬وخ ْ ْ َ‬ ‫‪............................‬‬
‫ــــورا ج ْزئِ َّيـــــ ْه‬
‫ــــوا َع َل ْي َهـــــا صـ َ‬
‫َلمـــــا َأ َتـ ْ ِ‬
‫ــــت عنْـــــدَ همو كلــــــ َّي ْه ‪َ 1‬بنَـ ْ‬ ‫َّ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪....................................................................... ..........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................. ...............‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫« عثمان بن سند المالكي»‬ ‫‪26‬‬

‫اجتِ َهـــاد َمـــا ا ْنـــ َت َق ْ‬ ‫ِ ِ‬


‫‪............................ 1‬‬ ‫َاال ْجت َهـــاد بِ ْ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪........................................................................................ .........‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪....................................................................... ..........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪17‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية »‬

‫‪َ 1‬غلــب حرامــا إِ ْن مــع ا ْل ِ‬


‫حــل َعـ َـر ْ‬ ‫‪............................‬‬
‫َ َ‬ ‫ْ ََ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.......................................................................... .......................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪................................................................................... ..............‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.......................................................... .......................................‬‬
‫« عثمان بن سند المالكي»‬ ‫‪28‬‬

‫ِ‬ ‫َوي ْكــره ْ ِ‬


‫ــب‬ ‫اإلي َثــار يف ف ْعــ ِل ا ْلق َــر ْب ‪َ 81‬وإِ ْن َيكــ ْن يف َغ ْي ِر َهــا َف ْه َ‬
‫ــو ي َح ْ‬ ‫َ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪........................................................................................ .........‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪....................................................................... ..........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪19‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية »‬

‫ــو َتابِــــعو ‪............................. 88‬‬


‫ــرى ال َّتـــابِ َع َف ْهـ َ‬
‫َو َمـــا َتـ َ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪....................................................................... ..........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.............................................. ...................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................. ...............‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪......................................................... ........................................‬‬
‫« عثمان بن سند المالكي»‬ ‫‪30‬‬

‫و‬ ‫اإل َمــــا ِم مِنَّــــا َواقِــــع‬


‫‪َ 88‬ت َصــــرف ْ ِ‬
‫‪.............................‬‬
‫َع َلــى َر ِع َّيــة بِ َم ْحــ ِ ا ْل َم ْصــ َل َح ْه ‪............................. 86‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪........................................................................... ......................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪................................................. ................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................... .............‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪11‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية »‬

‫‪َ 86‬وشــــــ ْب َهة ل ِ َحــــــدنَا م َز ْح ِز َحــــــ ْه‬ ‫‪.............................‬‬


‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪........................................................................................ .........‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪....................................................................... ..........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.............................................. ...................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................. ...............‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫« عثمان بن سند المالكي»‬ ‫‪32‬‬

‫‪............................ 84‬‬ ‫ے‬ ‫َوا ْلحــر َال َيــدْ خل مِ ْلكــا فِــي َيـ ِـد‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪...................................................................... ...........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪............................................................................... ..................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪11‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية »‬

‫ے‬ ‫َــان َح ِريمــا نا ْعــد ِد‬


‫‪َ 84‬وكــل َمــا ك َ‬
‫‪............................‬‬
‫َــان َلــهو َح ِر َ‬
‫يمــا ‪............................ 88‬‬ ‫فِــي ح ْك ِ‬
‫ــم َمــا ك َ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪......................................................................... ........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪..................................................................................... ............‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫« عثمان بن سند المالكي»‬ ‫‪34‬‬

‫ِ‬
‫ـــــر ْي ِن َمتَـــــى أق َ‬
‫يمـــــا‬ ‫‪َ 88‬وكـــــل َأ ْم َ‬ ‫‪............................‬‬
‫اخـــتِ َالف َم ْقصـــود َيـ ِ‬
‫ــر ْد‬ ‫َب ْينَه َمــــا ات َحــــاد ِجــــنْس َوف ِقــــدْ ‪َ 85‬ب ْينَه َمـــا ْ‬
‫ِِ‬ ‫ِ‬ ‫ــرے ‪َ 82‬و َغ ْيـــر َهـ َ‬
‫ــذا عـــدَّ هو فـــي النَّـــادرے‬
‫اآلخـ ِ‬‫احـــدا فِـــي َ‬ ‫َفـــ َأد ِخ َلن و ِ‬
‫ْ َّ َ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪........................................................................................ .........‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪...................................................................... ...........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪............................................ .....................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪15‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية »‬

‫اإل ْهم ِ‬‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫اإل ْعم ِ‬‫ِ‬ ‫َو َعامِــــ ِل ا ْل َك َ‬


‫ے‬ ‫ــــال‬ ‫‪َ 81‬فإِنَّــــه َأ ْو َلــــى مــــ َن ْ َ‬ ‫ے‬ ‫ــــال‬ ‫ــــال َم بِ ْ َ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪....................................................................... ..........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪............................................ .....................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪............................................................................... ..................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫« عثمان بن سند المالكي»‬ ‫‪36‬‬

‫ِ‬
‫ان ي ِ‬
‫جـــبو ‪............................ 81‬‬ ‫ـــم َ‬ ‫اج بِ َّ‬
‫الض َ‬ ‫إِ َّن ا ْل َخ َ‬
‫ـــر َ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪........................................................................................ .........‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪............................................................. ....................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪................................................................................................ .‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪...................................................................... ...........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪17‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية »‬

‫و‬ ‫‪َ 81‬ومِــ ْن ِخ َ‬


‫ــالف ا ْلخــروج ينْــدَ ب‬ ‫‪............................‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪................................................. ................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪..................................................................................... ............‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪........................................................... ......................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪............................................................................................... ..‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫« عثمان بن سند المالكي»‬ ‫‪38‬‬

‫‪............................ 81‬‬ ‫ے‬ ‫َوالــدَّ ْفع َأ ْو َلــى ِعنْــدَ ه ْم مِ ـ ْن َر ْف ـ ِع‬


‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪....................................................................... ..........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪............................................ .....................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪................................................................................ .................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪...................................................... ...........................................‬‬
‫‪19‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية »‬

‫ے‬ ‫ــر ِع‬ ‫اصـــي َال تـــن ِ ْط بِ َّ‬


‫الشـ ْ‬
‫‪ 81‬وبِا ْلمع ِ‬
‫َ َ َ‬ ‫‪...........................‬‬
‫ر‪ْ ..‬خ َصـــــــــتَه ْم ‪............................ 61 .................‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪...‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪........................................................................................ .........‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪....................................................................... ..........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪................................................................................. ................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫« عثمان بن سند المالكي»‬ ‫‪40‬‬

‫الشـ ِ‬
‫ــــك َال ‪ 61‬تنَــــــــــــا ‪................... ،‬‬ ‫‪َ ........‬ور ْخ َصـــــة بِ َّ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪...................................................................... ...........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.............................................................................. ...................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪11‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية »‬

‫ـــيء ف ِعـ َ‬
‫ـــال‬ ‫ِ‬
‫‪َ ،...... 61‬والر َضــــا ب َشـ ْ‬ ‫‪............................‬‬
‫ِر‪...‬ضـــــا بِ َمـــــا مِنْـــــهو إِ َذا َت َو َّلـــــدَ ا ‪............................ 68‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪...‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪...................................................................... ...........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪............................................ .....................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪................................................................................ .................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫« عثمان بن سند المالكي»‬ ‫‪42‬‬

‫اب َأ ِعـــدَ ا‬
‫ــو ِ‬ ‫ــؤ ِ ِ‬
‫ال فـــي ا ْل َجـ َ‬ ‫‪َ 68‬ولِلسـ َ‬ ‫‪............................‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪...‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪...................................................................... ...........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.............................................................................. ...................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪11‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية »‬

‫ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫ـــول َث َب َتــــا ‪............................ 66‬‬ ‫َو َلــــ ْي َس ل َّ‬
‫لســــاكت َقـ ْ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪...‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪........................................................................................ .........‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪............................................................. ....................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪...................................................................... ...........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪............................................ .....................................................‬‬
‫« عثمان بن سند المالكي»‬ ‫‪44‬‬

‫ــر فِ ْعــال َقــدْ َأ َتــى‬


‫ــرى َأ ْك َث َ‬
‫‪َ 66‬و َمــا َت َ‬ ‫‪............................‬‬
‫َفإِ َّن‬
‫‪...‬ــــــه َأ ْك َثــــــر َف ْضــــــال‪............................ 64 ....... ،‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪...‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪...................................................................... ...........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪............................................................................... ..................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪15‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية »‬

‫ــــرا‬ ‫ِ‬ ‫‪ ،.....................‬و َنـــــــرى ‪َ 64‬تع ِديـــــة َأ ْف َضـ َ ِ‬


‫ــــل م َّمـــــا قصـ َ‬ ‫ْ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪............................................................... ..................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪........................................................................ .........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫« عثمان بن سند المالكي»‬ ‫‪46‬‬

‫ے‬ ‫ــذي َف َع ْل َتـــهو مِـــ ْن َن ْفـــ ِل‬


‫‪َ 68‬ع َلــى ا َّلـ ِ‬
‫ے‬ ‫اج َع َلنَّـــهو َذا َف ْضـــ ِل‬ ‫َوا ْل َفـ ْ‬
‫ــر َ َف ْ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪...................................................................... ...........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪........................................................................ .........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪17‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية »‬

‫‪ِ 65‬ع َبـــــا َدة َأ ْف َضـــــل مِ َّمـــــا َتـــــاتِي‬


‫ــــــذ ِ‬
‫ات‬ ‫َف ِضـــــــي َلة َت َع َّل َقـ ْ‬
‫ــــــت بِـ َ‬ ‫ے‬

‫ــــان وا ْلم َك ِ‬
‫ــــانے ‪............................ 62‬‬ ‫الزم ِ‬ ‫َب َح َس ِ‬
‫َ َ‬ ‫ــــب َّ َ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪...‬‬
‫‪........................................................................................ .........‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪...................................................................... ...........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫« عثمان بن سند المالكي»‬ ‫‪48‬‬

‫اإل ْتي ِ‬ ‫‪َ 62‬وكـــل َشـــيء َو ِ‬


‫ے‬ ‫ـــان‬ ‫اجـــب ْ ِ َ‬ ‫ْ‬ ‫‪............................‬‬
‫ـــم يتْركــــوا إِ َّال ل ِ َو ِ‬
‫اجــــب‪............................ 61 ..... ،‬‬ ‫َل ْ‬
‫‪َ ....‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪....‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪........................................................................................ .........‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.............................................................. ...................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪19‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية »‬

‫ـب مِ ـ ْن َأ ْمـ َـر ْي ِن َأ ْمــرا َعظ َمــا‬


‫‪َ .......................‬و َمـــــــــا ‪َ 61‬أ ْو َجـ َ‬
‫ـــة ا ْلعمــــو ِم م ِ‬ ‫جهـ ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫جهـ ِ‬
‫وجــــب َلنَــــا‬ ‫ـــوص َال ألَ ْد َو َنــــا ‪ 61‬بِ ِ َ‬
‫ـــة ا ْلخصـ‬ ‫بِ ِ َ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪....................................................................... ..........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪............................................ .....................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪................................................................................. ................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫« عثمان بن سند المالكي»‬ ‫‪50‬‬

‫الشـ ْـر ِ َمــا َقــدْ حر َمــا‬


‫ــــــر ِع َف ْلي َقــــــدَّ َما ‪َ 61‬ع َلـى ا َّلـ ِـذي بِ َّ‬
‫الش ْ‬ ‫َو َثابِــــــت بِ َّ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪....................................................................... ..........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪............................................ .....................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪................................................................................. ................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪...................................................... ...........................................‬‬
‫‪51‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية »‬

‫م ْســـــ َت ْع َمال َفبِات َخـــــاذ َي ْحـــــرمو ‪............................ 41‬‬


‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪...‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪........................................................................................ .........‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪...................................................................... ...........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫« عثمان بن سند المالكي»‬ ‫‪52‬‬

‫‪َ 41‬مـــا َحـــرم ْاألَ ْخـــذ َلـــه َف َح َّرمـــوا‬ ‫‪............................‬‬


‫َع‪َ ...‬طــــــــا َءه‪............................ 48 .................... ،‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪...‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪....................................................................... ..........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪............................................ .....................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪................................................................................. ................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪51‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية »‬

‫‪ .....‬ا ْل َم ْشـــغول َلـــ ْي َس ي ْشـــ َغلو ‪............................ 48‬‬


‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪................................................................ .................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪...................................................................... ...........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫« عثمان بن سند المالكي»‬ ‫‪54‬‬

‫‪ 48‬م َك َّبـــــر َت ْكبِيـ َ‬


‫ــــره َقـــــدْ َح َظلـــــوا‬ ‫‪............................‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪................................................................ .................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪...................................................................... ...........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪55‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية »‬

‫حرمـ ِ‬
‫ــــان‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫‪ 46‬م َعا َقـــــب بِـــــا ْل َف ْوت َوا ْل ْ َ‬ ‫آن‬ ‫لشــــــي ِء َق ْب َ‬
‫ــــــل ِ‬ ‫َّ‬ ‫جل ل ِ‬
‫مســــــ َت ْع ِ‬
‫ْ‬
‫ے‬ ‫ے‬
‫ْ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪....................................................................... ..........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪............................................ .....................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪................................................................................. ................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪...................................................... ...........................................‬‬
‫« عثمان بن سند المالكي»‬ ‫‪56‬‬

‫َـــراه َأ ْو َســـ َعا ‪............................ 44‬‬ ‫ِ‬


‫ن َ‬ ‫َالنَّ ْفـــل مـــ ْن َف ْ‬
‫ـــر‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪........................................................................................ .........‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪............................................................... ..................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪57‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية »‬

‫‪ِ 44‬و َال َيـــة َخ َّصـ ْ‬


‫ــت َم َتـــى َمـــا َت َق َعـــا‬ ‫‪............................‬‬
‫ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫َأ ْو َلـــى مـــ َن ا ْل ِو َال َيـــة ا َّلتـــي َتعـ ْ‬
‫ــم ‪............................ 48‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪........................................................................................ .........‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪............................................................... ..................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪......................................................................... ........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫« عثمان بن سند المالكي»‬ ‫‪58‬‬

‫ــر بِـــال َّظن إِ ْن َخطـــا َيقـ ْ‬


‫ــم‬ ‫‪َ 48‬ال َت ْع َتبِـ ْ‬ ‫‪............................‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪...‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪....................................................................... ..........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.............................................. ...................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪................................................................................. ................‬‬
‫‪59‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية »‬

‫ــن ا ْلم ْقصـ ِ‬ ‫َا ِال ْشـــتِ َغال بِ ِســـوى ا ْلم ْقصـ ِ‬
‫ے‬ ‫ــود‬ ‫‪ 45‬ي َعـــد إِ ْع َراضـــا َعـ ِ َ‬ ‫ے‬ ‫ــود‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪........................................................................................ .........‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.............................................................. ...................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪........................................................................ .........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫« عثمان بن سند المالكي»‬ ‫‪60‬‬

‫ــه َقـــدْ ألِـ ْ‬


‫ــف‬ ‫ف ‪ 42‬إِ ْن َكـــار مجمـــع َعلِيـ ِ‬
‫ْ َ‬ ‫َال ينْ َكــر ا َّلـ ِـذي بِـ ِـهے َقــدْ ْ‬
‫اختلِ ـ ْ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................... .............................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪...................................................................... ...........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪11‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية »‬

‫ــعيف أ ْد ِخـــ َال ‪َ 41‬وا ْل َع ْكــس َال َيــدْ خل َف ْهـ َـو حظِـ َـال‬
‫َقـــويهم َع َلـــى َضـ ِ‬
‫ْ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪......................................................................................... ........‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪............................................................... ..................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪......................................................................... ........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫« عثمان بن سند المالكي»‬ ‫‪62‬‬

‫وفِــي ا ْلوســائِ ِل ا ْلج ِميــع ا ْغ َت َفــروا ‪ 41‬مـــا َلـــيس فِـــي م َق ِ‬


‫اصـــد ي ْغ َت َفـــر‬
‫و‬ ‫َ‬ ‫ْ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪....................................................................... ..........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪............................................ .....................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪................................................................................. ................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪11‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية »‬

‫‪َ 41‬ف َلــــيس بِالســــاقِ ِ‬


‫ط بِا ْل َم ْعسـ ِ‬
‫ـــور‬ ‫َو َمــا َتـ َـرى مِ ـ ْن كــل َمــا َم ْيسـ ِ‬
‫ـور‬
‫ے‬ ‫َّ‬ ‫ْ َ‬ ‫ے‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪................................................................... ..............................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪...................................................................... ...........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫« عثمان بن سند المالكي»‬ ‫‪64‬‬

‫َوكــل َمــا َل ـ ْي َس ل ِ َت ْب ِعــي َقبِ ْــل ‪ 81‬فِيـ ِـه ْاختِ َيــار ا ْل ـ َب ْع ِ كَا ْلكــل ج ِعـ ْـل‬
‫ِ ِ‬
‫ــر ‪............................ 88‬‬ ‫إِ ْســ َقا َب ْعضــهے كَكلــه ا ْع َتبِ ْ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪....‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪........................................................................................ .........‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪...................................................................... ...........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪15‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية »‬

‫ِ‬ ‫ِ‬
‫‪َ 88‬و َقــــد َما م َباشــــرا َمتَــــى َيص ْ‬
‫ــــر‬ ‫‪............................‬‬
‫‪............................ 86‬‬ ‫ے‬
‫ــع ْاألَ ْســـ َب ِ‬
‫اب‬ ‫ــع ا ْلغـــر ِ‬
‫ور َو َمـ َ‬ ‫َمـ‬
‫‪َ ...‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪...‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪........................................................................................ .........‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪............................................................... ..................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪......................................................................... ........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫« عثمان بن سند المالكي»‬ ‫‪66‬‬

‫ے‬
‫‪َ 86‬و َذا ِخ َتـــــام الـــــنَّ ْظ ِم ل ِ ْلكِ َتـ ِ‬
‫ــــاب‬ ‫‪............................‬‬
‫ــــــدال م َصــــــليا م َســــــل َما ‪َ 84‬مــا َبــ ْرد َن ْظــم مِــ ْن كِتَــاب ختِ َمــا‬
‫مح م ِ‬
‫‪ْ ...‬‬
‫َ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.............................................................. ...................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪....................................................................... ..........................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.............................................. ...................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪17‬‬ ‫« منظومة القواعد الفقهية »‬

‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪................................................................................. ................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪....................................................... ..........................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪........................................................................................... ......‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪................................................................ .................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................‬‬

You might also like