MEDICINSKI FAKULTET

Univerzitet u Banjoj Luci

NAUKA U MEDICINI

Anđela Novaković

PROCJENA ČLANAKA O LIJEČENJU

Seminarski rad

Banja Luka, 2019.

 MEDICINSKI FAKULTET
Univerzitet u Banjoj Luci
NAUKA U MEDICINI

PROCJENA ČLANAKA O LIJEČENJU

Seminarski rad

PREDMET: Nauka u medicini

PREDMETNI NASTAVNIK: Miloš Stojiljković

STUDENT: Anđela Novaković

 SADRŽAJ

1. UVOD......................................................................................................................................4

2. NAUČNI RADOVI..................................................................................................................7

3. NAUČNI ČLANAK.................................................................................................................9

4. LITERATURA U NAUČNIM ISTRAŽIVANJIMA.............................................................11

4.1. Citiranje literature...............................................................................................................13

5. MEDICINSKA LITERATURA.............................................................................................14

5.1. Osnovna obilježja medicinskih članaka i literature............................................................14

5.2. Prenos i procjena medicinskih informacija.........................................................................16

6. ZAKLJUČAK........................................................................................................................19

7. LITERATURA.......................................................................................................................20
Seminarski rad

1. UVOD

Pod naukom se obično podrazumijeva sređeno, sistematizovano i provjereno saznanje o

nečemu, postignuto metodičnim, pažljivim i savjesnim istraživanjem i razmatranjem.

Istraživanje predstavlja sistematsko traganje za činjenicamaiz kojih se mogu izvesti

izvjesni naučni principi i zakonitosti. Prema tome, nauku čine rezultati i zakoni do kojih se
dolazi putem istraživanja. Nauka se može definisati i kao rad na sticanju novih znanja, dok
znanjepredstavlja skup poznatih činjenica. Nnajkraće rečeno, bavljenje naukom predstavlja
traganje za istinom.

Nauka nije individualno iskustvo. To je kolektivno znanje bazirano na prihvaćenom

razumijevanju pojava ufizičkoj, biološkoj i socijalnoj oblasti. Da bi individualno znanje postalo
opšte znanje, neophodno je da bude saopšteno na način koji omogućuje ocjenu njegovog
kvaliteta.

To se postiže na više načina. Istraživači razgovaraju (diskutuju) sa svojimkolegama,

razmjenjuju ideje i rezultate telefonskim ili kompjuterskim putem,prikazuju rezultate na
seminarima i naučnim skupovima, objavljuju člankeu naučnim časopisima.U toku istraživanja, a
naročito nakon publikovanja,rezultati su podložni ocjeni od strane drugih istraživača koji koriste
sličneili komplementarne istraživačke tehnike.

Za uspješan rad u nauci istraživač mora da posjeduje niz vrlina među kojima se posebno
izdvajaju:

a) Inteligencija;
b) Moć zapažanja;
c) Sposobnost analize i sinteze;
d) Volja, istrajnost;
e) Kreativnost, intuicija;
f) Spremnost za razmišljanje na neuobičajen način;

4
Seminarski rad

g) Poštenje, odgovornost;
h) Marljivost i tačnost;
i) Inicijativnost;
j) Fleksibilnost;
k) Kritičnost i samokritičnost;
l) Želja za saradnjom;
m) Sistematičnost i druge.

Važno je istaći da u najvećem broju slučajeva naučni radnik nije genije, već osoba
prosječne pameti, natprosječne vrijednoće i veoma koncentrisana na ono čime se bavi.

Naučna istraživanja nude mnoga druga zadovoljstva, pored samog zadovoljstva koje
stvara otkriće. Istraživači imaju mogućnost da se druže sa kolegama koje su značajno doprinjele
svijetskoj baštini znanja, sa ekspertima koji misle dublje i brinu predanije o predmetima od
zajedničkog interesa, sa studentima koji su spremni da prihvate izazov koji nauka nudi. Naučnici
imaju mogućnosti da rade sa razlčitim ljudima na različitim stranama svijeta, da se isprobavaju
na mnogim poljima i proširuju svoja znanja. Nakon publikovanja, naučnici rado mijenjaju
podatke i drugi materijalsa svojim kolegama.

Pored toga, postoji čitav niz institucija koje se baveobradom i distribucijom naučnih
članaka. Naročito je to izraženo danas,kada se većina naučnih informacija razmjenjuje putem
elektronske pošte iinterneta. Mnogi naučnici imaju svoje prezentacije (adresa, biografija,
prikazaktivnosti, bibliografija članaka itd.) na internetu tako da je znatno olakšanodolaženje do
informacija o aktivnostima pojedinih naučnika, uključujući iuvid u njihove publikovane i
nepublikovane radove, seminare, kurseve itd.

Publikovanje naučnih članaka u časopisima sa recenzijom je najstandardniji

načinrazmjene naučnih rezultata. Postoje i drugi načini koji se praktikuju: posteri, seminari i
kolokvijumi, predavanja na profesionalnom nivou, zbornici članaka sa naučnih skupova, itd.

Članci, koji su sve češće dostupni na računarskimmrežama, ako nisu prošli recenzentski
postupak koji se praktikuje za publikovanjeu časopisima, mogu da predstavljaju rizik kako za
autore tako iza ugled nauke uopšte.

5
Seminarski rad

To se dešava kad naučnici svoje važne, ali možda kontroverzne rezultate saopštavaju
javnosti prije nego što su isti prihvaćeniza publikovanje. Istraživač može da pogriješi, ili što je
još vjerovatnije, daod medija bude pogrešno interpretiran, tako da javnost može da
reagujenegativno. Ako se takvo otkriće saopštava javnosti, to bi trebalo činiti teknakon
publikovanja u časopisu.

Slika 1: Prikaz rezultata nekog istraživanja

6
Seminarski rad

2. NAUČNI RADOVI

Razvoj etike naučnoistraživačkog rada u medicinskim naukama, kao i formulisanje

etičkih regulativa, započeo je znatno kasnije od razvoja etike lјekarskog poziva. Podrazumjevalo
se da su opšti principi lјekarske etike definisani za rad sa pacijentima, kao i osnovni naučni
principi koji pozivaju na objektivnost, preciznost, sistematičnost, kritičnost i slično, dovolјni
preduslovi za etičnost istraživačkog rada.

Svaka nauka, pored predmeta kojim se bavi, pojmovne određenosti i naučne građe, treba
raspolagati i naučnim metodama kojim će, na način adekvatan toj nauci, analizirati probleme,
objasniti uzroke i pojave, doći do prirode saznanja i pouzdanih i primjenljivih rezultata. Metoda
označava osmišljen i primjenljiv način na koji se vrši neki rad.

U stručne radove ubrajaju se: stručni članak, stručna monografija, udžbenik i priručnik. 5
Stručnu članak predstavlja kraći prikaz određenog problema iz područja teorije ili prakse.
Funkcija stručnog članka ima didaktičko-psihološke karakteristike s osnovnim ciljem
popularizacije nekog aktualnog problema iz oblasti neke znanosti. Stručna monografija
predstavlja nešto obimniji rad u svezi s nekim aktualnim teorijskim ili praktičnim problemom iz
područja neke znanosti.

Udžbenik predstavlja rezultat stvaralačkog rada i ima višeznačnu funkciju: služi kao
izvor saznanja i sticanja novih znanja, izvor je stručnih informacija, omogućuje stručnu
edukaciju kadrova i drugo,. Priručnik predstavlja didaktičko-metodičku nadopunu udžbenika u
funkciji racionalizacije rada iz područja određene stručne djelatnosti. 6

Znanstveni radovi zasnovani su na naučnim činjenicama i zakonitostima koje vladaju u

područjima teorije i prakse pojedinih znanosti kao njezini strukturalni elementi. Znanstveni
radovi podliježu i uvjetovani su određenim postupcima stvaralačkog karaktera, što će reći da su
strogo strukturirani. U ovu grupu radova ubrajaju se: naučni članak, naučna monografija,
magisterski rad i doktorska distertacija. 7

7
Seminarski rad

Naučni članak se razlikuje od stručnog članka jer je u njemu izloženo izlaganje s

diskusijom i objašnjenja različitih fenomena iz područja nekih znanosti. Didaktičko-psihološki
naglasak odnosi se na dokazivanju određenih zakonitosti neke pojave u okviru određene
znanosti. 8

Naučna monografija predstavlja egzaktno uspoređivanje prikupljenih podataka putem

eventualnih tehnika. Didaktičko-psihološki naglasak ovog znanstvenog saopćenja je na
znanstvenoj verifikaciji određenog znanstvenog problema u funkciji daljnjeg razvoja određene
znanosti.

Magisterski rad predstavlja samostalan znanstveni prilog. Teza ovog rada može biti neko
neistraženo odnosno nedovoljno riješeno znanstveno pitanje užeg obima. Za ovu vrstu
istraživanja neophodna je odgovarajuća sposobnost za samostalan rad kao i sposobnost
korištenja odgovarajuće standardne metodologije istraživanja. Istraživanje je utemeljeno na
valjanom organizaciono-tehničkom projektu.

Doktorska disertacija, kao najviši oblik samostalnog istraživanja, obuhvaća složen

neistraženi problem u okviru određene znanosti. U vremenskom pogledu ovo istraživanje traje
duže i po obimu je složenije. Za ovu vrst rada neophodna je sposobnost za samostalno
istraživanje i obradu određenog problema utemeljeno na odgovarajućoj tehnologiji istraživanja.
Uvjeti za pristup ovoj vrsti rada utvrđuju se zakonom i drugim normativnim aktima. Znanstveni
doprinos ove vrste istraživačkog rada je veoma značajan.

Iz svega izloženog može se zaključiti da je stručni i znanstveni istraživački rad veoma

složen proces koji je utemeljen na znanstvenom metodu koga čine više smišljenih operacija koje
vode istraživanju određenog cilja, odnosno rješavanju postavljenog problema istraživanja. Kako
neophodne činjenice izviru iz područja empirije, proističe i drugi zaključak, a to je da svaki
poslenik iz domene svoga rada treba biti osposobljen da može pružiti određen doprinos iz
područja stručnog i znanstvenog unapređenja djelatnosti koju obavlja. U tom smislu istraživanja
u oblasti pravnih znanosti imaju poseban značaj.

8
Seminarski rad

3. NAUČNI ČLANAK

Pisanje naučnog članka je jedna od vrlo važnih aktivnosti u naučno-istraživačkom radu a

kojom se postignuti rezultati iznose na ocjenu javnosti. Zbogvisokih standarda koji postoje u
časopisima publikuje se samo mali dio istraživanja. Čak i vrlo kvalitetna istraživanja ne
garantuju automatskoobjavljivanje rezultata jer svaki članak, pored originalnog doprinosa,mora
da zadovolji i druge standarde koji se traže. Dalje će biti prikazanniz pravila koja treba slijediti
kako bi se što prije došlo do uspjeha. Pisanjenaučnog članka je zanatski dio posla u istraživanju i
najbolje se uči uz dobrogmajstora. Svaki zanat podrazumijeva vježbu, a za dobro napisan
članakponekad je potrebno i preko deset radnih verzija rukopisa.

Slika 2: Ilustracija odnosa od ukupnih istraživanja do pročitanih istraživanja

Smatra se da ako istraživanja (uključujući pripremu, mjerenja, analizu rezultata,

kompjuterske proračune) traju, na primjer, dva mjeseca, isto toliko vremena je potrebno da bi se
dobijeni rezultati pretvorili u dobro napisan članak spreman za publikovanje.Sama procedura
publikovanja, od slanjačlanka do objavljivanja, traje bar 6 mjeseci. Za kraće radove je u

9
Seminarski rad

nekimčasopisima vrijeme objavljivanja od 3 do 6 mjeseci, ali se obično čeka jedna,pa čak i dvije
godine za duže radove. Lako je izračunati da se istraživačkirezultat, počev od definisanja
problema do njegovog objavljivanja, i to poduslovom da se postigne uspijeh u istraživanju koji je
vrijedan publikovanja,ne može ostvariti u periodu kraćem od jedne godine. Da bi se
povećalaefikasnost, istraživanja se vrše u timovima koje čine specijalisti za pojedineoblasti.
Time se vrijeme istraživanja skraćuje, a istraživanja vrše sadržajnije.

Kako istraživači čitaju članke? Vrlo malo istraživača čita svaki članakkoji ga interesuje
od početka do kraja. Većina njih najprije razgleda časopise ubiblioteci. Zatim, kad uoči najnoviju
svesku časopisa, pogleda njen sadržaj,"preleti" preko naslova članaka i ako naiđe na interesantan
naslov potražisam članak, pročita njegov rezime, pogleda slike i tabele, a zatim i ostatakrada ako
mu se učini posebno interesantan.

Postoje dvije vrste čitalaca našeg članka. Prvi je ekspert u našoj oblastikoga zanimaju sve
informacije koje sadrži naščlanak. Većina njih su površničitaoci kojima naši rezultati služe samo
kao podloga za njihov rad.

Pošto se naš članak pojavljuje sa hiljadu drugih članaka iz iste oblasti neophodno je
razmišljati kako ga učiniti konkurentnijim i uočljivijim (upadljivijim). Pored naučnog sadržaja
koji se podrazumijeva, treba imati u vidu i sljedeće:

a) Naslov bi trebalo da privuče eksperte i da bude interesantan za potencijalne

čitaoce.

b) Rezimebi trebalo da stimuliše eksperte da pročitaju cijeli članak, a potencijalnim

čitaocima obezbijedi kompletnu informaciju.

c) Slike i tabelebi trebalo da čitaocu članka sumiraju naše rezultate.

d) Rezultatibi trebalo da daju dodatne podatke.

e) Diskusijabi trebalo da objasni značenje rezultata.

f) Ostali dio radasluži kao informacija.

10
Seminarski rad

4. LITERATURA U NAUČNIM ISTRAŽIVANJIMA

Prilikom pisanja naučnih i stručnih radova neophodno je adekvatno navesti izvore, to

jeste radove i ideje preuzete od drugih autora. Da bi se na jednostavan i razumljiv način objasnilo
kako nastaje kvalitetan rad, u Priručniku su navedeni brojni primjeri ispravnog navođenja
referenci.

U naučnim krugovima, referenca predstavlja informaciju koja je potrebna čitatelju u

prepoznavanju i pronalasku korištenog izvora. Osnovno pravilo pri navođenju korištenih izvora
jeste da reference moraju biti tačne, kompletne, te da ih treba dosljedno primjenjivati. S druge
strane, pod citiranjem se podrazumijeva od riječi do riječi pisano ili usmeno navođenje dijelova
tuđeg teksta ili riječi koje se mogu izvorno provjeriti. Upotrebom određenog sistema citiranja i
navođenja referenci ostvaruje se nekoliko efekata:

a) Omogućava se lakši pronalazak dodatne informacije o temi,

b) Povećava se stručnost i kredibilitet rada,
c) Omogućava se laka provjera tačnosti i pouzdanosti sadržaja rada,
d) Izbjegava se plagiranje, te se zasluga pripisuje izvornom autoru djela.

Postoji više sistema citiranja i referenciranja, a najčešće korišteni su sistemi “autor-

datum” (kao što su Harvard sistem, APA, i drugi) i numerički sistemi (kao što su CSA, IEEE,
Vancouver i drugi). Često, preferirani sistem citiranja i referenciranja zavisi od naučne discipline
u kojoj autor piše. Tako će se način navođenja referenci u nekom radu iz matematike razlikovati
od navođenja referenci u radu iz ekonomije. Također, autori su nekad suočeni sa potrebom
poštovanja unaprijed postavljenih zahtjeva za citiranje izvora od strane institucije, časopisa ili
izdavača.

Svaki od sistema podrazumijeva precizno definisan skup pravila za navođenje izvora u

tekstu naučnog ili stručnog rada i način njihovog referenciranja. Cilj je da se u tekstu može

11
Seminarski rad

prepoznati šta pripada samom autoru, a šta je preuzeto od drugih autora/izvora. Jednom usvojeni
način referenciranja potrebno je dosljedno primjenjivati u cijelom radu.

Postoje tri osnovna razloga zašto treba citirati literaturu koja se koristi pri pisanju
naučnog rada:
a) Da bi se prikazale zasluge autora drugih radova, bilo da se autor sa njima slaže ili
ne. Kada se koriste reči drugih autora, to se mora naznačiti korišćenjem
navodnika i citiranjem.
b) Da bi se čitaocima pokazao materijal na kome je bazirana analiza, diskusija ili
zaključci.
c) Da bi se pokazalo čitaocima kako mogu da dođu do materijala koji je korišćen,
kako bi mogli da ga ispitaju i sami. Njihovo interesovanje može biti u smislu
potvrde autorovog rada, njegovog opoziva ili prosto daljeg istraživanja teme.
Citiranje literature, dakle, potpuno opisuje izvore podataka naučnog rada. Ovo je veoma
važno sa stanovišta akademskog integriteta i to iz više razloga.
Prvo, pravilno citiranje, deli zasluge svim autorima. Neke pripadaju samom autoru rada
za njegov originalni doprinos, zašta autor treba da preuzme punu odgovornost. Neke zasluge
pripadaju drugim autorima za njihove riječi, ideje, podatke, crteže ili bilo koji drugi vid
doprinosa radu. Čitaocima to treba staviti do znanja, otvoreno i eksplicitno.
Drugo, ukoliko se autor oslanja na rad drugih autora kako bi objasnio svoju temu ili
dokumentovao svoje zaključke, mora tačno da objasni koja je literatura korišćena. Jedini
izuzetak je „opštepoznata informacija“ koju svako ko se bavi naznačenom oblasti jasno razumije
i kojoj nije potrebno dodatno objašnjenje.
Treće, čitaoca može da interesuje određeno pitanje o kome je pisano. Citiranje literature
treba da ga vodi do pravog izvora, bilo da su to knjige, stručni časopisi, intervjui, veblokacije,
arhivski dokumenti, pesme ili slike. Ovakvo navođenje literature ima nekoliko ciljeva.
Skeptični čitaoci mogu da sumnjaju u autorov rad i njegove zaključke. Drugi mogu
jednostavno željeti da zaključke provjere ili da urade svoje istraživanje na tu temu. Citiranje im
mora pokazati način na koji to mogu da urade.
Ono čemu citiranje ne treba da služi, jeste prosto “paradiranje” znanjem, tj. prikazivanje
znanja bez njegove prave podjele sa čitaocem. U suprotnom, rad bi služio veličanju njegovog
autora, a ne širenju znanja iz prikazane oblasti.

12
Seminarski rad

Pored ovog pitanja stila (i dobrih manira) u citiranju literature, postoji i problem poštenja.
Citiranje ne treba nikada da zavede čitaoca. Postoje mnogi načini pogrešnog upućivanja čitalaca,
a tačno citiranje treba upravo da ih izbjegne. Na primjer, autor ne treba da navodi da je pročitao
knjige ili članke kada to zapravo nije. Čitaoci ne treba da provedu dane tražeći originalne
dokumente kada je autor to zapravo pročitao u objavljenoj knjizi ili stručnom časopisu, ili kada
je “pozajmio” citat od autora koji je zaista proučio originale. Naravno, citiranje autora u ovom
problemu je ispravan i korektan način.
Pravilno citiranje treba da otkrije autorove izvore, ne da ih sakrije. Ono treba da pošteno
prikaže istraživanje koje je sprovedeno. To znači da treba da pruži zasluge svim autorima,
prikaže materijal na kome je zasnovan rad i sprovede čitaoce do korišćenog materijala kako bi ga
oni dalje istražili. Ovakav način citiranja tačno odražava rad samog autora (kao i rad drugih
autora na tu temu), uz lako moguću proveru osnovanosti njegovih argumenata.

4.1. Citiranje literature

Citiranju literature potrebno je posvetiti veliku pažnju zbog mogućih netačnih navoda.
Podatak o citiranoj referenci u radu se pojavljuje obavezno dva puta. Prvi put u tekstu rada, a
drugi put u popisu korišćene literature. Svaki spomenuti izvor podataka koji je naveden u radu
mora se navesti i u literaturi, isto tako, ne može se referenca navesti u popisu literature a da nije
spomenuta u tekstu. Iz originalnih izvora treba prepisati sve potrebne podatke i iste naknadno još
jednom proveriti.
Nakon što je rad objavljen vrlo često se autor i mnogi drugi čitaci obraćaju ovom
poglavlju u kome traže nove (i stare) podatke o ranije izdanim radovima na pojedinu temu. Lista
referenci na kraju rada mora da sadrži sve detalje svih citata iz teksta.

13
Seminarski rad

5. MEDICINSKA LITERATURA

5.1. Osnovna obilježja medicinskih članaka i literature

Naučna literatura koja nastaje na području medicinskih nauka sličnih je obilježja kao i
literatura prirodnih nauka, odnosno njihovih primijenjenih disciplina. Obilježavaju je
kumulativnost, specijalizacija, brzi rast i zastarijevanje te međunarodnost.
Po jednom se svojstvu, međutim, medicinske nauke razlikuju: po javnom objavljivanju
svakog novog saznanja.

A. Kumulativnost

Naučna literatura koja proističe iz medicinskih istraživanja sabire postojeće objektivno

znanje, koje je temelj svakog novog naučnog saznanja i rezultat pomaka u naučnom saznanju.
Svaki novi dodatak postojećem znanju njegovo je:
a) Proširenje;
b) Prepravka;
c) Potpuno poricanje.
Drugim riječima, novo naučno istraživanje započinje od već objavljenih rezultata, koji se
najčešće mogu naći u literaturi.

B. Grananje i specijalizacija

Medicina se grana na sve uže specijalnosti, pojavljuju se potpuno nova područja

istraživanja, u istraživanju i rješavanju pojedinih medicinskih pitanja često sudjeluju naučnici sa
srodnih ili potpuno različitih naučnih područja.

14
Seminarski rad

Svaka specijalnost i svako novo naučno područje ima svoja glasila za prijenos novih
saznanja. Posljedica je povećanje broja informacija i broja sredstava koja ih saopštavaju i
prenose.

C. Rast i zastarijevanje

Naučna istraživanja nisu podjednako intenzivna na svim područjima medicine. Uprkos

razlikama među pojedinim područjima, broj novih medicinskih informacija uopšteno raste.
Medline, najpoznatija elektronska medicinska bibliografija, u godini 1980. zabilježila je 277.186
novih članaka, a 2000. godine 496.085.
U istom se periodu broj časopisa u kojima su ti članci objavljeni povećao s 2.900 na
3.799. Medicinske informacije, međutim, brzo i zastarijevaju, posebno na područjima u kojima
su istraživanja najintenzivnija:
a) Molekularna biologija;
b) Genetika;
c) Neuro-nauke i sl.
Naučnicima na tim područjima najvažniji su posljednji objavljeni radovi.

D. Međunarodnost

Bitna je karakteristika medicinskih nauka njihova međunarodnost. Pojedinci ili grupe

sarađuju u istraživanju, objavljuju i kritički vrjednuju u okvirima jedinstvene, međunarodne,
naučne zajednice. Medicinske nauke tako su po svojoj naravi “nadnacionalne” i ne poznaju
jezične, političke ili neke druge prepreke. Razlike se premošćuju pridržavanjem međunarodno
prihvaćenih standarda. To su, na primjer:
a) Recenzijski postupak;
b) Pravila za pripremu rukopisa za objavljivanje u naučnom medicinskomu časopisu;
c) Sažetak na engleskomu jeziku;
d) Način navođenja literature, itd.

E. Javnost.

15
Seminarski rad

5.2. Prenos i procjena medicinskih informacija

Od početka naučnog istraživanja do uključenja rezultata u riznicu javnog naučnog znanja

dugačak je put. Informacije do kojih se dolazi u pojedinim fazama istraživanja na različite načine
ulaze u naučnu zajednicu tražeći provjeru, poređenje ili odjek bilo kakve vrsti. Završetkom
istraživanja, ipak, dobijeni se rezultati objavljuju i koriste u daljnjim istraživanjima, ulaze u
priručnike ili udžbenike, postaju dio javnoga, zabilježenog znanja.

A. Neformalni način prenosa informacija

Veliki dio informacija nastalih u procesu naučnog istraživanja prenosi se tzv.

neformalnim putem. Unutar naučne zajednice to su:
a) Neposredne rasprave sa suradnicima u toku istraživanja;
b) Rasprave s kolegama iz drugih ustanova u toku neformalnih ili formalnih susreta
na različitim sastancima, konferencijama i sl.;
c) Lično dopisivanje;
d) Neformalno upoznavanje s tokom istraživanja ili s njegovim rezultatima na nivou
vlastite ustanove ili izvan nje;
e) Razmjena radova u elektroničkom obliku prije javnog objavljivanja itd.
Prednosti takvog načina prenosa informacija su znatno veća brzina prenosa te uzajamnost
komunikacije, koja se prilagođava primatelju a povratne informacije mogu se dobiti odmah.
Poseban uticaj u međunarodnim naučnim krugovima imaju tzv. nevidljivi kolegiji (prema engl.,
invisible colleges).
To su čvrsto povezane i iznimno uticajne skupine naučnika koje sarađuju u istraživanjima
i održavaju snažnu neformalnu komunikacijsku mrežu. Oni djeluju u uticajnim naučnim
ustanovama, na prvoj crti istraživanja i mogu, svojim čvrstim neformalnim vezama (engl. old-
boy network), uticati i na:
a) Protok naučnih informacija;

16
Seminarski rad

b) Naučno napredovanje;
c) Na potvrđivanje mladih naučnika (na primjeri, dodjelu stipendija) itd.

B. Prelazak informacije iz neformalnih u formalne prenosne sisteme

Nova naučna informacija, ma koliko bila vrijedna, ne postaje naučno saznanje sve dok:
a) Nije saopštena;
b) Dok nije postala javna;
c) Izložena presudi drugih naučnika.
Naučnik je istovremeno i onaj koji stvara i onaj koji koristi naučnu informaciju. Činom
objavljivanja autor obznanjuje i zaštićuje svoje intelektualno vlasništvo:
a) Pravo prvenstva;
b) Priznanje izvornosti.
Tako dopušta javnu upotrebu nove informacije. Objavljivanje rezultata naučnog rada
najvažnija je faza u procesu prenošenja naučnih saznanja. Upotreba rezultata do kojih su došli
drugi naučnici najvažniji je oblik saradnje u nauci.
Na prelasku iz neformalnog u formalno naučna zajednica uspostavlja sistem provjere,
kojim se brani od “slabe” ili “lažne” nauke, pri čemu recenzija (prema lat., recensere -
pregledati) zauzima središnje mjesto.
Recenzijski postupak neka je vrsta sita koje bi trebalo propuštati samo naučno
vjerodostojne informacije. I pored toga, recenzija ne može garantovati istinitost ili vrijednost
naučnog istraživanja, ni biti pokazatelj trajne naučne vrijednosti.
Recenzijski postupak kritičko je prosuđivanje kompetentnih stručnjaka s čime se
susrećemo na mnogim mjestima u sistemu nauke, poput:
a) Naučnog napredovanja;
b) Financiranja naučnih projekata;
c) Objavljivanja u naučnom časopisu itd.
Ako se radi, na primjer, o rukopisu koji je podnesen za objavljivanje nekom naučnom ili
stručnom časopisu, tada se radi o postupku u kojemu sudjeluju urednici časopisa i specijalizovani
stručnjaci.

17
Seminarski rad

C. Formalni načini penosa informacija

Objavljivanjem naučnih rezultata u obliku publikacije, nova naučna informacija prelazi iz

neformalnog u formalno područje, započinje put njezina mogućeg uključivanja u ukupnost
javnog naučnog saznanja.
To može da bude tzv. prethodno objavljivanje naučnih rezultata (npr., kratko saopštenje u
naučnom časopisu), postupak zaštite patenta koji završava patentnim dokumentom ili saopštenje
na nekom naučnom skupu.
Glavnina komunikacije na području medicine počiva, međutim, na naučnom časopisu kao
najvažnijemu pojedinačnomu prenosniku informacija te na sistemu službi za indeksiranje i
sažimanje koji osigurava njihovu efikasnu uporabu.

Ustrojstvo medicinske literature

Izvori informacija, odnosno publikacije, kategorišu se kao:

a) Primarni;
b) Sekundarni;
c) Tercijarni.
Podjela zavisi od njihove izvornosti i vremenskog slijeda u publikacijskom krugu. Ta
podjela ne govori ništa o vrijednosti informacija, odnosno publikacija, nego služi uspostavi reda
koji će korisnicima olakšati njihovo pronalaženje i uporabu.
Naučna informacija informacija od trenutka svoga nastajanja u istraživačkom postupku,
objavljivanja u časopisu, predstavljanja u nekom kazalu, mogućeg integrisanja u priručnike i
udžbenike te javne uporabe prođe kružni put koji u prosjeku traje 3 godine.

18
Seminarski rad

6. ZAKLJUČAK

U svakom naučnom i stručnom djelu mora postojati jasna distinkcija između misli, ideja i
stavova autora i onih koji su preuzeti iz drugih izvora. Potrebno je imati u vidu da količina
proučene literature govori o kvaliteti i temeljitosti autora, kao i da je navođenje korištenih izvora
poštivanje profesionalne etike.
Građa medicinskih članaka i literature obezbjeđuje bibliografsku informaciju (autor,
naslov, godina publikacije, broj stranice, i dr.) o izvoru jedne ideje. Citiranjem autor rada daje
zasluge autorima ideja koje je koristio u svojoj publikaciji. Citiranje obezbjeđuje čitaocima
medicinske literature da shvate identitet izvora ideja sadržanih u dokumentu koji čitaju, kako bi
mogli da repliciraju istraživački proces ukoliko žele.

19
Seminarski rad

7. LITERATURA

1. D. Ristanović, M. Dačić: Osnovi metodologije naučnoistraživačkog rada u medicini,

Velarta, Beograd, (2003)
2. M. Marušić: Uvod u znanstveni rad u medicini, Medicinska naklada, Zagreb, (2008)
3. P. Mandić: Metodologija naučnog rada, ANURS, Banja Luka, (2004)
4. S. Dubić:Uvođenje u naučni rad,Zavod za izdavanje udžbenika, Sarajevo,(1970)
5. Z. V. Popović: Kako napisati i objaviti naučno delo, Akademska misao/Institut za fiziku,
Beograd, (2004)

20