FILIPINO 301- PONOLOHIYANG Filipino

PAGSUSURI NG MGA SALITANG CEBUANO AT FILIPINO BATAY SA PONEMANG

SEGMENTAL

Ang Wikang Ayon kay Dr. Constantino, isang dalubwikang Pilipino, may higit na isang daang (100) mga
wika at apat na raang (400) wikain ang matatagpuan sa Pilipinas. Ito ang sumusunod : Tagalog, Waray, Ilokano,
Kapampangan, Cebuano, Hiligaynon, Bicolano, at Panganense.

Sa surbey na isinagawa, lumabas na nangunguna ang Tagalog at pumapangalawa naman ang Cebuano kung
wikang ginagamit sa tahanan ang pag-uusapan. Ngunit nakakalamang ito nang kaunti sa Tagalog kung ang pag-
uusapan naman ay unang wikang natutuhan.

Ang wikang Cebuano ay tinatawag ding Sugbuhanon, Cinibwano at Binisaya. Ang wikang ito ay kabilang
sa angkang Malayo Polinesyo. Ayon kay Bunye at Yap, humigit kumulang sa 32 milyon o 24 porsyento ang
kabuuang populasyon ng mga katutubong Bisaya sa Pilipinas (1971:8). Ito ang ikalawa sa pinakamalaking wika
na sinasalita sa Pilipinas na may humigit kumulang 20 milyong mga nagsasalita nito bilang kanilang unang
wika at 11 milyong nagsasalita nito bilang pandagdag na wika. Ang mga ito ay ginagamit sa sumusunod na
lugar o lalawigan: Cebu at ang pulo ng kanlurang Leyte, Negros Occidental, Siquijor, bahagi ng Bukidnon, 
Agusan del Sur at Norte, Davao,  Cotabato,  Zamboanga del Sur at Sibugay, Lanao del Norte, Misamis
Occidental at Oriental, at iba pang bahagi ng Mindanao. Ang Cebuano ay may 50 porsyentong kogneyt ng
Bicolano, 21 porsyentong kogneyt ng Ilokano, 24 porsyentong kogneyt sa Pampango at 76 porsyentong kogneyt
ng Hiligaynon. Ang nasabing wika ay may labinlimang (15) katinig (b, k, d, g, h, l, m, n, p, r, s, t, w, y) at tatlo
(3) ang patinig (a, i, e). Subalit nang dumating ang mga kastila, ito'y nadagdagan dalawang (2) patinig at ito ay
(o at u), kaya sa kabuuan ay may limang (5) patinig. (Mansa, 2002)

Mahalagang matuklasan ang pagkakatulad at pagkakaiba ng Wikang Filipino at Wikang Cebuano upang
maiwasan ang hindi pagkakaunawaan sa bigkas at kahulugan. Ang pagkakaroon ng maling paggamit ng
dalawang wika ay siyang dahilan ng pagkakaroon ng maling kahulugan sa pahayag.

I. Paghahambing at Panunuri Ng Ponolohiya Ng Wikang FILIPINO at CEBUANO

A. PONEMANG SEGMENTAL

Manghad 1. Mga Piling Salita sa Filipino at Cebuano sa Ponemang Katinig

 FILIPINO CEBUANO
1. ulan ulan
2. ilog sapa
3. aso iro
4. buwan bulan
5. ibon langgam

SaManghad 1, makikita sa korpus ng mag salita na malaki ang kaugnayan at malayang pagpapalitan ang
mga titik na: w sasalitang buwan at bulan.Ibigsabihin, ---------
Ang mga salita sa wikang Filipino at Cebuano kung susuriin sa ponemang segmental nakatinig.
Mapapansin natin sa unang halimbawa na walang pagbabagong nagaganap sa isinalin na salita, ganoon parin
ang baybay at istruktura. Masasabi natin na likas at parehong sinasalita ang ulan sawikag Filipino at Cebuano.
Sa ikalawang halimbawa naman ang ilog sa wikang Filipino ay naging sapa nang isinalin sa wikang
Filipino. Malaki ang pagkakaiba ng dalawang wika .kung susuriin ito sakanilang ponema lalo na sa kanilang
baybay. Magkaiba rin ang istruktura ng dalawang salita.
Sa ikatlong halimbawa angsalitang aso sa wikang Filipino ay nagging iro nag isinalin sa wikang
Cebuano, ating mapapansin sa dalawang wika mayroong tatlong ponema lamang at pares halos pareho ang
istruktura subalit ang katinig na /s/ ay napalitan ng r nang isinalin na itosa Cebuano.
Sa ikaapat na halimbawa,na makikita sa Manghad 1,ang buwan sa wikang Filipino naging bulan sa
wikang Cebuano. Lumabas sa pagsusuri ng dalawang wika na ang ponemang/w/sa salitang buwán ay
nagging /l/ang isinalin na ang salitang bùlan.
Kung sa Filipino, mabilis ang pagkakabigkas nito sa wikang Cebuano ay nagging malumay na ito.
Sa huling halimbawa sa ponemang katinig ibon sa wikang Filipino ay naging langgam nang isinalin sa
wikang Cebuano. Mapapansin na masyadong malayo ang nagging kahulugan ng salitang isinalin sa
Cebuano.Ang ibon sa Filipino ito ay lumilipad samatala sa Cebuano ito ay isang insekto.

Manghad 2. Mga Piling Salita sa Filipino at Cebuano sa Ponemang Patinig

FILIPINO CEBUANO
1. ngipin ngipon
2. leeg li-og
3. kamay kamot
4. isah usà
5. apat upát
 Sa manghad dalawa, makikita sa korpus ng mga salita na may pagkakapareho ang dalawang wika sa
istruktura ng mga salita ngunit magkakaroon ng pagkakaiba kung sa pagbaybay dahil sa mahigit sa isang
ponema ang binago.
Mapapansin natin sa unang halimbawa, na ang salitang ngipin sa wikang Filipino ay nagging ngipon
nangisinalin sa wikang Cebuano,ang ponemang /i/ sa ngipin ay nagging /o/ nang isinalin na ang salita sa
Cebuano. Magkatulad parin ang istruktura ng dalawang salita.
Sa ikalawang halimbawa, ang leeg ay nagging li-og nang isinalin sa wikang Cebuano, mapapansin na
ang ponemang /i/ sa ngipin ay nagging /o/ nang isinalin ang salita sa Cebuano.
Sa ikatlong halimbawa ang kamay sa wikang Filipino ay nagging kamot nang isinalin sa wikang
Cebuano. Mapapansin sa ikatlong halimbawa na ang /a/ ay nagging /o/ nang isinalin na ang salita sa wikang
Cebuano at ang /y/ ay nagging /t/.
Sa ikaapat na halimbawa na ang isah sa wikang Filipino ay naging usà nang isinalin sa wikang
Cebuano. Mapapansin sa dalawang salita na ang ponemang /i/ sa Filipino ay nagging /u/ sa Cebuano at ang/ah/
sa isah na mayroong hanging lumalabas ay napalitan ng à na may tuldik na paiwa nang isinalin ang salita sa
Cebuano.
Sa ikalimang halimbawa ang salitang apat na pamilang sa wikang Filipino ay nagging upát nang
isinalin sa wikang Cebuano, mapapansin na ang ponemang /a/ ay napalitan ng ponemang /u/ sa unahan subalit
sa ikalawang pantig ang ponemang /a/ ay nanatili subalit nagkaroon lamang ng tuldik na pahilis sa wikang
Cebuano kung kaya mabilis na ang pagkakabigkas sa salita.
Lumabas sa pagsusuri na hindi likas sa dalawang wika nag palatuldikan sa ponemang patinig.

Manghad 3. Mga Piling Salita sa Filipino at Cebuano sa Klaster

FILIPINO CEBUANO
1. magkapareho ingon
2. basahan trapo
3. grado greyd
4. dyip dyepnee
5. eskport eksport

Sa ikatlong manghad ay nakatala ang mga klaster na salita sa Cebuano ay iba ay likas ang klaster sa
dalawang wika sa ibang salita naman ay hindi kagaya ng magkapareho at basahan.
 Makkikita sa unang halimbawa ang salitang magkapareho at nang isinalin sa wikang Cebuano ito ay
nagging ingon, mapapansin na ang klaster sa salita ay nasa unaha ng ikalawang pantig.
Sa ikalawang halimbawa naman ang salitang basahan ay walang klaster at nang isinalin na ito sa
wikang Cebuano ay nagging trapo, makikita natin na ang klaster sa salita ay nasa unahang pantig.
Sa ikatlong halimbawa ang grado sa wikang Filipino ay nagging greyd nang isinalin sa wikang
Cebuano. Mapapansin na likas sa dalawang wika ang klaster sa unahan na gr.
Sa ikaapat na halimbawa, makikita na likas sa dalawang wika ang klaster na dy, sa wikang Filipino ang
salitang dyip ay nagging dyepnee nang isinalin na sa wikang Cebuano. Ang pagkakaiba lamang ang ponemang
/i/ ay nagging ponemang /e/ sa wikang Cebuano.
Sa huling halimbawa ng mga salita sa klaster, makikita na walang pagbabagng naganap sa dalawang
salita nang isinalin ito sa wikang Cebuano. Ibig sabihin likas sa dalawang wika ang salitang eksport.
Magkapareho ang baybay, maging sa palatuldikan nito at istrukura.
Manghad 4. Mga Piling Salita sa Filipino at Cebuano sa Diptonggo

FILIPINO CEBUANO
1. araw adlaw
2. bahay balay
3. kalabaw karabaw
4. malinaw matin-aw
5. dumaan labáy

Ang manghad 4, ay nagpapakita ng mga salitang may diptonggo sa wikang Filipino na isinalin sa
wikang Cebuano. Makikita sa mga halimbawa na likas ang diptonggo sa dalawang wika maliban na lamang sa
ikalimang halimbawa na hindi likas ang pagkakaroon ng diptonggo.

Sa unang halimbawa makikita na likas sa dalawang wika ang diptonggo na aw. Ang salitang araw sa
Filipino ay nagging adlaw sa wikang Cebuano. Masasabi natin na walang pagbabago kung diptonggo an gating
susuriin.Hindi nagbago ang istruktura ng salita kahit na isinalin ito.
Sa ikalawang halimbawa ang salitang bahay ay nagging balay ng isinalin na ito sa wikang Cebuano.
Makikita sa ikalawang halimbawa na likas din sa dalawang wika ang diptonggo na ay.
Sa ikatlong halimbawa, ang salitang kalabaw na may diptonggo na aw ay nagging karabaw
na mayroon ding diptonggo na aw. Sa halimbawang ito masasabi natin na likas sa dalawang salita ang
diptonggo na aw.Pareho lamang sila ng istruktura at pagbigkas.
Sa ikaapat na halimbawa ang diptonggo na aw ay likas din sa dalawang wika. Ang salitang malinaw sa Filipino
ay matin-aw nang isinalin sa wikang Cebuano. Makikita sa pagsusuri ng dalawang salita na likas sa dalawang
wika ang diptonggong aw .
Sa huling halimbawa makikita na hindi likas ang diptonngo sa dalawang wika, mapapatunayan ito ng
halimbawa na ang salitang dumaan sa wikang Filipino ay nagging labáy nang isinalin sa wikang Cebuano.
Masasabi natin na hindi ganap ang pagababago sa istruktura ng wika dahil nagkaaroon ng diptonggo nang
isnalin ito at ito ay ang diptonngong ay.
Sa kabuuan ng pagsusuri masasabi natin na likas ang pagkakaroon ng diptonggo ng dalawang wika kung
isasalin ito. May pagkakapareho din sila sa istruktura at pagbigkas ang iba naman ay nagkakaiba sa
palatuldikan.
Manghad 5. Mga Piling Salita sa Filipino at Cebuano sa Pares-minimal

CEBUANO
bangkay-langkay
Tela-tila
Sabaw-sabay

Ang manghad 5 ay nagpapakita ng mag halimbawa ng mga salita sa Filipino at Cebuano na sinuri sa pares
minimal.. Sa unag halimbawa ang bangkay at langkay, ay ponemang /b/ ay matatagpuan sa pasara at ang /l/ ay
sa pagilagid.pareho silang matatagpuan sa inisyal na pusisyon.
Sa ikalawang halimbawa ang tela at tila ay magkaparaeho na ang posisyun ng dalawang patinig sa gitna. Ang
ikatlong halimbawa naman ang sabaw at sabay ang ponemang/ w/at /y/ ay matatagpuan sa hulihan ng salita.
Ang ponemang/ w/ ay nasa panlabi at paraan nga rtikulasyon ay malapatinig magkapareho sila ng ponemang
/y/ subalit ito ay pangalala na pakatal.

Manghad 6. Mga Piling Salita sa Filipino at Cebuano sa Malayang nagpapalitan

CEBUANO FILIPINO
Tawo/ taho tao
Duwa/duha dalawa
Babaye/babayi babae

Sa manghad 6, makikita ang pagsusuri sa mga salitang Cebuano at Filipino sa mga ponemang
malayang nagpapalitan. Sa unag halimbawa makikita na ang ponemang /w/ at /h/ ay malayang nagpapalitan sa
salitang tawo at tahu pero hindi naman nagbabago ang kahulugan. Sa wikang Filipino ito ay tao.
Sa ikalawang halimbawa ang ponemang /w/ at /h/ ay malayang nagpapalitan sa salitang duwa at duha sa
wikang Cebuano ang katumbas na salita nito sa Filipino ay dalawa.
Sa huling halimbawa ang ponemang /e/ at /i/ ay malayang nagpapalitan sa salitang babaye at
babayi.pareho silang matatagpuan sa pinal na pusisyon.

II. PAGSUSURI NG MGA SALITANG CEBUANO AT FILIPINO BATAY SA PONEMANG

SUPRASEGMENTAL

1.TONO
 Cebuano Filipino

a. Pasaylu-i ako.― Patawarin mo ako. ―

b. Pasaylu-I ako.∕ Patawarin mo ako. .∕

Sa unang halimbawa ng mga pahayag sa tono, ang paahyag na Pasaylu-i ako.― ay nangangahulugan na
patawarain siya o nagsasaad lamang ng kanyang damdamin subalit sa ikalawang halimbawa ang nagsasalita ay
nag-uutos o parang galit sa kanyang kausap o ito ay nag-uutos na patawarin siya dahil sa intosyong pataas.

Haba at diin

CEBUANO FILIPINO
1. MAya maYA
2. buKOH BUkoh
3. PIto piTO