FIZIOTERAPIJA I RADNA TERAPIJA

- GRAFIČKA KARTICA -

(Seminarski rad)

Profesor: Prof. dr Branko Latinović

Student: Ivana Mihajlović 109-18/VFT

U Banjoj Luci, januar 2019. godine

Seminarski rad / Ivana Mihajlović

SADRŽAJ

1. UVOD..................................................................................................................................3

2. OPŠTI PODACI O RAČUNARU.......................................................................................4

3. GRAFIČKA KARTICA......................................................................................................5

3.1. Komponente grafičke kartice...........................................................................................6

3.2. Dijelovi............................................................................................................................7

3.3. Način povezivanja............................................................................................................8

3.4. Kvalitet grafičke kartice...................................................................................................9

3.5. Grafički procesor...........................................................................................................10

3.6. Proizvođači grafičkih čipova.........................................................................................11

4. ZAKLJUČAK....................................................................................................................12

5. LITERATURA..................................................................................................................13

2
 Seminarski rad / Ivana Mihajlović

1. UVOD

Grafička kartica predstavlja jedan dio računara, odnosno jedan podsistem koji služi za
prikazivanje slike na ekranu Pored toga može se koristiti i za obradu nekih negrafičkih
podataka dok je u skorije vrijeme primjetan trend da se na same grafičke karte prebacuju
poslovi koji su tradicionalno pripadali standardnim centralnim procesorima.
Modernije grafičke karte osim date osnovne funkcije takođe na sebe preuzimaju i brojne
poslove s polja računarske grafike, čime od njih rasterećuju i kompletan ostatak sistema.
Modernije grafičke kartice su opremljene sa snažnim grafičkim procesorima koji sa svojom
procesorskom snagom i brojem tranzistora gotovo nadmašuju i glavne procesore računara.
Svaka kartica na sebi ima svoj procesor, solidnu količinu memorije koja je važna za
igranje i još neke elemente. Grafička kartica može da ima jedan ili više izlaza. Veći broj novijih
grafičkih kartica danas ima ukupno 3 izlaza: DVI za LCD, zatim VGA za običan CRT ekran,
kao i TV izlaz.
Grafičke kartice koje se spajaju direktno na matičnu ploču dolaze u nekoliko standarda i
one zavise od sabirnice koju koriste, na primjer: ISA, PCI, AGP ili PCI-E.

2
Seminarski rad / Ivana Mihajlović

2. OPŠTI PODACI O RAČUNARU

Računar, odnosno personalni kompjuter, složeni je uređaj koji nam služi za

izvršavanje mnogih matematičkih operacija ili kontrolnih operacija koje se mogu izraziti u
numeričkom ili u logičkom obliku. Računari su uređaji sastavljeni od komponenata koje
obavljaju neke jednostavnije, jasno određene funkcije. Kompleksna interakcija datih
komponenata rezultuje sposobnošću računara da obrađuje određene informacije.
Hardver ili računarski hardver (ili engl. hardware; computer hardware) jeste fizički,
opipljivi dio računara. Hardver se dosta rjeđe mijenja nego sam softver. Mogućnosti računara
u najvišoj mjeri zavise od hardvera i od njegovog kvaliteta.
Najbitniji dijelovi unutar samog računara, od kojih zavisi brzina, kao i performanse
istog, jesu brzina procesora (CPU), zatim količina, tip i brzina RAM-a, vrsta čip seta, brzina
FSB-a, kao i brzina hard diska i GPU grafičke kartice. Snaga grafičkoga čipa bitna je samo za
aplikacije gdje je potrebno dosta brzo iscrtavanje slika kao recimo, kod 3D računarskih igara,
CAD softvera, i slično. Takođe je bitna i softverska podrška, odnosno bitni su drajveri. Bez
drajvera, mali broj hardvera funkcioniše svom snagom (CPU je tu izuzetak), i nezamislivo je
imati brzi računar bez odgovarajućeg drajvera, posebno ako se radi o samoj matičnoj ploči ili
o grafičkoj kartici.

2
Seminarski rad / Ivana Mihajlović

3. GRAFIČKA KARTICA

Većina različitih podataka koji dolaze na obradu privremeno se smješta na memoriju

koja se nalazi upravo na grafičkoj kartici. Time se obezbjeđuje i brži protok i samim tim i brža
obrada grafike, što nam na kraju daje veći broj slika u jednoj sekundi čineći grafičku scenu
ljepšom i dosta fluidnijom. Zbog toga razni proizvođači nastoje poboljšati brzinu RAM-a na
kartici koja je odavno prešla brzinu sistemskoga RAM-a. Brzina memorije na datoj grafičkoj
kartici je već odavno prešla i Gigahercne granice.
Grafička karta, zatim video karta, grafički adapter ili grafički akcelerator jeste
komponenta računara koja je namenjena za obradu ili prikaz vizuelnih podataka na
odgovarajućim izlaznim uređajima, kao recimo na monitoru. Pored ovoga može se koristiti i
za obrade negrafičkih podataka dok je u zadnje vrijeme primjetan trend da se na grafičke karte
prebacuju i određeni poslovi koji su tradicionalno pripadali isključivo centralnim
procesorima.

Slika 1: Grafička kartica

Grafički procesor obrađuje sve podatke koje dobija posredstvom neke sabirnice
(najćešće je to u pitanjuz AGP, PCI ili PCI Express). Sama arhitektura čipa nam je najbitnija,
a to znači da njegove instrukcije ili brzina izvođenja istih su glavne odlike jednog dobrog
GPU-a. Iako se grafičke karte mogu pronaći u integrisanom obliku u sklopu same matične

2
Seminarski rad / Ivana Mihajlović

ploče, u poslednje vrijeme se u većini slučajeva javljaju kao jedna posebna komponenta,
poseban sistem koji ima čitav niz manjih podsistema.
Za razliku od integrisane grafičke kartice koja ima mali kapacitet sopstvene memorije
i obično koristi sistemsku memoriju, nove grafičke kartice posjeduju i sopstvenu memoriju
koja se koristi samo za grafiku i koja je na poseban način modifikovana. Skoro sve matične
ploče imaju jednu opciju isključivanja integrisane grafičke karte kao i mogućnost da na sebi
prime moderniju grafičku kartu sa dosta visokim performansama preko AGP, zatim PCI ili
PCI-E magistrala.
Prve grafičke kartice konstruisane su još 1995. God. od strane kompanija kao što je
Matox, zataim Creative, S3 kao i ATI i one su bile sposobne da proizvedu 3D prikaz. Zatim je
1997. God. kompanija “3dfx” izdala jedan novi grafički čip pod nazivom “Voodoo” koji je
bio u stanju da proizvede i određene 3D efekte. Ubrzo je izbačen i “Voodoo 2” koji je uslovio
pojavudosta jačih čipova kao što su “TNT” ili “TNT 2“ od strane proizvođača “Nvidie”.
Kompanija Intel, shvativši u kome će pravcu da krene pomenuti razvoj grafičkih karti, počinje
da radi na unapređivanju samog načina konekcije grafičke kartice sa matičnom pločom, čiji je
rezultat bio upravo pojava magistrale AGP, čime se definitivno podvukla linija između
grafičkog procesora i centralnog procesora samoga računara. Od 1999. God. primat u
proizvodnji ili prestiž preuzima upravo Nvidia, koja počinje raditi na unapređenju 3D
algoritma i na DDR tehnologiji, čime se kapacitet date memorije grafičke karte skoro
udesetostručio, sa 32 MB na 128 MB.

3.1.Komponente grafičke kartice

Moderna grafička kartica se sastoji od ploče na kojoj se nalaze sljedeće komponente:

Grafički procesor ili grafička procesorska jedinica (ili GPU) jeste procesor koji je
specijalno namijenjen i optimizovan za proizvodnju grafičkih elemenata. Ovaj procesor je
specijalizovan da izvrši kalkulacije u pokretnom zarezu, što je od neizostavnog značaja za 3D
grafičko renderovanje i za 2D slikovno crtanje. Osnovni atributi datog grafičkog procesora
jesu frekvencija jezgara koja varira od 250Mhz pa do 4Ghz, i od broja cjevovoda ili tzv.
šedera, koji prevode 3D prikazivanje okarakterisano tjemenima i linijama unutar 2D prikaza
formiranog s pikselima. Modernije grafičke karte opremljene su sa snažnim grafičkim
procesorima koji brojem tranzistora nadmašuju i same glavne procesore, a to znači da su ovi
grafički procesori svojom procesorskom snagom dosta jači u pojedinim operacijama.
BIOS, ili Video BIOS, sadrži jedan osnovni program koji je obično sakriven, koji
upravlja sa operacijama grafičke karte i koji nam daje instrukcije koje nam dozvoljavaju
hardveru i softveru da komuniciraju sa samom grafičkom kartom. Obično sadrži određene
informacije koje su vezane za pravovremenost rada same memorije, zatim operativnu brzinu i
voltažu grafičkog procesora, kao i mnogo drugih informacija. U nekim slučajevima moguće je
promijeniti date informacije ali to se radi najčešće kod overklokovanja procesora i/ili
memorije, što se nikako ne preporučuje od strane proizvođača jer može da dođe do oštećenja
na datoj kartici.

2
Seminarski rad / Ivana Mihajlović

Video memorija kod većine savremenijih grafičkih kartica varira od 128MB pa do

4GB. Kako video memoriji istovremeno moraju da imaju pristup i grafički procesor, kao i
prikazno kolo, često se koristi specijalna ekspresna ili tzv. višeportna memorija, poput
VRAM, WRAM, SGRAM i slično. Od 2003. God. video memorija tipično se bazirala na
DDR tehnologiji. U godinama koje su uslijedile nakon toga proizvođači su prelazili redom na
DDR2, zatim DDR3, DDR4, kao i na GDDR5. Brzina memorije na savremenijim grafičkim
kartama varira od 400Mhz pa sve do 3.8Ghz.
RAMDAC (ili engl. Random Access Memory Digital-to-Analog Converter) pretvara
sve digitalne signale u analogne signale za potrebe samih monitora koji koriste analogni ulaz,
kao na primjer CRT monitori. RAMDAC jeste vrsta RAM čipa koji upravo reguliše
funkcionalnost date grafičke karte u smislu da podržava i različite vrijednosti samog tempa
osvježavanja na CRT monitorima, za koje je optimalan broj od ukupno 75Hz. Ipak, svi
savremeni LCD monitori, zatim Plazma monitori ili Televizori rade na digitalnim signalima i
ne zahtijevaju pomenuti RAMDAC.

3.2.Dijelovi

Današnje grafičke kartice najčešće imaju i neku vrstu hladnjaka ili kulera (aktivnog ili
pasivnog) zbog komplikovanosti grafičkoga procesora koji je već prema broju tranzistora
prestigao sam centralni procesor.
Moćnije grafičke kartice obično imaju i pasivne hladnjake ili kulere (engl. heatstink)
na VRAM-u zbog svojih visokih frekvencija koje su i do 2x veće nego kod običnoga RAM-a.
RAMDAC jeste dio koji se brine za prikazivanje i kvalitet same 2D slike, dok 3D slike
obrađuje sam grafički procesor u saradnji s centralnim procesorom i sa RAM memorijom.

Slika 2: Grafički procesor ATI (AMD)

2
Seminarski rad / Ivana Mihajlović

Glavni djelovi modernije grafičke kartice su poput:

1) PCB-a (ili engl. Printed Circuit Board) ili printane ploče na kojoj se nalaze svi
ostali djelovi
2) GPU-a (ili engl. Grapich Processing Unit) ili grafičkog procesora, ujedno i
glavnog dijela koji prevodi binarni kod u sliku)
3) RAM-a (ili engl. VRAM - Video Random Acces Memory), koji služi za čuvanje
najnužnijih podataka za GPU, najčešće date teksture
4) Konektora
 PCI-a
 AGP-a
 PCI Express-a
5) Izlaza
 VGA (ili engl. Video Graphics Array)
 DVI (ili engl. Digital Visual Interface)
 Video in/Video out (ili VIVO)

3.3.Način povezivanja

Kako se date grafičke karte s matičnom pločom povezuju putem 3 pomenute

magistrale (AGP, PCI ili PCI-E), način povezivanja s uređajima za prikazivanje slike je
raznovrsniji, poput:

 Video Graphics Array-a (ili VGA)

 Digital Visual Interface-a (ili DVI)
 High-Definition Multimedia Interface-a (ili HDMI)

Video Graphics Array (ili skraćeno VGA) jeste izlaz putem koga se najčešće povezuju
monitori s katodnom cijevi (ili CRT).

Slika 3: Video Graphics Array (ili skraćeno VGA)

Digital Visual Interface (ili kratko DVI) daje nam mnogo bolji kvalitet slike na
izlaznome uređaju i putem njega se povezuju i sami LCD monitori, zatim Plazma monitori,
Televizija visoke rezolucije ili Projektori. U nekim slučajevima i CRT monitori koriste upravo
DVI izlaze.

2
Seminarski rad / Ivana Mihajlović

Slika 4: Digital Visual Interface (ili skraćeno DVI)

Video In Video Out (ili kratko VIVO) za S-Video, zatim Composite video i
Component video jesu izlazi koji nam služe za povezivanja televizije, zatim DVD plejera,
video rekordera ili igračkih konzola.

Slika 5: VIVO

9-pin Video In Video Out (ili skraćeno VIVO) za S-Video (ili TV-out), zatim Digital
Visual Interface (ili DVI) za High-definition television (ili HDTV), ili DB-15 za Video
Graphics Array (ili VGA) izlazi High-Definition Multimedia Interface (ili kratko HDMI) jeste
jedan napredan oblik zvučno/vizuelne konekcije koji je napravljen 2003. God. i obično se
koristi za povezivanja DVD plejera sa igračkim konzolama na monitor.

Slika 6: High-Definition Multimedia Interface (ili skraćeno HDMI)

3.4.Kvalitet grafičkih kartica

Što je brži GPU i VRAM na datoj grafičkoj kartici, samim time je ona bolja i uz to
kvalitetnija. Količina date memorije nije presudna iako igra ulogu u mnogim mogućnostima
jedne grafičke kartice. Često neke od 3D igara nisu u mogućnosti da rade sa nekim starijim
grafičkim karticama jer sam GPU na njoj jednostavno nema date instrukcije da ih pokrene.
Svake naredne godine se GPU na datoj grafičkoj kartici neprestano unapređuje sa novim
instrukcijama i sa novim mogućnostima. U poslednje vrijeme se sve češće promovišu SLI ili
Crossfire tehnologije, praktično uparivanje 2 ili više grafičkih kartica (recimo PCI-E
obavezno) u jednu matičnu ploču.

2
Seminarski rad / Ivana Mihajlović

3.5.Grafički procesor

Grafički procesor, na primjer, Nvidijine grafičke kartice, ujedno je i glavni dio jedne
grafičke kartice.

Nvidia GeForce 6600GT (NV43) GPU

GPU, ili grafička procesorska jedinica ili grafički čip (ili engl. Graphics Processing
Unit, ponekad i kao Visual Processing Unit ili kraće VPU) jeste procesor koji je
specijalizovan za prikazivanja obične i napredne računarske grafike. Grafički čip je obično
smješten na grafičkim karticama ili na matičnim pločama. Od njega u najvećoj mjeri zavise
mogućnosti same grafičke kartice, a u puno manjoj mjeri zavise od količine memorije na istoj.
Grafički procesor obavlja za nas glavni zadatak a to je obrađivanje scene, dok nam memorija
služi kao rezervoar za teksture i za ostale neophodne podatke. Što nam je brža memorija na
grafičkoj kartici, ona može brže da čuva i da dostavlja podatke koje sam GPU obrađuje.
Grafički čip isprogramiran je na takav način da vrlo brzo obrađuje neku vrstu grafike.
Prvi grafički čipovi imali su neke primitivne operacije kojima se iscrtavanje na primjer
trouglova, krugova ili uglova izvršavalo mnogo brže, a to ujedno znači i da je glavni procesor
tu oslobođen i ne mora da izvršava te operacije što rezultuje ukupno većom brzinom sistema.
Svi noviji čipovi imaju i datu podršku za obrađivanje jednostavnijih i naprednijih 3D i video
operacija.

1
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/6600GT_GPU.jpg

2
Seminarski rad / Ivana Mihajlović

3.6.Proizvođači grafičkih čipova

Na globalnom tržištu postoje mnogi proizvođači grafičkih čipova, od kojih je vrijedno

spomenuti one poput:

 NVIDIA-e
 ATi Technologies-a (sada dio AMD-a)
 Intel-a
 Matrox-a
 S3 Graphics-a
 SiS-a
 VIA-e
 Fujitsu-a
 3Dlabs-a
 XGI Technology-a
 3dfx-a (sada dio NVIDIE)
 Falanx Microsystems-a - Mali - sada ARM.

2
Seminarski rad / Ivana Mihajlović

4. ZAKLJUČAK

Grafička kartica, dakle, predstavlja jedan podsistem u našem računaru koji služi za
prikazivanje slike na datom ekranu. Ona je zaslužna za ono što zapravo vidimo na ekranu, bio
to neki tekst, program ili neka igra. Ali, kako bi sama grafička kartica funkcionisala potrebno
je instalirati i odgovarajući upravljački program odnosno drajver (ili engl. driver) koji dolazi
na mediju za datu grafičku karticu (obično je na CD-u), ali se može naći i direktno na
Internetu.
Grafička kartica može da bude integrisana na matičnoj ploči ili da dolazi kao zaseban
dio. Povezana je s računarom preko sabirnice. Svaka kartica na sebi ima svoj procesor, zatim
solidnu količinu memorije koja je značajna za igranje i još neke elemente. Grafička kartica
može da ima 1 ili više izlaza. Većina modernijih grafičkih kartica danas ima ukupno 3 izlaza:
na primjer DVI za LCD, zatim VGA za običan CRT ekran, i na kraju TV izlaz.
Grafičke kartice koje se spajaju na matične ploče dolaze u nekoliko standarda i one
zavise od sabirnice koju koriste: ISA, zatim PCI, AGP ili PCI-E.

2
Seminarski rad / Ivana Mihajlović

5. LITERATURA

Knjige:

1. Cook, D. L.; J. Ioannidis, Angelos D. Keromytis and J. Luck [2005].

CryptoGraphics: Secret Key Cryptography Using Graphics Cards (PDF) (na en).

2. J. Fung, S. Mann [2004]. Using Multiple Graphics Cards as a General Purpose

Parallel Computer: Applications to Computer Vision (na en). Cambridge UK.

Internet izvori:

 „Архитектура графичког система“, [azillionmonkeys.com] (03.01.2019.)

http://www.azillionmonkeys.com/qed/accelerator.html
 „Дефиниција графичког акцелератора“, [whatis.techtarget.com]
(04.01.2019.)
http://whatis.techtarget.com/definition/0,,sid9_gci212210,00.html
 „Forget the CPU. Buy a Better Graphics Card“, Popular Science ((en))
(04.01.2019.)
http://www.popsci.com/gear-gadgets/article/2008-04/forget-cpu-buy-better-
graphics-card
 Wikipedia – Grafička kartica (04.01.2019.)
http://hr.wikipedia.org/wiki/Grafi%C4%8Dka_kartica