Republic of the Philippines

Department of Education
Region XI 12
NDC Tagum Foundation Incorporated
Apokon Road, Tagum City

FILIPINO
Worksheets sa Ikalawang Linggo
MGA PRAKTIKAL NA SULATIN SA LOOB
AT LABAS NG AKADEMIKONG LARANG
Aralin 1 Pagsulat ng Tala sa May-akda o
Bionote

Kagawaran ng Edukasyon ● Republika ng Pilipinas

Pangalan: Iskor:

Grado&Seksyon:

TOPIKO: Pagsulat ng Tala sa May-akda o Bionote

PAHINA: Pahina 2-6
Magsimula

Sumulat ng isang talata tungkol sa iyong sarili. Isipin kung anong mga impormasyon ang mahalagang
ibahagi sa iba. Gumupit ng isang litratong sa tingin mo ay nagpapakita ng iyong mga katangian at ilagay sa gilid
ng talata. Isulat ang talata sa kahon sa ibaba.

Talakay sa Paksa
Ano ang tala sa may-akda?

Mahalagang kasanayan ang pagsulat ng tala sa may-akda o bionote. Ito’y pinaikling nuod ng mga
tagumpay, kakayahan, edukasyong natamo, publikasyon at mga pagsasanay na taglay ng isang may-akda.
Karaniwan itong nakasulat sa ikatlong panauhan. Kadalasan itong hinihiling sa sumusunod na mga
pagkakataon:
 Pagpapasa ng artikulo o pananaliksik sa dyornal o antolohiya
 Pagpapasa ng aplikasyon sa [alihan o workshop
 Pagpapakilala ng sarili sa website o sa isang blog
 Panimulang pagpapakilala ng aplikante sa isang posisyon o scholarship
 Tala ng emcee upang ipakilala ang isang tagapagsalita o panauhing pandangal
 Pagpapakilala ng may-akda, editor o iskolar na ilalathala sa huling bahagi ng kaniyang aklat o anumang
publikasyon
 Bilang maikling impormasyon upang magsilbing gabay sa mga mananaliksik

Dahil ang tala sa may-akda ay isang buod, mahalagang piliin ng may-akda ang pinakamahalagang bahagi
mula sa kaniyang biodata o curriculum vitae. Hindi ito pagbubuhat ng sariling bangko o pagyayabang.
Kinakailangan ito upang makilala ng mga mambabasa ang kakayahan ng manunulat.

Bukod sa pagpili ng mga bahagi, kinakailangan ding may kaugnayanang mga impormasyon sa bionote sa
paksaing taglay ng isang publikasyon. Halimbawa, kung susulat ng bionote para sa isang dyornal kaugnay ng
sining at humanidades, mahalagang tukuyin ang mga datos na may kaugnayan sa nasabing larang ng pag-
aaral. Kung ang aklat naman ay may kinalaman sa ekolohiya, mahalagang tukuyin ng may-akda ang kaniyang
kaugnayan sa usapin ng pangangalaga sa kapaligiran. Dahil dito, hindi na mahalagang tukuyin ang mga
impormasyon kung saan nag-aaral ng pre-school hanggal hayskul ang isang manunulat. Hindi na rin
mahalagang sabihin na nakakuha siya ng Loyalty Award o kaya ay Best in Poster Making Contest noong nasa
ikalawang taon sa mataas na paaralan.

Dalawang uri ng tala sa may-akda

May dalawang uri ng tala sa may-akda na kadalasang hinihingi sa akademya at mga publikasyon. Una at
ang pinakakaraniwan ay ang maikling tala para sa mga dyornal at antolohiya. Tandaan dapat ay maikli ito
ngunit siksik sa impormasyon. Hindi na kailangang banggitin ng may-akda ang mga tala na walang kaugnayan
sa tema at paksain ng dyornal o antolohiya.

Pansinin ang halimbawa ng tala sa may-akda na nailathala sa Bumasa at Lumaya 2: A Sourcebook on

Children’s Literature in the Philippines (Anvil Publishing, Inc., 2016):

Si Carla M. Pacis ay manunulat ng mga aklat pambata at mga kuwentong pangkabataan na ang
ilang akda ay nagwagi sa National Book Award, Carlos Palanca Memorial Awards for Literature at
sa PBBY Salanga Prize. Siya rin ay full time na propesor sa Departamento ng Panitikan sa De La
Salle University-Maynila at tagapagtatag ng Kwentista ng mga Tsikiting (KUTING), at council
member ng National Council for Children’s Television.
 Maikli ngunit hitik sa impormasyon ang tala ni Prop. Pacis. Dagdag pa, ang nilalaman ng kaniyang bionote
ay may direktang kaugnayan sa nilalaman ng nasabing aklat.

Bilang gabay, kadalasang nilalaman ng maikling tala ang sumusunod:

 Pangalan
 Pangunahing trabaho ng may-akda
 Edukasyong natanggap ng may-akda (antas batsilyer hanggang antas ng gradwado)
 Mga akademikong karangalan gaya ng Latin honors (cum laude hanggang summa cum laude), Best Thesis
o scholarship na natamo dahil sa pinansyal na kalagayan)
 Mga premyo o gantimpalang natamon na may kinalaman sa paksain ng dyornal o antolohiya
 Dagdag na trabaho ng isang may-akda bukod sa kaniyang pangunahing posisyon (kailangang tukuyin ang
posisyon at institusyon kinabibilangan)
 Organisasyon kinabibilangan
 Mga tungkulin sa pamahalaan o komunidad
 Kasalukuyang proyekto
 Mga detalye sa pakikipag-ugnayan gaya ng e-mail address (kung kinakailangan)

Pangalawang uri ng tala sa may-akda ay ang mahalagang uri nito. Kadalan, ito ay isinusulat bilang
prosang bersiyon ng isang curriculum vitae. Mahahabang bionote ang kadalasang ginagamit ni Ligaya Tiamson-
Rubin, may-akda ng maraming aklat tungkol sa Angono at isang Professor Emeritus sa Unibersidad ng Pilipinas.
Aniya, mahalaga ang mahahabang bionote upang may sangguniang mapagkukunan ang mga iskolar at
mananaliksik kaugnay sa kaniyang buhay at tagumpay. Binubuo ito ng dalawa hanggang walong pahina at
doble espasyo. Isinasagawa ang ganitong uri ng bionote para sa sumusunod:

 Entri sa ensiklopedya
 Entri sa aklat ng impormasyon gaya ng Buhay ng mga Manunulat sa Pilipinas
 Tala sa aklat ng pangunahing manunulat o editor
 Tala para sa mga hurado ng isang lifetime achievement award
 Tala para sa administrador ng paaralan
 Narito ang halimbawa ng mahabang bionote ng Pambansang Alagad ng Sining na si Dr. Bienvenido
Lumbera na hinango mula sa maraming sanggunian gaya ng Internet at kaniyang bionote sa mga aklat:

Nagtapos si Bienvenido Lumbera ng Pamamahayag sa Unibersidad ng Santo Tomas noong 1950

at ng Comparative Literature sa Indiana University noong 1967. Nagturo siya ng Panitikan,
Araling Pilipino at Malikhaing Pagsulat sa Pamantasang Ateneo de Maynila, Pamantasang De La
Salle-Maynila, Univeridad ng Pilipinas at sa Unibersidad ng santo Tomas. Inatasan siya bilang
panauhing-propesor ng Araling Pilipino sa Araling Panlabas ng Pamantasang Osaka sa Japan
mula 1985 hanggang 1988 at kauna-unahang resident scholar sa Pamantasan ng Hawaii sa
Manoa.

Sa kalagitnaan ng Batas Militar, humawak si Lumbera ng isang malikhaing proyekto. Nagsimula

siyang sumulat ng mga libreto para sa teatrong pangmusika. Sa simula pa lamang, humiling ang
Kapisanan ng Teatrong Pang-edukasyon ng Pilipinas (PETA) sa kaniya na lumikha ng
pangmusikang Nasa Puso ang Amerika mula kay Carlos Bulosan. Sa huli, lumikha si Lumbera ng
mga dramang pangmusika na may mataas na karangalan tulad ng Mga Kuwento ng Manuvu;
Rama, Hari: Bayani; Noli Me Tangere: Pangmusika; at Hibik at Himagsikan nina Victoria Laktaw.
Ang Sa Sariling Bayan: Apat na Dulang May Musika, isang antolohiya ng dramang pangmusika ni
Lumbera, ay inilathala ng De La Salle University Publishing House noong 2004. Nakapag-akda rin
si Lumbera ng mga aklat, antolohiya at mga aklat-bayan tulad ng mga Muling Pagsusuri;
Paghahanda sa Pagtuturo; Panitikan ng Pilipinas: Isang Kasaysayan at Antolohiya; Pagsusulat
ng mga Pilipino: Panitikang Pilipino mula sa mga Rehiyon; at Paano Magbasa ng Panitikang
Filipino: Mga Babasahing Pangkolehiyo.

Nakatanggap din siya ng mga gawad na na kumikilala sa kaniyang ambag sa Pilipinong panitikan,
tulad ng Gawad Palanca para sa Panitikan (1975); Gawad Ramon Magsaysay para sa
Pamamahayag, Panitikan at Malikhaing Sining Pangkomunikason (1993); mga Gawad Pambansa
sa Aklat mula sa Pangkat ng mga Tagapuna ng Maynila; Parangal na Pampanitikang Sentenyal ng
Pilipinas (1998); at Sanghayang Sentenyal ng Sentrong Pangkultura ng Pilipinas para sa Sining
(1999).

Siya ay naging patnugot ng Sanghaya (Pambansang Komisyon sa Sining at Kultura), Propesor sa

Kagawaran ng Ingles sa Paaralan ng Katuruang Pantao ng Pamantasang Ateneo de Manila,
Propesor na Emeritus sa Departamento ng Filipino at Panitikan ng Pilipnas , Dalubhasaan ng

Gayong mahaba ang ganitong tala sa may-akda, hindi ibig sabihin na kailangang magsayang ng espasyo sa
pamamagitan ng paglalagay ng mga tala na walang kabuluhan. Mahaba lamang ang uring ito dahil nakatala
rito ang mga tiyak na impormasyon gaya ng sumusunod:

 Kasalukuyang posisyon sa trabaho

 Mga tala ukol sa kasalukuyang trabaho
 Mga pamagat ng naisulat na aklat, artikulo o kaugnay na akda tulad ng mga sining-biswal, pelikula at
pagtatanghal
 Mga listahan ng parangal na natanggap
 Tala sa pinag-aralan o edukasyon gaya ng digring natamo at kung saan ito natanggap
 Mga natanggap na Itraining Iat nasalihang palihan
 Mga posisyon o karanasan sa propesyon o trabaho
 Mga kasalukuyang proyekto
 Mga gawain sa pamayanan o sa bayan
 Mga gawain sa samahan o organisasyon

Mga Dapat Tandaan

 Kinakailangang siksik at malaman sa impormasyon ang isang tala sa may-akda o bionote.
 Kinakailangang pangalan ang simula nito. Nagsisimula ang bionote sa pangalan ng taong tinutukoy nito.
 Nakasulat ito sa ikatlong panauhan
 Mahalagang may kaugnayan ang nilalaman ng isang bionote sa paksain ng isang publikasyon
 May dalawang uri ng bionote ayon sa hinihingi ng pagkakataon - ang maikli ngunit siksik at ang mahaba na
maihahalintulad sa isang entri ng ensiklopedya
 Mahalaga ito upang ipakilala ang kakayahan ng sarili bilang may-akda o mananaliksik
 Mahalagang piliin ng may-akda ang mga pinakatumatak sa kaniyang karera upang itampok sa kaniyang
bionote
 Iwasan ang pagsisinungaling sa bionote tulad ng paglalagay ng mga mali o pekeng impormasyon lalo na sa
edukasyon at paaralang pinagtapusan
 Kailangang paunlarin ang sarili upang magkaroon ng laman at ningning ang sariling bionote
 Siguruhing madadagdagan ng bagong impormasyon ang iyong bionote sa paglipas ng panahon
 Depende sa kahilingan, maaaring ilagay ang detalye sa pakikipag-ugnayan sa huling bahagi ng bionote
gaya nhg e-mail address

Mga Tanong
1. Ano-ano ang kahalagahan ng bionote?

2. Bakit mahalaga ang bionote sa mga ilalathalang akda at dyornal?

3. Paano makakatulong ang bionote sa mga mananaliksik at iskolar?

4. Bakit kailangang nasa ikatlong panauhan ang isang bionote? Ano ang mangyayari kapag ito ay nasa unang
panauhan?

5. Suriin ang bionote sa ibaba. Tukuyin ang mga mali o pagkukulang na naisagawa ng may-akda. Ipagpalagay
na ang bionote na ito ay gagamitin upang ipakilala ang guro bilang manunulat ng isang teksbuk sa larang ng
Siyensiya at Teknolohiya. Maayos ba ang pagkakasulat ng bionote?

Si Juana dela Cruz ay kasalukuyang guro. Siya’y nagtamo ng karangalan bilang Most Behaved (1992-
1998), Best in Filipiana noong Buwan ng Wika 2005, at Best in Conduct mula Nursery hanggang Grade
P 6. Naging paraluman pa siya noong United Nations Week noong 1997 at kinilalang may
pinakamahusay na kasuotan sa Nutrition Week noong taong 1996. Mahilig siyang mangolekta ng mga
postcard at mag-alaga ng mga ligaw na kuting. Kasalukuyan siyang Ingat-Yaman sa kanilang samahan
sa Taguig.