‫ﻓﺼﻞ اول‬

‫اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻋﻠﻢ ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﻫﺪف ﮐﻠﯽ‬

‫آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻣﻬﻢ و اﺳﺎﺳﯽ ﻋﻠﻢ ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫اﻫﺪاف آﻣﻮزﺷﯽ‪ :‬در ﭘﺎﯾﺎن اﯾﻦ ﻓﺼﻞ از ﻣﺤﺼﻠﯿﻦ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯿﺮود ﮐﻪ‪:‬‬

‫‪ ‬اﺻﻄﻼﺣﺎت اﺳﺎﺳﯽ ﻋﻠﻢ ﺑﻮدﺟﻪ را ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﯽ را ﮐﻪ اﺣﯿﺎﻧﺎً در ﻋﻠﻮم ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯿﺮود‪ ،‬از دﯾﺪﮔﺎه ﻋﻠﻢ ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﺗﻔﮑﯿﮏ ﮐﺮده ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﻌﻨﯽ و ﻣﻔﻬﻮم اﺻﻄﻼﺣﺎت در ﺳﺎﺣﻪ ﻋﻠﻢ ﺑﻮدﺟﻪ را ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺻﻄﻼﺣﺎت اﺳﺎﺳﯽ‬
‫‪ -1‬وﻇﯿﻔﻪ )‪ :(Function‬ﻋﺒﺎرت از ﺣﺠﻢ ﮐﺎر و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﯾﮏ واﺣﺪ ﺗﺸﮑﯿﻼﺗﯽ و ﯾﺎ اﺟﺰاي آن‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺜﺒﯿﺖ و ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ )‪ :(Activity‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻋﺒﺎرت از اﺟﺮاي ﮐﺎر و وﻇﯿﻔﻪ ﻣﺤﻮﻟﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳﺎس‬
‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺑﺨﺶ و ﯾﺎ ﻓﺮد ﻣﺤﻮل ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬واﺣﺪ ﮐﺎر )‪ :(Work unit‬ﻋﺒﺎرت از ﯾﮏ ﻣﻘﺪار ﮐﺎر ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ اﻧﺪازه ﻧﻤﻮدن‬
‫زﺣﻤﺖ و ﮐﻮﺷﺸﯽ ﮐﻪ در اﺟﺮاي ﯾﮏ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ و ﯾﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﯾﮏ ﻣﺘﺎع ﺑﻪ ﻣﺼﺮف رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﯿﮕﺮدد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ -4‬اﻧﺴﺠﺎم )‪ :(coordination‬ﻋﺒﺎرت از ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ و ﺗﻮﺣﯿﺪ وﻇﺎﯾﻒ و اﺷﺘﺮاك ﻣﺴﺎﻋﯽ ﻋﻨﺼﺮ‬
‫و ﯾﺎ اﺟﺰاي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﯾﮏ دوره اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ در ﯾﮏ ﻓﻀﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻣﺘﻮاﻓﻖ ﺑﺮاي‬
‫وﺻﻮل ﺑﻪ ﻫﺪف ﮐﺎر ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‬
‫‪ -5‬ﭘﺮوﮔﺮام )‪ :(program‬ﻋﺒﺎرت از ﺻﻮرت ﺗﻤﺎم ﻣﻨﻈﻮر ﻫﺎ و ﻣﺮام ﻫﺎي ﯾﮏ ﺗﺸﮑﯿﻞ اﺳﺖ‬
‫‪ -6‬ﭘﻼن )‪ :(planning‬ﻋﺒﺎرت از ﺗﻌﺮﯾﻒ و ﻃﺮح اﻫﺪاف آﯾﻨﺪه ﯾﮏ ﭘﺮوﮔﺮام و اﺗﺨﺎذ ﺗﺪاﺑﯿﺮ‬
‫ﻣﮑﻔﯽ ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن اﻫﺪاف در ﯾﮏ ﻣﻮﻋﺪ ﻣﻌﯿﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ ﭘﻼن ﻋﺒﺎرت از ﺗﺼﻤﯿﻢ‬
‫ﻗﺒﻠﯽ اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن اﻫﺪاف ﻣﻌﯿﻦ و ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺎ اﺳﺎس ﺳﻨﺠﺶ در زﻣﺎن ﻣﻌﯿﻦ‬
‫و ﻣﮑﺎن ﻣﻌﯿﻦ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎ و ﺗﺤﻠﯿﻞ دﻗﯿﻖ و اﻋﺪاد و ارﻗﺎم ﻣﻌﯿﻦ‬
‫‪ -7‬ﭘﺮوﮔﺮام ﮐﺎر )‪ :(work programming‬ﻋﺒﺎرت از ﭘﻼن ﻣﺠﻮزه اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﻤﯿﻞ آن از‬
‫ﻃﺮف ﯾﮏ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ و ﯾﺎ ﮐﺪام واﺣﺪ آن در ﻇﺮف ﯾﮏ ﻣﺪت ﻣﻌﯿﻦ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺟﺮاي ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‬
‫ﻫﺎي ﻣﺤﻮﻟﻪ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -8‬ﺗﺪﻗﯿﻖ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﭘﺮوﮔﺮام )‪ :(program review‬ﻋﺒﺎرت از ﺗﺮﺗﯿﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ آن‬
‫ﯾﮏ ﻣﻘﺎم ﻧﻈﺎرت‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎ ﭘﺮوﮔﺮام ﮐﺎر ﯾﮏ واﺣﺪ ﺗﺸﮑﯿﻞ و ﯾﺎ ﺷﻌﺒﻪ ﻫﺎي ﺗﺤﺖ را ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻘﺪﯾﺮ و اﻧﺪازه ﻧﻤﻮدن ﻣﻮﺛﺮﯾﺖ آن در ﺑﺪﺳﺖ آوردن اﻫﺪاف دوﻟﺖ در ﺗﺤﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫ﺟﺎﻣﻊ و دﻗﯿﻖ ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ -9‬اداره )‪ :(Administration‬ﻋﺒﺎرت از ﺗﻄﺒﯿﻖ ﭘﺮوﮔﺮام ﻃﺮح ﺷﺪه ﻧﻈﺎرت و اﻧﺴﺠﺎم ﯾﮏ و‬
‫ﯾﺎ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺷﻌﺒﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺑﺮاي وﺻﻮل ﻣﺮام و اﻫﺪاف ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -10‬ﻃﺮز اﻟﻌﻤﻞ )‪ :(procedures‬ﻋﺒﺎرت از روﺷﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن و ﻣﻘﺮره ﺑﻮده و‬
‫ﺑﺮﺣﺴﺐ آن اﻣﻮر ﺑﺎﯾﺪ اﺟﺮا و اﻧﺠﺎم ﭘﺬﯾﺮد‪.‬‬
‫‪ -11‬ﭘﺮوژه )‪ :(project‬ﻋﺒﺎرت از ﯾﮏ ﻣﺮام و ﻫﺪف ﻣﺸﺨﺺ در ﯾﮏ ﭘﺮوﮔﺮام ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -12‬دوره ﻣﺎﻟﯽ )‪ :(Financial period‬ﻋﺒﺎرت از ﯾﮏ دوره ﻣﻌﯿﻦ ﺣﺴﺎﺑﯽ )ﯾﮑﺴﺎل( اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫در اﺧﯿﺮ آن دﻓﺘﺮ و ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺣﺴﺎﺑﯽ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه و وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺎﻟﯽ ﺗﻌﯿﻦ و ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -13‬ﺑﻮدﺟﻪ )‪ :(Budget‬در ﻟﻐﺖ ﻋﺒﺎرت از ﮐﯿﺴﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻮاﯾﺪ در آن رﯾﺨﺘﻪ ﺷﺪه و‬
‫ﻣﺼﺎرف از آن ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد و در اﺻﻄﻼح ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﺒﺎرت از ﺳﻨﺪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ دوﻟﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬
‫‪2‬‬
‫آن ﺗﻤﺎم ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺼﺎرف دوﻟﺖ ﻃﯽ ﯾﮑﺴﺎل ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﻢ ﻗﺮار ﻣﯿﮕﯿﺮد‪ .‬ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎره دﯾﮕﺮ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﻨﺪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ دوﻟﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﺟﻤﯿﻊ ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺼﺎرف دوﻟﺖ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻣﺪت‬
‫ﻣﻌﯿﻨﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻً )ﯾﮑﺴﺎل( درج و اﻧﻌﮑﺎس دﻫﻨﺪه ﺗﻤﺎم ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ‪،‬‬
‫دﻓﺎﻋﯽ‪ ،‬ﮐﻠﺘﻮري و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺮﺗﯿﺐ و ﻃﯽ ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -14‬ﺳﺎل ﺑﻮدﺟﻮي )‪ :(Budget year‬ﻋﺒﺎرت از ﯾﮑﺴﺎل ﻣﺎﻟﯽ ﻣﺎ ﺑﻌﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪﮐﻪ ﺑﺮاي آن‬
‫ﺗﺨﻤﯿﻨﺎت ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ و ﺿﺮوري ﺑﻮدﺟﻮي ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬
‫‪ -15‬ﺳﺎل ﺟﺎري )‪ :(Current year‬ﻋﺒﺎرت از ﺳﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ از ﺳﺎل ﺟﺎري ﻣﻘﺪم‬
‫ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -16‬ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ )‪ :(Previous year‬ﻋﺒﺎرت از ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻻﻓﺎﺻﻠﻪ از ﺳﺎل ﺟﺎري‬
‫ﻣﻘﺪم ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -17‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﻮﺟﻮده )‪ :(Current Level Activity‬ﻋﺒﺎرت از ﻣﺼﺎرﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳﺎل‬
‫ﺑﻮدﺟﻮي ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻮﯾﻪ ﺳﺎل ﺟﺎري ﻻزم ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -18‬ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺟﺪﯾﺪ )‪ :(Betterment Program‬ﻋﺒﺎرت از وﺟﻮﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر‬
‫اﺻﻼح ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎي ﺳﺎل ﺟﺎري ﺗﺰﺋﯿﺪ و ﯾﺎ ﺗﻨﻘﯿﺺ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -19‬ﻣﺼﺎرف ﻋﺎدي )‪ :(Operating Expenditure‬ﻋﺒﺎرت از ﻣﺼﺎرﻓﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎي ﻋﺎدي و روزﻣﺮه دوﻟﺖ )ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎي ﻣﺼﺎرف ﭘﻼﻧﻬﺎي اﻧﮑﺸﺎﻓﯽ( در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -20‬ﻣﺼﺎرف اﻧﮑﺸﺎﻓﯽ )‪ :(Development Expenditure‬ﻋﺒﺎرت از ﻣﺼﺎرﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﭘﻼن ﻫﺎي اﻧﮑﺸﺎﻓﯽ )ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎي ﻣﺼﺎرف ﻋﺎدي( در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -21‬وﺟﻮه )‪ :(Fund‬ﻋﺒﺎرت از واﺣﺪ ﺣﺴﺎﺑﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﭘﻮل و ﯾﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫از آن در ﺑﻌﻀﯽ اﻫﺪاف ﻣﻨﻈﻮر ﺷﺪه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫‪ -22‬وﺟﻮه ﻋﺎدي )‪ :(Operating Fund‬ﻋﺒﺎرت از ﻣﺪرﮐﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﺎدي از آن‬
‫ﺗﻤﻮﯾﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫‪ -23‬وﺟﻮه ﻋﻤﻮﻣﯽ )‪ :(General Fund‬ﻋﺒﺎرت از ﻣﺪرﮐﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﮑﺎﻓﻮي ﻣﺼﺎرف‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ دوﻟﺖ )ﻋﺎدي‪-‬اﻧﮑﺸﺎﻓﯽ( از آن اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ آﯾﺪ‬
‫‪ -24‬وﺟﻮه اﻧﮑﺸﺎﻓﯽ )‪ :(Development Fund‬ﻋﺒﺎرت از ﻣﺪرﮐﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮوژه ﻫﺎي‬
‫اﻧﮑﺸﺎﻓﯽ از آن ﺗﻤﻮﯾﻞ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬
‫‪ -25‬ﺑﻮدﺟﻪ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه )‪ :(Proposal Adopted Budget‬ﻋﺒﺎرت از ﺗﻮﺣﯿﺪ ﭘﺮوﮔﺮام‬
‫ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ و ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ آﯾﻨﺪه ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﻣﺼﺎرف ﺳﺎل اﺳﺎس و ﻣﺼﺎرف ﭘﯿﺶ‬
‫ﺑﯿﻨﺶ ﺷﺪه ﺣﺪاﻗﻞ و دو ﺳﺎل ﻣﺎ ﺑﻌﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﺗﺪﻗﯿﻖ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺼﻮﯾﺐ‬
‫ﺑﻪ ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ و ﻣﻨﻈﻮري ﺷﻮراي ﻣﻠﯽ )ﭘﺎرﻟﻤﺎن( ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬
‫‪ -26‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﺪه )‪ :(Approved Budget‬ﻋﺒﺎرت از ﭘﺮوﮔﺮام ﻫﺎي ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫از ﻃﺮف ﻣﻘﺎﻣﺎت ذﯾﺼﻼح ﺗﺼﻮﯾﺐ و ﻣﻨﻈﻮر ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺷﯿﺢ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر رﺳﯿﺪه و‬
‫ﻣﺼﺎرف ﻋﺎدي و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ وي ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -27‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺣﺎﻟﯿﻪ )‪ :(Present Budget‬ﻋﺒﺎرت از ﺑﻮدﺟﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻮرد‬
‫ﺗﻄﺒﯿﻖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -28‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﺎدي )‪ :(Operating Budget‬ﻋﺒﺎرت از ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮوﮔﺮام ﻫﺎي ﻣﺼﺎرف‬
‫ﻋﺎدي دوﻟﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺼﺎرف ﯾﻮﻣﯿﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ آن را در ﺑﺮ دارد‪.‬‬
‫‪ -29‬ﺑﻮدﺟﻪ اﻧﮑﺸﺎﻓﯽ )‪ :(Development Budget‬ﻋﺒﺎرت از ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮوﮔﺮام ﻫﺎي‬
‫ﻣﺼﺎرف ﺗﻮﺳﻌﻪ وي و اﻧﮑﺸﺎﻓﯽ و ﺻﻮرت ﺗﻤﻮﯾﻞ آن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ را روي ﯾﮏ ﭘﻼن ﻣﻨﻈﻢ در ﺑﺮ‬
‫دارد‪.‬‬
‫‪ -30‬اﺻﻞ ﻣﻨﻈﻮري )ﺗﺨﺼﯿﺺ( )‪ :(Allocation‬ﻋﺒﺎرت از وﺟﻮه ﻣﻌﯿﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﻼﺣﯿﺖ‬
‫ﻣﺼﺮف آن در ﺳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﺪه ذﮐﺮ ﮔﺮدﯾﺪه و ﯾﺎ از ﻃﺮف ﻣﻘﺎﻣﺎت ذﯾﺼﻼح ﺑﻪ ﯾﮏ‬
‫واﺣﺪ اداري ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻫﺪاف ﺧﺎص در ﻇﺮف ﯾﮏ دوره ﻣﺎﻟﯽ داده ﻣﯿﺸﻮد‬
‫‪ -31‬ﺗﻌﻬﺪات ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ )‪ :(Obligations Incurred‬ﻋﺒﺎرت از ﺳﻨﺪ ﮐﺘﺒﯽ ﺗﻌﻬﺪ ﺷﺪه‬
‫وﺟﻮﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺨﺼﯿﺼﺎت ﺟﻬﺖ ﭘﺮداﺧﺖ ﻗﺮارداد ﻫﺎي ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻏﯿﺮه ﺑﻪ‬

‫‪4‬‬
‫ﻣﻨﻈﻮر اﻃﻤﯿﻨﺎن از ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ وﺟﻮﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ در ﺑﺪل اﻣﻮاﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ و ﯾﺎ‬
‫ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮدﯾﺪ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﻮد ﺑﻪ ﯾﮏ ﻃﺮف ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬
‫‪ -32‬ﺗﻌﻬﺪات ﺗﺼﻔﯿﻪ ﺷﺪه )‪ :(Liquated Obligations‬ﻋﺒﺎرت از ﺗﻌﻬﺪات ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم و ﻓﺴﺦ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -33‬ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻨﻈﻮري ﺣﺎﻟﯿﻪ در ﺑﻮدﺟﻪ ) ‪Total Amount Currently Approved‬‬
‫‪ :(Budget‬ﻋﺒﺎرت از رﻗﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از اﺻﻞ ﻣﻨﻈﻮري ﺳﺎﻻﻧﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﺰﺋﯿﺪات و ﯾﺎ‬
‫ﺗﻨﻘﯿﺼﺎت ﺳﺎﺑﻘﻪ ﯾﺎ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -34‬ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﺨﺼﯿﺼﺎت )‪ :(Appropriate Lomenta‬ﻋﺒﺎرت از ﺗﻘﺴﯿﻢ اﺻﻞ ﻣﻨﻈﻮر ﺳﺎﻻﻧﻪ‬
‫ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺑﺨﺶ ﻣﺨﺘﻠﻒ )ﻣﺴﺎوي ﺷﺮط ﻧﯿﺴﺖ( ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﻮاﻟﻪ ﺗﺨﺼﯿﺼﺎت اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -35‬ﺣﻮاﻟﻪ ﺗﺨﺼﯿﺼﺎت )‪ :(Allotment‬ﻋﺒﺎرت از ﺻﻼﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮف وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ ﺑﻪ‬
‫ﯾﮏ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ ﺟﻬﺖ ﺻﻮرت دادن ﻣﺼﺮف در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺻﻞ ﻣﻨﻈﻮر ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار و ﻣﻘﺼﺪ‬
‫ﻣﻌﯿﻦ داده ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬
‫‪ -36‬ﺣﻮاﻟﻪ ﺗﺨﺼﯿﺼﺎت ﻓﺮﻋﯽ )‪ :(Sub Allotment‬ﻋﺒﺎرت از ﺻﻼﺣﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻪ از ﻃﺮف‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ ﯾﮏ واﺣﺪ ﻣﺎ ﺗﺤﺖ اش ﺑﺮاي ﺻﻮرت دادن و ﺗﻌﻬﺪ وﺟﻮه ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار و‬
‫ﻣﻘﺼﺪ ﻣﻌﯿﻨﻪ داده ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬
‫‪ -37‬ﺗﺨﺼﯿﺼﺎت ﺣﻮاﻟﻪ ﺷﺪه )‪ :(Allotted Appropriation‬ﻋﺒﺎرت از ﺣﺼﻪ اي از‬
‫ﺗﺨﺼﯿﺼﺎت اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﻼﺣﯿﺖ و ﻣﺼﺮف آن از ﻃﺮف وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ و از ﯾﮏ‬
‫واﺣﺪ اوﻟﯽ ﺑﻪ دوﻣﯽ ﺑﻪ ﺳﻮﻣﯽ ﺻﺎدر ﺷﺪه ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -38‬ﺗﺨﺼﯿﺼﺎت ﺣﻮاﻟﻪ ﻧﺸﺪه )‪ :(Un Allotted Appropriation‬ﻋﺒﺎرت از ﻣﺒﻠﻎ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه‬
‫اﺻﻞ ﻣﻨﻈﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻮﻗﻊ ﺿﺮورت ﺑﺮاي ﺣﻮاﻟﻪ ﻣﻬﯿﺎ و در ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -39‬ﺗﺨﺼﯿﺼﺎت ﺗﻌﻬﺪ ﺷﺪه )‪ :(Obligated Allotment‬ﻋﺒﺎرت از ﭼﻨﺎن ﺣﺼﻪ ﺣﻮاﻟﻪ‬
‫ﺗﺨﺼﯿﺼﺎت اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﺼﺮف ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﻣﻨﻈﻮر ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه و‬
‫ﯾﮑﻄﺮف ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪5‬‬
‫‪ -40‬ﺗﺨﺼﯿﺼﺎت ﺗﻌﻬﺪه ﻧﺸﺪه )‪ :(Unobligated Allotment‬ﻋﺒﺎرت از ﭼﻨﺎن ﺣﺼﻪ ﺣﻮاﻟﻪ‬
‫ﺗﺨﺼﯿﺼﺎت اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻪ ﻣﺼﺮف و ﻧﻪ ﺗﻌﻬﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -41‬اﻧﺘﻘﺎل )‪ :(Transfer‬ﻋﺒﺎرت از ﮔﺮﻓﺘﻦ واﺣﺪ ﺣﺴﺎﺑﯽ از ﯾﮏ ﺣﺴﺎب و درﺟﻪ آن در ﺣﺴﺎب‬
‫واﺣﺪ اداري دﯾﮕﺮ اﺳﺖ و ﯾﺎ ﻋﺒﺎرت از ﺛﺒﺖ واﺣﺪ ﺣﺴﺎﺑﯽ از ﯾﮏ ﻃﺮف ﯾﺎ ﺳﻤﺖ ﺑﯿﻼﻧﺲ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ دﯾﮕﺮ آن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -42‬ﺗﺼﻨﯿﻒ ﻋﻮاﯾﺪ )‪ :(Classification of Reccepts‬ﻋﺒﺎرت از ﺗﺼﻨﯿﻒ رﺳﻤﯽ ﺟﻤﯿﻊ‬
‫ﻋﻮاﯾﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ دوﻟﺖ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺼﻨﯿﻒ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻼﻣﺎت‬
‫ﻋﺪدي )ﮐﻮدﻫﺎ( و ﻋﻨﺎوﯾﻦ ﺗﺸﺮﯾﺤﯽ ﻣﯿﺴﺮ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺼﻨﯿﻒ در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬
‫داﺧﻠﯽ ﺗﺼﺪي ﻫﺎي دوﻟﺘﯽ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -43‬ﺗﺼﻨﯿﻒ ﻣﺼﺎرف )‪ :(Classification of Expenditure‬ﻋﺒﺎرت از ﺗﺼﻨﯿﻒ رﺳﻤﯽ‬
‫ﺗﻤﺎم ﻣﺼﺎرﻓﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮ اﺻﻞ ﻣﻨﻈﻮري ﺳﺎﻻﻧﻪ و ﺗﺨﺼﯿﺼﺎت از ﺧﺰاﻧﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ‬
‫دوﻟﺖ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺼﻨﯿﻒ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻼﻣﺎت ﻋﺪدي )ﮐﻮدﻫﺎ( و ﻋﻨﺎوﯾﻦ ﺗﺸﺮﯾﺤﯽ‬
‫ﻣﯿﺴﺮ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺼﻨﯿﻒ در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ داﺧﻠﯽ ﺗﺼﺪي ﻫﺎي دوﻟﺘﯽ و ﯾﺎ‬
‫ﺷﺮﮐﺖ ﻫﺎي ﺳﻬﺎﻣﯽ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﻤﯿﺸﻮد‪.‬‬
‫‪ -44‬ﺗﻘﻮﯾﻢ ﺑﻮدﺟﻪ )‪ :(Budget Calendar‬ﻋﺒﺎرت از ﺗﻘﺴﯿﻢ اوﻗﺎت رﺳﻤﯽ و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺮاﺣﻞ‬
‫ﺗﻘﻮﯾﻢ ﺑﻮدﺟﻮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ رﯾﺎﺳﺖ ﺑﻮدﺟﻪ وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ و ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻘﺎﻣﺎت ذﯾﺼﻼح ﻣﻨﻈﻮر‬
‫ﺷﺪه و اوﻗﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻮدﺟﻪ را ﺑﻪ ﺷﻤﻮل اوﻗﺎﺗﯿﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻘﻮﯾﻢ ﭘﻼن و ﭘﺮوﮔﺮام ﺑﻪ‬
‫ﺗﺨﻤﯿﻨﺎت ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﻻﯾﺤﻪ ﺑﻮدﺟﻪ و اﺳﻨﺎد ﻣﺮﺑﻮط آن و اراﯾﻪ آن ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺻﻼﺣﯿﺖ دار‬
‫ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑﯿﺎن ﻣﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -45‬رﯾﺎﺳﺖ )‪ :(Budget Department‬اداره ﻣﺮﮐﺰي ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ در وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ از ﺗﻤﺎم اﻣﻮر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻃﺮح‪ ،‬ﻃﯽ ﻣﺮاﺣﻞ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮري و ﺗﺤﻤﯿﻞ ﺑﻮدﺟﻪ ﻫﺎي ﻋﺎدي و‬
‫اﻧﮑﺸﺎﻓﯽ دواﯾﺮ دوﻟﺘﯽ و ﻧﻈﺎرت از ﻣﺼﺎرف آن رﺳﯿﺪﮔﯽ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫‪6‬‬
‫‪ -46‬ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ )‪ :(Agency‬ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ و ﯾﺎ واﺣﺪ دوﻣﯽ ﺑﻮدﺟﻮي ﻋﺒﺎرت از ﭼﻨﺎن واﺣﺪ ﻣﺴﺘﻘﻞ‬
‫اداري ﺑﻮدﺟﻮي دوﻟﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺰ ﮐﺪام واﺣﺪ اداري ﻧﺒﻮده و در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﺸﮑﯿﻼت دوﻟﺖ‬
‫داراي ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً وزارت ﻣﻌﺎرف‪ ،‬وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ‪ ،‬وزارت دﻓﺎع ﻣﻠﯽ و ﻏﯿﺮه‪.‬‬
‫‪ -47‬واﺣﺪ دوﻣﯽ )‪ :(Secondary Unit‬ﻋﺒﺎرت از ﯾﮑﯽ از اﺟﺰاي اﺻﻠﯽ ﯾﮏ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ واﺣﺪ‬
‫اوﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ داراي ﯾﮏ ﺳﺎﺣﻪ ﻣﺸﺨﺺ و ﺗﻤﺎﯾﺰ ﮐﺎر ﺑﻮده و ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ و ﯾﺎ‬
‫واﺣﺪ اوﻟﯽ ﻣﺴﺌﻮل ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً رﯾﺎﺳﺖ اداري وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ‪ ،‬رﯾﺎﺳﺖ ﺗﺮﺑﯿﻪ ﻣﻌﻠﻢ وزارت ﻣﻌﺎرف‬
‫و ﻏﯿﺮه‪.‬‬
‫‪ -48‬واﺣﺪ ﺳﻮﻣﯽ )‪ :(Tertiary Unit‬ﻋﺒﺎرت از ﯾﮑﯽ از ﺷﻌﺒﺎت و اﺟﺰاي ﻣﺎ ﺗﺤﺖ واﺣﺪ دوﻣﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﺑﻪ ﻣﻘﺎم واﺣﺪ دوﻣﯽ ﻣﺴﺌﻮل ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺎﻣﻮرﯾﻦ رﯾﺎﺳﺖ‬
‫اداري وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ‪ ،‬ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‪ ،‬ﻣﻌﯿﻨﯿﺖ ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت ﺗﺨﻨﯿﮑﯽ و ﻣﺴﻠﮑﯽ وزارت ﻣﻌﺎرف‪،‬‬
‫اﻧﺴﺘﯿﺘﻮت اداره و ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻣﻌﯿﻨﯿﺖ ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت ﺗﺨﻨﯿﮑﯽ و ﻣﺴﻠﮑﯽ وزارت ﻣﻌﺎرف و ﻏﯿﺮه‪.‬‬
‫‪ -49‬دﻓﺘﺮ ﺑﻮدﺟﻮي ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ )‪ :(Agency Budget Office‬ﻋﺒﺎرت از ﯾﮏ ﺷﻌﺒﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﺗﺤﺖ اﺛﺮ رﯾﺎﺳﺖ اداري ﺑﻮده و ﻣﺴﺌﻮل ﺗﺮﺗﯿﺐ و ﺗﻘﺪﯾﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -50‬آﻣﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ )‪ :(Agency Budget Officer‬آﻣﺮ اداري دﻓﺘﺮ ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ ﺑﻮده و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻋﺒﺎرت از آﻣﺮ اداري ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪7‬‬
 ‫ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻓﺼﻞ اول‬

‫ﻓﺼﻠﯽ را ﮐﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﻤﻮدﯾﺪ ﺣﺎوي اﺳﺎﺳﯽ ﺗﺮﯾﻦ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻋﻠﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﭘﯽ‬
‫ﺑﺮدن ﺑﻪ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺮاي ﻣﺤﺼﻠﯿﻦ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ در ﺗﺤﺖ اﯾﻦ ﻋﻨﻮان ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ از ﻣﯿﺎن ﻫﻤﻪ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﻪ ﺗﺬﮐﺮ دوﺑﺎره ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﭘﺮدازﯾﻢ و از‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ اﺻﻄﻼح ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺮوع ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﻨﺪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ دوﻟﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﺟﻤﯿﻊ ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺼﺎرف دوﻟﺖ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻣﺪت ﻣﻌﯿﻦ‬
‫)ﻣﻌﻤﻮﻻً ﯾﮑﺴﺎل( در آن درج ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫دوره ﻣﺎﻟﯽ ﻋﺒﺎرت از ﯾﮏ دوره ﻣﻌﯿﻦ ﺣﺴﺎﺑﯽ )ﯾﮑﺴﺎل( اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺧﯿﺮ ان دﻓﺘﺮ و ﻣﻌﺎﻣﻼت‬
‫ﺣﺴﺎﺑﯽ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه و وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺎﻟﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ و ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺳﺎل ﺑﻮدﺟﻮي ﻋﺒﺎرت از ﯾﮑﺴﺎل ﻣﺎﻟﯽ ﻣﺎ ﺑﻌﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي آن ﺗﺨﻤﯿﻨﺎت ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ و‬
‫ﺿﺮوري ﺑﻮدﺟﻮي ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺎل ﺟﺎري ﻋﺒﺎرت از ﺳﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ از ﺳﺎل ﺑﻮدﺟﻮي ﻣﻘﺪم ﺗﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻋﺒﺎرت از ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻻﻓﺎﺻﻠﻪ از ﺳﺎل ﺟﺎري ﻣﻘﺪم ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺻﻞ ﻣﻨﻈﻮري ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻋﺒﺎرت از وﺟﻮه ﻣﻌﯿﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﻼﺣﯿﺖ ﻣﺼﺮف آن در ﺳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﺷﺪه ذﮐﺮ ﮔﺮدﯾﺪه و ﯾﺎ از ﻃﺮف ﻣﻘﺎﻣﺎت ذﯾﺼﻼح ﺑﻪ ﯾﮏ واﺣﺪ اداري ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻫﺪاف‬
‫ﺧﺎص در ﻇﺮف ﯾﮏ دوره ﻣﺎﻟﯽ داده ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه ﻋﺒﺎرت از ﺗﻮﺣﯿﺪ ﭘﺮوﮔﺮام ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ و ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ آﯾﻨﺪه ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ‬
‫داﺷﺖ ﻣﺼﺎرف ﺳﺎل اﺳﺎس و ﻣﺼﺎرف ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه ﺣﺪاﻗﻞ دو ﺳﺎل ﻣﺎ ﺑﻌﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ‬
‫ﺗﺪﻗﯿﻖ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻪ ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ و ﻣﻨﻈﻮري ﺷﻮراي ﻣﻠﯽ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﺪه ﻋﺒﺎرت از ﭘﺮوﮔﺮام ﻫﺎي ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮف ﻣﻘﺎﻣﺎت ذﯾﺼﻼح ﺗﺼﻮﯾﺐ و‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺷﯿﺢ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر رﺳﯿﺪه و ﻣﺼﺎرف ﻋﺎدي و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻮي ﺳﺎل‬
‫ﻣﺎﻟﯽ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫‪8‬‬
‫در اﯾﻨﺠﺎ از ﺗﺼﻨﯿﻒ ﻣﺼﺎرف ﻧﯿﺰ ﯾﺎدآوري ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از ﺗﺼﻨﯿﻒ رﺳﻤﯽ ﺗﻤﺎم ﻣﺼﺎرﻓﯽ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻪ اﺻﻞ ﻣﻨﻈﻮري ﺳﺎﻻﻧﻪ و ﺗﺨﺼﯿﺼﺎت از ﺧﺰاﻧﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ دوﻟﺖ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺗﺼﻨﯿﻒ ﻋﻮاﯾﺪ ﻋﺒﺎرت از ﺗﺼﻨﯿﻒ رﺳﻤﯽ ﺟﻤﯿﻊ ﻋﻮاﯾﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ دوﻟﺖ ﺗﺤﻮﯾﻞ‬
‫ﻣﯿﮕﺮدد‪.‬‬

‫‪9‬‬
 ‫ﺳﻮاﻻت ﻓﺼﻞ اول‬

‫‪ -1‬ﭘﻼن )‪ (Planning‬داراي ﭼﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻧﻤﻮده و در ﺿﻤﻦ در راﺑﻄﻪ ﺑـﻪ‬

‫اﺻﻄﻼح اﻧﺴﺠﺎم )‪ (Coordination‬ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت دﻫﯿﺪ؟‬
‫‪ -2‬آﯾﺎ ﻣﯿﺎن اﺻﻄﻼح ﭘﺮوﮔـﺮام )‪ (Program‬و ﭘـﺮوژه )‪ (Project‬راﺑﻄـﻪ وﺟـﻮد دارد ﯾـﺎ‬
‫ﺧﯿﺮ‪ ،‬در زﻣﯿﻨﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت دﻫﯿﺪ؟‬
‫‪ -3‬ﺳﺎل ﺑﻮدﺟﻮي )‪ (Budget Year‬ﺑﺎ ﺳﺎل ﺟﺎري )‪ (Current Year‬و ﺳﺎل ﮔﺬﺷـﺘﻪ‬
‫)‪ (Previous Year‬ﭼﻪ ﺗﻔﺎوت دارد‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت دﻫﯿﺪ؟‬
‫‪ -4‬ﻣﺼــــﺎرف ﻋــــﺎدي )‪ (Operating Expenditure‬ﺑــــﺎ ﻣﺼــــﺎرف اﻧﮑﺸــــﺎﻓﯽ‬
‫)‪ (Development Expenditure‬ﭼﻪ ﺗﻔﺎوت دارد‪ ،‬در زﻣﯿﻨﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت دﻫﯿﺪ؟‬
‫‪ -5‬وﺟﻮه ﻋﺎدي )‪ (Operating Fund‬ﺑﺎ وﺟﻮه ﻋﻤﻮﻣﯽ )‪ (General Fund‬از رﻫﮕـﺬر‬
‫اﻧﺠﺎم وﻇﯿﻔﻪ ﺗﻤﻮﯾﻠﯽ ﺗﻔﺎوﺗﯽ دارد و ﯾﺎ ﭼﻄﻮر‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت دﻫﯿﺪ؟‬
‫‪ -6‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﺪه )‪ (Approved Budget‬ﺑـﺎ ﺑﻮدﺟـﻪ اﻧﮑﺸـﺎﻓﯽ ﭼـﻪ ﺗﻔـﺎوت دارد‪،‬‬
‫ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ؟‬
‫‪ -7‬ﺗﺨﺼﯿﺼﺎت ﺣﻮاﻟﻪ ﺷـﺪه )‪ :(Allotted Appropriation‬و ﺗﺨﺼﯿﺼـﺎت ﺗﻌﻬـﺪ ﺷـﺪه‬
‫)‪ (Obligated Allotment‬ﭼﻪ ﺗﻔﺎووت دارد ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ؟‬
‫‪ -8‬ﻣﻌﻠﻮﻣـــﺎت ﺧـــﻮد را در راﺑﻄـــﻪ ﺑـــﻪ ﺗﺼـــﻨﯿﻒ ﻣﺼـــﺎرف ) ‪Classification Of‬‬
‫‪ (Expenditure‬ﺑﯿﺎن ﮐﻨﯿﺪ ؟‬
‫‪ -9‬ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ )‪ (Agency‬و واﺣﺪ دوﻣﯽ )‪ (Secondary‬را ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻨﯿﺪ؟‬

‫‪10‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‬

‫ﻣﺎﻫﯿﺖ‪ ،‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ‪ ،‬اﻫﻤﯿﺖ و ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﻫﺪف ﮐﻠﯽ‬

‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻌﺎرﯾﻒ ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﺎﻣﻠﺘﺮﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺑﻮدﺟﻪ‪،‬‬

‫اراﯾﻪ ﻧﻘﺶ و اﻫﻤﯿﺖ آن ﯾﮑﺠﺎ ﺑﺎ ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫اﻫﺪاف آﻣﻮزﺷﯽ‪ :‬در ﭘﺎﯾﺎن اﯾﻦ ﻓﺼﻞ از ﻣﺤﺼﻠﯿﻦ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯿﺮود ﮐﻪ‪:‬‬

‫‪ ‬ﻣﻨﺸﺎء ﻣﺎﻫﯿﺖ و ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻋﻠﻢ ﺑﻮدﺟﻪ را ﺑﺪاﻧﻨﺪ‬

‫‪ ‬ﺿﺮورت ﺑﻮدﺟﻪ را ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﯾﺠﺎد رﻓﺎﻫﯿﺖ در زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم درﯾﺎﺑﻨﺪ‬
‫‪ ‬ﺑﺎ وﻇﺎﯾﻒ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ آﺷﻨﺎﯾﯽ ﯾﺎﺑﻨﺪ‬
‫‪ ‬ﺑﺎ ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺪارك ﺑﻮدﺟﻪ آﺷﻨﺎ ﮔﺮدﻧﺪ‬
‫‪ ‬ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﺪوﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪ را ﺑﺪاﻧﻨﺪ‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ ﭼﯿﺴﺖ‬
‫در ﻫﻤﻪ ﮐﺘﺒﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﺑﻪ ﻧﺸﺮ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺮ ﻣﯽ‬
‫ﺧﻮرﯾﻢ ﮐﻪ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻮدﺟﻪ از زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻪ از ﻟﻐﺖ ﺑﻮژت )‪ (Bougette‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﯿﻒ ﯾﺎ ﮐﯿﺴﻪ‬
‫ﭼﺮﻣﯽ ﮐﻮﭼﮏ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ )ﺑﺎﺟﺖ( ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻮي و ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫رﺳﻤﯽ ﺑﺎ راول در ﺳﺎل ‪ 1814‬در ﻣﻮرد ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺼﺎرف دوﻟﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده ﺷﺪ و ﺑﻌﺪاً ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﺗﺪرﯾﺠﯽ در ادﺑﯿﺎت ﻣﺎﻟﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي ﮐﺸﻮرﻫﺎ راﯾﺞ ﺷﺪ و اﻣﺮوز ﻧﯿﺰ در ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﯾﺎد ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪11‬‬
‫در راﺑﻄﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﺎرﯾﻒ زﯾﺎدي ﺑﻪ آن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪه ﯾﮑﯽ از ﻣﻮﻟﻔﯿﻦ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﮐﺘﺐ ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺑﻮدﺟﻪ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫اﯾﻨﮏ از ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻼﺳﯿﮏ ﺑﻮدﺟﻪ آﻏﺎز ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ »ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﺒﺎرت از ﯾﮏ ﻧﻮع ﺳﻨﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ در‬
‫آن ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺼﺎرف ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ ﻣﻤﻠﮑﺘﯽ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ و ﻣﻨﻈﻮر ﻣﯿﺸﻮد« در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻓﻮق دو ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ‬
‫را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪-1‬ﻋﻤﻞ ﻣﻮﻋﺪي ‪-2‬ﻣﻘﺪﻣﺎت و ﺗﺨﻤﯿﻨﯽ ﺑﻮدن ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ از آن ﺟﻬﺖ ﻋﻤﻞ ﻣﻮﻋﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻣﺪت ﻣﻌﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ اﻋﺘﺒﺎر دارد اﯾﻦ ﻣﺪت در‬
‫اﮐﺜﺮ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﯾﮑﺴﺎل ﺑﻮده‪ ،‬ﺷﺮوع و ﺧﺘﻢ آن ﻓﺮق ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺼﺪ از ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ و ﺗﺨﻤﯿﻨﯽ‬
‫ﺑﻮدن ﺑﻮدﺟﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آﯾﻨﺪه را ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﺳﺎس ﯾﮏ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺮ )ﺑﻮدﺟﻪ را‬
‫ﭘﻼﻧﯽ ﻣﯽ داﻧﻨﺪﮐﻪ ﻣﺼﺎرف را ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻧﻤﻮده و ﻃﺮق اﺟﺮاات آن را ﺑﺮاي ﯾﮏ دوره ﻣﻌﯿﻦ ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﯿﺪﻫﺪ ﯾﺎ ﺑﻮدﺟﻪ ﻻﯾﺤﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺨﺎرج اﺳﺖ(‪.‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻻﯾﺤﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻘﻨﻨﻪ ﻣﯽ رﺳﺪ و در آن ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻋﺎﯾﺪات و‬
‫ﻣﺨﺎرج درج ﮔﺮدﯾﺪه و ﭘﺲ از ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺷﮑﻞ ﻗﺎﻧﻮن را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯿﮕﯿﺮد‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺸﮑﯿﻞ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺨﺎرج اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﻃﺮح ﺑﻮدﺟﻪ را از ﺻﻮرت ﺣﺴﺎب ﺟﺪا ﻣﯿﺘﻮان ﮐﺮد ﭼﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﺣﺴﺎب ﻋﺒﺎرت از ﺷﺮح ﺣﺴﺎﺑﺎت اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻧﺠﺎم ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻗﻄﻌﯿﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﺮده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻃﺮح ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﺒﺎرت از ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻋﻮاﯾﺪو ﻣﺨﺎرج دوﻟﺖ در ﯾﮏ ﺳﺎل آﯾﻨﺪه ﻣﯽ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﻗﻄﻊ ﻣﯽ ﮔﺮدد اﻣﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺨﺎرج ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه ﮐﻢ و ﯾﺎ زﯾﺎد ﮔﺮدد‪ .‬از‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻓﻮق اﺷﺎره ﺑﻪ ﯾﮏ دوره ﻣﻌﯿﻦ ﭘﯿﺪا اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﯾﮏ ﺳﺎل اﺳﺖ ﯾﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻪ ﯾﮑﺴﺎل ﻣﺎﻟﯽ‬
‫و اﻣﺎ ﺷﺮوع ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ در ﻣﻤﺎﻟﮏ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اوﺿﺎع اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬اﻗﻠﯿﻤﯽ‪ ،‬ﻋﺮف و ﻋﺎدات و ﻏﯿﺮه‬
‫ﻓﺮق ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﺎﻧﻮن اﻣﻮر ﻣﺎﻟﯽ و ﻣﺼﺎرف ﻋﺎﻣﻪ ﺳﺎل ‪ ،1384‬ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ از‬
‫روز اول ﻣﺎه ﺣﻤﻞ آﻏﺎز و اﻟﯽ اﺧﯿﺮ ﻣﺎه ﺣﻮت ﻫﻤﺎن ﺳﺎل دوام ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﻓﻮق ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﺪﯾﻢ اﻣﺮوز اﮐﺜﺮاً در ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺟﻬﺎن ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮاي ﯾﮑﺴﺎل ﺗﺮﺗﯿﺐ و ﺗﻨﻈﯿﻢ‬
‫ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ ‪ ،‬ﻫﺴﺘﻨﺪ آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻈﺮ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳﺎل ﺗﺮﺗﯿﺐ‬
‫ﺷﻮد و اﺳﺘﺪﻻل ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻪ در ﺳﺎل ﯾﮏ ﻣﺮﺗﺒﻪ در ﺷﻮرا ﺟﻬﺖ ﺗﺼﻮﯾﺐ روﯾﺖ داده‬
‫ﻣﯿﺸﻮد ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻠﻒ ﺷﺪن وﻗﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﻣﻠﺖ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬اﻣﺎ ﻋﺪه ﮐﻪ ﻃﺮف دار ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫‪12‬‬
‫ﺑﺮاي ﯾﮑﺴﺎل ﻫﺴﺘﻨﺪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ را اﺻﺮار ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﺒﺎرت از ﺗﺨﻤﯿﻨﺎت اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ‬
‫ﺗﺨﻤﯿﻨﺎت ﺻﺮف ﺑﺮاي ﯾﮑﺴﺎل ﺷﺪه ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺷﻮرا ﺑﻮدﺟﻪ را ﺑﺮاي ﺳﺎﻟﻬﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻣﯽ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺻﻼﺣﯿﺖ و ﮐﻨﺘﺮول ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﯿﺪﻫﺪ و ﻫﻢ ﻋﺪه اي از ﻋﻠﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﯾﮑﺴﺎل ﺗﺮﺗﯿﺐ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﺪه ﺗﺎ ﺻﻮرت ﻣﺬاﮐﺮه در ﯾﮏ ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎه ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺻﻮرت‬
‫ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﺗﺬﮐﺮ داده ﺷﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﻮم در اﮐﺜﺮ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺑﻪ اوﺿﺎع اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬اﻗﻠﯿﻤﯽ ‪ ،‬ﻋﺮف و‬
‫ﻋﺎدات و ﻏﯿﺮه ﻓﺮق ﻣﯿﮑﻨﺪ و ﻫﮑﺬا ﺧﺘﻢ دوره ﺑﻮدﺟﻪ ﺧﺘﻢ دوازدﻫﻢ ﻣﺎه ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺮره ﺑﻮدﺟﻪ در ﺳﺎل ‪ 1353‬در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﮑﻤﻠﯽ از ﺑﻮدﺟﻪ اراﯾﻪ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪» .‬ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرت از ﺳﻨﺪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ دوﻟﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﺟﻤﯿﻊ ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺼﺎرف ﺑﺮاي ﻣﻮﻋﺪ ﻣﻌﯿﻦ )ﻣﻌﻤﻮﻻً‬
‫ﯾﮑﺴﺎل( ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮدﯾﺪه و اﻧﻌﮑﺎس دﻫﻨﺪه ﺗﻤﺎم ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎ و اﻧﮑﺸﺎف در ﺳﺎﺣﻪ ﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي‪،‬‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬دﻓﺎﻋﯽ‪ ،‬ﮐﻠﺘﻮري و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ«‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﯾﺎدآور ﺷﺪﯾﻢ ﺑﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻌﺎرﯾﻒ زﯾﺎدي‬
‫وﺟﻮد دارد ﮐﻪ اﯾﻨﮏ ﺑﻪ اراﯾﻪ ﭼﻨﺪي از اﯾﻦ ﺗﻌﺎرﯾﻒ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺜﺎل ﻣﯽ ﭘﺮدازﯾﻢ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺎﻟﯽ دوﻟﺖ در ﺟﻬﺖ اﻫﺪاف اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﯾﮏ دوره‬
‫ﮐﻮﺗﺎه ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫‪ -2‬ﺑﻮدﺟﻪ ﯾﮑﯽ از وﺳﺎﯾﻞ ﻣﺎﻟﯽ ﻧﻈﺎرت ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ ﺑﺮ دوﻟﺖ و ﻧﺸﺎﻧﺪﻫﻨﺪه اﺷﮑﺎل ﻣﺎﻟﯽ ﻣﺪاﺧﻠﻪ‬
‫دوﻟﺖ در ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﮐﺸﻮر اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﻮدﺟﻪ ﯾﮏ اﻓﺰار ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ در اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻠﯽ ﮐﺸﻮر اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﺒﺎرت از ﯾﮏ ﻃﺮح ﻣﻨﻈﻢ و ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﺮار دادن ﻣﺼﺎرف ﭘﻼن ﺷﺪه و ﺗﺨﻤﯿﻨﺎت ﻋﻮاﻣﻞ‬
‫ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺗﮑﺎﻓﻮي اﯾﻦ ﻣﺼﺎرف در ﯾﮏ دوره ﻣﻌﯿﻦ آﯾﻨﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﺻﻮﻻً از ﻧﻈﺮ‬
‫ﭘﺮﻧﺴﯿﺐ ﻣﮑﻠﻔﯿﺖ ﺗﻄﺒﯿﻖ را دارا ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺑﻮدﺟﻪ وﺳﯿﻠﻪ اي اﺳﺖ ﺟﻬﺖ اﻃﻼع و اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻣﺮدم از ﻣﺼﺮف ﺻﺤﯿﺢ و ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ وﺟﻮه‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺗﺬﮐﺮﯾﺎﻓﺖ ﺗﻌﺎرﯾﻒ زﯾﺎدي وﺟﻮد درد ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ اراﯾﻪ ﭼﻨﺪ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ آن ﺑﺴﻨﺪه ﮐﺮدﯾﻢ و اﻣﺎ ﻗﺒﻞ از اﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻈﺮ اﻧﺪازي ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ ﻧﮑﺎﺗﯽ ﭼﻨﺪ در‬
‫ﻣﻮرد ﺿﺮورت و اﻫﻤﯿﺖ ﺑﻮدﺟﻪ ﯾﺎد آور ﻣﯿﺸﻮﯾﻢ‪.‬‬

‫‪13‬‬
 ‫اﻫﻤﯿﺖ ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﯿﺪاﻧﯿﺪ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ وﻇﺎﯾﻒ دوﻟﺖ در ﻣﺤﺪوده ﻫﺎي دﻓﺎﻋﯽ اﻣﻨﯿﺖ و ﻋﺪاﻟﺖ ﺧﻼﺻﻪ ﻣﯽ‬
‫ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ اﻧﺠﺎم اﯾﻦ وﻇﺎﯾﻒ ﺑﺎ وﺻﻒ ﻣﺤﺪود ﺑﻮدن ﻧﯿﺰ ﻣﺼﺎرﻓﯽ را ﺑﺮاي دوﻟﺖ و ﺟﺎﻣﻌﻪ در ﺑﺮ‬
‫داﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ آن را ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺟﻮاﻣﻊ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺗﺪرﯾﺞ و آﻫﺴﺘﻪ آﻫﺴﺘﻪ ﻋﺮﺻﻪ وﻇﺎﯾﻒ دوﻟﺘﻬﺎ‪ ،‬ﺳﯿﺴﺘﻢ وﻇﺎﯾﻒ ﺷﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﻬﻤﺘﺮو ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺗﺮ‬
‫ﮔﺮدﯾﺪه‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﻣﺮوز دوﻟﺖ ﻫﺎ وﻇﺎﯾﻒ ﻣﻬﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻮﺳﺎزي اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﯾﺠﺎد اﺷﺘﻐﺎل‪ ،‬اﯾﺠﺎد ﺗﻌﺎدل‬
‫و ﺛﺒﺎت اﻗﺘﺼﺎدي و ﻏﯿﺮه را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دارﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺗﺄﻣﯿﻦ رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﻣﺮدم‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ دوﻟﺖ ﻫﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻣﯽ ﮐﻮﺷﻨﺪ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﭼﺸﻤﮕﯿﺮي داﺷﺘﻪ و‬
‫ﻗﻨﺎﻋﺖ ﻣﻠﺖ را ﻓﺮاﻫﻢ آورﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻧﯿﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﻗﻌﺎت و ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻫﺎي ﻣﺮدم از دوﻟﺖ ﺑﻪ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ وﺳﯿﻊ و‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮآورده ﺳﺎﺧﺘﻦ آن از ﺗﻮان ﻫﯿﭻ دوﻟﺘﯽ ﭘﻮره ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﮐﻪ دوﻟﺖ ﻫﺎ در‬
‫اﻧﺠﺎم وﻇﺎﯾﻒ ﺷﺎن ﺑﺎ ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻫﺎ و ﻣﻮاﻧﻊ ﺑﺮﻣﯽ ﺧﻮرﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﺪ راه ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺷﺎن ﻣﯿﺸﻮد ﺑﻪ ﻋﺒﺎره‬
‫دﯾﮕﺮ دوﻟﺘﻬﺎ داراي ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻌﯿﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪﮐﻪ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﺎﯾﺪاﺗﯽ وﻇﺎﯾﻒ ﺧﻮﯾﺶ‬
‫را ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﺮده و ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﺤﺪود در ﻋﺮﺻﻪ ﻫﺎي ﻣﻌﯿﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺪود ﺑﻮدن ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫ﻋﺎﯾﺪاﺗﯽ دوﻟﺖ ﻫﺎ را ﺑﺎ ﻣﺜﺎل روﺷﻦ ﻣﯽ ﺳﺎزﯾﻢ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﯿﺪاﻧﯿﻢ ﯾﮑﯽ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﺎﯾﺪ دوﻟﺖ ﻫﺎ را ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اﺳﺖ ﻣﺎﻟﯿﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯿﺪﻫﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ ﻣﺼﺎرف دوﻟﺖ ﻫﺎ از آن ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬وﻟﯽ از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﯿﺎت و‬
‫ﺑﺨﺼﻮص ﺗﻐﯿﯿﺮ آن ﺑﺎﻻي رﻓﺘﺎر‪ ،‬اﻧﮕﯿﺰه ﻫﺎ و اﻧﺘﺨﺎب ﻫﺎي ﻣﺮدم اﺛﺮ ﮔﺬار اﺳﺖ ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ درﺳﺖ رﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﮐﻨﺪ و ﯾﺎ ﺑﺮﻋﮑﺲ آن ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﭘﺲ روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ اﺧﺬ‬
‫ﻣﺎﻟﯿﺎت از ﻣﺮدم ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺗﺸﺨﯿﺺ و ﯾﺎﻓﺖ ﮔﺮدد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺟﺎﯾﯿﮑﻪ از اﺧﺬ و ﺧﺮج آن ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ‬
‫ﻣﻄﻠﻮﺑﯿﺖ ﻓﺮاﻫﻢ آورد و ﻧﯿﺰ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﻣﯽ داﻧﯿﻢ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺨﺶ از ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻠﯽ را اﺣﺘﻮا ﻣﯿﮑﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻠﯽ ﻧﯿﺰ ﺧﻮد ﻣﺤﺪود اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎً اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﻋﺎﯾﺪ دوﻟﺖ )ﻣﺎﻟﯿﺎت( ﻧﯿﺰ ﻣﺤﺪود اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي اوﻟﻮﯾﺖ ﻫﺎ و آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮاي رﻓﺎﻫﯿﺖ ﻣﺮدم ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ ﻣﺼﺮف ﮔﺮدد‪ .‬از ﻫﻤﯿﻦ ﺟﺎ‬
‫‪14‬‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺿﺮورت ﺑﻪ ﺑﻮدﺟ ﻪ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯿﺸﻮد زﯾﺮا دوﻟﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ ﻣﺤﺪودي دارد و ﺑﺎ وﺻﻒ داﺷﺘﻦ‬
‫ﺗﺴﻠﻂ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ در ﺟﻤﻊ آوري درآﻣﺪ از اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻠﯽ ﺑﺎ ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻫﺎي ﺟﺪي ﻣﻮاﺟﻪ اﺳﺖ و‬
‫ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺑﺮ ﺗﺪﺑﯿﺮ ﺑﺮاي دﺧﻞ و ﺧﺮج و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻫﺪﻓﻤﻨﺪ آن اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎزي اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻇﯿﻔﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﯿﺰ ﻋﺒﺎرت از ﺗﺮﺗﯿﺐ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎي دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﯾﮏ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب و ﺗﻄﺒﯿﻖ ﻣﻮﺛﺮ ﺗﺪاﺑﯿﺮ ﭘﻼن ﺷﺪه ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﻋﻼوﺗﺎً ﺗﺄﻣﯿﻦ رﻓﺎه ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺗﻄﺒﯿﻖ ﻫﺪف‬
‫اﺳﺎﺳﯽ دوﻟﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي اﺳﺎﺳﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ دوﻟﺖ ﻧﻘﺶ داﺷﺘﻪ و وﺳﯿﻠﻪ ﺟﻬﺖ ﮐﻨﺘﺮول و ﻗﻀﺎوت در ﻣﻮرد ﺗﺨﺼﯿﺺ درﺳﺖ و ﺗﻮزﯾﻊ‬
‫ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﻬﺖ اﻫﺪاف اوﻟﯽ و داراي ﻣﻨﺎﻓﻊ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ در ﻣﯿﺎن ﻣﻮﺳﺴﺎت دوﻟﺘﯽ‬
‫در راﺑﻄﻪ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎي اﯾﺸﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و در ﻧﻈﺎم ﻣﺮدم ﺳﺎﻻري وﺳﯿﻠﻪ ﻣﻮﺛﺮ ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ دوﻟﺖ و‬
‫ﻋﻤﻠﮑﺮد آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﮑﺬا ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻔﺎﻫﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ از ﺧﻼل اﻧﺘﺨﺎب ﻫﺎي اﺳﺎﺳﯽ و ذاﺗﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺤﺪود اﺳﺖ و‬
‫ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﻣﺠﻮزي از ﻃﺮف ﻣﺮدم ﺑﻪ دوﻟﺖ در راﺳﺘﺎي اﺧﺬ ﻣﺎﻟﯿﺎت و ﻣﺼﺎرف آن در زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎي‬
‫ﻃﺮح ﻫﺎي ﻋﻤﺮاﻧﯽ و ﻣﺨﺎرج ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و وﺳﯿﻠﻪ ارﺗﺒﺎط ﻣﺮدم ﺑﺎ دوﻟﺖ در ﺟﻬﺖ دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ‬
‫ﺑﻪ اﻫﺪاف و ﺧﻮاﺳﺘﻬﺎي ﻣﺸﺘﺮك و وﺳﯿﻠﻪ اي ﺑﺮاي ﺗﻨﻈﯿﻢ دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎي دوﻟﺖ از ﻃﺮﯾﻖ ﯾﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬
‫واﺣﺪ ﻣﻠﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮔﺬاري ﻋﻤﻮﻣﯽ در ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺘﺠﻠﯽ ﺷﺪه و ﻫﻢ اﻗﺘﺪار دوﻟﺖ ﺑﺎ‬
‫ﺗﺪوﯾﻦ و اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ آﺷﮑﺎر ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ اﻃﻤﯿﻨﺎن را ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﺪﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ و وﺟﻮه درﯾﺎﻓﺘﯽ از ﻣﺮدم در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺻﺮﻓﻪ‬
‫ﺟﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف واﻗﻌﯽ رﺳﯿﺪه و درﯾﺎﻓﺖ آن ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﯿﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮐﺸﻮرﻫﺎ داراي ﺳﯿﺴﺘﻢ‬
‫ﻫﺎي ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ اﻫﺪاف ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﻧﺪ وﻟﯽ ﺑﺪون اﺳﺘﺜﻨﺎ ﻣﻠﺰم ﺑﻪ داﺷﺘﻦ ﺧﻂ‬
‫ﻣﺸﯽ اﺳﺎﺳﯽ و اﺟﺮاات ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺎي ﻣﻠﯽ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﺧﻮﯾﺶ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎرداﻧﯽ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﻦ‬
‫دوﻟﺘﯽ در راﺳﺘﺎي وﺻﻮل دﻗﯿﻖ ﻋﻮاﯾﺪ و اﻧﺠﺎم ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺼﺎرف ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻫﺪر ﻧﺮﻓﺘﻦ اﻣﻮال ﻋﻤﻮﻣﯽ‬
‫و ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮔﺸﺘﻪ و ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻘﻮﯾﺖ و اﻓﺰاﯾﺶ ﭘﺮﺳﺘﯿﮋ در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم و ﺗﻘﻮﯾﻪ اﻋﺘﻤﺎد ﻣﯽ‬
‫ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪15‬‬
 ‫ﻣﺮور ﻣﺨﺘﺼﺮي ﺑﺮ ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ﺑﻮدﺟﻪ در ﺟﻬﺎن و اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬

‫ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﻮاﻫﺪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺑﻮدﺟﻪ اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﺴﻠﻢ ﻣﯿﮕﺮد ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ اﻗﺪام از ﻃﺮف‬
‫ﮔﺮداﻧﻨﺪﮔﺎن اﻣﻮر ﮐﺸﻮري در راﺳﺘﺎي ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ درآﻣﺪ واﻗﻌﯽ دوﻟﺖ ﻫﺎ‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺪرك در زﻣﺮه ﻣﺪرك ﻣﻮﺟﻮده ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﺘﺎﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫ﮐﺘﺎب داﻣﺴﺪي )‪ (Doomsday Book‬ﮐﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻫﺎي ﻣﺰروﻋﯽ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در ﻗﺮون‬
‫وﺳﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺤﺘﻮﯾﺎت آن ﮐﺘﺎب ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﯿﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮاي وﺻﻮل ﺑﺎج و ﺧﺮاج ﺑﻪ اداره‬
‫ﺧﻮد ﻓﺮﻣﺎن و دﺳﺘﻮر داده و ﺑﻪ وﺿﻊ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺒﺎدرت ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ اﺧﺘﯿﺎرات آن ﻫﺎ ﺑﻌﺪآً ﺑﻪ‬
‫وﺳﯿﻠﻪ ﻣﻨﺸﻮر آزادي ﻣﺤﺪود ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺬﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر در ﺳﺎل ‪ 1315‬ﻣﯿﻼدي ﭘﺎرﻟﻤﺎن اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺧﻮاﻫﺎن ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ‬
‫درﯾﺎﻓﺖ ﻣﺎﻟﯿﺎت و ﻋﻮارض دوﻟﺖ ﺷﺪه و در ﺳﺎل ‪ 1344‬ﻣﯿﻼدي ﻧﯿﺰ ﺑﺤﺚ ﻧﻈﺎرت ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺑﺮ‬
‫ﻣﺨﺎرج ﻣﻄﺮح ﮔﺮدﯾﺪﮐﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم در ﺳﺪه ﻫﺠﺪﻫﻢ ﻣﯿﻼدي ﺗﺼﻮﯾﺐ و ﻧﻈﺎرت ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن ﺗﺼﻮﯾﺐ و ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﭘﺎرﻟﻤﺎن در اﯾﺎﻻت‬
‫ﻣﺘﺤﺪه اﻣﺮﯾﮑﺎ )ﭘﺲ از اﺳﺘﻘﻼل( و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﻓﺮاﻧﺴﻪ از ﺳﺎل ‪ 1789‬ﻣﯿﻼدي و دﯾﮕﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎ‬
‫ﻧﯿﺰ ﺟﺎري ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از آن زﻣﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﮐﻪ ﺻﻔﺤﺎت ﭼﻨﺪي از درآﻣﺪ و ﻣﺨﺎرج ﻣﺤﺘﻮي‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯿﺪاد‪ ،‬ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺑﻮدﺟﻪ و ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن‬
‫دﺳﺘﺨﻮش ﺗﻐﯿﯿﺮات زﯾﺎدي ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮام ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﻗﺘﺪار ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ ﺣﻖ ﻧﻈﺎرت ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ‬
‫ﺑﺮ ﻣﺨﺎرج ﻋﻤﻮﻣﯽ دوﻟﺖ ﺣﺘﯽ ﺑﻌﻀﺎً در ﺑﻌﻀﯽ از اﺣﻮال ﯾﮑﺠﺎ ﺑﺎ روﯾﺪاد ﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك در ﺑﻌﻀﯽ از‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺗﺤﻘﻖ آن ﻫﻤﺮاه ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ دﯾﮕﺮ ﺗﻤﺎم ﻣﺪارك و اﻃﻼﻋﺎت ﻻزﻣﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫دوﻟﺖ ﻫﺎ ﺑﻪ دﺳﺘﺮس ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ ﻗﺮار داده ﻣﯿﺸﻮد ﺗﺎ اﯾﺸﺎن ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﻣﺨﺎرج دوﻟﺖ ﻗﻀﺎوت‬
‫درﺳﺖ و ﻣﻘﺘﻀﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺪﻣﺎت و ﻣﻮﺟﺒﺎت ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎ ﻣﺮاﺣﻞ اﺟﺮا و‬
‫ﺗﻄﺒﯿﻖ آن ﻓﺮاﻫﻢ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺮوز ﺑﻮدﺟﻪ در ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯿﺮود ﻣﺴﺘﻠﺰم آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ ﻧﻈﺎم ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﺮﺳﺪ و ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﺪﯾﻢ اﻣﺮوز ﺑﺎ ﻧﻈﻢ ﺧﺎص و ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﯾﮏ‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ و‬

‫‪16‬‬
‫ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت آن ﺟﺎﻣﻌﻪ ارﺗﺒﺎط دارد و ﻫﮑﺬا ﺑﺎ ﺟﻬﺖ ﮔﯿﺮي ﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺗﻮام اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﮐﺸﻮر ﻣﺎ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر در ﻋﻬﺪ اﺣﻤﺪﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ در ﺑﯿﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎي )‪ (1747-1773‬اداره‬
‫ﻣﺎﻟﯽ ﺗﺎﺳﯿﺲ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم دﯾﻮان ﻫﻤﺎﯾﻮن اﻋﻠﯽ ﻣﺴﻤﯽ ﮔﺮدﯾﺪه ﺑﻮد و وﻇﺎﯾﻒ وزارت‬
‫ﻣﺎﻟﯿﻪ ﻓﻌﻠﯽ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه داﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎ از اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 1298‬ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺣﺼﻮل اﺳﺘﻘﻼل‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺣﺴﺎﺑﺎت دوﻟﺖ ﺑﻪ اﺳﺎس دﻓﺎﺗﺮ روزﻧﺎﻣﭽﻪ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم‬
‫اﻣﺮوزي وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﮐﻪ ﻋﻮاﯾﺪ دوﻟﺖ ﺑﻪ اﺳﺎس ﺣﺴﺎﺑﺎت ﺳﺎل ﻣﺎ ﻗﺒﻞ در ﺣﺴﺎب‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﯾﺎ ﺣﺴﺎﺑﺎت در ﺟﺮﯾﺎن ﺗﺜﺒﯿﺖ ﮔﺮدﯾﺪه و ﻣﺼﺎرف دوﻟﺖ ﺑﺪون ﭘﻼن ﮔﺬاري ﯾﺎ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ‬
‫اﺟﺮا ﻣﯽ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺼﺎرف در ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در ﺳﺎل‬
‫‪ 1299‬ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪن اﯾﻦ اوﻟﯿﻦ ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺳﻌﯽ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ‬
‫آﻣﺪ ﺗﺎ ﺑﯿﻦ ﺧﺰاﻧﻪ ﺷﺎﻫﯽ و ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ ﯾﮏ ﺗﻔﮑﯿﮏ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﯾﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1315‬ﺑﻪ ﻣﺸﻮره ﻣﻮﺳﯿﻮ ژﯾﻨﻮﻣﺎﻧﭽﻮﻟﯽ اﯾﺘﺎﻟﻮي ﺗﺤﻮﻻت و ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ در ﻃﺮز ﺣﺴﺎﺑﺎت و‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ‪ .‬ﻣﻮﺻﻮف ﺑﻪ ﺻﻔﺖ ﻣﺸﺎور ﻣﺎﻟﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ وﻗﺖ اﯾﻔﺎي‬
‫وﻇﯿﻔﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺧﺎﻟﯽ از دﻟﭽﺴﺒﯽ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد اﮔﺮ ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﻮﺻﻮف ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻃﺮز‬
‫ﺟﺪﯾﺪ ﺗﺸﮑﯿﻼت دواﯾﺮ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ را ﻧﯿﺰ ﺗﺎﻟﯿﻒ و در ﻣﻘﺪﻣﻪ آن ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﺘﺎب ﻫﺬا‬
‫ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﺑﺮاي ﻣﺎﻣﻮرﯾﻦ دوﻟﺖ ﻋﻠﯿﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و ﺑﺮاي اﺷﺨﺎﺻﯽ ﮐﻪ در ادارات ﻣﻤﻠﮑﺘﯽ اﺟﺮاات‬
‫اﻣﻮر را وﻇﯿﻔﻪ دار ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻫﺪا ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻫﮑﺬا در ﺑﺨﺶ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻤﻠﮑﺘﯽ ﺑﻪ ﻃﺮز ﺟﺪﯾﺪ در ﮐﺘﺎب‬
‫ﻣﻮﺻﻮف در ﻓﺼﻞ دوم از ﺑﻮدﺟﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ اراﯾﻪ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪» .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﯾﮏ ﻧﻮع ﺳﻨﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬
‫آن واردات و ﻣﺼﺎرف ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ ﻣﻤﻠﮑﺘﯽ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ و ﻣﻨﻈﻮر ﻣﯿﺸﻮد«‪ .‬درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﺎن ﺗﻌﺮﯾﻒ‬
‫ﮐﻼﺳﯿﮏ ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﺪﯾﻢ ‪ ،‬ﻫﮑﺬا ﻣﻮﺻﻮف در ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﺘﺬﮐﺮ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ »ﻃﺮز‬
‫ﺟﺪﯾﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺎس واﺣﺪ را در ﺗﻤﺎم دواﯾﺮ ﻣﺮﮐﺰي و ﻣﺤﻠﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖ دارا ﺑﻮده و ﺑﻪ ذرﯾﻌﻪ‬
‫ﯾﮏ ﺗﻌﺪاد ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي دﻓﺎﺗﺮ و ﺗﺎﺑﻠﻮﻫﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﺎ از ﻧﺘﯿﺠﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺗﺠﺎرب‬
‫ﻣﻄﻠﻮﺑﻪ ﻣﻦ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻨﻀﻤﻪ ﮐﺘﺎب ﻫﺬا از روي ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي‬
‫ﮐﺪام ﻣﻤﻠﮑﺖ واﺣﺪ اﺗﺨﺎذ ﻧﺸﺪه ﺑﻞ ﺑﺮاي ﺳﻬﻞ ﺗﺮ و ﺳﺎده ﺗﺮ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ و اﺷﮑﺎل دﻓﺎﺗﺮ‬
‫ﻓﻌﻠﯿﻪ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﻣﺘﻤﺪﻧﻪ ﻋﺎﻟﻢ را ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ و آﻧﻬﺎ را ﺑﺮاي ﻣﻤﮑﻠﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﺼﯿﻞ و‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮ ﭘﻨﺪاﺷﺘﯿﻢ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد و ﺗﻘﺪﯾﻢ ﮐﺮده اﯾﻢ«‪.‬‬
‫‪17‬‬
‫ﺑﺪاﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﺪﯾﻢ از آن ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺳﻌﯽ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﻮدﺟﻪ در ﮐﺸﻮر ﺻﻮرت‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺳﺎده و ﺑﺴﯿﻂ ﺑﻮدن در ﻣﺪت ﮐﻤﺘﺮ از دو ﺳﺎل در ﮐﺸﻮر ﻋﻤﻮﻣﯿﺖ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺬﮐﻮر در ﺳﺎل ﻫﺎي ‪ 1328‬ﺗﺎ ‪ 1332‬ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻮﺳﯿﻮ ﮐﻠﻤﺎن‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﻣﻮرد ﻏﻮر و ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺎ ﺑﻌﻀﯽ ﺗﻌﺪﯾﻼت ﺟﺰﯾﯽ ﻣﻮرد ﺗﺎﺋﯿﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در‬
‫ﺳﺎل ‪ 1332‬ﻧﯿﺎز ﺷﺎﻫﯿﻦ ﺗﺮﮐﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﻀﺎﻋﻒ را ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻣﻮرد ﮐﺎﻣﻞ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺖ در‬
‫ﺳﺎل ‪ 1338‬ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻓﻌﻠﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻮﺳﺴﻪ ﭘﯽ اي اس )‪ (PIS‬اﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﻃﺮح و‬
‫ﺗﻄﺒﯿﻖ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫‪18‬‬
 ‫ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻓﺼﻞ دوم‬

‫ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻮدﺟﻪ از زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻪ از ﻟﻐﺖ )‪ (bougette‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﯿﻒ ﯾﺎ ﮐﯿﺴﻪ ﭼﺮﻣﯽ ﮐﻮﭼﮏ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺻﻮرت رﺳﻤﯽ ﺑﺎر اول در ﺳﺎل ‪ 1814‬در ﻣﻮرد ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺼﺎرف دوﻟﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺴﺐ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻼﺳﯿﮏ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﺒﺎرت از ﯾﮏ ﻧﻮع ﺳﻨﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﻋﻮاﯾﺪ و‬
‫ﻣﺼﺎرف ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ ﻣﻤﻠﮑﺘﯽ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ و ﻣﻨﻈﻮر ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﺳﺎس ﯾﮏ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺎﻣﻠﺘﺮ ﺑﻮدﺟﻪ را ﭘﻼﻧﯽ‬
‫ﻣﯽ داﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺼﺎرف را ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻧﻤﻮده و ﻃﺮق اﺟﺮاات آن را ﺑﺮاي ﯾﮏ دور ﻣﻌﯿﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﯿﺪﻫﺪ ﯾﺎ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻻﯾﺤﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺨﺎرج اﺳﺖ‪ .‬ﺿﺮورت ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ از اﯾﻦ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ دوﻟﺘﻬﺎ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ ﻣﺤﺪودي دارﻧﺪ و ﻧﺎﮔﺮﯾﺰ ﺑﺮ ﺗﺪﺑﯿﺮ ﺑﺮاي دﺧﻞ و ﺧﺮج و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻫﺪف ﻣﻨﺪ آن ﻫﺴﺘﻨﺪ و‬
‫اﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎزي اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻇﯿﻔﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﯿﺰ ﻋﺒﺎرت از ﺗﺮﺗﯿﺐ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﯾﮏ اﻧﺘﺨﺎب‬
‫و ﺗﻄﺒﯿﻖ ﻣﻮﺛﺮ ﺗﺪاﺑﯿﺮ ﭘﻼن ﺷﺪه ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﻋﻼوﺗﺎً ﺗﺄﻣﯿﻦ رﻓﺎه ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻃﺒﻖ ﻫﺪف اﺳﺎﺳﯽ دوﻟﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺪرك در زﻣﺮه ﻣﺪارك ﻣﻮﺟﻮده ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﺘﺎﺑﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺎم ﮐﺘﺎب‬
‫داﻣﺴﺪي )‪ (Domesday book‬ﮐﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻫﺎي ﻣﺰروﻋﯽ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در ﻗﺮون‬
‫وﺳﻄﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر در ﺳﺎل ‪ 1315‬ﻣﯿﻼدي ﭘﺎرﻟﻤﺎن اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺧﻮاﻫﺎن ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ درﯾﺎﻓﺖ و ﻋﻮارض دوﻟﺖ‬
‫ﺷﺪ و در ﺳﺪه ﻫﺠﺪم ﻣﯿﻼدي ﺗﺼﻮﯾﺐ و ﻧﻈﺎرت ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر در ﻋﻬﺪ اﺣﻤﺪ ﺷﺎه اداره ﻣﺎﻟﯽ ﺗﺎﺳﯿﺲ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﭘﯿﺶ‬
‫ﺑﯿﻨﯽ ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺼﺎرف در ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در ﺳﺎل ‪ 1299‬ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1338‬ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻓﻌﻠﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻮﺳﺴﻪ ﭘﯽ اي اس )‪ (PIS‬اﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﻃﺮح و ﺗﻄﺒﯿﻖ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫‪19‬‬
 ‫ﺳﻮاﻻت ﻓﺼﻞ دوم‬

‫‪ -1‬ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻮدﺟﻪ از ﮐﺪام زﺑﺎن و ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت دﻫﯿﺪ؟‬
‫‪ -2‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻼﺳﯿﮏ ﺑﻮدﺟﻪ را ﺑﯿﺎن ﮐﻨﯿﺪ؟‬
‫‪ -3‬ﻣﻘﺮره ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل ‪ 1353‬در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ از ﺑﻮدﺟﻪ را اراﯾﻪ ﻣﯿﮑﻨﺪ؟‬
‫‪ -4‬در اﮐﺜﺮ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺟﻬﺎن ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮاي ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯿﺸﻮد ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت دﻫﯿﺪ؟‬
‫‪ -5‬ﺿﺮورت ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ از ﮐﺠﺎ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬در زﻣﯿﻨﻪ ﻣﺨﺘﺼﺮاً ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت دﻫﯿﺪ؟‬
‫‪ -6‬وﻇﯿﻔﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﺒﺎرت از ﭼﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺎن ﮐﻨﯿﺪ؟‬
‫‪ -7‬در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن اداره ﻣﺎﻟﯽ در ﮐﺪام زﻣﺎن ﺗﺎﺳﯿﺲ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت دﻫﯿﺪ؟‬
‫‪ -8‬ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻓﻌﻠﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﯽ ﻃﺮح و ﺗﻄﺒﯿﻖ ﮔﺮدﯾﺪ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت دﻫﯿﺪ؟‬

‫‪20‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬

‫ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﻫﺪف ﮐﻠﯽ‬

‫در اﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺐ‪ ،‬اﺟﺮا و‬

‫ﮐﻨﺘﺮول ﺗﻘﺴﯿﻢ و ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻫﺪاف آﻣﻮزﺷﯽ‪ :‬ﺑﻌﺪ از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﻣﺤﺼﻠﯿﻦ ﻗﺎدر ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ‪:‬‬

‫‪ ‬ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻮدﺟﻪ‪،‬ﺗﺨﻤﯿﻦ ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺼﺎرف را ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻮدﺟﻪ‪،‬اﻗﻨﺎع از ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻮدﺟﻪ و ﻣﻔﻬﻮم ﺻﻼﺣﯿﺖ را درك ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻧﻮاع ﮐﻨﺘﺮول و ﻣﻔﻬﻮم ﮐﻨﺘﺮول از ﺑﻮدﺟﻪ را ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫در ﮐﺸﻮرﻫﺎي داراي ﻧﻈﺎم ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﯿﺮﺳﺪ و‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫‪ -2‬ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫‪ -3‬اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫‪ -4‬ﮐﻨﺘﺮول ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫‪21‬‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ ﻓﻮق ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﺮﺗﺐ ﺷﺪه اﻧﺪ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ اﺑﺘﺪا ﻻﯾﺤﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ‬
‫ﺷﺪه و ﺑﺮاي ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻪ ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ ﺑﻌﺪ از ﺗﺼﻮﯾﺐ آن ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺑﻪ دوﻟﺖ اﺑﻼغ و‬
‫ﺗﻮﺳﻂ آن در ﻣﻨﺼﻪ اﺟﺮا ﻗﺮار داده ﻣﯿﺸﻮد و اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ از ﻧﻈﺮ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯽ در ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﻣﻮرد ﮐﻨﺘﺮول و ﺑﺮرﺳﯽ ارﮔﺎن ﻫﺎي ذﯾﺮﺑﻂ ﻗﺮار ﻣﯿﮕﯿﺮد ﮐﻪ اﯾﻨﮏ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﯾﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﯽ‬
‫ﭘﺮدازﯾﻢ‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اول‪ :‬ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻮدﺟﻪ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ‪ ،‬ﻓﻨﯽ ﺗﺮﯾﻦ و ﺗﺨﺼﺼﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از زﻣﺮه ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﺗﺮﺗﯿﺐ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺑﻮدﺟﻪ دو ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻬﻢ ﮐﻪ اﺳﺎس و ﭘﺎﯾﻪ ﺑﻮدﺟﻪ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯿﺪﻫﺪ ﻋﺮض‬
‫اﻧﺪام ﻣﯿﮑﻨﺪ و آن ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ‪ -1‬ﺗﺨﻤﯿﻦ ﻋﻮاﯾﺪ و ‪ -2‬ﺗﺨﻤﯿﻦ ﻣﺼﺎرف‬
‫ﺑﻪ اﺳﺎس ﻣﺎده ﺑﯿﺴﺖ ﻧﻬﻢ ﻗﺎﻧﻮن اﻣﻮر ﻣﺎﻟﯽ و ﻣﺼﺎرف ﻋﺎﻣﻪ ﺳﺎل ‪ 1384‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
‫‪ -1‬وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ ﻃﺮز اﻟﻌﻤﻞ ﺗﺮﺗﯿﺐ و ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺑﻮدﺟﻪ و ﺻﻼﺣﯿﺖ ﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻮي ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ را در‬
‫ﻫﺮ ﺳﺎل ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﺳﻘﻒ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ادارات دوﻟﺘﯽ ﺻﺎدر ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‬
‫‪ -2‬ادارات دوﻟﺘﯽ ﻣﮑﻠﻒ اﻧﺪ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ اﺣﮑﺎم ﻓﻘﺮه )‪ (1‬اﯾﻦ ﻣﺎده ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻮرد ﺿﺮورت را در‬
‫ﻣﻌﯿﺎد ﻣﻌﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ و درﺧﻮاﺳﺖ ﺗﻘﺎﺿﺎي آن را ﺑﻪ وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ رﺳﻤﺎً ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﺎده ﺑﯿﺴﺖ و ﻫﻔﺘﻢ ﻫﻤﯿﻦ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻠﯽ و ﻃﺮح ﻫﺎي‬
‫اﻧﮑﺸﺎﻓﯽ ﻋﻮاﯾﺪ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮس و ﻣﺼﺎرف ﻋﻤﻮﻣﯽ دوﻟﺖ ﻫﺎ را ﺑﺮاي ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ آﯾﻨﺪه ﺗﺨﻤﯿﻦ و‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻋﻮاﯾﺪ و دﯾﮕﺮ ﺗﺨﻤﯿﻦ ﻣﺼﺎرف در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از اﻫﻤﯿﺖ وﯾﮋه ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻨﮏ‬
‫ﺑﻪ ﺷﺮح آن ﻣﯽ ﭘﺮدازﯾﻢ‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻋﻮاﯾﺪ )در آﻣﺪ ﻫﺎ(‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺬﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻃﺮﯾﻘﻪ ﻣﻬﻢ اﻧﺠﺎم ﯾﺎﺑﺪﮐﻪ ذﯾﻼً ﺷﺮح داده‬
‫ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬

‫‪22‬‬
 ‫‪ -1‬ﻃﺮﯾﻘﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬

‫اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻘﻪ ﮐﻪ در آن ﻋﻮاﯾﺪ را ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ روي ﻫﺮ ﯾﮏ از ارﻗﺎم ﻋﺎﯾﺪات‬
‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺪه و ﺑﻪ اﺳﺎس ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﺘﺨﺼﺼﯿﻦ ﺑﻮده ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ اوﺿﺎع‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯿﺰان ﻫﺎ ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ روش ﻋﻤﻼً ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ دوم ﺑﻪ‬
‫ﺧﺼﻮص در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن اﺷﺎﻋﻪ ﯾﺎﻓﺖ و در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺜﻞ اﻣﺮﯾﮑﺎ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﻼً اﯾﻦ روش در ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺻﺤﯿﺤﯽ از اوﺿﺎع‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي آﯾﻨﺪه در دﺳﺘﺮس ﺑﺎﺷﺪ ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻫﺎي دﻗﯿﻖ ﺑﺎﻧﺠﺎﻣﺪ و در ﮐﺸﻮر ﻫﺎي رو‬
‫ﺑﻪ اﻧﮑﺸﺎف ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﺪم ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت درﺳﺖ اﺣﺼﺎﯾﻮي در ﻣﻮرد ﮐﻤﯿﺖ ﻫﺎي ﻣﻬﻢ اﻗﺘﺼﺎدي از ﻗﺒﯿﻞ‬
‫ﻋﺎﯾﺪ ﻣﻠﯽ ﺗﻌﺪاد ﻧﻔﻮس و ﻏﯿﺮه ﻣﻄﺮح ﺑﺤﺚ ﺷﺪه ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺻﻮرت اﮔﺮ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﻋﻮاﯾﺪ را ﺑﺎ دﻗﺖ و اﻃﻼﻋﺎت ﮐﺎﻣﻞ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻧﮑﻨﻨﺪ ﻣﺸﮑﻼت ﻓﻮق اﻟﻌﺎده در اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ ﭘﯿﺶ‬
‫ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬روش ﺳﺎل ﻣﺎﻗﺒﻞ اﺧﯿﺮ‬

‫در اﯾﻦ روش ﮐﻪ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 1883‬در ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ از ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ ﮔﺬﺷﺘﻪ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﺳﺎل ﮐﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻗﺒﻞ از ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ ﺟﺎري ﻗﺮار دارد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬زﯾﺮا اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ ﺟﺎري ﻫﻨﻮز ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ و ﺑﺮآورد در آﻣﺪﻫﺎ از آﺧﺮﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪ اي ﮐﻪ اﺟﺮاي آن ﺧﺎﺗﻤﻪ‬
‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺑﺮاي ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ درآﻣﺪ ﻫﺎي ﺳﺎل ‪ 1380‬درآﻣﺪ ﻫﺎي ﺗﺤﻘﻖ‬
‫ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻗﻄﻌﯽ ﺳﺎل ‪ 1378‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ داراي ﻣﺰاﯾﺎي ﻫﺴﺖ‬
‫وﻟﯽ ﻣﺰﯾﺖ اﺻﻠﯽ ﺧﻮد را در ﺷﺮاﯾﻂ ﻓﻌﻠﯽ از دﺳﺖ داده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪23‬‬
 ‫‪ -3‬ﻃﺮﯾﻘﻪ اﻓﺰاﯾﺶ وﺳﻄﯽ‬
‫ﻃﺒﻖ اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻘﻪ از اﻓﺰاﯾﺶ ﻋﺎﯾﺪ دوﻟﺖ در )‪ (5‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﯾﮏ ارﻗﺎم وﺳﻄﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﮔﺮدﯾﺪه اﯾﻦ‬
‫وﺳﻄﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﻋﺎﯾﺪ دوﻟﺖ ﺑﺎﻻي ﺑﺮآورد اﻓﺰود ﮔﺮدﯾﺪه و ﺗﻮﺳﻂ آن ﻋﻮاﯾﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﯽ دوﻟﺖ در ﺳﺎل‬
‫ﻣﺎﻟﯽ آﯾﻨﺪه ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻣﯿﮕﺮدد‪ .‬اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻘﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺎﻟﻤﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم)‪ (Leon say‬اراﯾﻪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -4‬روش ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺳﺎل ﻗﺒﻞ‬

‫در اﯾﻦ روش آﻣﺎر و اﻃﻼﻋﺎت ﺳﺎل ﻗﺒﻞ را در ﻣﻮرد اﻧﻮاع در آﻣﺪ ﻫﺎ ﭘﺎﯾﻪ و اﺳﺎس ﻗﺮار داده و‬
‫درآﻣﺪ ﺳﺎل آﯾﻨﺪه را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ روش ﺳﺎده ﺗﺮﯾﻦ روش ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ اﺳﺖ و ﻧﯿﺎز ﺑﻪ‬
‫ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اي ﻧﺪارد‪ .‬ﻓﻘﻂ ﺳﻄﺢ واﻗﻌﯽ درآﻣﺪ دوره ﻗﺒﻞ )ﺳﺎل ﻗﺒﻞ( را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﯿﺶ‬
‫ﺑﯿﻨﯽ دوره ﺑﻌﺪ )ﺳﺎل ﺑﻌﺪ( در ﻧﻈﺮ ﻣﯿﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -5‬روش ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻗﻀﺎوﺗﯽ‬

‫از اﯾﻦ ﻧﻮع ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﻃﻼﻋﺎت دﻗﯿﻖ از درآﻣﺪ ﻫﺎ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯿﺸﻮد‬
‫ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺮات ذﻫﻨﯽ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻓﻨﯽ و ﻫﻢ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺬﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﻃﺮق ﻣﺘﺬﮐﺮه ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ﺑﻠﮑﻪ در ﻣﻮﻗﻊ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎﯾﺪ از ﻫﻤﻪ ﻃﺮﯾﻘﻪ ﻫﺎي ﻣﻬﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫ﻃﺮز ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﺼﺎرف‬

‫در ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﺼﺎرف ﻣﯿﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻃﺮﯾﻘﻪ ﺧﺎﺻﯽ وﺟﻮدﻧﺪاردﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ‬
‫ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﺼﺎرف ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻮدﺟﻪ درﻫﺮ وزارﺗﺨﺎﻧﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﻪ از ﺳﻨﻮات‬
‫ﻗﺒﻠﯽ ﺑﺪﺳﺖ آورده اﻧﺪ و ﻣﺼﺎرف ﻋﺎدي و ﻣﺼﺎرف ﺣﻘﯿﻘﯽ را دﻗﯿﻘﺎﻧﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﮐﻨﺪ ‪ ،‬ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻞ ﮐﺸﻮر ﻣﻘﺮون ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬وﻟﯽ در ﻣﻮﻗﻊ ﻋﻤﻠﯽ ﻣﺸﮑﻼت زﯾﺎدي ﺑﻮﺟﻮد‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺼﺎرف ﻣﺜﻞ ﻣﻌﺎش ﻣﺎﻣﻮرﯾﻦ و ﻣﺴﺘﺨﺪﻣﯿﻦ ﺗﺎ اﻧﺪازه ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﻄﻌﯽ ﭘﯿﺶ‬
‫ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯿﮕﺮدد و ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﺜﻞ ﻣﺼﺎرف ﮐﺸﻒ ﻗﺎﭼﺎق و ﻏﯿﺮه ﻗﻄﻌﯽ ﻧﺒﻮده و ﺗﺨﻤﯿﻨﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺷﻌﺒﺎت وزارﺗﺨﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺗﺨﻤﯿﻦ ﻣﺼﺎرف ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺳﺎل ﺑﻮدﺟﻮي ﺗﺮﺗﯿﺐ‬
‫داده و آﻣﺮ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻮﺣﯿﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺼﺎرف را ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ ارﺳﺎل ﻣﯽ‬
‫‪24‬‬
‫دارﻧﺪ و در ﺗﺨﻤﯿﻨﯽ ﺑﻮدﺟﻪ رﺋﯿﺲ ﯾﮏ اداره ﭼﻨﺪ ﻋﺎﻣﻞ ذﯾﻞ را در ﻧﻈﺮ ﺑﺎﯾﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ‬
‫ﻣﺼﺎرف ﺳﺎل ﻫﺎي ﺳﺎﺑﻖ را ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮا ر داده و از آن ﺑﻪ ﺣﯿﺚ رﻫﻨﻤﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‪ ،‬دوم اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﺑﺴﻨﺠﺪ ﮐﻪ آﯾﺎ اداره ﻣﺬﮐﻮر ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯿﺪﻫﺪ و ﯾﺎ ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﻋﻼوﺗﺎً‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺼﺎرف را از رﻫﮕﺬر ﺗﻐﯿﯿﺮ اوﺿﺎع اﻗﺘﺼﺎدي در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻣﺜﻼً اﮔﺮ ﺑﯿﮑﺎري ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺗﺤﻮل‬
‫اوﺿﺎع اﻗﺘﺼﺎدي زﯾﺎد ﺷﻮد ﭘﺲ ﻣﺼﺎرف اﻣﺪادﯾﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ زﯾﺎد ﻣﯿﺸﻮد و ﺷﻌﺐ ﻣﺮﺑﻮط آن را ﻣﺪ‬
‫ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﯾﺎ اﮔﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اداره ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﮐﺎر و ﻗﺼﺪ زﯾﺎد ﮐﺎر ﺑﺎﺷﺪ اداره ﻣﺼﺎرف ﻣﺰد‪ ،‬اﺟﻮره و‬
‫ﻣﻌﺎش را زﯾﺎد ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫دﻻﯾﻞ ﺗﺰﺋﯿﺪ ﮐﺎر ﻧﯿﺰ ذﮐﺮ ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﻮق‪ ،‬رﺋﯿﺲ اداره در ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺼﺎرف اداره ﻣﺮﺑﻮط‬
‫ﺧﻮﯾﺶ ﻋﻮاﯾﺪ ﺣﺎﺻﻠﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ را ﻧﯿﺰ در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﮐﻪ آﯾﺎ اﯾﻦ ﻋﻮاﯾﺪ در ﺳﺎل آﯾﻨﺪه ﮐﻢ و ﯾﺎ‬
‫زﯾﺎدﺗﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻃﻮري ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮔﺮدﯾﺪ ﺗﺜﺒﯿﺖ اﺣﺘﯿﺎج ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻤﻮم از ﻃﺮف ﻣﻘﺎﻣﺎت ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﻃﺮف‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺑﺎﻻي ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﯾﺎ ﺑﻪ ﺑﯿﺎن دﯾﮕﺮ در ﺻﻮرت ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﭘﺮﻧﺴﯿﺐ وزارﺗﯽ‬
‫ﮐﻪ در ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﻤﺎﻟﮏ و ﻫﻤﭽﻨﺎن در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ ﻣﺼﺎرف ﺿﺮورت وزارت ﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﻫﺎ و ﯾﺎ ﻣﻮﺳﺴﺎت ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻃﺮف ﻣﻘﺎﻣﺎت ذﯾﺼﻼح ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﺮدي ﮐﻪ‬
‫ﺗﺨﻤﯿﻦ ﻣﺼﺎرف از ﻃﺮف آﻣﺮ اداره ﺗﮑﻤﯿﻞ ﮔﺮدﯾﺪ ‪ ،‬ﻓﻮرﻣﻪ ﻣﺬﮐﻮر را ﺿﻢ اﺳﻨﺎد ﺑﻪ وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ ﻣﯽ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬اﺳﻨﺎدي ﮐﻪ ﺑﺪﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺨﺘﺼﺮ و ﺧﻠﺺ ﺑﻪ وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ داده ﻣﯿﺸﻮد ﺑﻌﺪ از‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﺑﻪ اﺷﺨﺎص ﻣﻮﻇﻒ و در ﺻﻮرت ﺿﺮورت ﺑﻪ ﻣﺘﺨﺼﺼﯿﻦ و اﻫﻞ ﻓﻦ ﺟﻬﺖ ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﻏﻮر‬
‫ﺳﭙﺮده ﺷﺪه و وزﯾﺮ ﻣﺎﻟﯿﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﻋﺎﯾﺪات ﺗﺨﻤﯿﻦ ﺷﺪه ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺧﻮد را ﻣﺒﺬول ﻣﯽ دارد‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻤﻮم ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدات وزارت ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ در ﻣﻮرد ﻣﺼﺎرف آﯾﻨﺪه ﺣﺴﺐ ﻣﻌﻤﻮل ﻧﻈﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻮاﯾﺪ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺮﻗﺮاري ﺗﻮازن ﺑﻮدﺟﻮي وزﯾﺮ ﻣﺎﻟﯿﻪ ﺗﻨﻘﯿﺺ را در‬
‫ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدات وزارت ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ وارد ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺗﻨﻘﯿﺺ وارد ﺷﺪه ﺑﻪ ﻋﻠﺖ آﻧﮑﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﺎزﻋﺎت‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻣﺸﺎﺟﺮات ﻧﮕﺮدد‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﻓﯿﺼﺪي واﺣﺪ در ﺳﺮ ﺟﻤﻊ ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻤﺎم وزارت‬
‫ﺧﺎﻧﻪ وارد ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ از ﻃﺮف ﻣﻘﺎم ﻣﺬﮐﻮر ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﺪ ﺟﻬﺖ ﺗﺎﺋﯿﺪ ﺑﻪ ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ ﯾﺎ ﺟﻠﺴﻪ‬
‫ﺷﻮراي وزﯾﺮان ارﺟﺎع ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﺑﻌﺪ از ﺗﺎﺋﯿﺪ ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ ﻏﺮض ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻪ ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺴﻠﯿﻤﯽ ﺳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ اوﻟﯿﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻮدﺟﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪25‬‬
 ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم‪ :‬ﻣﻨﻈﻮري )ﺗﺼﻮﯾﺐ( ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻣﺎده ﻧﻮد و ﻫﺸﺘﻢ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ در ﺧﻼل رﺑﻊ‬
‫ﭼﻬﺎرم ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل آﯾﻨﺪه را ﺟﻬﺖ ﻣﻨﻈﻮري ﺑﻪ ﺷﻮراي ﻣﻠﯽ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ اﯾﻦ اﻣﺮ‬
‫از اﺻﻮل و ﻣﻮازﯾﻦ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﻣﺘﺪاول ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎزي در ﺗﻤﺎم ﮐﺸﻮر ﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯿﺮود‪.‬‬
‫ﺗﻘﺪﯾﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﺗﺸﺮﯾﻔﺎت ﺧﺎص ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻣﻘﺎم ﻣﺴﺌﻮل ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺑﻮدﺟﻪ )وزﯾﺮ‬
‫ﻣﺎﻟﯿﻪ( ﺷﺨﺼﺎً در ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﯽ ﺣﻀﻮر ﺑﻪ ﻫﻢ رﺳﺎﻧﯿﺪه در ﻃﯽ ﺻﺤﺒﺘﯽ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺷﺮح ﻧﮑﺎت ﻋﻤﺪه ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺑﻮدﺟﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪ .‬ﭘﺎرﻟﻤﺎن داراي ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي از‬
‫ﻗﺒﯿﻞ ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﻣﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ اﻗﺘﺼﺎد و اداري ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺬﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﻮده ﺑﻮدﺟﻪ اول‬
‫ﺑﻪ ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﻣﺎﻟﯽ و ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺸﺮاﻧﻮ ﺟﺮﮔﻪ و ﺑﻌﺪ از ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻣﺸﺮاﻧﻮ ﺟﺮﮔﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﻣﺎﻟﯽ و‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ وﻟﺴﯽ ﺟﺮﮔﻪ راﺟﻊ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﻣﺬﮐﻮر در اﻃﺮاف آن ﻏﻮر و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﻤﻮده و در‬
‫ﺻﻮرت ﻟﺰوم ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن وزارت ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ را ﻃﻠﺐ ﮐﺮده و راﺟﻊ ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ وزارت ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺷﺎن ﺳﻮال‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت‪ ،‬راﭘﻮر ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻣﯿﺪارد و ﻣﺠﻠﺲ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻧﯿﺰ در اﻃﺮاف آن ﻏﻮر و ﺗﻌﻤﻖ ﻧﻤﻮده و ﺑﻮدﺟﻪ را ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻣﯿﺴﺎزد‪ .‬ﺻﻼﺣﯿﺖ ﺗﺼﻮﯾﺐ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﺳﺎﺳﯽ اﻣﺮوزي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻨﺎﺑﺮ‬
‫وﻗﺎﯾﻊ و ﺣﻮادﺛﯽ اﺳﺘﺜﻨﺎﯾﯽ وﻇﯿﻔﻪ ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮﻗﺖ ﺑﻪ رﺋﯿﺲ ﻗﻮه اﺟﺮاﺋﯿﻪ اﻧﺘﻘﺎل داده‬
‫ﺷﺪه ‪ ،‬ﻗﻮه اﺟﺮاﯾﯽ ﺑﻪ وﮐﺎﻟﺖ ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ ﺑﻮدﺟﻪ را ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬در راﺑﻄﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ اﯾﻦ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺠﺎز ﺷﻤﺮدن دوﻟﺖ در ﮐﺴﺐ درآﻣﺪ و اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﺼﺎرف در ﭼﻮﮐﺎت زﻣﺎﻧﯽ ﯾﮑﺴﺎل اﺳﺖ و ﺻﺮﻓﺎً ﻣﻌﻨﯽ ﺗﺼﻮﯾﺐ ارﻗﺎم را ﻧﻤﯿﺪﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮ دﯾﮕﺮ‪،‬‬
‫ارﻗﺎم ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺷﺪه ﻣﻔﻬﻮم راي ﻣﻮاﻓﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺬار ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ و ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ راي اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ دوﻟﺖ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ ارﻗﺎم ﺑﯿﺎن ﮐﻨﻨﺪه ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و ﺧﻂ ﻣﺸﯽ ﻫﺎي دوﻟﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪26‬‬
 ‫اﻣﺘﻨﺎع از ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺬﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي ﺑﻪ ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﻧﺪرت اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ﻣﻮرد ﺗﺼﻮﯾﺐ‬
‫ﻗﺮار ﻧﮕﯿﺮد زﯾﺮا ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﺸﻮر ﻫﺎ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ درﺳﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﻫﺮﮔﺎه‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻧﺮﺳﺪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي دوﻟﺖ را ﻣﯿﺪﻫﺪ و در‬
‫آن ﺻﻮرت دوﻟﺖ ﺑﺎ ﺳﻘﻮط ﺣﺘﻤﯽ ﻣﻮاﺟﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺻﻼﺣﯿﺖ ﺑﻮدﺟﻮي ﻣﻮﻗﺖ‬

‫اﮔﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﻪ ﻫﺮ دﻟﯿﻞ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﺳﺎل ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل آﯾﻨﺪه را ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮐﻨﺪ و ﯾﺎ‬
‫ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﮐﺎر ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻮدﺟﻪ را ﺑﻪ ﺗﻌﻮﯾﻖ اﻧﺪازد در ﻫﺮ دو ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاي ﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺎي دوﻟﺖ‬
‫از ﻣﻘﺎم رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﺗﻘﺎﺿﺎي اﻋﺘﺒﺎر ﻣﻮﻗﺖ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﺎده ﭼﻬﻞ و ﯾﮑﻢ ﻗﺎﻧﻮن اﻣﻮر ﻣﺎﻟﯽ‬
‫و ﻣﺼﺎرف ﻋﺎﻣﻪ ﺳﺎل ‪ 1384‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺻﻼﺣﯿﺖ ﺑﻮدﺟﻮي ﻣﻮﻗﺖ از اﯾﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﻫﺮﮔﺎه ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻠﯽ‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻗﺒﻞ از آﻏﺎز ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻧﮕﺮدد اﻟﯽ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻮدﺟﻪ ﺟﺪﯾﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻃﻮر ذﯾﻞ ﺗﻄﺒﯿﻖ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ .a‬ﺻﺪور ﺻﻼﺣﯿﺖ ﺑﻮدﺟﻮي ﺑﺮاي ﻣﺪت ﯾﮏ ﻣﺎه‬
‫‪1‬‬
‫ﺣﺼﻪ ﺻﻼﺣﯿﺖ ﺑﻮدﺟﻮي ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ ﮔﺬﺷﺘﻪ‬ ‫‪ .b‬ﺻﺪور ﺻﻼﺣﯿﺖ ﺑﻮدﺟﻮي ﺑﻪ اﻧﺪازه‬
‫‪12‬‬
‫‪ -2‬ﺻﻼﺣﯿﺖ ﺑﻮدﺟﻮي ﻣﻨﺪرﺟﻪ ﻓﻘﺮه )‪ (1‬اﯾﻦ ﻣﺎده اﻟﯽ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﺒﺎر ﺑﻮده‬
‫ﻣﺼﺎرف ﻧﺎﺷﯽ از ﺻﻼﺣﯿﺖ ﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻮي ﻣﻮﻗﺘﯽ ﻗﺒﻞ از ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺘﯽ از ﻣﺒﺎﻟﻎ‬
‫ﻣﻨﺪرﺟﻪ در ﺻﻼﺣﯿﺖ ﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻮي ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ ﺟﺪﯾﺪ وﺿﻊ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم‪ :‬اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫در راﺑﻄﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ اﺳﺎﺳﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻤﺎر رﻓﺘﻪ و ﻧﻘﺶ اﺳﺎﺳﯽ در ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ و ﯾﺎ ﻋﺪم ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ دوﻟﺖ و دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎي اﺟﺮاﯾﯽ دارد‪ .‬ﻫﮑﺬا‬
‫در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻧﺪازه ﺻﺤﺖ و دﻗﺖ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ و ﺑﺮآورد ﻫﺎ روﺷﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺴﺎﻟﻪ دﯾﮕﺮ اﯾﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺮﻧﺴﯿﺐ ﻫﺎي اﺗﺼﺎدي و ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﯾﯽ رﻋﺎﯾﺖ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫ﺗﻄﺒﯿﻖ و اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﮑﻤﯿﻞ ﭘﺮوﺳﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺮوع ﻣﯿﺸﻮد و از ﻃﺮف وزرت ﻣﺎﻟﯿﻪ‬
‫‪27‬‬
‫ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻫﺮ وزارت در اوﻗﺎت ﻣﻌﯿﻦ ﺣﻮاﻟﻪ داده ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬زﯾﺮا از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﺛﺒﺎت و اﺳﺘﺤﮑﺎم وﺿﻊ‬
‫ﻣﺎﻟﯽ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﺨﺼﯿﺼﺎت ﻣﺼﺎرف در ﻣﺪت ﻣﻌﯿﻦ ﺻﻮرت ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﭼﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ‬
‫ﺗﺨﺼﯿﺼﺎت ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻣﺪت ﻣﻌﯿﻦ ﻫﻤﺎن ﻗﺪر داراي اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﻘﺪار ﭘﻮل ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫اﺳﺎس ﺗﺨﺼﯿﺼﺎت ﻣﺼﺎرف دواﯾﺮ از ﻃﺮف وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ ﺳﻪ ﻣﺎه ﺑﻪ ﺳﻪ ﻣﺎه ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮدﯾﺪه و ﻫﯿﭻ‬
‫ﯾﮑﯽ از دواﯾﺮ ﺣﻖ ﻧﺪاردﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﺳﭙﺮي ﺷﺪن ﻣﺪت ﻣﻌﯿﻦ ﺗﺨﺼﯿﺺ ﺧﻮد را درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬در‬
‫اﯾﻨﺠﺎ اﮔﺮ ﺳﻮاﻟﯽ اﯾﺠﺎد ﺷﻮدﮐﻪ ﭼﺮا ﺳﻪ ﻣﺎه ﺑﺮ ﺳﻪ ﻣﺎه ﺗﺨﺼﯿﺺ داده ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬در ﺟﻮاب اﯾﻦ ﺳﻮال‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻋﻮاﯾﺪ ﺑﻪ ﯾﮑﺒﺎره ﺣﺼﻮل ﻧﺸﺪه ﺑﻠﮑﻪ در ﺟﺮﯾﺎن ﺳﺎل ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬
‫اﮐﺜﺮاً در ﻃﻮل ﯾﮏ ﻣﺪت ﻣﺎﻟﯽ ﺑﯽ ﻧﻈﻤﯽ ﻫﺎ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ .‬ﺑﮕﻮﻧﻪ ﻣﺜﺎل ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ در ﻣﻮﻗﻊ‬
‫ﻣﻌﯿﻦ و ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻌﯿﻦ در ﺳﺎل ﺗﺎدﯾﻪ ﻧﮕﺮدﯾﺪ ﻣﺤﺼﻮل ﮔﻤﺮﮐﺎت وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﻣﻮال وارد ﮔﻤﺮك ﮔﺮدﯾﺪ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻧﻤﯿﺸﻮد‪ .‬ﻋﻮاﯾﺪ ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻧﯿﺰ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻓﺮوش اﻣﻮال ﺗﺤﻘﻖ ﭘﯿﺪا ﻣﯿﮑﻨﺪ اﻣﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در‬
‫ﻃﻮل ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻋﺮض اﻧﺪام ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺪﯾﻞ آن ﻻزﻣﯽ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﻋﻮاﯾﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫آﻧﭽﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه ﮐﻤﺘﺮ ﺷﻮد و ﯾﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺣﺎﺻﻠﻪ از ﻣﺼﺎرف ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ آﯾﺪ ﺗﻘﻠﯿﻞ ﯾﺎﺑﺪ و‬
‫ﯾﺎ ﯾﮏ اداره اﺣﺘﯿﺎج ﺣﺲ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻫﺎي ﮐﻪ ﺷﺪه ﻣﺼﺎرف ﮔﺰاف ﺗﺮي را در‬
‫ﯾﮏ رﺑﻊ ﻣﻌﯿﻦ ﺳﺎﻟﯽ ﻣﺎﻟﯽ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺗﻐﯿﯿﺮات در ﭘﺮوﮔﺮام ﻫﺎي ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‬
‫ﺳﺒﺐ اﻧﺘﻘﺎل وﺟﻮه ﯾﮏ اداره ﺑﻪ اداره دﯾﮕﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻈﺮ ﺑﻪ دﻻﯾﻞ ﻓﻮق ﻻزم اﺳﺖ اداره ﻋﻤﻮﻣﯽ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ در آﻏﺎز ﻫﺮ رﺑﻊ ﺳﺎل ﺑﻮدﺟﻮي ﺗﺨﺼﯿﺼﺎت ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ را ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮدن ﺗﻌﺪﯾﻼت‬
‫ﻻزم ﻣﻮرد ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮاردﻫﺪ‪.‬‬

‫ﮐﻨﺘﺮول ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻫﺎ در ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺬاران ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻣﯿﺰان اﻋﺘﺒﺎرات اﮐﺘﻔﺎ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ وﻟﯽ اﯾﻦ‬
‫ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﻮدﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ اﺳﺎس اوﻟﻮﯾﺖ ﻫﺎ و آﻧﭽﻪ از ﻧﻈﺮ وي رﺟﺤﺎن داﺷﺖ ﻣﺒﺎدرت ﻣﯽ‬
‫ورزﯾﺪ وﻟﯽ رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﺻﻼﺣﯿﺖ ﻣﺎﻟﯽ و ﺑﻮدﺟﻪ اي ﻣﺠﻠﺲ ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ ﻓﺰوﻧﯽ ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﺮزي ﮐﻪ‬
‫ﻧﻈﺎرت آن ﺑﺮ ﻧﺤﻮه ﻣﺨﺎرج ﺣﺘﻤﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﮑﺬا ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻣﺼﺮف اﯾﻦ اﻋﺘﺒﺎرات از ﻣﺎده ﺑﻪ ﻣﺎدي دﯾﮕﺮ‬
‫و از ﻓﺼﻠﯽ ﺑﻪ ﻓﺼﻞ دﯾﮕﺮ ﻣﻘﯿﺪ و ﻣﺸﺮوط و در ﻣﻮاردي ﻣﻤﻨﻮع ﮔﺮدﯾﺪ ﺗﺎ دوﻟﺖ ﻫﺎ ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻫﺰﯾﻨﻪ‬
‫ﻫﺎ را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﯿﻞ ﺧﻮد ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﻨﺪ و ﻫﻢ ﮐﻨﺘﺮول درﺳﺖ از آن ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪه ﺑﺘﻮاﻧﺪ‪ .‬اﻣﺮوز‬
‫ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ ﻫﻢ ﺗﻮﺳﻂ ﻗﻮه اﺟﺮاﯾﯽ و ﻫﻢ ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و اﻣﺎ آﻧﭽﻪ‬
‫‪28‬‬
‫ﮐﻨﺘﺮول را ﺿﺮوري ﻣﯽ ﺳﺎزد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻮاﯾﺪ وﻫﻢ ﻣﺼﺎرف ﺷﮑﻞ ﭘﯿﺸﯿﻨﯽ را دارا اﺳﺖ و ﻣﺴﻠﻢ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﭘﯿﺸﺒﯿﻨﯽ ﻫﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ از ﺧﻄﺎ ﻣﺒﺮا ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﻨﺘﺮول‬
‫ﺻﻮرت ﭘﺬﯾﺮد‪.‬‬
‫از رﻫﮕﺬر اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻨﺘﺮول ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﮐﺪام ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎ ﺻﻮرت ﻣﯿﮕﯿﺮد ﻣﯿﺘﻮان از ﺳﻪ ﻧﻮع ﮐﻨﺘﺮول‪:‬‬
‫ﮐﻨﺘﺮول اداري‪ ،‬ﮐﻨﺘﺮول ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ و ﮐﻨﺘﺮول ﻗﻀﺎﯾﯽ ﻧﺎم ﺑﺮد ﮐﻪ اﯾﻨﮏ ﻣﺨﺘﺼﺮاً ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﻫﺮ ﯾﮏ از‬
‫آﻧﻬﺎ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ را ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫‪ -1‬ﮐﻨﺘﺮول اداري ﺑﻮدﺟﻪ‪ :‬ﺑﻌﺪ از ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻮدﺟﻪ در اﺛﻨﺎي اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ و ﻫﮑﺬا ﻗﺒﻞ از ﺑﻪ‬
‫ﻣﺼﺮف رﺳﯿﺪن اﻋﺘﺒﺎرات ﯾﺎ ﺗﺨﺼﯿﺺ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ ﻣﺼﺎرف دوﻟﺖ از اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺷﺪه‬
‫ﺗﺠﺎوز ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬ﭘﺮﺳﻮﻧﻞ ﮐﻨﺘﺮول ﮐﻨﻨﺪه اﻣﻮر وزارت ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﯾﺎ دواﯾﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه‬
‫دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ وزارت ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﻧﺒﻮده ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ وﻇﺎﯾﻒ‬
‫ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ ﻓﺮﺟﺎم ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ذﯾﻞ ﺗﻤﺎم ﺷﻌﺒﺎت ﮐﻨﺘﺮول وزارت ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ‪،‬‬
‫ﻣﻮﺳﺴﺎت ﻣﺮﺑﻮط وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻧﺠﺎم درﺳﺖ وﻇﺎﯾﻒ ﺷﺎن اﺳﺖ ﺗﺎ‬
‫درﻫﻨﮕﺎم ﮐﻨﺘﺮول از ﺗﻘﻠﺐ و ﻏﻠﻄﯽ ﻫﺎ در اﻋﺪاد ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪه و ﮐﺎر اﺟﺮاي ﺣﻮاﻟﻪ ﺟﺎت‬
‫ﺣﺴﺐ ﻣﻘﺮرات ﻗﺎﻧﻮن ﭘﯽ ﮔﯿﺮي ﺷﺪه و ﻣﺒﻠﻎ ﺣﻮاﻟﻪ ﺑﺎ ﺣﺪودي ﮐﻪ در ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮدﯾﺪه‬
‫اﻧﻄﺒﺎق داده ﺷﺪه و ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺼﺎرف ﻣﻮرد ﮐﻨﺘﺮول ﻗﺮار ﻣﯿﮕﯿﺮد‪.‬‬

‫‪ -2‬ﮐﻨﺘﺮول ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‪ :‬در ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻫﺎي دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ ﮐﻨﺘﺮول ﺑﺮ ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺼﺎرف ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﻣﺼﻮب ﯾﮏ اﻣﺮ اﺳﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ رود‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻨﺘﺮول در اﺧﯿﺮ ﺳﺎل ﺑﻮدﺟﻮي ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ آﯾﺪ و‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ دو ﻧﻮع ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ ﺳﻮال و اﺳﺘﯿﻀﺎح ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻪ اﻧﺤﺮاف ﻗﻮه اﺟﺮاﯾﯿﻪ را‬
‫ﻋﻠﺖ ﯾﺎﺑﯽ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻨﺘﺮول و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎره دﯾﮕﺮ ازﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﻣﻮﻗﺘﯽ ﺑﻮده و داﯾﻤﯽ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ ﻃﺮﯾﻖ دﯾﮕﺮ ﮐﻪ داﯾﻤﯽ ﺑﻮده و زﻣﯿﻨﻪ دﻗﯿﻖ ﺗﺮ و ﻣﻮﺛﺮ ﺗﺮ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ آورد‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﺎ‬
‫ﮐﻨﺘﺮول از ﻃﺮﯾﻖ ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﻫﺎي ﻣﻌﯿﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺮوز ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﻫﺎي ﮐﻨﺘﺮول ﮐﻨﻨﺪه و‬
‫ﻣﺨﺼﻮﺻﯽ در اﮐﺜﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻧﻤﻮده و اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﯿﺪﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﮐﻨﺘﺮول ﻗﻀﺎﯾﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﻨﺘﺮول ﮐﻪ ﭼﻨﺎن ﮐﻨﺘﺮول ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ از ﻧﻮع ﮐﻨﺘﺮول ﻣﺎﻟﯽ‬
‫اﺳﺖ در اﮐﺜﺮ ﮐﺸﻮر ﻫﺎ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ دﯾﻮان ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺻﻮرت ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﻓﻮق ﻧﯿﺰ ﺗﺬﮐﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻤﻞ آﻣﺪه ﮐﻨﺘﺮول ﺑﻮدﺟﻪ از اﻫﻤﯿﺖ وﯾﮋه ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺑﻠﻨﺪ رﻓﺘﻦ ﻣﻮﺛﺮﯾﺖ آن ﻣﯿﺸﻮد‬
‫‪29‬‬
‫و ﺑﺎﻋﺚ آن ﻣﯿﺸﻮد ﺗﺎ وﺳﺎﯾﻞ ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ دﻗﺖ ﻻزم ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻤﻮﯾﻞ اﻫﺪاف ﻣﻌﯿﻦ ﺑﻪ ﮐﺎر‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﮐﻨﺘﺮول درﺳﺖ زﻣﯿﻨﻪ اﺳﺮاف ‪ ،‬ﺳﻬﻞ اﻧﮕﺎري و ﺑﯽ ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻫﺎ را از ﻣﯿﺎن‬
‫ﺑﺮده ﻫﮑﺬا اﻣﮑﺎن ﺑﻪ ﺗﻌﻮﯾﻖ اﻧﺪاﺧﺘﻦ اﺟﺮاي ﭘﺮوژه ﻫﺎي دوﻟﺘﯽ را از ﻣﯿﺎن ﻣﯽ ﺑﺮد درﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺗﺎ اﻧﺪك ﺑﯿﺸﺘﺮ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺻﻼﺣﯿﺖ ﻗﻮه اﺟﺮاﯾﯽ در‬
‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ را ﯾﺎدآور ﺷﻮﯾﻢ‪.‬‬

‫در ﮐﻠﯿﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي دﻧﯿﺎ ﻗﻮه اﺟﺮاﺋﯿﻪ ﻣﺴﺌﻮل ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺖ و ﺻﻼﺣﯿﺖ اﯾﻦ وﻇﯿﻔﻪ ﻣﻨﺤﺼﺮ‬
‫ﺑﻪ ﻗﻮه اﺟﺮاﺋﯿﻪ و دﺳﺘﮕﺎه ﻗﻮه اداري اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﻌﻀﯽ از ﮐﺸﻮرﻫﺎ اﯾﻦ اﺻﻞ ﺣﺘﯽ درج ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ‬
‫اﺳﺖ و ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ ﮐﺸﻮر ﻫﺎ ﻣﻘﺎم ﺻﻼﺣﯿﺖ دار ﺑﺮاي ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﯿﭻ وﺟﻪ ﺣﻖ‬
‫ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺑﻮدﺟﻪ را ﻧﺪارد‪.‬‬
‫در ﮐﺸﻮر اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺗﻨﻈﯿﻢ و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد و ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﻗﺎﻧﻮن ﺳﺎل ‪ 1921‬ﺑﻮده‬
‫ﮐﻪ ﺻﺮﯾﺤﺎً در آن ذﮐﺮ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺗﻨﻈﯿﻢ و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺑﻮدﺟﻪ از وﻇﺎﯾﻒ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬در‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﻃﺒﻖ روﯾﻪ ﭘﺎرﻟﻤﺎن آن ﮐﺸﻮر ﺗﻬﯿﻪ و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺑﻮدﺟﻪ وﻇﯿﻔﻪ دوﻟﺖ اﺳﺖ‪ .‬در ﻓﺮاﻧﺴﻪ‬
‫اﯾﻦ ﺗﻔﮑﯿﮏ از ﺳﺎل ‪ 1946‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ آن ﮐﺸﻮر ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻗﺎﻧﻮن‬
‫اﺳﺎﺳﯽ در ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺑﻮدﺟﻪ در ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ رﺳﯿﺪه اﯾﻦ اﻣﺮ ﮐﻪ ﺗﻬﯿﻪ و‬
‫ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺑﻮدﺟﻪ در ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻌﯿﻦ ﺳﺎل وﻇﯿﻔﻪ دوﻟﺖ و ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ وﻇﯿﻔﻪ آن اﺳﺖ‪ ،‬ذﮐﺮ ﮔﺮدﯾﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ودر ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺼﻮب ‪ ،1339‬وﻇﯿﻔﻪ دوﻟﺖ در ﻣﻮرد ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ‬
‫ذﯾﻞ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 7‬ﻫﺮ ﺳﺎل ﻫﺮ وزﯾﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺼﺎرف وزارت ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺳﺎل آﯾﻨﺪه ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻤﻮده و در‬
‫ﻣﺪت ﺳﻪ ﻣﺎه اول ﺳﺎل ﺑﻪ وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺑﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 8‬وزﯾﺮ ﻣﺎﻟﯿﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﻫﺎ را در ﯾﮏ ﻣﺮﮐﺰ ﺟﻤﻊ ﻧﻤﻮده و ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﺎﯾﺪات را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ‬
‫آن ﺿﻤﯿﻤﻪ ﮐﺮده ‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻞ دوﻟﺖ را ﺗﺸﮑﯿﻞ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪30‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 9‬اﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ در اواﯾﻞ ﻧﯿﻤﻪ آﺧﺮ ﺳﺎل ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﯽ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‬
‫وﻟﯽ در ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺼﻮب ﺳﺎل ‪ 1362‬اﻧﺠﺎم وﻇﯿﻔﻪ ﻣﺬﮐﻮر از ﻃﺮف دوﻟﺖ‬
‫ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ذﯾﻞ ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 12‬در اواﯾﻞ ﻧﯿﻤﻪ اول ﻫﺮ ﺳﺎل وزﯾﺮ ﻣﺎﻟﯿﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻋﺎﯾﺪات ﻣﻤﻠﮑﺖ را از ﻫﺮ ﻗﺒﯿﻞ ﺑﺮاي ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‬
‫ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﮐﺮده و ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺨﺎرﺟﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺣﺼﻮل اﯾﻦ ﻋﻮاﯾﺪ ﻻزم اﺳﺖ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ و‬
‫ﻫﺮ دو را ﺑﻪ ﻫﯿﺎت وزرا ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 13‬ﻫﯿﺎت وزرا ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ ﻋﺎﯾﺪات ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه و ﻣﺨﺎرج ﺣﺼﻮل آن ﻣﺒﻠﻎ در ﺣﺪود‬
‫ﻋﺎﯾﺪات ﻫﺮ ﯾﮏ از وزارت ﻫﺎ اﺑﻼغ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 14‬ﻫﺮ وزﯾﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺼﺎرف ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺳﻨﺪ آﯾﻨﺪه در ﺣﺪود ﻣﺒﻠﻎ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﻣﺎده ‪13‬‬
‫ﺑﺮاي آن وزارت ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻤﻮده ﺗﺎ آﺧﺮ ﻣﺎه ﻧﻬﻢ ﺳﺎل ﺑﻪ وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 15‬وزﯾﺮ ﻣﺎﻟﯿﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪ را در ﯾﮏ ﺻﻮرت ﺗﻨﻈﯿﻢ و ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻮاﯾﺪ را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ آن‬
‫ﺿﻤﻤﯿﻪ ﮐﺮده و ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻞ را ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻻﯾﺤﻪ ﺑﻮدﺟﻪ در اول ﻣﺎه دﻫﻢ ﻫﺮ ﺳﺎل در ﻣﺠﻠﺲ‬
‫ﺷﻮراي ﻣﻠﯽ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻃﻮرﯾﮑﻪ در ﻓﻮق اﺻﻮل ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻘﺮر در ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻮي ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ اول و ﻗﺎﻧﻮن‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ دوم را ذﮐﺮ ﮐﺮدﯾﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ اﺧﺘﻼف ﮐﻪ در آن ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﻧﯿﺰ‬
‫اﺷﺎره ﻧﻤﻮد و آن اﯾﻨﮑﻪ در ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ اول دوﻟﺖ ﻣﮑﻠﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺧﺮج را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﺪ و وزﯾﺮ ﻣﺎﻟﯿﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ درآﻣﺪ ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﯿﻦ اﯾﻦ ﻣﺨﺎرج را ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﺎﯾﺪ‬
‫ﺣﺎل آﻧﮑﻪ در ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ دوم ﻣﻘﺮر ﺷﺪه ﮐﻪ اﺑﺘﺪا وزﯾﺮ ﻣﺎﻟﯿﻪ ﺟﻤﻊ درآﻣﺪ ﻫﺎي ﻣﻤﻠﮑﺘﯽ را ﭘﯿﺶ‬
‫ﺑﯿﻨﯽ ﮐﺮده و ﺑﻪ اﻃﻼع وزرا ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و وزرا ﻃﺒﻖ ﻋﻮاﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻤﻠﮑﺖ دارد ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺼﺮف وزارت ﻫﺎ و‬
‫ادارت ﺷﺎن را ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫‪31‬‬
 ‫در ﺟﺪﯾﺪﺗﺮﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن اﻣﻮر ﻣﺎﻟﯽ و ﻣﺼﺎرف ﻋﺎﻣﻪ ﺳﺎل ‪ 1384‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﺎده )‪: (28‬‬
‫‪ -1‬وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ ﻃﺮز اﻟﻌﻤﻞ ﺗﺮﺗﯿﺐ و ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺑﻮدﺟﻪ و ﺻﻼﺣﯿﺖ ﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻮي ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ را در‬
‫ﻫﺮ ﺳﺎل ﺑﻪ ادارات دوﻟﺘﯽ ﺻﺎدر ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ادارات دوﻟﺘﯽ ﻣﮑﻠﻒ اﻧﺪ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ اﺣﮑﺎم ﻓﻘﺮه )‪ (1‬اﯾﻦ ﻣﺎده ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻮرد ﺿﺮورت را در‬
‫ﻣﯿﻌﺎد ﻣﻌﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ و در ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﻘﺎﺿﺎي آن را ﺑﻪ وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﺸﻮره ﺣﮑﻮﻣﺖ از ﻃﺮف ﺳﺘﺮه ﻣﺤﮑﻤﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ و ﺑﻪ ﺣﯿﺚ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل‬
‫ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺷﻮراي ﻣﻠﯽ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -4‬وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﻮره و ﺗﻔﺎﻫﻢ ادارات دوﻟﺘﯽ از ﺻﺤﺖ ﺗﺨﻤﯿﻨﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ و‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﺮاي ﺻﻼﺣﯿﺖ ﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻮي و ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ آن ﺑﺎ اﺣﮑﺎم ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺎﺋﯿﺪ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬ادارات دوﻟﺘﯽ ﻣﮑﻠﻒ اﻧﺪ ﺑﻌﺪ از ﺗﺮﺗﯿﺐ و ﺗﮑﻤﯿﻞ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺑﻮدﺟﻪ آن را ﺑﻪ وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺬﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ در آﯾﻨﺪه ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺗﺮﺗﯿﺐ و ﻣﻨﻈﻮري ﺑﻮدﺟﻪ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﻔﺼﻼً ﺻﺤﺒﺖ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و در اﯾﻨﺠﺎ ﯾﺎدآوري از ﻣﻮارد ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺘﺬﮐﺮه ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﺸﺎن دادن ﻧﻘﺶ ﻗﻮه اﺟﺮاﺋﯿﻪ در‬
‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺑﻮدﺟﻪ در ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬در ﭘﺎﯾﺎن اﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﮐﺮد ﮐﻪ در ﻧﺘﻈﯿﻢ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد آن وﻇﺎﯾﻒ و ﺻﻼﺣﯿﺖ وزﯾﺮ ﻣﺎﻟﯿﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ وزرا ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ وﻇﯿﻔﻪ‬
‫ﺳﺎﯾﺮ وزرا ﻓﻘﻂ ﺗﻬﯿﻪ ﺑﻮدﺟﻪ وزرا ﻣﺮﺑﻮط ﺷﺎن اﺳﺖ‪ .‬وﻇﺎﯾﻒ وزﯾﺮ ﻣﺎﻟﯿﻪ در ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﺒﺎرت‬
‫اﺳﺖ از ﺗﻬﯿﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﺎﯾﺪات و ﺗﻬﯿﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺨﺎرج وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ‪ ،‬ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻞ ﮐﺸﻮر و‬
‫ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد آن ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ در ﺟﺮﯾﺎن ﺗﺮﺗﯿﺐ و ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻮدﺟﻪ وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ داراي ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ‬
‫و اﺧﺘﯿﺎرات ﺧﺎص ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻠﯿﻪ ﻣﺼﺎرف ﮐﻪ از ﻃﺮف دوﻟﺖ و ﻫﺮ ﯾﮏ از وزرا ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯿﺸﻮد‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻣﻮاﻓﻘﺖ واﻣﻀﺎ وزﯾﺮ ﻣﺎﻟﯿﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﺷﯿﻮه در ﮐﻠﯿﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ و‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوري ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ وزارت ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ رﻫﻨﻤﻮد و ﻃﺮز‬
‫اﻟﻌﻤﻞ وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ ﻃﺮح ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺑﻮدﺟﻪ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ ﭘﯿﺸﮑﺶ ﻧﻤﻮده و ﺑﻌﺪ از‬

‫‪32‬‬
‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﻻزم ﺗﻮﺳﻂ وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ‪ ،‬آن را ﺑﻪ ﻣﺠﺎﻟﺲ اﺳﺘﻤﺎﻋﯿﻪ ﮐﻤﯿﺘﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻪ اﻋﻀﺎي آن ﻣﺸﺘﻤﻞ‬
‫اﺳﺖ از وزﯾﺮ ﻣﺎﻟﯿﻪ ‪ ،‬وزﯾﺮ اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬وزﯾﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ و ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﺑﺎ ﺻﻼﺣﯿﺖ اداره اﻣﻮر )ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً‬
‫رﺋﯿﺲ ﺗﺸﮑﯿﻼت ﺑﻮده( اراﯾﻪ ﻣﯽ دارد ﮐﻪ در ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻣﺘﺬﮐﺮه ﺑﺎ ﺣﻀﻮر داﺷﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎ‬
‫ﺻﻼﺣﯿﺖ وزارت ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي دﻓﺎع ﺣﻀﻮر ﺑﻪ ﻫﻢ رﺳﺎﻧﯿﺪه اﻧﺪ ﺗﺤﻠﯿﻞ و ارزﯾﺎﺑﯽ و دﻓﺎع‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺻﻮرت ﻣﯿﮕﯿﺮد و ﺑﻌﺪاً ﺟﻬﺖ ﻃﯽ ﻣﺮاﺣﻞ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺻﺎﻟﺤﻪ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﭘﯿﺮاﻣﻮن آن‬
‫ﺑﺤﺚ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬

‫ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬

‫ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻮدﺟﻪ در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻧﻈﺎم ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﺗﺬﮐﺮ رﻓﺖ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﯽ رﺳﺪ و آن‬
‫ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ‪-1‬ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻮدﺟﻪ ‪ -2‬ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻮدﺟﻪ ‪-3‬اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ ‪-4‬ﮐﻨﺘﺮول ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ‪ ،‬ﻓﻨﯽ ﺗﺮﯾﻦ و ﺗﺨﺼﺼﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن دو‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻬﻢ ‪-1‬ﺗﺨﻤﯿﻦ ﻋﻮاﯾﺪ و ‪ -2‬ﺗﺨﻤﯿﻦ ﻣﺼﺎرف ﻋﺮض اﻧﺪام ﻣﯿﮑﻨﺪ در ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻋﻮاﯾﺪ ﻣﯽ‬
‫ﺗﻮان از ﻃﺮق ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﺎم ﺑﺮد‪:‬‬
‫ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ ،‬روش ﺳﺎل ﻣﺎ ﻗﺒﻞ اﺧﯿﺮ‪ ،‬ﻃﺮﯾﻘﻪ اﻓﺰاﯾﺶ وﺳﻄﯽ‪ ،‬روش ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻦ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺳﺎل‬
‫ﻗﺒﻞ و روش ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻗﻀﺎوﺗﯽ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ در ﻣﻮﻗﻊ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎﯾﺴﺖ از ﻫﻤﻪ ﻃﺮﯾﻘﻪ ﻫﺎي ﻣﻬﻢ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد‪ .‬در ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﺼﺎرف ﻃﺮﯾﻘﻪ ﺧﺎﺻﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﮑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮔﺮدﯾﺪ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺷﻌﺒﺎت وزارت ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺗﺨﻤﯿﻦ ﻣﺼﺎرف ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺳﺎل‬
‫ﺑﻮدﺟﻮي ﺗﺮﺗﯿﺐ داده و آﻣﺮ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻮﺣﯿﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺼﺎرﻓﯽ را ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ وزارت‬
‫ﻣﺎﻟﯿﻪ ارﺳﺎل ﻣﯽ دارد ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺑﻮدﺟﻪ از ﻃﺮف ﻣﻘﺎم ﻣﺬﮐﻮر ﺟﻬﺖ ﺗﺎﺋﯿﺪ ﺑﻪ ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ ﯾﺎ‬
‫ﺟﻠﺴﻪ ﺷﻮراي وزﯾﺮان ارﺟﺎع ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﺎﺋﯿﺪ آن ﺑﻪ ﻏﺮض ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻪ ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻣﯽ‬
‫ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺻﻼﺣﯿﺖ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﺳﺎﺳﯽ اﻣﺮوزي ﻣﺮﺑﻮط ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﺪم‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻮدﺟﻪ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي دوﻟﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ دﻟﯿﻞ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﺳﺎل ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل آﯾﻨﺪه را ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮐﻨﺪ وﯾﺎ ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﮐﺎر ﺑﺮرﺳﯽ‬
‫‪33‬‬
‫و ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻮدﺟﻪ را ﺑﻪ ﺗﻌﻮﯾﻖ اﻧﺪازد در ﻫﺮ دو ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاي ﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺎي دوﻟﺖ از ﻣﻘﺎم رﯾﺎﺳﺖ‬
‫ﺟﻤﻬﻮري ﺗﻘﺎﺿﺎي اﻋﺘﺒﺎر ﻣﻮﻗﺖ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬
‫در راﺑﻄﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﻘﺶ اﺳﺎﺳﯽ در ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ و ﯾﺎ ﻋﺪم ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ‬
‫دوﻟﺖ و ﯾﺎ دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎي اﺟﺮاﯾﯽ دارد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﮑﻤﯿﻞ ﭘﺮوﺳﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺮوع‬
‫ﻣﯿﺸﻮد و از ﻃﺮف وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻫﺮ وزارت در اوﻗﺎت ﻣﻌﯿﻦ ﺣﻮاﻟﻪ داده ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺮوز ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ ﻫﻢ ﺗﻮﺳﻂ ﻗﻮه اﺟﺮاﯾﯿﻪ و ﻫﻢ ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ ﺻﻮرت ﻣﯿﮕﯿﺮد و اﻣﺎ آﻧﭽﻪ‬
‫ﮐﻨﺘﺮول را ﺿﺮوري ﻣﯽ ﺳﺎزد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺼﺎرف ﺷﮑﻞ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ را داراﺳﺖ‬
‫و ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻫﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ در ﺻﻮرﺗﯽ از ﺧﻄﺮات ﻣﺒﺮا ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ﮐﻨﺘﺮول ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد‪ .‬و در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻣﯿﺘﻮان از ﺳﻪ ﻧﻮع ﮐﻨﺘﺮول ﻧﺎم ﺑﺮد ‪ -1‬ﮐﻨﺘﺮول اداري‬
‫‪ -2‬ﮐﻨﺘﺮول ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ و ‪ -3‬ﮐﻨﺘﺮول ﻗﻀﺎﯾﯽ‪.‬‬

‫‪34‬‬
 ‫ﺳﻮاﻻت ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬

‫‪ -1‬ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﯽ رﺳﺪ ﺻﺮف ﻧﺎم ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ؟‬

‫‪ -2‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺑﻮدﺟﻪ دو ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻬﻢ ﮐﻪ اﺳﺎس و ﭘﺎﯾﻪ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯿﺪﻫﺪ‬
‫ﮐﺪام ﻫﺎ اﺳﺖ و از آن ﺻﺮف ﻧﺎم ﺑﺒﺮﯾﺪ؟‬
‫‪ -3‬از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻃﺮﯾﻘﻪ ﻫﺎي ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻋﻮاﯾﺪ )درآﻣﺪﻫﺎ( ﺻﺮف ﻧﺎم ﺑﺒﺮﯾﺪ؟‬
‫‪ -4‬در راﺑﻄﻪ ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻘﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﭼﻪ ﻣﯿﺪاﻧﯿﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ؟‬
‫‪ -5‬ﺑﺮداﺷﺖ ﺧﻮد را از ﻃﺮﯾﻘﻪ ﺳﺎل ﻣﺎ ﻗﺒﻞ اﺧﯿﺮ ﺑﯿﺎن دارﯾﺪ؟‬
‫‪ -6‬ﻃﺮﯾﻘﻪ اﻓﺰاﯾﺶ وﺳﻄﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻃﺮﯾﻘﻪ اي اﺳﺖ‪ ،‬در زﻣﯿﻨﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت دﻫﯿﺪ؟‬
‫‪ -7‬در راﺑﻄﻪ ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻘﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺳﺎل ﻗﺒﻞ آﻧﭽﻪ ﻣﯿﺪاﻧﯿﺪ ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ؟‬
‫‪ -8‬روش ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻗﻀﺎوﺗﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻃﺮﯾﻘﻪ اي اﺳﺖ‪ ،‬در زﻣﯿﻨﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت دﻫﯿﺪ؟‬
‫‪ -9‬آﯾﺎ ﺑﺮاي ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﺼﺎرف ﻃﺮﯾﻘﻪ ﺧﺎﺻﯽ وﺟﻮد دارد ﯾﺎ ﭼﻄﻮر در زﻣﯿﻨﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت‬
‫دﻫﯿﺪ؟‬
‫‪ -10‬در ﺗﺨﻤﯿﻦ ﺑﻮدﺟﻪ رﺋﯿﺲ ﯾﮏ اداره ﮐﺪام ﻋﻮاﻣﻞ را ﺑﺎﯾﺴﺖ در ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫‪ -11‬ﺻﻼﺣﯿﺖ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﺳﺎﺳﯽ اﻣﺮوزي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮐﺪام ارﮔﺎن اﺳﺖ‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ؟‬
‫‪ -12‬اﻣﺘﻨﺎع از ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻮدﺟﻪ ﭼﻪ ﻣﻌﻨﯽ دارد‪ ،‬ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ؟‬
‫‪ -13‬ﻣﻔﻬﻮم ﮐﻨﺘﺮول اداري را ﺗﻮﺿﺢ دﻫﯿﺪ؟‬
‫‪ -14‬ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺧﻮد را در راﺑﻄﻪ ﺑﻪ ﮐﻨﺘﺮول ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ اﻇﻬﺎر ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ؟‬
‫‪ -15‬آﯾﺎ در ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺑﻮدﺟﻪ و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد آن وﻇﺎﯾﻒ و ﺻﻼﺣﯿﺖ وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ وزرا ﺗﻔﺎوت‬
‫دارد‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت دﻫﯿﺪ؟‬

‫‪35‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬

‫اﺻﻮل ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﻫﺪف ﮐﻠﯽ‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و آﺷﻨﺎﯾﯽ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ اﺻﻮل ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫اﻫﺪاف آﻣﻮزﺷﯽ‪ :‬در ﭘﺎﯾﺎن اﯾﻦ ﻓﺼﻞ از ﻣﺤﺼﻠﯿﻦ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯿﺮود ﮐﻪ‪:‬‬

‫ﻣﻔﻬﻮم اﺻﻞ ﺗﻮازن ﺑﻮدﺟﻪ و ﻣﻮازﻧﻪ ﺑﯿﻦ ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺨﺎرج را ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪-1‬‬
‫ﻣﻔﻬﻮم اﺻﻮل ﮐﺎﻣﻠﯿﺖ و وﺣﺪت ﺑﻮدﺟﻪ را آﻣﻮﺧﺘﻪ و ﭘﯿﺮاﻣﻮن اﺻﻞ وﺿﺎﺣﺖ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﯿﺰ‬ ‫‪-2‬‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻔﻬﻮم اﺻﻮل ﺗﺨﺼﯿﺺ ﺑﻮدﺟﻪ و ﻋﺪم ﺗﺨﺼﯿﺺ ﺑﻮدﺟﻪ را ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪-3‬‬
‫ﭘﯿﺮاﻣﻮن اﺻﻞ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ آﮔﺎﻫﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﺎﺋﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪-4‬‬

‫اﺻﻮل ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ روﺷﻦ اﺳﺖ ﻫﺮ ﻋﻠﻢ و ﻓﻦ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﻫﺎي اﺻﻮل و ﻓﺮﺿﻪ ﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽ و ﻣﻨﻄﻘﯽ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎزي ﻧﯿﺰ از اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﺴﺘﺜﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ و روي ﭘﺎﯾﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم اﺻﻮل ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺴﻤﯽ اﺳﺖ‬
‫اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ﺗﺬﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺻﻞ در ﻋﻠﻮم ﻣﺨﺘﻠﻒ داراي ﻗﺎﻃﻌﯿﺖ و ﺛﺒﺎت ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻻزﻣﻪ آن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮي اﺳﺖ اﻣﺎ در ﺑﻮدﺟﻪ اﺻﻞ ﻗﺎﻋﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺧﺎص‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ زﻣﺎﻧﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺧﺎص ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ رﻋﺎﯾﺖ ﺷﻮد‪ .‬رﻋﺎﯾﺖ اﺻﻮل ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ‬
‫اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ و ﻣﻔﯿﺪﯾﺖ آن ﮔﺮدﯾﺪه و آن را ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ )اﻓﺰار( ﻣﻮﺛﺮي در دﺳﺖ‬
‫دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺮآورده ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﻘﺎﺻﺪ و اﻫﺪاف آن ﻗﺮار ﻣﯿﺪﻫﺪ‪.‬‬

‫‪36‬‬
‫اﺻﻮل ﺑﻮدﺟﻪ در اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﺮاﮐﻨﺪه در آﺛﺎر داﻧﺸﻤﻨﺪان اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﺷﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎر‬
‫ﻧﺨﺴﺖ در ﺳﺎل ‪ 1885‬ﺗﻮﺳﻂ ﻟﯿﻮن ﺳﻪ )‪ (Leon say‬ﺗﺪوﯾﻦ و اراﯾﻪ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬از آن زﻣﺎن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‬
‫اﺻﻮل ﺟﺪﯾﺪ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ ﺑﺮ آن اﻓﺰون ﮔﺸﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ در اﯾﻨﺠﺎ از اﺻﻮﻟﯽ ﮐﻪ ﻗﺪاﻣﺖ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺷﺎن‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﻣﻬﻢ ﺗﺮ اﻧﺪ ﯾﺎدآوري ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ و در راﺑﻄﻪ ﺑﻪ اﺻﻮل ﺟﺪﯾﺪ اﯾﻦ را ﻫﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﯾﺎداور ﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﻧﻔﯽ اﺻﻮل ﻣﺘﺬﮐﺮه ﻧﺒﻮده ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﻣﺘﻤﻢ آن ﻫﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯿﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻧﺘﺸﺎر ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫اﻧﺘﺸﺎر ﺑﻮدﺟﻪ اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم را ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ و ﺑﺪون زﺣﻤﺖ و ﻣﺨﺎرج در دﺳﺘﺮس‬
‫ﻣﺮدم ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ اﺳﺎﻧﯽ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺷﺪه ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺒﺎﻟﻐﯽ ﮐﻪ در ﺟﻤﻊ ﺷﺪن آﻧﻬﺎ ﺷﺮﯾﮏ اﻧﺪ‬
‫ﭼﻄﻮر و ﺑﺮاي ﭼﻪ ﺑﻪ ﺧﺮج رﺳﺎﻧﯿﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬در ﺳﺎل ‪-1781‬م ﺑﺮاي دﻓﻌﻪ اول در ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﯾﮏ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ اﻧﺘﺸﺎر ﯾﺎﻓﺖ و ﺑﻪ اﯾﻦ ذرﯾﻌﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ اﻋﺘﻤﺎد ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدد ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺎﻟﯿﺎت از‬
‫ﻣﺪرك ﮐﺮﯾﺪت اﺧﺬ ﭘﻮل ﺑﺮاي ﺧﺰاﻧﻪ دوﻟﺖ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﮔﺮدد و ﺑﻪ اﯾﻦ ذرﯾﻌﻪ ﻣﻮازﻧﻪ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ‬
‫اﯾﺪ روي ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻈﻮر در ﺳﻮﯾﺲ در ﺳﺎل ‪ 1821‬و در اﻃﺮﯾﺶ از ﺳﺎل ‪ 1848‬اﻧﺘﺸﺎر ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻤﻞ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﯿﺮ ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ اﺳﺎس اﻧﺘﺸﺎر ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﮑﻞ ﺣﺘﻤﯽ را ﺑﻪ ﺧﻮد‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﺎﻣﻠﯿﺖ ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺨﺎرج ﭘﯿﺸﺒﯿﻨﯽ ﺷﺪه ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ را دارا ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﻋﻮاﯾﺪ و‬
‫ﻣﺨﺎرج در آن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻔﺼﻞ و ﺟﺰ وار ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ وﻇﺎﯾﻒ ﭘﻼن ﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺎﻟﯽ ﺧﻮد‬
‫را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ .‬ﺣﺴﺐ اﯾﻦ اﺻﻞ در ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻮدﺟﻪ از ﭘﺮﻧﺴﯿﺐ ﻏﯿﺮ ﺧﺎﻟﺺ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه و ﺑﻨﺎﺑﺮ آن‬
‫ﺗﻤﺎم ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺼﺎرف ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻏﯿﺮ ﺧﺎﻟﺺ در ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﺸﺎن داده ﻣﯿﺸﻮد ﺗﺎ ﯾﮏ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺟﺎﻣﻊ و‬
‫ﮐﻠﯽ را در ﻣﻮرد ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎي دوﻟﺖ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬روي اﯾﻦ اﺳﺎس ادارات ﺣﻖ ﮐﺴﺮ ﻣﺼﺎرف اﻧﺠﺎم‬
‫ﺷﺪه ﺧﻮد را از ﺟﻤﻊ ﮐﻞ درآﻣﺪ ﻫﺎي ﮐﺴﺐ ﺷﺪه ﺧﻮﯾﺶ ﻧﺪارﻧﺪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﻔﺎوت آﻧﺮا ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ‬
‫ﺑﺴﭙﺎرﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ درآﻣﺪ ﮐﺴﺐ ﺷﺪه را ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺧﺰاﻧﻪ ﻧﻤﻮده و ﻣﺨﺎرج ﺧﻮد را در ﺳﻨﺪ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺑﻨﺎً ﺗﻤﺎم ﻣﺨﺎرج ﺗﮑﻤﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﯾﺪ در ﺑﻮدﺟﻪ درج ﮔﺮدد ﺗﺎ در ﻃﯽ ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ‬
‫از اﺣﺘﯿﺎج ﻣﺨﺎرج زﯾﺎدﺗﺮ ﮐﻪ ﭘﺮداﺧﺖ آن ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ اﺟﺘﻨﺎب ﮔﺮدد‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺨﺎرﺟﯽ‬
‫‪37‬‬
‫ﮐﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﻨﯽ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺠﺒﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﯿﺚ ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺧﺎرج از ﭘﻼن ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮔﺮدد و‬
‫اﯾﻨﻬﺎ ﺗﺤﺖ ﻣﻘﺮرات ﻣﺨﺼﻮص اﺟﺮاات ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺨﺼﻮص ﻣﺮﻋﯽ اﻻﺟﺮا‬
‫ﮔﺮدد‪.‬‬
‫در ﻫﺮ ﺻﻮرت ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻗﺒﻠﯽ وزﯾﺮ ﻣﺎﻟﯿﻪ ﺿﺮوري ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وزﯾﺮ ﻣﺎﻟﯿﻪ ﻫﻢ ﻣﻮاﻓﻘﻪ ﺧﻮد را ﺗﻨﻬﺎ در‬
‫ﺻﻮرت اﺣﺘﯿﺎج ﻓﻮق اﻟﻌﺎده و ﻏﯿﺮ ﻣﺘﺮﻗﺒﻪ داده ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺨﺎرج ﺑﺎﯾﺪ در ﺗﺨﻤﯿﻨﯽ ﮔﻨﺠﺎﻧﯿﺪه‬
‫ﺷﻮد و دﻗﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﯾﺪ ﮐﻪ ﺗﺨﻤﯿﻨﯽ در ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ آﯾﻨﺪه ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻋﻮاﯾﺪي ﮐﻪ ﺗﺨﻤﯿﻦ‬
‫آن در ﺳﺎل آﯾﻨﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ ﻣﺠﺒﻮر ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺨﺎرج ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻮازن ﺑﻮدﺟﻪ )ﻣﻮازﻧﻪ ﺑﯿﻦ ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺨﺎرج(‬

‫ﻫﺪف ﻣﻬﻢ ﻣﻮازﻧﻪ ﺑﻮدﺟﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺪ ﻣﻤﮑﻦ ﻣﻮازﻧﻪ ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺨﺎرج در ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﺑﻪ ﻋﻤﻞ‬
‫آﯾﺪ‪ .‬اﮔﺮ در ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﺴﺮ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺨﺎرج آﻧﻘﺪر ﻣﻬﻢ و ﺣﯿﺎﺗﯽ‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻋﻮاﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺼﺎرف را ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ ﭘﺲ ﺗﺎ ﺣﺪ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ وﺿﻊ‬
‫ﻣﺎﻟﯿﺎت و ﭼﺸﻤﻪ ﻋﻮاﯾﺪ ﺟﺪﯾﺪ و ﯾﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﺮوض ﻣﺒﺎدرت ورزﻧﺪ ﺧﻼﺻﻪ در ﺗﻤﺎم ﻣﻮارد اﺣﺘﯿﺎط‬
‫زﯾﺎد ﻻزم و ﺣﺘﻤﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻏﺎﻟﺒﺎً در ﺑﻮدﺟﻪ ﻫﺎي ﮐﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯿﺸﻮد ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺼﺎرف ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﻌﺎدل ﻧﻤﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮔﺎﻫﯽ‬
‫ﻋﻮاﯾﺪ ﺟﺎري ﮐﻤﺘﺮ از ﻣﺼﺎرف ﺟﺎري اﺳﺖ و در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺗﻮازن ﻧﻤﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و دوﻟﺖ ﮐﺴﺮ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ دارد‪ ،‬واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ دوﻟﺖ ﺑﺎﯾﺪ در ﻻﯾﺤﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻃﺮز ﺗﺄﻣﯿﻦ اﯾﻦ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ را ﺗﻌﯿﯿﻦ و‬
‫ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﮐﻨﺪ و اﻻﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﯿﺪﻫﺪ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ ﻃﻮر اﮔﺮ ﺑﻮدﺟﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﻋﻮاﯾﺪ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺪرت اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻧﯿﺰ دوﻟﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫اﯾﻦ اﺿﺎﻓﻪ ﻋﻮاﯾﺪي را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﺿﺎﻓﻪ ﻋﻮاﯾﺪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﻗﺮوض دوﻟﺖ ﻣﯽ رﺳﺪ و اﮔﺮ دوﻟﺖ‬
‫ﻣﻘﺮوش ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻋﻮاﯾﺪ ﺣﺎﺻﻠﻪ ذﺧﯿﺮه ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﻧﯿﺰ واﻗﻊ ﻣﯿﺸﻮد ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ دوﻟﺖ ﻣﻘﺮوض‬
‫ﺑﺎﺷﺪ اﮔﺮ ﻋﻮاﯾﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﻫﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ذﺧﯿﺮه ﻣﺨﺼﻮص ﻣﻨﻈﻮر و ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً در ﮐﺸﻮر ﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﯽ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه اﺳﺘﮑﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﻋﻮاﯾﺪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ذﺧﺎﯾﺮ ﺑﺮاي ﻣﺒﺎرزه ﻋﻠﯿﻪ‬
‫ﺑﺤﺮان و ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ در دوره ﻫﺎي اﻧﺤﻄﺎط اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻨﻈﻮر ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪38‬‬
‫ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﺳﺎس ﻣﮑﻤﻠﯿﺖ ﺑﺎﯾﺪ اﺿﺎﻓﮕﯽ ﻣﺒﺎﻟﻎ از ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﺎدي ﯾﮏ ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺣﯿﺚ ﻋﻮاﯾﺪ ﻏﯿﺮ‬
‫ﻋﺎدي در ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ دوم و ﯾﺎ آﯾﻨﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﺿﺎﻓﮕﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ﺗﻘﻠﯿﻞ اﺣﺘﯿﺎج ﻗﺮوض‬
‫ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده ﺷﻮد‪.‬‬

‫وﺣﺪت ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر از اﯾﻦ اﺻﻞ در ﺑﻮدﺟﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﺑﻮدﺟﻪ در ﮐﺸﻮر ﺗﻬﯿﻪ و اﺟﺮا ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺸﮑﯿﻞ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت واﺣﺪ ﮐﻪ در آن ﺗﻤﺎم ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺨﺎرج ﺗﻤﺎﻣﯽ ادارات دوﻟﺖ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﺷﺮط‬
‫اﺳﺎﺳﯽ اﻧﺘﻈﺎر اﻗﺘﺼﺎد دوﻟﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺎس اﺗﺤﺎد ﺑﻮدﺟﻪ آﻫﺴﺘﻪ آﻫﺴﺘﻪ در ﻣﻌﺮض ﻋﻤﻞ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺎﺑﻖ اﮐﺜﺮاً اﺟﺮاي ﮐﺎرﻫﺎ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺰاﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ آﻣﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺿﺮر را داﺷﺖ ﮐﻪ در ﯾﮏ ﺟﺎ اﺿﺎﻓﮕﯽ ﭘﻮل و‬
‫در ﯾﮏ ﺟﺎي دﯾﮕﺮ ﻗﻠﺖ ﭘﻮل رخ ﻣﯽ داد و ﻫﻢ از ﻧﮕﺎه وﺿﺎﺣﺖ ﯾﮏ ﻧﮕﺎه‪ ،‬ﺻﺎف‪ ،‬ﺷﻔﺎف و واﺿﺢ‬
‫اﺟﺮاات ﻣﺎﻟﯽ را ﻣﺸﮑﻞ ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻤﻮﻣﯽ از ﻟﺤﺎظ اﺧﺘﺘﺎم و وﺿﺎﺣﺖ اﯾﻦ اﺳﺎس ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺨﺎرج در ﯾﮏ ﺗﺨﻤﯿﻨﻪ ﻣﺘﺤﺪ ﺟﺎ داده ﺷﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﭘﺮﻧﺴﯿﺐ ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫اﺗﺤﺎد ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﯾﮏ واﺣﺪ ﺑﺴﺘﻪ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺑﺪﻫﺪ از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﻫﺎي ﻓﺮﻋﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺧﺎرج از ﺑﻮدﺟﻪ واﺣﺪ اﺳﺎﺳﺎً ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪ .‬وﺣﺪت ﺑﻮدﺟﻪ ﯾﮏ ﺷﺮط اﺳﺎﺳﯽ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺘﺤﺪﯾﺖ ادارات ﻣﺎﻟﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﯾﻦ ﭘﯿﺸﺒﺮد اﺳﺎﺳﺎت ﻣﺎﻟﯽ ﻣﺘﺤﺪ و وﺿﻊ ﻣﺎﻟﯽ را ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت واﺿﺢ ﻧﺸﺎن داده و اﺟﺮاات ﻣﺎﻟﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي را ﻃﺒﻖ ﻣﺮام ﻣﻤﮑﻦ ﻣﯽ ﺳﺎزد ﻫﮑﺬا رﻋﺎﯾﺖ‬
‫اﺻﻞ وﺣﺪت ﺑﻮدﺟﻪ اﻣﮑﺎن ﻧﻈﺎرت و ﮐﻨﺘﺮول ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ را ﺑﺮ ارﻗﺎم ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه در ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺬﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺻﻞ وﺣﺪت ﺑﻮدﺟﻪ از زﻣﺮه اﺻﻮل ﮐﻼﺳﯿﮏ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻮده و‬
‫اﻣﺮوز ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي از ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﺎدي و ﯾﮏ ﺑﻮدﺟﻪ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده را ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و دﯾﮕﺮ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ اﺳﺘﺜﻨﺎء در اﺻﻞ وﺣﺪت ﺑﻮدﺟﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ رﺧﺪاد ﻫﺎي‬
‫ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ و ﯾﺎ ﻋﺪم ﺗﺤﻘﻖ درآﻣﺪ دوﻟﺖ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ در ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺼﻮب‬
‫ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﺮدد در اﯾﻦ ﺻﻮرت دوﻟﺖ ﻻﯾﺤﻪ اي را ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻻﯾﺤﻪ ﻣﺘﻤﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻬﯿﻪ و ﺑﻪ‬
‫ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫‪39‬‬
 ‫وﺿﺎﺣﺖ ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت واﺿﺢ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه و ﺧﻠﺺ و ﻣﮑﻤﻞ ﺗﺸﺮﯾﺢ داده ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ وﻇﺎﯾﻒ ﻣﺎﻟﯽ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺟﺮﯾﺎن اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺎﻟﯽ ﯾﮏ ﺳﺎل در ﺻﻮرت اﻧﺠﺎم داده ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﻮاﯾﺪ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ‬
‫ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪن آن و ﻣﺨﺎرج ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻣﺮام و اﺳﺘﻌﻤﺎل آن ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﮑﺎن ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺸﺎن دادن‬
‫ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺨﺎرج در ﯾﮏ ﺟﻤﻊ در ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ زﯾﺮا ﺑﺎ اﯾﻦ اﻋﺪاد ﺧﻠﺺ ﻧﻪ ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪه ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ و ﻧﻪ اﺟﺮاي آن ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻨﻈﯿﻢ واﺿﺢ و ﻣﺸﺮح ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ ﮐﻨﺘﺮول ﺑﻮدﺟﻪ ﮔﺮدﯾﺪه ﻫﮑﺬا و اﺣﺪ ﻫﺎي اداري‬
‫ﻣﻨﻔﺮد در راﺳﺘﺎي آن ﻣﮑﻠﻔﯿﺖ و وﺟﺎﯾﺐ ﺧﻮد را ﺑﻬﺘﺮ درك ﮐﺮده و وﻇﺎﯾﻒ ﺧﻮد را ﺑﻪ وﻗﺖ ﻻزم‬
‫ﻓﺮﺟﺎم ﻣﯽ ﺑﺨﺸﻨﺪ‪.‬‬

‫دﻗﯿﻖ ﺑﻮدن ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﺑﺮ ﻃﺒﻖ اﯾﻦ اﺻﻞ ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺼﺎرف دوﻟﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﻧﺪزاه اي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﯾﺎد در دوره‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ آﯾﻨﺪه ﺗﺤﻘﻖ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﮔﺮ اﻋﺪاد ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ و دﻗﺖ ﺗﺨﻤﯿﻦ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ در آن وﻗﺖ‬
‫از اﻫﻤﯿﺖ آن ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﺗﺨﻤﯿﻦ ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺼﺎرف دﻗﯿﻖ دوﻟﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻀﻤﯿﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫ﻣﻌﻘﻮﻟﯿﺖ ﻃﺮز اﻟﻌﻤﻞ ﻣﺎﻟﯽ دوﻟﺖ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻫﮑﺬا از ﺗﺨﻤﯿﻨﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﺧﻮش ﺑﯿﻨﺎﻧﻪ )ﺗﺨﻤﯿﻦ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻋﻮاﯾﺪ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻋﻮاﯾﺪ واﻗﻌﯽ( ﯾﺎ ﺟﻨﺒﻪ ﺑﺪﺑﯿﻨﺎﻧﻪ را دارا ﺑﺎﺷﺪ ﺟﺪاً ﺧﻮد داري ﺷﻮد ﺗﺎ از ﺗﺎﺛﯿﺮات‬
‫ﻣﻨﻔﯽ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب آن ﮐﻪ ﻧﺎﺷﯽ از ﮐﺴﺮ و ﯾﺎ ﻣﺎزاد ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺖ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺨﺼﯿﺺ ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﯾﻦ اﺻﻞ ﺗﻤﺎم ارﻗﺎم ﻣﻨﺪرج در ﺳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن وﺿﻊ و ﺗﺮﺗﯿﺒﯽ ﮐﻪ در‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ و ﺟﺪاول ﭘﯿﻮﺳﺖ ﺑﻪ آن ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮدﯾﺪه و ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ رﺳﯿﺪه و اﺟﺎزه‬
‫درﯾﺎﻓﺖ و ﭘﺮداﺧﺖ آن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬وﺻﻮل ﯾﺎ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﺎس وﺳﺎﯾﻞ ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﺑﺎﯾﺴﺖ در ﯾﮏ زﻣﺎن ﻣﻌﯿﻦ و ﺑﺮاي اﻫﺪاف ﻣﻌﯿﻦ ﺑﻪ ﮐﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﺻﻞ ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ‪ ،‬اﻧﻌﻄﺎف و ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ را ﻧﻤﯽ ﭘﺬﯾﺮد و دوﻟﺖ را ﻣﻮﻇﻒ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ را ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ رﺳﺎﻧﯿﺪه اﺟﺮا ﮐﻨﺪ‪ .‬اﺻﻞ ﺗﺨﺼﯿﺺ داراي اﺳﺘﺜﻨﺎﯾﯽ اﺳﺖ‬
‫‪40‬‬
‫ﮐﻪ از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺻﻞ اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮي ﯾﺎد ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﺻﻞ اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮي ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬دوﻟﺖ‬
‫اﺧﺘﯿﺎراﺗﯽ را ﺑﺮاي اﯾﺠﺎد ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ در اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ ﭘﯿﺪا ﻣﯿﮑﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺸﮑﻼت اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ‬
‫ﻧﺎﺷﯽ از اﺟﺮاي دﻗﯿﻖ و ﮐﺎﻣﻞ اﺻﻞ ﺗﺨﺼﯿﺺ ﺣﻞ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻋﺪم ﺗﺨﺼﯿﺺ‬
‫روي اﯾﻦ اﺻﻞ ﺗﻤﺎم ﻋﻮاﯾﺪ ﮐﻪ از ﻣﺪرك ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ ﺑﻼ ﺗﻔﺮﯾﻖ ﺗﻤﺎم ﻣﺼﺎرف از آن‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺨﺎرج ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺠﻤﻮﻋﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ ﻗﺮار دارد و ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﯽ ﺑﻪ ﻣﻮازﻧﻪ آورده ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ اﺳﺎس ﺑﻪ ﻧﺎم ﭘﺮﻧﺴﺐ ﻏﯿﺮ ﻣﺸﺨﺺ ﯾﺎد ﻣﯿﺸﻮد ‪ ،‬رﻋﺎﯾﺖ‬
‫ﻧﮑﺮدن اﺳﺎس ﭘﺮﻧﺴﺐ ﻏﯿﺮ ﻣﺸﺨﺺ ﺳﺒﺐ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺧﻮرد ﻣﻮازﻧﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد اﮔﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس‬
‫ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﻮد ﻋﻮاﯾﺪ ﺑﺮاي ﻣﺼﺎرف ﯾﮏ ﻫﺪف ﻣﻌﯿﻦ ﮐﺎﻓﯽ و ﺣﺘﯽ اﺿﺎﻓﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و دﯾﮕﺮ‬
‫ﻫﺪف ﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﺎﻃﻞ و ﻋﺪم ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻋﻮاﯾﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎره دﯾﮕﺮ ﻃﺒﻖ اﯾﻦ اﺻﻞ ﻫﯿﭻ در‬
‫آﻣﺪي ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ﻣﺼﺮف ﺧﺎص ﺗﺨﺼﯿﺺ داده ﺷﻮد و ﻫﯿﭻ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﻧﯿﺎﺑﺪ از در آﻣﺪ ﺑﺨﺼﻮص‬
‫ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺷﻮد اﯾﻦ اﺻﻞ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﻋﮑﺲ اﺻﻞ ﺗﺨﺼﯿﺺ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﺮﻋﮑﺲ ﭘﺮداﺧﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻋﻮاﯾﺪ ﻣﺨﺼﻮص و ﻣﻌﯿﻦ ﺑﺮاي‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺨﺎرج ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺮداﺧﺖ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺟﻬﺖ ﻋﻮاﯾﺪي ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﺮام ﻣﻌﯿﻦ ﭘﯿﺶ‬
‫ﺑﯿﻦ ﺷﺪه ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﮐﻪ اﯾﻦ روش ﺑﺎﯾﺪ اﺳﺎس ﻗﺮار ﻧﮕﯿﺮد‪ .‬ﻣﺮﺑﻮﻃﯿﺖ ﻋﻮاﯾﺪ ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺨﺎرج ﻣﻌﯿﻦ اﻣﮑﺎن اﻗﺘﺼﺎدي ﻧﺒﻮدن ﻣﺴﺎﯾﻞ را ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﻮدن ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﻗﺒﻼً ذﮐﺮ ﻧﻤﻮدﯾﻢ در ﺗﻤﺎم ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺟﻬﺎن ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺳﺎل ﺗﺮﺗﯿﺐ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﺪه و آن‬
‫را ﺑﺮاي ﻣﺪت ﯾﮑﺴﺎل ﻣﺤﺪود ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ارﺗﺒﺎط ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ دوران ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن‬
‫ﭼﻮﮐﺎت واﺿﺢ ﺣﺴﺎب در ﯾﮏ ﺳﺎل ﺑﻮدﺟﻮي ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮاي اﺳﺎس ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﯾﯽ ﺣﺘﻤﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ادارات از ﻣﺨﺎرج ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺷﺪه ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﺑﯿﻦ ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ ﺗﻤﺎم ﻃﺮز‬
‫اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻮدﺟﻪ در ﯾﮏ ﺳﺎل ﺑﺮاي ﻫﻤﺎن ﺳﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺮﺑﻮط آن اﺳﺖ و ﻣﻔﺎد اﯾﻦ روش در‬
‫اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺑﻮدﺟﻪ در ﻫﺮ ﺳﺎل در ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺗﺤﺖ ﻏﻮر و ﺳﻨﺠﺶ دﻗﯿﻖ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬اﺳﺎس‬

‫‪41‬‬
‫ﺳﺎﻻﻧﻪ ﯾﮏ ﺟﻨﺒﻪ ﺳﺎﺳﯽ ﻫﻢ دارد‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻪ از ﻃﺮف ﻗﻮه اﺟﺮاﺋﯿﻪ ﭘﻼن ﺳﺎزي ﻣﯿﺸﻮد ﻣﺠﺒﻮر اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ از ﻃﺮف ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺷﻮد اﺻﻞ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﻮدﺟﻪ در ﻗﺎﻧﻮن زﻣﯿﻨﻪ ﺑﺮرﺳﯽ و ﮐﻨﺘﺮول ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ آورد و اﻣﺎ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﯾﺎ ﻋﻠﺖ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻗﺮار دادن ﺑﻮدﺟﻪ در ﻧﺨﺴﺖ‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﻪ زﻣﺎن ﮐﻼﺳﯿﮏ ﻫﺎ دارد زﯾﺮا اﮐﺜﺮاً در آﻣﺪ ﻣﺮدم از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻت زراﻋﺘﯽ و‬
‫ﻣﺎﻟﺪاري ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ زﻣﺎن ﯾﮑﺴﺎﻟﻪ داﺷﺖ و ﻃﺒﻌﺎً ﻣﺎﻟﯿﺎت دوﻟﺖ ﻧﯿﺰ در ﻓﻮاﺻﻞ‬
‫ﺳﺎل ﻗﺎﺑﻞ وﺻﻮل ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد اﺻﻮل ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻮدﺟﻪ از ﻗﺒﯿﻞ اﺻﻞ اﺟﺮاﯾﯿﻮي ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬اﺻﻞ ﺻﻼﺣﯿﺖ ﺑﻮدﺟﻪ و اﺻﻞ ﻃﺮز‬
‫اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﺎم ﺑﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳﺎس ﭘﺮﻧﺴﯿﺐ اﺟﺮاﯾﻮي ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻮازي ﺑﺎ ﭘﺮوﮔﺮام ﻫﺎ‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﻧﻤﻮده و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﮐﺎﻣﻞ آن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮ ﻃﺒﻖ اﺳﺎﺳﺎت‬
‫ﺻﻼﺣﯿﺖ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻗﻮه اﺟﺮاﺋﯿﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺧﻮد در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻫﻤﭽﻨﺎن از ﺻﻼﺣﯿﺖ‬
‫ﻫﺎي ﻻزﻣﻪ ﮐﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﺎً ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺗﻮﺳﻂ آن ﻣﺪﯾﺮ ﻣﻮاﻗﻊ ﻻزم و ﺿﺮورت‬
‫ﺗﺎ ﺣﺪود ﻣﻌﯿﻦ ﺗﺼﺎﻣﯿﻢ را در ﻣﻮرد ﺑﻮدﺟﻪ اﺗﺨﺎذ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﺮ ﻃﺒﻖ اﺳﺎﺳﺎت ﻃﺮز اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎﯾﺪ‬
‫از ﯾﮏ ﻃﺮف ﺑﯿﻦ دواﯾﺮ ﻣﺎﻟﯽ ﯾﮏ ﻫﻤﮑﺎري و ﺗﻮاﻣﯿﺖ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ و از ﺟﺎﻧﺐ دﯾﮕﺮ ﯾﮏ ﻧﻮع‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺗﯽ ﺑﯿﻦ ﻗﻮه اﺟﺮاﯾﯽ و ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ از ﻃﺮﯾﻖ آن ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﻻزﻣﻪ‬
‫در ﻣﻮرد ﺑﻌﻀﯽ ﺗﻐﯿﺮات ﺗﻌﺪﯾﻼت در ارﻗﺎم و اﻋﺪاد ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎ ذﮐﺮ دﻻﯾﻞ ﻣﻘﻨﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه ﺑﺘﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻓﻮق ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ اﺻﻮل ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﺷﺪ و اﯾﻨﮏ در ﭘﺎﯾﺎن ﻫﻤﯿﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﻪ‬
‫اراﯾﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﻣﺨﺘﺼﺮي ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﭘﺮدازﯾﻢ‪.‬‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪ‬

‫اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺎﻟﯽ دوﻟﺖ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ وﻗﺘﺎً ﻓﻮﻗﺘﺎً ﻣﺴﺘﻠﺰم ﯾﮏ ﭘﻼن ﻣﺎﻟﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ‬
‫ﭘﻼن ﻋﻮاﯾﺪو ﻣﺨﺎرج ﯾﮏ ﻣﺪت ﻣﻌﯿﻦ ﻣﺘﻮﺳﻂ اﻟﻤﺪت ﻣﺜﻼً ﺳﻪ و ﯾﺎ ﭘﻨﺞ ﺳﺎل آﯾﻨﺪه ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽ‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي ﻣﺠﺎﻣﻊ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺻﻨﺪوق وﺟﻬﯽ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﺑﺮاي‬
‫ﺗﻤﻮﯾﻞ ﮐﻤﮏ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮاي ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳﺎل ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻦ ﺷﻮد ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺤﻮه‬
‫ﮐﺎري در ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﺸﻮر ﻧﯿﺰ ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪42‬‬
‫اﯾﻦ ﭘﻼن در ﭘﻬﻠﻮي ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ را ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ در ﻣﻌﺮض اﺟﺮا ﮔﺬاﺷﺘﻪ‬
‫ﻣﯿﺸﻮد و اﯾﻦ ﭘﻼن ﻣﺎﻟﯽ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻣﺪت دراز ارﺗﺒﺎط و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﻫﺎي ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ را ﺳﺒﺐ ﻣﯽ‬
‫ﮔﺮدد در ﺗﻤﺎم ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻗﺮار ﻣﻌﻤﻮل ﭘﻼن ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ در ﭘﻬﻠﻮي ﺑﻮدﺟﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﺮده ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از‬
‫ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ اول )‪ (1914‬و ﻫﻢ ﭘﻼن ﻫﺎي ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ دوم )‪ (1939‬در ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻤﺎﻟﮏ‬
‫روي ﮐﺎر آﻣﺪه ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺜﺎل ﻣﯿﺘﻮان در ﻓﺮاﻧﺴﻪ از ﭘﻼن ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﮐﻪ داراي‬
‫اﻗﺘﺼﺎد ﺿﻌﯿﻒ ﺑﻮدﻧﺪ و ﯾﺎ از ﭘﻼن ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ ﯾﻮﮔﻮﺳﻼوﯾﺎ ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺧﻄﻮط آﻫﻦ و ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ‬
‫ﻣﻌﺎدن و ﻏﯿﺮه ﻧﺎم ﺑﺮد و اﻣﺎ ﻋﻠﺖ اﺳﺎﺳﯽ روي دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﻼﻧﻬﺎي ﺑﺰرگ اﻗﺘﺼﺎدي اﻓﺰاﯾﺶ‬
‫ﺑﯿﮑﺎران ﺑﻪ ﻃﻮر ﺑﯽ ﺳﺎﺑﻘﻪ در اﺛﺮ ﺟﻨﮓ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ دوم در ﺟﻬﺎن را ﻣﯿﺘﻮان ﺑﻪ ﺷﻤﺎر آوردﮐﻪ‬
‫داﻧﺸﻤﻨﺪان را ﺑﻪ اراﯾﻪ ﻧﻈﺮﯾﺎﺗﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻣﺪاﺧﻠﻪ دوﻟﺖ و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺑﺤﺮان ﺑﯿﮑﺎري از ﻃﺮﯾﻖ‬
‫ﻃﺮح ﭘﻼﻧﻬﺎي ﻃﻮﯾﻞ اﻟﻤﺪت ﻣﺠﺒﻮر ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬اﻣﺮوز ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﯽ داﻧﯿﺪ در ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺟﻬﺖ‬
‫اﻧﮑﺸﺎف اﻗﺘﺼﺎدي ﻃﺮح ﭼﻨﺎن ﭘﻼﻧﻬﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﺻﻮرت ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد‪.‬‬

‫‪43‬‬
 ‫ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎزي ﻫﻤﺎن ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮔﺮدﯾﺪ روي ﭘﺎﯾﻪ ﻫﺎي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم اﺻﻮل ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺴﻤﯽ اﺳﺖ اﺳﺘﻮار‬
‫اﺳﺖ‪ .‬از زﻣﺮه اﺻﻮل ﻣﻬﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﯾﮑﯽ ﺗﻮازن ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺪف ﻣﻬﻢ ﻣﻮازﻧﻪ ﺑﻮدﺟﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺪ‬
‫ﻣﻤﮑﻦ ﻣﻮازﻧﻪ ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺨﺎرج در آن ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﯾﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﺻﻞ اﻧﺘﺸﺎر ﺑﻮدﺟﻪ اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم را ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ ﺑﺪون زﺣﻤﺖ و ﻣﺨﺎرج در دﺳﺘﺮس ﻣﺮدم ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺷﺪه‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ‪ .‬ﮐﺎﻣﻠﯿﺖ ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺨﺎرج ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ را دارا ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﻓﺎﻗﺪ اﯾﻦ اﺻﻞ وﻇﺎﯾﻒ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺎﻟﯽ ﺧﻮد را اﻧﺠﺎم داده ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر از اﺻﻞ وﺣﺪت در ﺑﻮدﺟﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﺑﻮدﺟﻪ در ﮐﺸﻮر ﺗﻬﯿﻪ و اﺟﺮا ﺷﻮد و ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺬﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺻﻞ وﺣﺪت ﺑﻮدﺟﻪ از زﻣﺮه اﺻﻮل‬
‫ﮐﻼﺳﯿﮏ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻮده و اﻣﺮوز ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي از ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﺎدي و ﯾﮏ ﺑﻮدﺟﻪ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده را ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯽ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬در راﺑﻄﻪ ﺑﻪ وﺿﺎﺣﺖ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﮕﺎﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت واﺿﺢ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه و ﺧﻠﺺ و‬
‫ﻣﮑﻤﻞ ﺗﺸﺮﯾﺢ داده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ اﺻﻞ دﻗﯿﻖ ﺑﻮدن ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺼﺎرف دوﻟﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازه‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﯾﺎد در دوره ﺑﻮدﺟﻪ آﯾﻨﺪه ﺗﺤﻘﻖ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﺻﻞ ﺗﺨﺼﺼﯽ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻤﺎم ارﻗﺎم ﻣﻨﺪرج در ﺳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن وﺿﻊ و ﺗﺮﺗﯿﺒﯽ ﮐﻪ در ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ و ﺟﺪاول‬
‫ﭘﯿﻮﺳﺖ ﺑﻪ آن ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮدﯾﺪه و ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ رﺳﯿﺪه وﺻﻮل ﯾﺎ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﺑﺮﺳﺪ اﺻﻞ ﺗﺨﺼﯿﺺ داراي‬
‫اﺳﺘﺜﻨﺎي اﺳﺖ ﮐﻪ از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺻﻞ اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮي ﯾﺎد ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻃﺒﻖ اﺻﻞ ﻋﺪم ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻫﯿﭻ‬
‫درآﻣﺪي ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ﻣﺼﺮف ﺧﺎص ﺗﺨﺼﯿﺺ داده ﺷﻮد و ﻫﯿﭻ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﻧﺒﺎﯾﺪ از درآﻣﺪ ﺑﺨﺼﻮص ﺗﺄﻣﯿﻦ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﺻﻞ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﻮدن ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ آﻧﺮا ﺑﺮاي ﻣﺪت ﯾﮏ ﺳﺎل ﻣﺤﺪود ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ اﻣﺎ‬
‫اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺎﻟﯽ دوﻟﺖ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ وﻗﺘﺎً ﻓﻮﻗﺘﺎ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﯾﮏ ﭘﻼن ﻣﺎﻟﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در آن ﭘﻼن‬
‫ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺨﺎرج ﯾﮏ ﻣﺪت ﻣﻌﯿﻦ ﻣﺘﻮﺳﻂ اﻟﻤﺪت ﻣﺜﻼً ﺳﻪ و ﯾﺎ ﭘﻨﺞ ﺳﺎل آﯾﻨﺪه ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪44‬‬
 ‫ﺳﻮاﻻت ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬

‫‪ -1‬ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ اﺻﻮل ﺑﻮدﺟﻪ را ﻧﺎم ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻫﺪف ﻣﻬﻢ ﻣﻮازﻧﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﺗﺸﺮﯾﺢ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬اﻧﺘﺸﺎر ﺑﻮدﺟﻪ ﭼﻪ ﻣﻔﻬﻮم را ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ؟ ﺗﺸﺮﯾﺢ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻣﻨﻈﻮر از اﺻﻞ وﺣﺪت ﺑﻮدﺟﻪ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﺑﯿﺎن ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻣﻔﻬﻮم وﺿﺎﺣﺖ ﺑﻮدﺟﻪ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﺑﯿﺎن ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﻣﻔﻬﻮم اﺻﻞ ﺗﺨﺼﯿﺺ ﺑﻮدﺟﻪ را ﺑﯿﺎن ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -7‬در راﺑﻄﻪ ﺑﻪ اﺻﻞ ﻋﺪم ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺧﻮد را اراﯾﻪ دﻫﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -8‬در راﺑﻄﻪ ﺑﻪ اﺻﻞ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﻮدن ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺨﺘﺼﺮاً ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت دﻫﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -9‬در راﺑﻄﻪ ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﯽ داﻧﯿﺪ ﺷﺮح دﻫﯿﺪ‪.‬‬

‫‪45‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬

‫ﺣﺎﻻت ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﻫﺪف ﮐﻠﯽ‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺣﺎﻻت ﺗﻮازن‪ ،‬ﻣﺎزاد و ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ و ﻧﯿﺰ ﻃﺮق‬

‫ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﺴﺮ آن‬

‫اﻫﺪاف آﻣﻮزﺷﯽ‪ :‬در ﭘﺎﯾﺎن اﯾﻦ ﻓﺼﻞ از ﻣﺤﺼﻠﯿﻦ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯿﺮود ﮐﻪ‪:‬‬

‫‪ ‬ﺑﺎ ﻣﻔﻬﻮم ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺘﻮازن‪ ،‬ﻣﺎزاد ﺑﻮدﺟﻪ و ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ آﺷﻨﺎ ﮔﺮدﻧﺪ‬
‫‪ ‬در راﺑﻄﻪ ﺑﻪ اﻧﻮاع ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ آﮔﺎﻫﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬اﺛﺮ ﻣﻨﻔﯽ ﺗﮑﺮار ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻠﯽ را ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬در راﺑﻄﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﮐﺴﺐ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‬

‫ﺗﻮازن ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﻣﯽ داﻧﯿﺪ ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﺎص از دو ﺑﺨﺶ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﻋﻮاﯾﺪ و‬
‫ﺑﺨﺶ ﻣﺼﺎرف ﺑﻮدﺟﻪ وﻗﺘﯽ ﻣﺘﻮازن ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺼﺎرف آن ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺴﺎوي ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ ﻋﻮاﯾﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺼﺎرف ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺎزاد ﺑﻮدﺟﻪ و در ﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ ﻣﺼﺎرف‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻮاﯾﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﯾﺎد ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬از ﻧﮕﺎه ﻃﺮﻓﺪاران ﻣﮑﺘﺐ ﮐﻼﺳﯿﮏ‬
‫ﮐﺴﺮ ﯾﺎ ﻣﺎزاد و ﺑﻮدﺟﻪ ﻫﺮ دو ﻣﻐﺎﯾﺮ اﺻﻞ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎزي اﺳﺖ ﮐﻪ از آن ﺑﺎﯾﺪ ﺟﺪاً ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﮔﺮدد‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺻﻮرت اﻣﺮوز ﻫﻢ ﮐﺴﺮ ﻣﺪاوم ﺑﻮدﺟﻪ ﻗﺎﺑﻞ دﻓﺎع ﻧﯿﺴﺖ و آﺛﺎر ﻣﻨﻔﯽ ﺑﺮ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻠﯽ دارد و‬
‫‪46‬‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮه دوﻟﺖ را ﺑﻪ ورﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺸﺎﻧﯿﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺗﮑﺮار ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ و اﺛﺮات ﻧﺎﮔﻮار آن را‬
‫ﺑﺎﻻي اﻗﺘﺼﺎد در ﻃﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از دو دﻫﻪ اﺧﯿﺮ در اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻮده ﻣﯿﺘﻮاﻧﯿﻢ‪.‬‬

‫ﻣﺎزاد ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﻃﻮرﯾﮑﻪ در ﻓﻮق ذﮐﺮ ﮔﺮدﯾﺪ در ﺻﻮرﺗﯿﮑﻪ ﻋﻮاﯾﺪ دوﻟﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺼﺎرف آن د رﯾﮏ دوره ﺑﻮدﺟﻮي‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺎزاد ﺑﻮدﺟﻪ ﯾﺎد ﻣﯿﺸﻮد و اﯾﻦ ﺑﻪ دو ﺻﻮرت اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﻋﻮاﯾﺪ ﻣﻮﺟﻮده ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻪ ﺷﻮد و ﻣﺼﺎرف ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﺑﺪ و دﯾﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻋﻮاﯾﺪ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺮده ﺷﺪه و‬
‫ﻣﺼﺎرف ﻣﻮﺟﻮده ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً از رﻫﮕﺬر ﻋﻤﻠﯽ ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻘﻪ ﻧﺨﺴﺖ رﺟﺤﺎن دادده‬
‫ﻣﯿﺸﻮد زﯾﺮا ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺮدن ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ و ﺗﺨﻨﯿﮑﯽ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺪف اﺳﺎﺳﯽ ﺑﻮﺟﻮد آوردن ﻣﺎزاد ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﺼﺪي ﻣﺤﺪود ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺗﻘﺎﺿﺎي اﻗﺘﺼﺎد از‬
‫ﻃﺮﯾﻖ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﺼﺎرف دوﻟﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺻﻌﻮد ﻗﯿﻤﺖ ﻫﺎ اﺳﺖ و اﻟﺒﺘﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻮرم‬
‫ﭘﻮﻟﯽ ﺷﺪﯾﺪ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﺎزاد ﺑﻮدﺟﻪ داراي ﻧﻘﺶ ﻣﻮﺛﺮي اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑﻪ ﻣﺎزاد ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﯿﺰ‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﻓﻮق اﺷﺎره ﺷﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻈﺮ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ اﮔﺮ دواﻣﺪار ﮔﺮدد و ﯾﺎ اداﻣﻪ ﯾﺎﺑﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي‬
‫آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ دوﻟﺖ ﺑﺨﺸﯽ از ﻣﻨﺎﺑﻊ را از دﺳﺘﺮس ﻣﺮدم ﺧﺎرج ﻣﯿﮑﻨﺪ ﺑﺪون آﻧﮑﻪ ﺧﻮد‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي اﻓﺰاﯾﺶ ﮐﺎراﯾﯽ از آن ﺑﻬﺮه ﮔﯿﺮد‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﮐﺎرآﯾﯽ داﻣﻦ ﻣﯽ زﻧﺪ ﭼﺮا‬
‫ﮐﻪ ﺗﻮان ﺑﺎاﻟﻘﻮه ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮔﺮدﯾﺪ ازدﯾﺎد ﻣﺼﺎرف دوﻟﺖ از ﻋﻮاﯾﺪ آن ﺑﻪ ﻧﺎم ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﯾﺎد ﻣﯿﺸﻮد ﯾﺎ در اﯾﻦ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ دوﻟﺖ ﺑﺎ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻮاﺟﻪ اﺳﺖ ‪ ،‬ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ اﻣﮑﺎن دارد دﻻﯾﻞ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ دوﻟﺖ ﻧﻘﺶ ﻓﻌﺎل اﻗﺘﺼﺎدي ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ و از رﮐﻮد‬
‫رﻫﺎﯾﯽ ﯾﺎﺑﺪ ﺑﻪ ﻣﺨﺎرج ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاري ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﯿﺎز دارد ﮐﻪ ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺑﻪ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدﻟﯽ را در اﻗﺘﺼﺎد دﺳﺘﯿﺎب ﮔﺮدد‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ‬
‫ﻧﻘﺶ ﻓﻌﺎل اﻗﺘﺼﺎدي را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ﺑﺎ ﮐﺴﺮي در ﺑﻮدﺟﻪ ﺧﻮد روﺑﺮو ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﻧﻮع‬
‫ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻧﻘﺶ ﺿﻌﯿﻒ دوﻟﺖ در اﻗﺘﺼﺎد اﺳﺖ‪ .‬ﻃﻮرﯾﮑﻪ اﺷﺎره ﺷﺪ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻮاﻣﻞ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ داردﮐﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ آن ﺣﺴﺐ ذﯾﻞ ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪47‬‬
‫‪ -1‬ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﺎﺷﯽ از اﻣﻮر اداري‪ :‬اﯾﻦ ﻧﻮع ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻏﯿﺮ ﻣﻌﻘﻮل ﺗﺮﯾﻦ ﻧﻮع ﮐﺴﺮ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﺷﯽ از ﻋﺪم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ‪ ،‬ﻧﻈﺎرت و ﮐﻨﺘﺮول ﺻﺤﺤﯿﺢ اداري ﺻﻮرت‬
‫ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد‪ .‬ﻓﻘﺪان آﻧﭽﻪ ﺑﺮﺷﻤﺮدﯾﻢ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻋﺪم ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ در ﮐﺎر و ﺣﯿﻒ و ﻣﯿﻞ ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه‬
‫در دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎي دوﻟﺘﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻞ ﻧﺎﺷﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ذﯾﻞ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .a‬ﺿﻌﻒ ﺳﺎﺧﺘﺎر اداري‪ :‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺿﻌﻒ ﺳﺎﺧﺘﺎر اداري‪ ،‬اﺧﺬ ﻋﻮاﯾﺪ ﺑﻪ ﺗﻌﻮﯾﻖ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ‬
‫ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً در ﻫﻤﻪ ﮐﺸﻮر ﻫﺎ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ اﻣﺎ در ﮐﺸﻮرﻫﺎي رو ﺑﻪ اﻧﮑﺸﺎف اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻋﻤﻮﻣﯿﺖ‬
‫دارد ﭼﻮن ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻣﺸﮑﻼت ﻣﺎﻟﯽ ﻣﺮدم ﻋﺪم ﻫﻤﮑﺎري در ﭘﺮاﺧﺖ ﻣﺎﻟﯿﻪ و ﻏﯿﺮه‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻋﻮاﯾﺪ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﻣﻌﯿﻨﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﺮس دوﻟﺖ ﻗﺮار ﻧﻤﯿﮕﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ .b‬ﻋﺪم ﺻﻼﺣﯿﺖ ﮐﺎري ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎي وﺻﻮل ﮐﻨﻨﺪه ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻫﺎ‪ :‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻘﻠﺐ‪ ،‬ﻓﺮار از‬
‫ﻣﺎﻟﯿﺎت و رﺷﻮه ﮔﯿﺮي ﺑﻪ ﻃﺮق ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺑﯿﻦ ﻣﻮدﯾﺎن ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺑﺮوز ﻣﯿﮑﻨﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﮐﻤﺘﺮ ﺷﺪن ﻣﯿﺰان واﻗﻌﯽ ﺳﻬﻢ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ دوﻟﺖ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب ﻏﻠﻂ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯿﮑﻪ ﺑﺎ وﺿﻊ اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻮﺟﻮد اﻧﻄﺒﺎق ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﮑﺬا ﯾﮏ ﮐﺴﺮ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ در ﺻﻮرت ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ ﯾﮏ ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﺎﮐﺎﻓﯽ اداري زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺮوز ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ دوﻟﺖ اﯾﻦ‬
‫ﻧﻘﯿﺼﻪ را از ﻣﯿﺎن ﺑﺮده و ﺑﻪ اﺳﺘﺨﺪام ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﺟﺪﯾﺪي ﻣﺒﺎدرت ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺗﻐﯿﯿﺮات اوﺿﺎع اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻪ ﺣﯿﺚ ﻋﻠﺖ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ‪ :‬در اﺛﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮات اوﺿﺎع اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﻣﯿﺎن ﻋﻮاﯾﺪو ﻣﺼﺎرف دوﻟﺖ از ﻣﯿﺎن ﻣﯿﺮود‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ اﻗﺘﺼﺎدي اﯾﺠﺎب ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﺑﺮدن ﻣﺼﺎرف را ﺑﻨﻤﺎﯾﺪ اﻣﮑﺎن ﺑﻠﻨﺪ رﻓﺘﻦ ﻋﻮاﯾﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﻘﺪار اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در ﻣﺮاﺣﻞ‬
‫ﺗﻨﺰﯾﻞ وﺿﻌﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎدي دوﻟﺖ ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺤﺪود ﮐﺮدن ﻣﺨﺎرج ﻣﺒﺎدرت ورزد ﺑﻠﮑﻪ در ﺑﻌﻀﯽ‬
‫ﻣﻮاﻗﻊ از ﻧﻈﺮ ﺳﯿﺎﺳﺖ اﺷﺘﻐﺎل و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ رﮐﻮد اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬دوﻟﺖ ﻣﺠﺒﻮر اﺳﺖ ﻣﺨﺎرج ﺧﻮد را‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬اﻗﻼم درآﻣﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﻋﻼوﺗﺎً در ﻣﻮاﻗﻊ ﺑﺤﺮان ﻣﻌﺎوﻧﺖ‬
‫ﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﯾﺎ ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎ و ﺗﺼﺪي ﻫﺎ ﺑﯿﮑﺎران و ﻏﯿﺮه ﻣﻨﺠﺮ‬
‫ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﺼﺎرف دوﻟﺖ ﻣﯿﮕﺮدد ﮐﻪ ﻣﻌﮑﻮﺳﺎً ﻋﻮاﯾﺪ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯿﯿﺎﺑﺪ اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت اﻗﺘﺼﺎدي ﮐﻪ‬
‫ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻮﻟﯿﺪات ﻣﻠﯽ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻋﻮاﯾﺪ دوﻟﺖ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺸﮑﻞ ﻗﺼﯿﺮ اﻟﻤﺪت را‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ و ﻧﻈﯿﺮ آن و ﮔﺎه ﺑﺮ اﺛﺮ ﺣﻮادث ﻏﯿﺮ ﻣﺘﺮﻗﺒﻪ ﻣﺜﻞ ﺳﯿﻞ و زﻟﺰﻟﻪ و‬
‫ﻏﯿﺮه اﺳﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ اي در ﻣﺎﻟﯿﻪ ﺟﺪﯾﺪ اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯿﮕﺮدد‪ .‬زﯾﺮا دوﻟﺖ ﻧﻤﯽ‬

‫‪48‬‬
‫ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻮازات ﮐﺎﻫﺶ در آﻣﺪ ﻋﻤﻮﻣﯽ دوﻟﺖ از ﻣﺼﺎرف ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﮑﺎﻫﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ وﺧﺎﻣﺖ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ وﺿﻊ اﻗﺘﺼﺎدي ﮔﺮدﯾﺪه و اﮔﺮ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﻮﻟﯽ ﺳﺎﻟﻢ درﻣﺎن ﻧﮕﺮدد ﮐﺎﻫﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫ﻣﺼﺎرف در ﺳﺎﻟﻬﺎي ﺑﻌﺪي زﯾﺎدﺗﺮ ﻣﺘﺒﺎرز ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻗﺘﺼﺎدي‪ :‬اﯾﻦ ﻧﻮع ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻋﺪم ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ‬
‫ﺑﯿﻦ ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺼﺎرف دوﻟﺖ در ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﺑﺮوز ﻣﯿﮑﻨﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻃﻮﯾﻞ اﻟﻤﺪت را‬
‫دارا اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ اﻧﻮاع دﯾﮕﺮ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﯾﺎدآوري ﮔﺮدﯾﺪ اﮐﺜﺮاً داراي ﻣﺎﻫﯿﺖ و‬
‫ﺧﺎﺻﯿﺖ ﻗﺼﯿﺮ اﻟﻤﺪت ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ وﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮوز آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﻮﻗﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻮع ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ اً‬
‫ﻣﻤﺎﻟﮏ رو ﺑﻪ اﻧﮑﺸﺎف را اﺣﺘﻮا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و در اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﺨﺎرج ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﺑﺎ‬
‫ﭘﯿﺮوي از ﺳﯿﺎت ﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻘﻮﯾﺖ زﯾﺮﺑﻨﺎﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻃﻮﯾﻞ‬
‫اﻟﻤﺪت ﺑﻪ وﻗﻮع ﻣﯽ ﭘﯿﻮﻧﺪد ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﮐﺸﻮر را از ﻣﺮاﺣﻞ اﺑﺘﺪاﯾﯽ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻪ ﻣﺮاﺣﻞ‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ وادار ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬اﮐﺜﺮاً ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻈﺮ اﻧﺪﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﻮع ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ و ﻣﻌﻘﻮﻟﺘﺮﯾﻦ‬
‫ﻧﻮع ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ آﯾﺪ ﺣﺘﯽ ﺑﺮﺧﯽ از ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﺎﺷﯽ از ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاري‬
‫ﻫﺎي ﻋﻤﺮاﻧﯽ را ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻤﯽ داﻧﻨﺪ زﯾﺮا ﻣﺨﺎرج ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاري ﻋﻤﺮاﻧﯽ را ﻣﺼﺎرف ﺗﻮﻟﯿﺪي‬
‫ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ در ﻃﻮﯾﻞ اﻟﻤﺪت ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﻣﻠﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻋﺪم ﺗﮑﺎﻓﻮي ﻋﻮاﯾﺪ‬
‫دوﻟﺖ ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ ﻣﺼﺎرف ﻋﻤﺮاﻧﯽ اﮐﺜﺮاً ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺿ ﻌﻒ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻣﺎﻟﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮري‬
‫ﮐﻪ ﺿﻌﻒ ﻗﺪرت ﻣﺎﻟﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ در اﯾﻦ ﻃﻮر ﻣﻮاﻗﻊ ﺑﻪ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﺑﺮوز ﻣﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫دوﻟﺖ ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ را از ﻃﺮﯾﻖ اﺗﺨﺎذ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﻮﻟﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي‪ ،‬ﻧﺸﺮ اﺳﻨﺎد ﻗﺮﺿﻪ‬
‫دوﻟﺘﯽ و ﻗﺮﺿﻪ از ﮐﺸﻮرﻫﺎ و ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي ﺧﻮد ﮐﺸﻮر ﺗﮑﺎﻓﻮ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺗﮑﺎﻓﻮي ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﻧﺸﺮ اﺳﻨﺎد ﻗﺮﺿﻪ در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ دارد‪ .‬اﻧﺘﺸﺎر اﯾﻦ اوراق‬
‫ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺟﻤﻊ آوري ﭘﺲ اﻧﺪازﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﻣﺮدم و ﺗﺠﻬﯿﺰ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاري ﻣﺎﻟﯽ ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ آﻧﻬﺎ را ﯾﺎري‬
‫ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﮐﻤﮏ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻤﺎﻟﮏ رو ﺑﻪ اﻧﮑﺸﺎف ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﺪم‬
‫آﮔﺎﻫﯽ ﮐﺎﻓﯽ از ﻣﺰاﯾﺎي اﺳﻨﺎد ﻗﺮﺿﻪ دوﻟﺘﯽ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻧﺎﭼﯿﺰ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ و ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻮع اﺳﻨﺎد ﻗﺮﺿﻪ اي‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮدم ﮐﻤﺘﺮ ﺧﺮﯾﺪاري ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻫﮑﺬا در ﺻﻮرت اﺣﺘﯿﺎج ﻣﺎﻟﯽ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده و ﺑﺨﺼﻮص در ﺻﻮرت‬

‫‪49‬‬
‫ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﯾﮏ ﻗﺴﻤﺖ داراﯾﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻓﺮوش ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻤﻮﯾﻞ ﺷﺪن ﮐﺴﺮ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﺻﻮرت ﺗﻤﻮﯾﻞ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ از ﻃﺮﯾﻖ اﺳﻨﺎد ﻗﺮﺿﻪ دوﻟﺘﯽ ﺗﺎﺛﯿﺮات اﻧﻔﻼﺳﯿﻮن )ﺗﻮرم( ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اي رو‬
‫ﻧﻤﺎ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮔﺮدﯾﺪ زﯾﺮا ﺗﻨﻬﺎ ﻗﻮه ﺧﺮﯾﺪ از ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ دوﻟﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ‬
‫ﭘﻮل در اﻗﺘﺼﺎد ﻧﻤﯽ ﮔﺮدد‪ .‬در ﺻﻮرت ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻗﺴﻤﺘﯽ از داراﯾﯽ دوﻟﺖ ﻧﯿﺰ ﻣﻘﺪار ﭘﻮل در اﻗﺘﺼﺎد اﻓﺰاﯾﺶ‬
‫ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ ﺑﻠﮑﻪ ﺻﺮف ﯾﮏ اﻧﺘﻘﺎل ﭘﻮل و ﯾﺎ اﻧﺘﻘﺎل ﻗﺪرت ﺧﺮﯾﺪ از ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ دوﻟﺘﯽ ﺻﻮرت ﻣﯽ‬
‫ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫در ﻣﻤﺎﻟﮏ رو ﺑﻪ اﻧﮑﺸﺎﺷﻒ ﮐﻪ ﻣﺼﺮف ﭘﺮوژه ﻫﺎي زﯾﺮﺑﻨﺎﯾﯽ و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ اﺳﺖ و‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ آن از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﻨﺎﺑﻊ داﺧﻠﯽ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﺻﻮرت ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻤﯽ آﯾﺪ‪ ،‬درﯾﺎﻓﺖ ﻗﺮﺿﻪ ﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ‬
‫ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺄﻣﯿﻦ آن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎً ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎ از ﻃﺮﯾﻖ ﻫﻤﭽﻮ ﻗﺮﺿﻪ ﻫﺎ ﺗﻤﻮﯾﻞ ﻣﯿﮕﺮدد‪ .‬ﻗﺮﺿﻪ‬
‫دوﻟﺖ از ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي و در ﺻﻮرت ﻋﺪم اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻣﺴﺎﻋﺪ اﻧﺘﺸﺎر ﭘﻮل ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي در‬
‫ﭼﻬﺎر ﭼﻮب ﻣﻘﺮرات ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از ﻃﺮق ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﻧﺸﺮ ﭘﻮل ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺻﻌﻮد ﻗﯿﻤﺖ ﻫﺎ و‬
‫ﺗﺎﺛﯿﺮات اﻧﻔﻼﺳﯿﻮﻧﯽ را در ﻗﺒﺎل دارد‪.‬‬

‫‪50‬‬
 ‫ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬

‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺗﺬﮐﺮ رﻓﺖ ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﺎص از دو ﺑﺨﺶ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﻋﻮاﯾﺪ و ﺑﺨﺶ‬
‫ﻣﺼﺎرف‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ وﻗﺘﯽ ﻣﺘﻮازن ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺼﺎرف آن ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺴﺎوي ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯿﮑﻪ‬
‫ﻋﻮاﯾﺪ دوﻟﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺼﺎرف آن در ﯾﮏ دوره ﺑﻮدﺟﻮي ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺎزاد ﺑﻮدﺟﻪ ﯾﺎد ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬

‫ازدﯾﺎد ﻣﺼﺎرف دوﻟﺖ از ﻋﻮاﯾﺪ آن ﺑﻪ ﻧﺎم ﮐﺴﺮي ﺑﻮدﺟﻪ ﯾﺎد ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ اﻣﮑﺎن دارد دﻻﯾﻞ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﺎﺷﯽ از اﻣﻮر اداري ﻏﯿﺮ ﻣﻌﻘﻮﻟﺘﺮﯾﻦ ﻧﻮع ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﺷﯽ از‬
‫ﻋﺪم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ‪ ،‬ﻧﻈﺎرت و ﮐﻨﺘﺮول ﺻﺤﯿﺢ اداري ﺻﻮرت ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات اوﺿﺎع‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻪ ﺣﯿﺚ ﻋﻠﺖ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ در اﺛﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮات اوﺿﺎع اﻗﺘﺼﺎدي ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﻣﯿﺎن ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺼﺎرف‬
‫دوﻟﺖ از ﻣﯿﺎن ﻣﯽ رود‪.‬‬
‫ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻪ ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻋﺪم ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺑﯿﻦ ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺼﺎرف دوﻟﺖ در ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﻣﺪت ﺑﺮوز ﻣﯿﮑﻨﺪ وﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻃﻮﯾﻞ اﻟﻤﺪت رادارا اﺳﺖ‪ .‬اﮐﺜﺮاً ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻈﺮ اﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﻮع ﮐﺴﺮ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ و ﻣﻌﻘﻮل ﺗﺮﯾﻦ ﻧﻮع ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯿﺮود‪ .‬دوﻟﺖ ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ را از ﻃﺮﯾﻖ‬
‫اﺗﺨﺎذ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﻮﻟﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي ﻧﺸﺮ اﺳﻨﺎد ﻗﺮﺿﻪ دوﻟﺖ و ﻗﺮﺿﻪ از ﮐﺸﻮرﻫﺎ و ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي‬
‫ﺧﻮد ﮐﺸﻮر ﺗﮑﺎﻓﻮ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺗﮑﺎﻓﻮي ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﻧﺸﺮ اﺳﻨﺎد ﻗﺮﺿﻪ در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﻧﻘﺶ‬
‫ﻣﻬﻤﯽ دارد‪ .‬ﻫﮑﺬا در ﺻﻮرت اﺣﺘﯿﺎج ﻣﺎﻟﯽ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده دوﻟﺖ ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ ﯾﮏ ﻗﺴﻤﺖ داراﯾﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻓﺮوش‬
‫ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻤﻮﯾﻞ ﺷﺪن ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﻣﻤﺎﻟﮏ رو ﺑﻪ اﻧﮑﺸﺎف درﯾﺎﻓﺖ ﻗﺮﺿﻪ ﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮﺿﻪ‬
‫دوﻟﺖ از ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي و در ﺻﻮرت ﻋﺪم ﻣﺴﺎﻋﺪ اﻧﺘﺸﺎر ﭘﻮل ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي در ﭼﻬﺎرﭼﻮب‬
‫ﻣﻘﺮرات ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از ﻃﺮق ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﻧﺸﺮ ﭘﻮل ﺻﻌﻮد ﻗﯿﻤﺖ ﻫﺎ و ﺗﺎﺛﯿﺮات اﻧﻔﻼﺳﯿﻮن را در‬
‫ﻗﺒﺎل ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬

‫‪51‬‬
 ‫ﺳﻮاﻻت ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬

‫‪ -1‬ﺑﻮدﺟﻪ ﭼﻪ وﻗﺖ ﻣﺘﻮازن ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد در زﻣﯿﻨﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت دﻫﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺎزاد ﺑﻮدﺟﻪ را ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬دواﻣﺪار ﺑﻮدن ﻣﺎزاد ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ؟ در زﻣﯿﻨﻪ روﺷﻨﯽ اﻧﺪازﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ را ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺧﻮد را در راﺑﻄﻪ ﺑﻪ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﺎﺷﯽ از اﻣﻮر اداري اراﯾﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺗﻐﯿﯿﺮات اوﺿﺎع اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻪ ﺣﯿﺚ ﻋﻠﺖ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت دﻫﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -7‬راﺟﻊ ﺑﻪ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﺎﺷﯽ از ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت دﻫﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -8‬ﮐﺪام ﻧﻮع ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ و ﻣﻌﻘﻮل ﺗﺮﯾﻦ ﻧﻮع ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺎم ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -9‬دوﻟﺖ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ را ﺑﺎ ﮐﺪام ﻃﺮﯾﻖ ﺗﮑﺎﻓﻮ ﮐﺮده ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ؟‬
‫‪ -10‬در ﻣﻤﺎﻟﮏ رو ﺑﻪ اﻧﮑﺸﺎف ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت‬
‫دﻫﯿﺪ؟‬

‫‪52‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‬

‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﻮدﺟﻪ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬

‫ﻫﺪف ﮐﻠﯽ‬

‫آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﻪ روﻧﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎزي در ﮐﺸﻮر و ﻧﻘﺶ ارﮔﺎن ﻫﺎي‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺗﺮﺗﯿﺐ و ﺗﺼﻮﯾﺐ آن‬

‫اﻫﺪاف آﻣﻮزﺷﯽ‪ :‬درﭘﺎﯾﺎن اﯾﻦ ﻓﺼﻞ از ﻣﺤﺼﻠﯿﻦ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯿﺮود ﮐﻪ‪:‬‬

‫‪ ‬ﺑﺎ ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻮدﺟﻪ در ﮐﺸﻮر آﺷﻨﺎﯾﯽ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‬

‫‪ ‬از روﻧﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎزي در ﮐﺸﻮر ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‬
‫‪ ‬ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺗﯽ را ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﻧﻈﻢ ﺑﻮدﺟﻮي ادارات دوﻟﺘﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‬
‫‪ ‬ﺑﺎ ﮐﺎر ﮐﻤﯿﺘﻪ ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﺪوﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪ آﺷﻨﺎ ﺷﻮﻧﺪ‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
‫در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﺜﻞ دﯾﮕﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻤﺎن ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً از آن‬
‫ﯾﺎدرآوري ﮔﺮدﯾﺪ ﯾﻌﻨﯽ ‪ ،‬ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺐ‪ ،‬اﺟﺮا و ﮐﻨﺘﺮول‪.‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺗﻘﻮﯾﻢ ﺑﻮدﺟﻮي در ﺳﺎل ﺑﻮدﺟﻮي از ﻃﺮف واﺣﺪ ﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻮي ﻣﻄﺎﺑﻖ‬
‫ﻧﻮرﻣﻬﺎي ﻣﻌﯿﻦ ﻣﺼﺮﻓﯽ و ﺗﺸﮑﯿﻼﺗﯽ ﺑﻪ اﺳﺎس ﺗﺤﻠﯿﻞ اﻋﺪاد و ارﻗﺎم اراﯾﻪ ﺷﺪه ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻪ ﺷﺎﺧﺺ‬
‫ﻫﺎي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه از ﻃﺮف و اﺣﺪ ﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻮي ﺗﺮﺗﯿﺐ و ﺟﻬﺖ ﻏﻮر و ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷﻤﻮﻟﯿﺖ‬
‫آن ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ دوﻟﺖ ﺑﻪ رﯾﺎﺳﺖ ﺑﻮدﺟﻪ وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ ارﺳﺎل ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪53‬‬
‫ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻮدﺟﻪ در وزارت ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻮﺳﺴﺎت ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻃﺮف ﻣﻘﺎﻣﺎت ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﻘﺎﻣﺎت‬
‫ﺑﺎﻻﯾﯽ )واﺣﺪ ﻫﺎي ﺳﻮﻣﯽ‪ ،‬واﺣﺪ ﻫﺎي دوﻣﯽ‪ ،‬واﺣﺪ ﻫﺎي اوﻟﯽ( ﺻﻮرت ﻣﯿﮕﯿﺮد‪ .‬وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﻫﺎي وزارت ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ و ﻣﻮﺳﺴﺎت را ﺗﻌﺪﯾﻞ و اﺻﻼح ﻧﻤﻮده و ﺑﻌﺪ از آن ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ را ﻃﻮري‬
‫ﺗﻮﺣﯿﺪ ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ اﺻﻞ ﺗﻮازن ﺑﻮدﺟﻪ رﻋﺎﯾﺖ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻧﻈﻢ ﺑﻮدﺟﻮي ادارات‬

‫ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﻣﯽ داﻧﯿﺪ ﻃﯽ ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﯿﺮ ﻧﻈﻢ ﺑﻮدﺟﻮي ادارات دوﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻼً از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ و ﻣﺎﻫﯿﺖ‬
‫ﻣﺮﮐﺰﯾﺖ ﺧﻮد را از دﺳﺖ داده ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻗﻮل ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﻦ در ﺷﺮوع ﺳﺎل ‪ 1381‬آﻏﺎز ﺑﻪ اﯾﺠﺎد ﺟﺪﯾﺪ‬
‫ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎزﺳﺎزي اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻓﻌﻼً ﺑﺮ ﻣﺴﺎﻋﺪت ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﺘﮑﯽ و ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﻋﺎدي از ﻋﻮاﯾﺪ داﺧﻠﯽ ﺗﻤﻮﯾﻞ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﺳﺎس اﻇﻬﺎرات ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﻦ ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﺳﺎل ‪،1381‬‬
‫رﯾﺎﺳﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﻓﺎﻗﺪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻋﺼﺮي ﺑﺮاي ﺗﺮﺗﯿﺐ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻮده و ﯾﮕﺎﻧﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﮐﻪ‬
‫در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﻫﺎي ﺣﺴﺎب ﺑﻮد‪ .‬ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻣﺼﺎرف ﺑﻮدﺟﻪ را ﮐﻤﮏ ﻋﺎﺟﻞ ﺑﺸﺮي ﺗﺸﮑﯿﻞ‬
‫ﻣﯿﺪاد‪ .‬ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﻣﻨﻈﻢ و ﭘﻼن ﺷﺪه وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ و ارﻗﺎم دﻗﯿﻖ در ﻣﻮرد ﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺎ ﻧﯿﺰ روﺷﻦ و‬
‫واﺿﺢ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻃﯽ اﯾﻦ ﻣﺪت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺟﻬﺖ اﯾﺠﺎد ﻧﻈﻢ اﻣﻮرﻣﺎﻟﯽ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ اﯾﺠﺎد ﮔﺮوپ ﻣﺸﻮرﺗﯽ ﺑﺮاي وزارت ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻃﺮح و ﺗﻄﺒﯿﻖ ﭘﺎﻟﯿﺴﯽ ﻫﺎ و ﭘﺮوﮔﺮام ﻫﺎ‬
‫ﺑﺮاي رﻓﻊ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪي ﻫﺎي ﻋﺎﺟﻞ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺎ ﮐﻤﮏ دﻫﻨﺪﮔﺎن ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺟﺮﯾﺎن ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﯿﺮ ﺑﺮاي ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت رﯾﺎﺳﺖ ﺑﻮدﺟﻪ در ﻣﻮرد‬
‫ﻣﺼﺎرف ﺗﻌﺪاد واﻗﻌﯽ ﮐﺎرﻣﻨﺪان دوﻟﺖ و ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻋﻮاﯾﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ ﺑﻬﺒﻮد ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﮐﻤﯿﺘﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ را ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ اراﯾﻪ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﻃﻮر‬
‫درﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ را ﺗﺨﺼﯿﺺ دﻫﺪ‪ .‬اﯾﻨﮏ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺎﺋﯿﺪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻓﻮق و آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺎ روﻧﺪ‬
‫ﻋﻤﻠﯽ ﺗﺪوﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪ در ﺷﺮاﯾﻂ ﻓﻌﻠﯽ‪ ،‬ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ راﭘﻮر ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺪوﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل ‪1385‬‬
‫ﻣﻌﻄﻮف ﻣﯽ دارﯾﻢ‪.‬‬

‫‪54‬‬
 ‫راﭘﻮر از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﺎ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل ‪1385‬‬
‫ﮐﺎر ﺗﺪوﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﺎدي و اﻧﮑﺸﺎﻓﯽ ﺳﺎل ‪ 1385‬ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺳﻘﻒ ﺑﻮدﺟﻪ از ﻧﯿﻤﻪ ﻣﺎه ﻗﻮس ﺳﺎل‬
‫‪ 1384‬آﻏﺎز ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﮐﻤﯿﺘﻪ ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﺪوﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻪ ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن وزارت ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯿﻪ‪،‬‬
‫اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺧﺎرﺟﻪ و رﯾﺎﺳﺖ اداره اﻣﻮر رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﺑﺮﮔﺬاري و ورﮐﺸﺎپ ﻫﺎ‪،‬‬
‫ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدات وزارت ﻫﺎ را ﺑﺮاي ﻃﺮح ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل ‪ 1385‬ﺑﺪﺳﺖ آورد‪ .‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺒﺎً اﯾﻦ ﮐﻤﯿﺘﻪ ﮐﻪ‬
‫رﯾﺎﺳﺖ آن را ﻣﻌﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ وزرت ﻣﺎﻟﯿﻪ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه داﺷﺖ ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ ﻫﺎ ﺑﺎ وزارت ﻫﺎ را از ﻧﯿﻤﻪ ﻣﺎه ﺟﺪي‬
‫آﻏﺎز و ﺣﺪود ﯾﮏ ﻣﺎه دوام ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﮐﻤﯿﺘﻪ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدات وزارت ﻫﺎ و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اوﻟﻮﯾﺖ ﻫﺎ و اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻣﺎﻟﯽ ﻗﺒﻞ از‬
‫ﻓﺮارﺳﯿﺪن ﺳﺎل ‪ 1385‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﺎدي و اﻧﮑﺸﺎﻓﯽ ﺳﺎل ‪ 1385‬را ﺗﺪوﯾﻦ و ﺑﻪ ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ‬
‫ﭘﯿﺸﮑﺶ ﮐﺮد‪ .‬ﻃﺮح ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل ‪ 1385‬ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ‪ 13‬و ‪ 15‬ﺣﻮت در ﺟﻠﺴﻪ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده ﺷﻮراي‬
‫وزﯾﺮان ﺗﻮﺳﻂ وزﯾﺮ ﻣﺎﻟﯿﻪ ﮐﺸﻮر و ﻣﻌﯿﻦ ﻣﺬﮐﻮر اراﯾﻪ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻠﺴﻪ ﺷﻮراي وزﯾﺮان ﺗﻐﯿﯿﺮات و ﺗﻌﺪﯾﻼت را در ﺑﻮدﺟﻪ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ وﻇﯿﻔﻪ‬
‫ﺳﭙﺮد ﺗﺎ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﺗﻌﺪﯾﻼت و ﺗﻐﯿﯿﺮات‪ ،‬ﻃﺮح ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻠﯽ در ﺟﻠﺴﻠﻪ ﺑﻌﺪي ﺷﻮراي‬
‫وزﯾﺮان ﭘﯿﺶ ﮐﺶ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ روز ‪ 15‬ﺣﻮت در ﺟﻠﺴﻪ ﺷﻮراي وزﯾﺮان ﭘﺲ از ﺑﺤﺚ روي‬
‫ﺗﻌﺪﯾﻼت و ﺗﻐﯿﯿﺮات ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه ﻣﻮرد ﺗﺎﺋﯿﺪ ﻗﺮر ﮔﺮﻓﺖ و ﺷﻮراي وزﯾﺮان ﺑﻪ وزرت ﻣﺎﻟﯿﻪ وﻇﯿﻔﻪ‬
‫ﺳﭙﺮد ﺗﺎ ﻃﺮح ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺟﻬﺖ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻪ ﺷﻮراي ﻣﻠﯽ ارﺳﺎل ﮔﺮدد‪.‬‬
‫در ﺟﻠﺴﻪ رﻫﻨﻤﻮد‪ ،‬ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ در ﻣﻮرد ﺑﻬﺒﻮد ﻧﻈﻢ و اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ ﻃﺒﻖ ﻣﻘﺮرات‬
‫ﺑﻮدﺟﻮي ﻣﻮرد ﺗﺎﺋﯿﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ارﮔﺎن ﻫﺎي دوﻟﺘﯽ ﻣﮑﻠﻒ ﺑﻪ ﺗﻄﺒﯿﻖ آن ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺟﻠﺴﻪ‬
‫ﻓﯿﺼﻠﻪ ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ارﮔﺎن ﻫﺎي دوﻟﺘﯽ در ﻣﺼﺎرف ﺑﻮدﺟﻮي ﺧﻮﯾﺶ ﻓﺼﻞ ﺑﺎب ﻣﻌﯿﻦ ﺷﺪه را رﻋﺎﯾﺖ‬
‫ﮐﺮده و در ﻣﺼﺎرف‪ ،‬دﻗﯿﻖ و ﻣﺤﺘﺎط ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺒﺎً ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺷﺪه ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ‪ 16‬ﺣﻮت ﻣﻄﺎﺑﻖ‬
‫ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﻣﺸﺮاﻧﻮﺟﺮﮔﻪ ﻃﯽ ﯾﮏ ﺟﻠﺴﻪ ﺗﻮﺿﯿﺤﯽ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ‪24‬‬
‫ﺣﻮت ﻣﺸﺮاﻧﻮ ﺟﺮﮔﻪ در ﺟﻠﺴﻪ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل ‪ 1385‬را ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار داد‪ .‬ﻣﺸﺮاﻧﻮﺟﺮﮔﻪ‬
‫ﭘﺲ از اﺑﺮاز ﻧﻈﺮﯾﺎت و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدات در ﻣﻮرد ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﺎدي و اﻧﮑﺸﺎﻓﯽ‪ ،‬ﻃﺮح ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل ‪ 1385‬را‬
‫ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ‪ 9‬ﺣﻤﻞ ‪ 1385‬ﺑﻪ وﻟﺴﯽ ﺟﺮﻟﻪ اراﯾﻪ ﻧﻤﻮد و ﭘﺲ از ﺑﺮرﺳﯽ وﻟﺴﯽ ﺟﺮﮔﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫‪55‬‬
‫اﻣﯿﺪ ﺑﺎ اراﯾﻪ ﮔﺰارش ﻓﻮق از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺗﺮﺗﯿﺐ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺖ و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ‬
‫روﻧﺪ آن ﺗﺼﻮري ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽ داﻧﯿﺪ اﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﻣﻮرد ﺗﺼﻮﯾﺐ‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ان وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺼﺎرف ﺗﺨﺼﯿﺺ ﯾﺎﻓﺘﻪ وزارت ﻫﺎ و واﺣﺪ ﻫﺎي‬
‫ﺑﻮدﺟﻮي را ﺑﻪ دﺳﺘﺮس ﺷﺎن ﺑﮕﺬارد ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺎ اراﯾﻪ ﮔﺰارش ﺑﺎﻻ ﻧﻘﺶ ﻗﻮه اﺟﺮاﺋﯿﻪ ﮐﻪ در‬
‫ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻮدﺟﻪ و ﻫﮑﺬا ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻪ در ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺘﺒﺎرز ﺷﺪ‪ .‬ﻫﮑﺬا ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺬﮐﺮ اﺳﺖ ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﮔﺮدﯾﺪ ﺣﯿﺜﯿﺚ ﻗﺎﻧﻮن را ﭘﯿﺪا ﻧﻤﻮده و ﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ ﻫﺎ و وزارت ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ و‬
‫ﻣﻮﺳﺴﺎت ﻣﺴﺘﻘﺒﻞ دوﻟﺘﯽ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺷﺪه ﺣﻖ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺼﺎرف را داﺷﺘﻪ و‬
‫ﺗﺨﺼﯿﺼﺎت ﻗﺎﻧﻮﻧﺎً ﻏﺮض اﺟﺮاي ﻣﺼﺎرف ﺷﺎن از ﻃﺮف رﯾﺎﺳﺖ ﺑﻮدﺟﻪ ﺻﺎدر ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺨﺼﯿﺼﺎت ﻓﻮق ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ ﻫﺎ ‪ ،‬وزارت ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﻮدﺟﻪ ﺧﻮد را ﺗﻄﺒﯿﻖ و اﺟﺮا ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻨﺘﺮول ﺑﻮدﺟﻪ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن از وﻇﺎﯾﻒ ﻣﻬﻢ و اﺳﺎﺳﯽ رﯾﺎﺳﺖ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻮده و اﯾﻦ رﯾﺎﺳﺖ ﯾﮑﯽ از‬
‫رﯾﺎﺳﺖ ﻫﺎي ﮐﻠﯿﺪي وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﺗﻄﺒﯿﻖ و ﺑﺮرﺳﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ‬
‫دوﻟﺖ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دارد‪ .‬ﺑﻪ اﺳﺎس اﻇﻬﺎرات ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﻦ اﯾﻦ رﯾﺎﺳﺖ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻗﺒﻞ رﯾﺎﺳﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺗﻄﺒﯿﻖ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﺎدي و اﻧﮑﺸﺎﻓﯽ را ﮐﻪ ﭼﻨﺪان ﻣﺤﺴﻮس ﻧﺒﻮده ﺑﻪ ﻋﻬﺪه داﺷﺖ‬
‫)ﺑﻮدﺟﻪ اﻧﮑﺸﺎﻓﯽ آن وﻗﺖ از ﻋﻮاﯾﺪ داﺧﻠﯽ ﺗﻤﻮﯾﻞ ﻣﯿﮕﺮدﯾﺪ( ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از روي ﮐﺎر آﻣﺪن اداره ﻣﻮﻗﺖ‬
‫دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﻄﺢ ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎً از ﮐﻤﮏ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ‬
‫ﺗﻤﻮﯾﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻫﺎي اﯾﻦ رﯾﺎﺳﺖ ﻧﯿﺰ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻃﻮرﯾﮑﻪ اﻧﺴﺠﺎم ﮐﻤﮏ ﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺟﺰء‬
‫ﻻﯾﺤﻪ وﻇﺎﯾﻒ اﯾﻦ رﯾﺎﺳﺖ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﺧﯿﺮ ﯾﮏ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﯾﺎدآوري ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﺎده ﺑﯿﺴﺖ و ﻫﻔﺘﻢ ﻗﺎﻧﻮن اﻣﻮر ﻣﺎﻟﯽ و‬
‫ﻣﺼﺎرف ﻋﺎﻣﻪ ﺳﺎل ‪ 1384‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳﺎﻟﻪ اﻧﮑﺸﺎف‪ ،‬اﻣﻨﯿﺖ و ﺳﺎﺧﺘﺎر‬
‫اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻠﯽ ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮔﺮدﯾﺪه ﺣﺎوي ﻣﺴﺎﯾﻞ و ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻮي ﺣﺪاﻗﻞ دو ﺳﺎل ﻣﺎ ﺑﻌﺪ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺣﺴﺐ ﻣﺎده ﺑﯿﺴﺖ و ﻫﺸﺘﻢ ﻫﻤﯿﻦ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻠﯽ و‬
‫ﻃﺮح ﻫﺎي اﻧﮑﺸﺎﻓﯽ‪ ،‬ﻋﻮاﯾﺪ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮس و ﻣﺼﺎرف ﻣﺠﻤﻮﻋﯽ دوﻟﺖ را ﺑﺮاي ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ آﯾﻨﺪه‬
‫ﺗﺨﻤﯿﻦ و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن اداره اﻣﻮر ﻣﺎﻟﯽ و ﻣﺼﺎرف ﻋﺎﻣﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ داﺧﻞ ‪ 9‬ﻓﺼﻞ و ‪ 65‬ﻣﺎده ﺗﺼﻮﯾﺐ و ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ‬
‫‪ 1384/6/5‬ﺗﻮﺷﯿﺢ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ آن ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ و ﻣﻨﻈﻮري ﺑﻮدﺟﻪ و ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ آن ﺑﻪ‬

‫‪56‬‬
‫اﺟﺮاات در ﻣﻮرد ﺻﻼﺣﯿﺖ ﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻮي و ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ آن ﺑﻪ ﻃﺮز ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺑﻮدﺟﻪ اﺧﺘﺼﺎص‬
‫ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻓﺰون ﺑﺮ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺤﺘﻮاي اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﺼﻠﯿﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‬
‫زﯾﺮا ﺑﺎ اﻧﻔﺎذ اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻮرخ ﺳﺎل ‪ 1362‬و ﺳﺎﯾﺮ اﺣﮑﺎم ﻣﻐﺎﯾﺮ آن ﻣﻠﻐﯽ ﻗﺮار داده‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‬

‫در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﺜﻞ ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺣﻠﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺐ ‪ ،‬اﺟﺮا و‬
‫ﮐﻨﺘﺮول اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ از ﻃﺮف واﺣﺪ ﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻮي ﺗﺮﺗﯿﺐ و ﺟﻬﺖ ﺷﻤﻮﻟﯿﺖ آن ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ دوﻟﺖ‬
‫ﺑﻪ رﯾﺎﺳﺖ ﺑﻮدﺟﻪ وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ ارﺳﺎل ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻫﺎي وزارت ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ را ﺗﻌﺪﯾﻞ‬
‫و اﺻﻼح و ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ را ﺑﻪ اﺳﺎس اﺻﻞ ﺗﻮازن ﺗﻮﺣﯿﺪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻈﻢ ﺑﻮدﺟﻮي ادارات دوﻟﺘﯽ ﺑﻪ ﻗﻮل ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﻦ از ﺳﺎل ‪ 1381‬آﻏﺎز ﺑﻪ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻤﯿﺘﻪ‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﺪوﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺧﺎرﺟﻪ و رﯾﺎﺳﺖ اﻣﻮر رﯾﺎﺳﺖ‬
‫ﺟﻤﻬﻮري ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺬﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺣﯿﺜﯿﺖ ﻗﺎﻧﻮن را ﭘﯿﺪا ﻧﻤﻮده و ﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ‬
‫ﻫﺎ و وزارت ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺷﺪه ﺣﻖ اﺳﺘﻔﺎده را ﻗﺎﻧﻮﻧﺎًٌ ﭘﯿﺪا ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻨﺘﺮول ﺑﻮدﺟﻪ در ﮐﺸﻮر از وﻇﺎﯾﻒ ﻣﻬﻢ و اﺳﺎﺳﯽ رﯾﺎﺳﺖ ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﮑﺬا ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﺎده ﺑﯿﺴﺖ‬
‫و ﻫﻔﺘﻢ ﻗﺎﻧﻮن اﻣﻮر ﻣﺎﻟﯽ و ﻣﺼﺎرف ﻋﺎﻣﻪ ﺳﺎل ‪ 1384‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳﺎﻟﻪ‬
‫اﻧﮑﺸﺎف‪ ،‬اﻣﻨﯿﺖ و ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻠﯽ ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮔﺮدﯾﺪه ﺣﺎوي ﻣﺴﺎﯾﻞ و ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت‬
‫ﺑﻮدﺟﻮي ﺣﺪاﻗﻞ دو ﺳﺎل ﻣﺎ ﺑﻌﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻗﺎﻧﻮن اداره اﻣﻮر ﻣﺎﻟﯽ و ﻣﺼﺎرف ﻋﺎﻣﻪ ﺑﻪ داﺧﻞ ‪ 9‬ﻓﺼﻞ‬
‫و ‪ 65‬ﻣﺎده ﺗﺼﻮﯾﺐ و ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ‪ 1386/6/5‬ﺗﻮﺷﯿﺢ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎ اﻧﻔﺎذ آن ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻮرخ‬
‫‪ 1362‬و ﺳﺎﯾﺮ اﺣﮑﺎم ﻣﻐﺎﯾﺮ آن ﻣﻠﻐﯽ ﻗﺮار داده ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪57‬‬
 ‫ﺳﻮاﻻت ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‬

‫‪ -1‬در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺳﺖ؟ از آن ﻫﺎ ﻧﺎم ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻧﻈﻢ ﺑﻮدﺟﻮي ادارات در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در اﯾﻦ اواﺧﺮ از ﮐﺪام ﺳﺎل آﻏﺎز ﺑﻪ اﯾﺠﺎد ﺟﺪﯾﺪ‬
‫ﻧﻤﻮده؟ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت دﻫﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﮐﻤﯿﺘﻪ ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﺪوﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﮐﺪام ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﮔﺎن در ﺳﺎل ‪ 1384‬ﺑﻮده اﺳﺖ‬
‫در زﻣﯿﻨﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت دﻫﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﮐﻨﺘﺮول ﺑﻮدﺟﻪ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن از وﻇﺎﯾﻒ ﮐﺪام ﯾﮏ از ارﮔﺎن ﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯿﺮود ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت‬
‫دﻫﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬در راﺑﻄﻪ ﺑﻪ وﻇﺎﯾﻒ رﯾﺎﺳﺖ ﺑﻮدﺟﻪ ﭼﻪ ﻣﯽ داﻧﯿﺪ؟ ﺑﯿﺎن ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﺎﻧﻮن اﻣﻮر ﻣﺎﻟﯽ و ﻣﺼﺎرف ﻋﺎﻣﻪ ﺳﺎل ‪ 1384‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﭼﻨﺪ‬
‫ﺳﺎﻟﻪ ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯽ ﮔﺮدد ؟‬
‫‪ -7‬ﻗﺎﻧﻮن اداره اﻣﻮر ﻣﺎﻟﯽ و ﻣﺼﺎرف ﻋﺎﻣﻪ ﺳﺎل ‪ 1384‬ﺣﺎوي ﭼﻨﺪ ﻓﺼﻞ و ﭼﻨﺪ ﻣﺎده اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت دﻫﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -8‬آﯾﺎ ﺑﺎ اﻧﻔﺎذ ﻗﺎﻧﻮن اداره اﻣﻮر ﻣﺎﻟﯽ و ﻣﺼﺎرف ﻋﺎﻣﻪ ‪ 1384‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻮرخ ‪ 1362‬ﻧﯿﺰ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮا اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت دﻫﯿﺪ‪.‬‬

‫‪58‬‬
‫رﯾﺎﺳﺖ اﻧﮑﺸﺎف ﻧﺼﺎب ﺗﻌﻠﯿﻤﯽ ﻣﻌﯿﻨﯿﺖ ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت ﺗﺨﻨﯿﮑﯽ و ﻣﺴﻠﮑﯽ وزارت ﻣﻌﺎرف ﺑﺎ درك‬
‫ﺿﺮورت ﻣﺒﺮم و ﻋﯿﻨﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﻪ در ﻋﺮﺻﻪ ﮐﺘﺐ درﺳﯽ ﻣﺤﺼﻠﯿﻦ و ﺷﺎﮔﺮدان رﺷﺘﻪ ﻫﺎي‬
‫ﺗﺨﻨﯿﮑﯽ و ﻣﺴﻠﮑﯽ داﺷﺘﻪ و دارد‪ ،‬ﺑﺎر ﻧﺨﺴﺖ ﺗﺼﻤﯿﻢ اﺗﺨﺎذ ﻧﻤﻮده ﮐﻪ اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻻي ﭘﻼﻧﻬﺎي ﺗﻌﻠﯿﻤﯽ‬
‫و ﻣﻔﺮدات درﺳﯽ ﺑﺎزﻧﮕﺮي ﻧﻤﻮده و ﻣﺘﻌﺎﻗﺒﺎً در ﺑﺨﺶ ﺗﺎﻟﯿﻒ ﮐﺘﺐ درﺳﯽ ﺑﺮاي ﺷﺎﮔﺮدان و‬
‫ﻣﺤﺼﻠﯿﻦ ﻣﺒﺎدرت ورزد‪ .‬ﺑﻪ ﻓﻀﻞ و ﻣﺮﺣﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ )ج( و ﭘﺎﯾﻤﺮدي و ﻫﻤﺖ اﺳﺘﺎدان ﺑﺨﺶ اداره و‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري‪ ،‬ﮐﺘﺐ درﺳﯽ اداره و ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺗﺎﻟﯿﻒ ﺷﺪه ﺗﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر راﯾﮕﺎن در اﺧﺘﯿﺎر ﺷﺎﮔﺮدان و‬
‫ﻣﺤﺼﻼن ﻗﺮار داده ﺷﻮد‪.‬‬
‫از ﻫﻤﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن و ﻋﻼﻗﻤﻨﺪان ﻋﻠﻢ و ﻣﻌﺮﻓﺖ ﮐﺸﻮر ﭘﺮ اﻓﺘﺨﺎر اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬اﺳﺘﺎدان ﻣﮑﺎﺗﺐ اداره‬
‫و ﺣﺴﺎﺑﺪاري‪ ،‬ﺷﺎﮔﺮدان ارﺟﻤﻨﺪ و ﻣﺘﺨﺼﺼﯿﻦ اﻣﻮر ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت ﺗﺨﻨﯿﮑﯽ و ﻣﺴﻠﮑﯽ و ﺳﺎﯾﺮ‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان‪ ،‬ﺻﻤﯿﻤﺎﻧﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﯾﻦ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ ﮐﻪ ﺑﺎر ﻧﺨﺴﺖ از ﻃﺮف اﺳﺘﺎدان و‬
‫اﻋﻀﺎي ﻣﺴﻠﮑﯽ رﺷﺘﻪ اداره و ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺗﺎﻟﯿﻒ و ﺗﺪوﯾﻦ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﻮرد ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ‬
‫و ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬ﺗﺨﻨﯿﮑﯽ و ﻣﺴﻠﮑﯽ و ﻋﻠﯽ اﻟﺨﺼﻮص اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت اﻣﻼﯾﯽ و اﻧﺸﺎﯾﯽ آن ﻫﺮﮔﺎه‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎ را راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ در آﯾﻨﺪه ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ از اﯾﻦ ﺑﻬﺘﺮ و ﺧﻮﺑﺘﺮ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻔﯿﺪ و‬
‫ارزﻧﺪه را در اﯾﻦ رﺷﺘﻪ و ﺳﺎﯾﺮ رﺷﺘﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺎﮔﺮدان ارﺟﻤﻨﺪ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎن از ﺷﺎﮔﺮدان و ﻣﺤﺼﻼن ﻋﺰﯾﺰ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﺋﯿﻢ ﺗﺎ در وﻗﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ‬
‫ﮐﺘﺎب ﻫﺎ ﻣﺸﮑﻼت اﻗﺘﺼﺎدي و ﻓﻘﺮ و ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﯽ ﮐﺸﻮر را در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ و در ﺣﻔﻆ و‬
‫ﻧﮕﻬﺪاﺷﺖ ﮐﺘﺎب ﻫﺎ ﺳﻌﯽ ﺑﻪ ﺧﺮج دﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻋﺪة ﺑﯿﺸﺘﺮي از ﺷﺎﮔﺮدان و ﻣﺤﺼﻼن‬
‫ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫آدرس‪ :‬وزارت ﻣﻌﺎرف ‪ -‬ﻣﻌﯿﻨﯿﺖ ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت ﺗﺨﻨﯿﮑﯽ و ﻣﺴﻠﮑﯽ‪ -‬رﯾﺎﺳﺖ اﻧﮑﺸﺎف ﻧﺼﺎب ﺗﻌﻠﯿﻤﯽ ‪-‬‬
‫ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺗﺎﻟﯿﻒ ﮐﺘﺐ و ﺗﻬﯿﻪ ﻣﻮاد ﻣﻤﺪ درﺳﯽ‪.‬‬

‫‪59‬‬
 ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺎﺧﺬ‬

‫‪ -1‬ﻣﻨﭽﻮﻟﯽ ‪ ،‬ژﻧﯿﻮ )‪ (1314‬ﻃﺮز ﺟﺪﯾﺪ ﺗﺸﮑﯿﻼت دواﯾﺮ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ‪ ،‬ﻣﻄﺒﻌﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮐﺎﺑﻞ‬
‫‪ -2‬ﺗﻮﮐﻠﯽ‪ ،‬اﺣﻤﺪ )‪ (1385‬ﻣﺎﻟﯿﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﻤﺖ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‬
‫‪ -3‬ﻣﻬﻨﺪس اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ‪ (1385)،‬ﻣﺎﻟﯿﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻋﺎﻟﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاري‪ ،‬ﺗﻬﺮان‬
‫‪ -4‬اﺣﻤﺪي ‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﻣﺤﻤﺪ )‪ (1382‬اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰي‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻧﻮر ﻋﻠﻢ ‪ ،‬ﻫﻤﺪان‬
‫‪ -5‬ﺣﻘﺎﯾﻘﯽ ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﷲ )‪ (1384‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺑﻮﺟﻪ ‪ ،‬ﻓﺎﮐﻮﻟﺘﻪ اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﮐﺎﺑﻞ‬
‫‪ -6‬وزارت ﻋﺪﻟﯿﻪ )‪ (1384‬ﻗﺎﻧﻮن اﻣﻮر ﻣﺎﻟﯽ و ﻣﺼﺎرف ﻋﺎﻣﻪ ﮐﺎﺑﻞ‬
‫‪ -7‬وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ )‪ (1383‬ﭘﺮوﮔﺮام اﻣﻮزﺷﯽ ﻃﺮز اﺟﺮات ﻋﻤﻠﯽ در واﺣﺪ ﻫﺎي اوﻟﯽ ﺑﻮدﺟﻮي‬
‫‪ -8‬رﻧﮕﺮﯾﺰ ﺣﺴﻦ و دﯾﮕﺮان )‪ (1383‬دوﻟﺖ و ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰي ﻧﻮﯾﻦ دوﻟﺘﯽ‪ ،‬اﯾﺮان‬
‫‪ -9‬ﻟﮑﭽﺮﻧﻮت ﻫﺎ و ﻣﻮاد ﻣﻮﺟﻮد در دﯾﭙﺎرﺗﻤﻨﺖ ﺑﻮدﺟﻪ اﻧﺴﺘﯿﺘﻮت اداره و ﺣﺴﺎﺑﺪاري‬
‫‪ -10‬ﮔﺰارش از واﺣﺪ ﭘﺎﻟﯿﺴﯽ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ و راﭘﻮر دﻫﯽ وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ‬

‫‪60‬‬