Predmet:

POSLOVNA INFORMATIKA

IDEF0 METODA MODELOVANJA

(Seminarski rad)

Student: Mentor:
Andrej Zrnić Prof. dr Branko Latinović
95-15/RPI

Banja Luka, jun 2018. godine

 SADRŽAJ:

1. UVOD...............................................................................................................................................3
2. OSNOVNO O IDEF0......................................................................................................................5
2.1. Notacija i logika IDEF0................................................................................................................5
4. ZAKLJUČAK................................................................................................................................12
5. LITERATURA..............................................................................................................................13

Stranica 2 od 14
 1. UVOD

Postupak samog projektovanja informacionih sistema podrazumijeva preslikavenje

posmatranog realnog sistema u adekvatan logički sistem, primjenom određenih pravila.

Procesu preslikavanja prethodi i detaljna analiza realnog sistema, koja obuhvata

identifikaciju informacija koje figurišu unutar sistema, njihov međusobni odnos i uticaj, kao i
veza između datih informacija i spoljnog dijela sistema.

Rezultat dobijen tokom analize potrebno je prikazati u odgovarajućem obliku, primjenom

odgovarajućih metoda i tehnika. Ovakva vrsta prikaza naziva se još i modelovanje.

Postupak modelovanja informacionog sistema obrađen u ovom radu ima za osnov

primjenu tehnika i metoda standarda IDEF0.

Ustvari, IDEF (ili engl. Integrated DEFinition) predstavlja jednu familiju metoda
dizajnirana za strukturni pristup modelovanju određenih odluka, akcija, kao i aktivnosti
organizacija i sistema.

IDEF je nastao iz vrlo dobro zasnovanog grafičkog jezika takozvanog the Structured
Analysis and Design Technique (ili skraćeno SADT). Polazeći od SADT, u toku šezdesetih i
sedamdesetih godina, avijacija SAD razvila je hijararhijsku metodu za modelovanje kojim se
mogu analizirati određene aktivnosti i sagledati funkcionalne perspektive nekog od ponuđenih
sistema.

Stranica 3 od 14
 Početkom devedesetih godina prošlog vijeka, IDEF Users Group stvara standarde IDEF0
za funkcionalna modelovanja posmatranog sistema i IDEF1x (ili eXtend) za semantičko-
informaciono modelovanje podataka, a u saradnji s National Institutes for Standards and
Tehnology (ili skraćeno NIST). Ovi standardi prihvaćeni su i od strane International
Organization of Standards (ili skraćeno ISO).

Stranica 4 od 14
 2. OSNOVNO O IDEF0

2.1. Notacija i logika IDEF0

IDEF0 modelovanje zasniva se na kombinaciji grafike i teksta, koji su predstavljeni na

jedan organizovan i sistematičan način da bi se povećala sama razumljivost, koja podržava
analizu, obezbjeđuje logiku za potencijalne izmjene, specificira zahtjeve, ili, rečeno na drugi
način, podržava analizu sistema po nivoima i integriše aktivnosti.

Grafički prikaz IDEF0 modela sastoji se od elemenata kao što su:

1. Pravougaonik;

2. Strelica.

Pravougaonici označavaju aktivnosti koje su definisane kao jedna funkcija ili proces.
Pravougaonici imaju svoj naziv i broj, navadeni su u okviru granica pravougaonika. Naziv i
broj pravougaonika su, u stvari, nazivi i brojevi aktivnosti, a sam naziv aktivnosti predstavlja
glagolski oblik riječi koja opisuje funkciju ili proces.

Slika 1: Pravougaonik (aktivnost) sa strelicama

Stranica 5 od 14
 Prije nego što se nešto definiše kao aktivnost, potrebno je imati u vidu da to „nešto“ ima
konačan rok trajanja, odnsno da postoji momenat početka i momenat završetka. Takođe,
potrebno je sa se vodi računa da svaka identifikovana aktivnost treba da ima svoj rezultat.

Strelice predstavljaju podatke ili objekte vezane za aktivnost. Nazivi strelica su u formi
imenica.

Oznake strelica su poput:

a) Ulaznih,

b) Kontrolnih,

c) Izlaznih,

d) Mehanizama.

Ulazna strelica predstavlja jednu informaciju koja se koristi u okviru aktivnosti i koja se
transformiše dajući izlaz. Aktivnost ne mora da ima ulaz.

Kontrolne strelice predstavljaju informacije ili materijale koji regulišu uslove pod kojima
se data aktivnost obavlja. To su najčešće različita pravila, zakoni, kao i standardi.

Izlazne strelice predstavljaju informacije koje su stvorene aktivnošću. Svaka aktivnost

mora da ima bar jedan izlaz.

Mehanizmi su izvori koji izvode aktivnosti, a to mogu da budu ljudski resursi, mašine i
slično. Mehanizmi nisu neophodni da se navode na datom modelu.

Stranica 6 od 14
 Slika 2: Oblici strelica

Adekvatnim kombinovanjem pravougaonika odnosno aktivnosti i strelica, formiraju se

tzv. dijagrami IDEF0 modela.

Postoje 3 tipa dijagrama poput:

1. Kontekstnog dijagrama,

2. Dijagrama dekompozicije,

3. Stabla aktivnosti.

Svaki od datih dijagrama nosi različite aspekte detalja ili opisa poslovnih procesa.

Kontekstni dijagram definisan je kao 1 pravougaonik koji predstavlja domen za sisitem

koji se modeluje. Kontekstni dijagram najviši je apstrakcioni nivo, koji se transformiše u niže
apstrakcione nivoe uz pomoć procesa dekompozicije, čime se dobijaju dijagrami
dekompozicije.

Dijagram dekompozicije jeste vrsta child dijagrama odgovarajućeg konteksntnog

dijagrama. Međutim, dijagram dekompozicije može i sam da se dekomponuje. Shodno tome,
prvi dijagram dekompozicije bio bi parent dijagram, a drugi bi bio child dijagram.

Na slici broj 3 je dat grafički prikaz procesa dekomponovanja IDEF0 dijagrama, na

sljedećoj strani.

Stranica 7 od 14
 Dobijanje potpune slike skupa dekomponovanih procesa postiže se dijagramom koji se
naziva stablom aktivnosti. Na osnovu tog stabla aktivnosti moguće je sagledati kompletnu
hijararhiju dekomponovanih procesa, što je ilustrovano na slici 3.

Slika 3: Dijagram Stablo aktivnosti - hijerarhija dekomponovanih aktivnosti

Stranica 8 od 14
 Slika 4: Proces dekomponovanja kod IDEF0 modelovanja

Na slici 5 ilustrovan je konkretan primjer kontekstnog dijagrama.

Stranica 9 od 14
Slika 5: Kontekstni dijagram za proces ''Praćenje ostvarivanja prava osiguranika na naknadu
zarade usljed privremene spriječenosti za rad“

Osnovna prednost IDEF0 modela jeste to da je vrlo efikasan za detaljno prikazivanje

aktivnosti realnog sistema, kao i za njegovo funkcionalno modelovanje. Aktivnosti se opisuju
uz pomoć svojih:

1. Ulaza,

2. Izlaza,

3. Kontrola,

4. Mehanizama.

Opisi aktivnosti realnoga sistema mogu da se definišu vrlo detaljno i to do nivoa koji je
neophodan da se omogućila donošenja odluka.

Stranica 10 od 14
 S jedne strane, ova osobina IDEF0 modela može da se smatra i kao određeno
ograničenje, s obzirom da može biti toliko koncizan da dozvoljava razumijevanje isključivo
od strane eksperata domena i/ili lica koja su učestvovala u razvoju samog modela.

Ipak, sama hijararhijska priroda IDEF0 modelovanja pruža mogućnosti konstruisanja AS-
IS modela, koji ima top-down prikazivanje i tumačenje, ali koje je zapravo zasnovano na
bottom-up procesnoj analizi.

Počevši od uglavnom neažuriranih podataka, koji su prikupljeni većinom putem

instervjuisanja raznih eksperata domena i učesnika u posmatranom realnome sistemu, početak
IDEF0 modelovanja zasniva se na grupisanju aktivnosti koje su međusobno povezane ili koje
su funkcionalno dosta slične.

U toku procesa ovakvog grupisanja, nastaje tzv. hijarajhijska struktura. Struktura

započinje sa takozvanom top aktivnosti, a razvija se najprije logičkom dekompozicijom top
aktivnosti, da bi se tako nastavilo sa dekomponovanjem novonastalih aktivnosti do
neophodnog odnosno željenog nivoa detalja i to u smijeru top-down.

U toku kreiranja IDEF0 funkcionalne strukture, postoje 2 pristupa:

1. Jedan pristup opisuje tekuće (AS-IS),

2. Drugi pristup opisuje buduća (TO-BE) stanja.

Postojeće stanje podrazumijeva analizu protoka podataka i dokumenata posmatranog

realnog sistema i to je takozvani „pogled odozdo“. Buduće stanje realnoga sistema dobija se
isključivo takozvanim „pogledom odozgo“, odnosno sagledavanjem funkcionisanja realnog
sistema s aspekta jedne globalne slike.

U okviru same dekompozicije IDEF0 dijagrama, aktivnosti su poredane s lijeva na desno

i povezane su takozvanim tokovima.

Ovakav raspored aktivnosti jeste prirodan jer, ako izlaz iz jedne aktivnosti služi kao ulaz
u neku drugu aktivnost, kriranje pravougaonik-aktivnosti i strelice-tokova unutar IDEF0
dijagrama, kao i njihovo čitanje, dosta je preglednije nego što je to inače slučaj.

Stranica 11 od 14
 Pored grafičke notacije IDEF0 dijagrama, potrebno je, u vidu dopune, i tekstom opisati
same aktivnosti. Pomoću teksta se opisuju do detalja namjena i funkcionisanje svake
aktivnosti u samom modelu. Tekstualni opis često se koristi da bi se obezbijedio kompletan
rezime poslovnog procesa tj. opisuju se relevantni detalji.

Stranica 12 od 14
 4. ZAKLJUČAK

Razvijanje funkcionalnog modela u mnogo toga pomaže timovima da određuju koja

oblast treba biti detaljno istražena, a koja ne treba. IDEF0 modelovanjem podržano je i
determinisanje nekih potrebnih informacija i zahtijeva procesa sistema, kao i dizajniranje
relacionih baza podataka. Takođe, značaj razvijanja funcionalnog modelovanja leži i u
identifikaciji tačaka realnoga sistema gdje je potrebno uvesti neke nove tehnologije u
poslovanju.

Da bi se napravio adekvatan prototip realnoga sistema, potrebno je da se uloži nekoliko

mjeseci napora od strane značajnog broja učesnika u samom modelovanju. Ipak, upotrebom
porodice IDEF metoda, veliki doprinos se postiže u uspješnom završetku razvijanja projekata.

Razvijanje IDEF modela značajna dostignuća ima i unutar poboljšanja komunikacije

između razvojnog tima (ili modelara) i eksperata domena, pogotovo zato što se projekat ne
može uspješno završiti bez uključivanja znanja i napora svih učesnika u datom projektu.

Stranica 13 od 14
 5. LITERATURA

Korišteni izvori:

1. A. Veljović: Razvoj informacionih sistema i baza podataka, Beograd (2013)

2. Introduction to IDEF Methodology, LCM Managers Guide Version
http://www.usace.army.mil/ci/impolicy/lcmis/lcma3.pdf
3. Bosilj-Vuksic paper
http://oliver.efzg.hr/~vbosilj/iceis2000.pdf
4. , Ovidiu S. Noran: Business Modelling: UML vs. IDEF
http://www.cit.gu.edu.au/~noran

Stranica 14 od 14