1

KABANATA I

Ang Suliranin at Kaligiran nito

Introduksyon

“At sinabi ng Panginoong Dios, Hindi mabuti na ang lalake ay magisa; siya’y ilalalang ko ng

isang katulong niya. …

“Kaya’t iiwan ng lalake ang kaniyang ama at ang kaniyang ina, at makikipisan sa kaniyang

asawa: at sila’y magiging isang laman” (Genesis 2:18, 24).

Ang kasal ay sakramento na siya namang nararapat. Iba’t iba ang kahulugan ng

salitang sakramento, ngunit sa mga Kristiyano ito ay sagisag ng isang gawain o seremonya ng

relihiyon, na pinagtibay ng isang taong may wastong karapatan. Ito ay pangako, o sagradong

tipan, isang espirituwal na tanda o bigkis sa pagitan ng dalawang taong ikinasal at sa pagitan

nila at ng Diyos. Ang kasal ay pinasimulan at pinabanal mismo ng Panginoon.

Ito ang pangunahing elemento sa pagbuo ng tahanan. Ito ay higit pa sa institusyong

itinatag ng tao na pinamamahalaan lamang ng kaugalian at batas. Higit pa ito sa isang

kasunduan na pinagtibay ng batas. Higit pa ito sa isang seremonyang pangrelihiyon na taimtim

na isinasakatuparan ng kalalakihan at kababaihan upang makiisa sa Diyos sa Kanyang

inihayag na layunin na maisilang sa mundo at maging mortal ang Kanyang mga espiritung anak

at maisakatuparan ang kanilang kawalang-kamatayan at buhay na walang-hanggan.

Ang pinakamahalaga sa kasal ay hindi ang nakukuhang kapakinabangan dito ng isang

lalaki at babae. Ang layunin ng pagsasama nila sa simula ay nakasaad sa kautusan ng

Panginoon: “Kayo’y magpalaanakin, at magpakarami, at kalatan ninyo ang lupa, at inyong

supilin” (Genesis 1:28). Sa kasal, may pagkakataong matugunan ng tao ang kanyang likas na

kakayahang magkaroon ng mga anak. Ito ay lubos na maisasakatuparan at matatamasa

 2

lamang sa ugnayan ng mag-asawa, sa pagkakaroon ng anak at pagpapalaki ng anak. Dapat

tandaan ng mga magulang na ang mga batang isinilang sa kanila—ang kanilang mga anak—ay

mga anak din ng Diyos.

Ang kasagraduhan at katibayan ng pagsasama ay lubos na nag-iibayo at napahahalagahan

kapag ang mag-asawa, bago ikasal ay iisa ang relihiyon. Kailangang handa sila at karapat-

dapat upang matanggap ang sagradong ordenansa sa mga templong tanging ang mga karapat-

dapat lamang ang makapapasok. Dito ay tumatanggap ang mag-asawa ng tagubilin, gumagawa

ng mga tipan, at pagkatapos sa altar ay nagsusumpaan ng walang-hanggang pag-ibig at

katapatan, sa isa’t isa, sa harapan ng Diyos at ng mga anghel. Tunay ngang ang gayong

konsepto at gawain, lakip ang mga obligasyon nito, ay ginawa upang patatagin ang tahanan,

luwalhatiin ang kasal, at maligtas ang kaluluwa ng mga tao.

Bilang estudyante ng Baitang 11 ng Science Technology Engineering Mathematics

(STEM), nagnanais ang mga mananaliksik na magsagawa ng pag-aaral hinggil sa mga

pagbabago ng tradisyon ng kasal sa Ibaan.

Paglalahad ng Suliranin

Ang pag-aaral na ito ay tatalakay sa at naglalayong masagot ang mga sumusunod na

katanungan.

Q1:Ano ang tradisyon ng kasal sa Ibaan?

Q2:Bago ang kasal

Q3:Araw ng kasal

Q4:Pagkatapos ng kasal

Q5:Ano ang mga pagbabago sa tradisyon ng kasal sa Ibaan?

Q6:Ano ang konklusyong maibabahagi ng mga mananaliksik batay sa mga nakuhang mga

datos?
 3

Layunin ng Pag-aaral

Ang layunin ng papel na ito ay mailahad kung anong tradisyon ang mayroon ang Ibaan

sa aspekto ng kasal. Nilalayon din ng papel na ito na maibigay ang mga aspektong maaaring

makaharap ng mga magpapakasal sa hinaharap. Ganun na rin ang pagkakaiba ng kasal noong

unang panahon sa kasalukuyan. Higit sa lahat, ang makapagbigay ng rekomendasyong

makatutulong sa mga magiging mag-asawa upang maging handa sila sa pagpapatibay ng

kanilang sagradong kasal.

Kahalagahan

Ang mga makikinabang sa nasabing pag-aaral ay ang mga sumusunod:

Sa mga Magpapakasal. Upang malaman ang mga tradisyon at kaugalian ng kasal at

mabigyang importansya ang pagpapahalaga rito.

Sa mga Mamamayan ng Ibaan. Upang maging lingid sa kaalaman ng mga

mamamayan ang kaugalian at tradisyon ng kasal.

Sa mga susunod na Mananaliksik.Upang maging gabay at batayan sa mga susunod

na pag-aaral.

Konseptong Balangkas

Ang konseptuwal na balangkas o conceptual framework ng pag-aaral na ito ay

ginamitan ng input-proseso-kinalabasang modelo. Inilahad ng input frame ang profile ng mga

tagatugon tulad ng mga naunang tradisyon sa Ibaan, mga pagbabago sa tradisyon at

konklusyon. Ang process frame ay tumutukoy sa mga hakbang na gagawin ng mga

mananaliksik ukol sa pagkuha ng mga datos saklaw ang interbyu at dokumentasyon ng mga

nakalap na resulta. Ang output frame ay sumasaklaw sa implikasyon ng mga nakalap na datos.
 4

Ang mga mananaliksik ay bibigyang pansin ang pag-aaral hinggil sa tradisyon ng kasal

sa Ibaan. Ang pag-aaral na ito ay tatalakay sa mga detalyeng katulad ng mga pagbabago sa

mga nakaugaliang kasalan at paghahambing ukol sa kasal noon at ngayon. Ang mga

impormasyon ay inaasahang makakalap sa pamamagitan ng pagpapalitan ng kuro-kuro ng mga

mananaliksik atpakikipagpanayam sa mamamayan ng Ibaan na katatapos lamang ikasal. Ang

papel na ito ay isang panimulang hakbang sa pag-aaral ng mga nakaugaliang gawi sa mga

kasalan. Ito ay naglalaman ng mga datos na nagbabalangkas ng mga tala ng kaugalian bago,

sa araw at pagkatapos ng kasal. Ang lahat ng mga datos na nakalap ay makapaglalaan ng mga

konklusyon.

Input Proseso Kinalabasan

Q4: Ang tradisyon Pangangalap ng Datos Q8:

ng kasal sa Ibaan
Q1:Pagpapalitan ng kuro-
Q9: Ang
Q5:Tradisyon ng kasal sa tradisyon ng Kasal sa
kuro
Ibaan. Ibaan at mga pagbabago
Q2:Panayam
rito.
Q6:Pagbabago sa
Q3:Internet Riserts
tradisyon ng kasal sa Ibaan. Q10:

Q7:Konklusyon Q11:

Larawan 1. Ang Paradimo ng Pag-aaral

 5

Depinisyon ng mga Terminolohiya

Kasal – ito ay iginagawad at ipinagdiriwang bilang simbolo ng pagpapahayag sa lipunan

o komunidad ng pag-iisang dibdib ng dalawang tao.

Tradisyon – isang kasanayan o kaugalian na ginagawa noong unang panahon

hanggang sa kasalukuyan.

Internet Riserts – isang uri ng pananaliksik kung saan nakabatay sa mga impormasyon

at detalyeng makukuha sa internet.

Sabog sa Kasal – isang tradisyon ng kasal na nagpapakita nang kusang loob na

pagbibigay ng mga ninong at ninang ng pakimkim o pera sa bagong kasal.

Pagdagit – parte ng kasalan kung saan isasama na nang lalaki ang kanyang asawang

ababe upang sulitin ang kanilang unang araw bilang isang ganap na mag-asawa.

Trend – ito ay ibang katawagan sa salitang uso na kung saan ipinapakita ang mga

bagong ideya sa isang particular na aspeto sa bagong panahon.

Saklaw at Limitasyon

Ang pag-aaral na ito ay sumakasaklaw lamang sa tradisyon ng kasal sa Ibaan.

Tinatalakay dito ang mga kaugaliang unti-unti nang nakakalimutan pati na rin ang mga

kaugalian na patuloy paring isinasagawa. Inilahad sa papel na ito ang pamamaraan kung paano

nagaganap ang isang kasal. Una na rito ang mga preparasyon bago ang kasal, kasunod ang

mga pangyayari sa mismong araw ng kasal pati na rin ang mga ginagawa pagkatapos ng kasal.

Kabilang rin dito ang nahinuha ng mga mananaliksik ukol sa datos na nakalap. Sinasaklaw

lamang ng pag-aaral ang paglalahad ng datos mula sa respondente at ang mga pag-aaral sa

mga aktwal na pangyayari.

 6

KABANATA II

Kaugnay na Pag-aaral at Literatura

Ang kabanatang ito ay tumatalakay ukol sa pag-aaral at babasahin na may kaugnayan

sa paksa ng pananaliksik na ito.

Kaugnay na Literatura

Ang kasal ay isang banal na seremonya na pinagsasaluhan ng babae at lalaki na

nangangakong mamahalin, aalagaan, at hindi iiwan ang isa't isa sa harap ng Diyos sa hirap at

ginhawa. Isa itong sakramento na nagpapahiwatig ng pagkakaisa ng simbahan at ni JesuKristo

na siyang bumabasbas sa mga ikinakasal (Ace, 2016).

Ang pagpapakasal ay isa sa pinakamahalagang desisyon na gagawin ng

magkasintahan. Ito ay seryosong bagay dahil sa mata ng Diyos, kapag ikinasal ang dalawang

tao, sila ay magiging isa at tanging kamatayan lamang ang makakapaghiwalay sa kanila. Ngunit

kailangan din na maging legal ang pagpapakasal nila upang maging sa batas ay tinuturing sila

bilang mag-asawa (Torres, 2016).

Ang tradisyon o kaugalian ay ang koleksyon ng mga paniniwala, opinyon, customs, mga

kwento, alamat, kultura at pamantayang panlipunan na karaniwang isinasalin mula sa isang

henerasyon papunta sa isa pa. Lubos na nakabase sa pangkalahatang pagtanggap ang mga

tradisyon at karaniwang nagsisimulang mga maliliit na tuntunin papunta sa isang bagay na

pagkakasuduan ng mga mamayan sa paglipas ng panahon. Ang tradisyon ay mga kagawian at

mga paniniwalang patuloy na isinasagawa at sinusunod nga bawat henerasyon. Ang mga

tradisyon ay nagkakaiba sa uri ng paniniwala, lahi at maaari ring sa pagkakaiba ng relihiyon.

Kadalasan ito ay kinikilala bilang isang positibong ritwal o tradisyon, ngunit meron ding ibang

naniniwala na ang ilan sa mga tradisyong ito ay negatibo. May mga kailangang isinusunod na
 7

proseso sa bawat tradisyon. Halimbawa na lamang ng tradisyon ng ilang mga muslim na

magkaroon at sumunod sa "arranged marriage" kung saan ay ang dalawang taong muslim ay

ipinakakasal ayon sa kagustuhan ng parehong pamilya. Ito man ay hindi sinasang-ayonan ng

ibang lahi o tao, sa kultura ng Muslim ito ay isang tradisyon na sinusunod. Isang tradisyon ding

maituturing ang pagpapahalaga sa mahal na araw o Senakulo. May mga nagbubulontaryong

makiisa sa pamamagitan ng pagbibigay partisipasyon tulad ng pagpapapako sa krus. Ito ay

kanilang pagpapahayag ng kanilang pagsuporta at pagmamahal sa panginoon. Bagama't ito ay

sinusuportahan ng mga katoliko, kabaliktaran naman ito sa paniniwala ng ibang relihiyon at

ibang taong iba rin ang paniniwala. Hindi nila ito sinasang-ayunan sapagkat naniniwala silang

hindi ito kailangan gawin. Sa bawat tradisyon ay may sinusunod na paniniwala, kaya't ang

bawat paniniwala, kaugalian at tradisyong patuloy na itinuturo at ipanapasa sa bawat

henerasyon ay mahalaga at kapwa nirerespeto (Capinig, 2014).

Kaugnay na Pag-aaral

Ayon kay Del Rosario (2017), ang kasal para sa Muslim ay pareho sa mga ibang kasal

ng iba’t ibang relihiyon. Lahat sila ay mayroong kondisyon. Para sa mga Muslim, binibigay ang

kahalagahan sa mga kondisyon tulad ng makuha ang paalam ng mga magulang at makakuha

ng tagapamagitan. Ito ay para garantiya ng isang matagumpay na kasal para sa mag-asawa.

Sinusundan din ang mga kasanayan katulad ng nagbibigay ng singsing at pinapayagan

pumunta ang kapamilya ng mag-asawa sa kasal. Pareho ay importante dahil ito’y nagbibigay ng

simbolo ng pag-ibig ng mag-asawa at tumutulong sa unyon ng dalawang pamilya. At siyempre

mayroon din pinagbabawal bago magsimula ang kasal. Hindi pwedeng ikasal sa kapamilya at

mayroon ng asawa. Lahat ito ay ipinipakita na ang mga Muslim na tradisyon para sa kasal ay

may isa lang layunin, iyon ay para mahaba at masaya ang buhay ng mag-asawa katulad ng

mga tradisyon ng ibang relihiyon. Kahit may ibang kasanayan o kataka-taka ang mga tradisyon

nila kailangan nating ibigay ang respeto sa kanilang kultura at relihiyon.

 8

Ayon naman sa pag-aaral ni Villano (2013), ang tradisyunal na kasalang Pilipno ay

nagsisimula sa pamamanhikan kung saan maghaharap sa isang piging o munting salu-salo ang

pamilya ng lalaki at babaeng nagnanais na makasal. Sa pagkakataong iyon pinag-uusapan at

pinagkakasunduan ang mga detalye ng magaganap na kasalan. Mahusay na pinagpaplanuhan

ng magkabilang panig kung kalian at saan gaganapin ang kasalan at ang mga hangganan ng

mga gastusin ng bawat pamilya. Sa panahon din ng pamamanhikan ang pagbibigay ng lalaki ng

dote o bigay kaya para sa pamilya ng babae. Ang dote ay maaring lupa, kalabaw, kabayo,

mahahalagang bagay o di kaya` naman ay salapi. Matapos ang pamamanhikan, maiiwan ang

lalaki sa bahay na babae upang magsilbi. Tinatawag itong panghihinuyo. Gagawin ng lalaki ang

mga gawaing maaring makatulong sa pamilya ng ginigiliw. Magsisibak ng kahoy, sasalok ng

tubig, tutulong sa mga gawain sa bukid, mangingisda o di kaya naman ay mangangaso.

Bagaman nasa tahanan ng babae ang lalaki, hindi sila maaring matulog ng magkasiping.

Mananatili duon ang lalaki hanggang sa huling isang linggo bago ang kasalan. Ang bispiras ng

kasalan ay ang huling araw at gabi bago ang kaganapan. Ito ang pinaka-aabalang araw

sapagkat sa araw na iyon inihahanda ang mga pagkain at kagamitan para sa kasal.

Nagtutulungan ang dalawang panig sa lahat ng mga gawain. Masaya rin ang araw na ito

sapagkat habang ginagawa ang mga paghahanda ay nag-iinuman, nagsasayawan, at

nagkakaroon ng mga katuwaan ang pamilya ng lalaki at babae kasama ng mga nagsisitulong

sa paghahanda. Sa mismong araw ng kasal madarama ng bawat isa ang pinaghalong lungkot

at saya sapagkat hindi maiiwasan ng mga magulang na isipin ang nalalapit na pagkawalay ng

anak upang harapin ang masalimuot at walang kasiguruhang buhay may asawa. Masaya din

sila sapagkat nangangahulugan iyon na napalaki nila ng maayos at mabuti ang kanilang mga

anak at ngayon ay may kakayahan na silang magtayo ng sariling pamilya.

Ayon naman sa pag-aaral ni Espina (2011), malaki na ang pinagkaiba ng noon at

ngayon lalo na sa kultura gaya ng wika, ang kulturang Pinoy ay dinamiko, nagbabago. Una,
 9

panliligaw ng lalaki sa babae. Noon, ang mga lalaki ay nagsisilbi sa magulangng babae;

nandiyan ang pagsisibak ng kahoy, pag-iigib ng tubig o samakatuwid, pagpapaalila sa

magulang ng babae. Kasama pa diyan ang panghaharana ng lalaki sa babae. Mahaba din ang

panahon ng panliligaw at malas ang lalaki kung hindi ito sagutin ng babae. Ngayon, hindi na

kailangan dumaan sa ina o ama, kahit walang basbas nila ay maaari ng manligaw. Nandiyan na

kasi ang “text”, “facebook”, “chat”, at “”love match” sa mga radyo. Meron namang ilan na

nakikilala lang sa pagdiriwang, maya-maya ay magsyota na (magkasintahan). Ika nga ng

matatanda, noon, dadaan ka sa butas ng karayom bago ka sagutin ng babae. Ngayon, para

nalang itong isang laro na madaling umpisahan at tapusin. Ikalawa, noon, may sayawan pa sa

gabi bago ang kasal, may bigayan pa ng pera ang mga ninong at ninang pagkakatapos ng

kasal, hindi maaaring magsama ang lalaki at babae bago ang kasal o kahit magkita ay bawal, at

higit sa lahat, ang mga ito ay ikinakasal sa simbahan. Ngayon, ikakasal ang magkasintahan

kahit hindi pa nila gusto kundi dahil buntis na ang babae. Maaari na rin kahit hindi sila sa

simbahan ikasal. Nauso din noon ang “fix marriage” o ikakasal ang hindi magkakilalang Eva at

Adan dahil sa kagustuhan ng kanilang angkan. Ngayon, iilan nalang ang gumagawa ng ganyan.

Ayon sa matatanda, ang pag-aasawa ay hindi parang isang mainit na kanin na kapag isinubo’t

napaso ay iluluwa, matutong magtiis kahit napapaso ang dila.

Sinabi naman sa pag-aaral ni Lorenzo (2014) na may iba’t ibang ding kaugalian at

tradisyon ng kasal sa mga katutubo ng Luzon. Una, sa mga Mangyan. Ang bawat tribo ng

mangyan ay may kanya-kanyang kultura sa pag-aasawa, katulad ng mga tribong alangan. Maliit

pa lamang ang anak na babae ay mayroon nang nakatakdang mapapangasawa kahit na

matanda ang lalaki, ito ang tinatawag sa kanila na dugayan. Sa unang araw ay ang pagtulog ng

mga ikakasal. Pangalawang araw ng kanilang kasal ay ikakasal na lamang ng magkatabi sa

higaan. Sa pangatlong araw sila ay lilipat na sa bahay ng magulang ng lalaki upang doon ulit

makitulog. Hanggang sa prosesong iyan sila ay magiging tunay na mag-asawa. Ang mangyan
 10

na Irayan naman ay magtatakda ng araw para sa pagbabasbas ng mga kuyay, ibig sabihin ay

basbas ng mg matatanda at mga magulang at kailangan ay ipagbigay alam sa kanilang Apo

Iraya na ang ibig sabihin ay ang Panginoong Diyos. Kapag tapos na ang pagbabasbas

kailangan nilang matulog gabi-gabi sa mga bahay ng kanilang kamag-anak at kapag lahat ay

natulugan na nila, sila ay magiging ganap ng mag-asawa. Ikalawa ay sa mga Ifugao. Ang

kakaibang kaugaliang ito sa Northern Mountain tribes ay kilala rin sa katawagang Ebgan

(Kalinga) o Pangis (Tingguian) na nagaganap sa The Berthrotal House. Para sa mga Igorot,

noon pa man ay nakaugalian na nila ang live in o trial marriage. May mga pagsubok na

pagdadaanan bago pa man ang aktwal na pagpapakasal. May mga Olog o Agamang

(communal house) ang bawat baryo ng mga Igorot kung saan natutulog ang mga kababaihan.

Ato naman ang lugar na tinutulugan ng mga kalalakihan. Ito ay tila isang bahay na yari sa Nipa

na may iisang lagusan. Sa Olog naninirahan ang mga kadalagahan kung saan dito rin sila

dinadalaw ng kanilang mga manliligaw. Dito nagaganap ang Ca-i-sing, ang unang estado ng

pagliligawan na mahigpit na binabantayan ng mga namumuno sa Olog. Kapag dumating ang

sandaling nagkakagustuhan na ang dalaga at binata ay maari na silang magtabi sa pagtulog sa

loob ng Olog. Hindi pa sila maaaring magpakasal hangga’t hindi pa ngadadalang-tao ang

babae. Ang pagbubuntis ng babae ang siyang senyales na maari na siyang ikasal sa sal alaking

kanyang iniirog. Ikatlo, sa mga Ilonggo. Ang “Pagbati” o “Testing the Waters” ay kung saan

aalamin ng pamilya ng lalaki kung ang babae ay napangakuan na ng kasal. Ang “Pabalayon” o

“Pamalaye” ay kung saan ang lalaki at ang kanyang pamilya ay manliligaw sa pamilya ng

babae. Ginagawa pa din ng ibang Ilonggo ang mga tradisyon at kasanayan sa kasal noong

panahon tulad ng pagbibigay ng maraming regalo sa ikakasal na babae at ang mahinang pag-

ulan ay nangangahulugan sa kaligayan at kasaganahan. Ang maaraw na panahon naman ay

nangangahulugang napakaligayang pagsasama samantalang ang paghagis ng igas naman ay

nagangangahulugang pagbibigay ng kasaganahan sa bagong kasal. Ang ikaapat ang ay

pamamaraan ng mga Ibaloi sa kasalan. Kaugalian nila na magkaroon ng mga intermarriages.

 11

Binibigyan nila ng importansya ang kanilang mga ninuno kung kaya’t mayroon silang konsepto

ng clan o angkan.

Ayon sa pag-aaral na isinagawa ni Abayon (n.d.), ang bansang Tsina ay may iba’t iba

ding tradisyon at paniniwalasa pagpapakasal. Ilan lamang sa mga ito ay mahigpit na

ipinagbabawal ng paniniwalang Tsino ang pagsusukat ng traje de boda ng ikakasal sa bisperas

ng kasal nito, at kung malaglag ay maaaring magdulot nang di pagkakatuloy ng kasalan

kinabukasan. Pinaniniwalaang suwerte ang pagreregalo ng arinola sa bagong kasal.

Kailangang iwasan ng dalawang ikakasal ang maglakbay ng malayong lugar lalo na kapag

papalapit na ang kanilang pag-iisang dibdib. Suwerte ang hatid ng mabining pag-ulan sa araw

ng kasal at sinasabing nagdadala ng kasaganaan at kaligayahan sa bagong mag-asawa.

Gayun din ang hatid na suwerte sa pagsasaboy ng bigas sabagong kasal sa paglabas nila ng

simbahan o matapos ang seremonya.

Sintesis

Sa kaugnay na pag-aaaral ni Del Rosario (2017), nakapaloob sa kanyang nilathala ang

kasal para sa Muslim na pareho lamang sa mga ibang kasal ng iba't ibang relihiyon. Para sa

mga Muslim, binibigay ang kahalagahan sa mga kondisyon tulad ng makuha ang paalam ng

mga magulang at makakuha ng tagapamagitan, ito ay para maigarantiya ang matagumpay na

kasal para sa mag-asawa. Kahalintulad sa layunin ng pag-aaral ng mga mananaliksik na

makapagbigay ng rekomendasyon para sa paghahanda ng mag-asawa sa pagpapatibay ng

kanilang kasal. Samantalang sa pag--aaral ni Villaro ( 2013), ang tradisyunal na kasal ang

Pilipino ay nagsisimula sa pamamanhikan na kung saan mahusay na pinagplanuhan ng

magkabilang panig kung kailan at saan gaganapin ang kasal. Kasama dito ang tinatawag na

panghihinuyo, maiiwan ang lalaki sa bahay ng babae upang magsilbi. Nakatuon ang pag-aaral

ni Del Rosario (2017) sa kasal ng mga Muslim at ang pag-aaral naman ni Villaro (2013) sa
 12

tradisyunal na kasalang Pilipino. Samantala naglalaman ang papel na ito ng mga datos ukol sa

kasal na mayroon ang Ibaan.

Sa pag-aaral ni Lorenzo (2014), nakapaloob ang iba't ibang kaugalian at tradisyon ng

kasal sa mga katutubo ng Luzon na ang iba ay patuloy pa ding isinasagawa ang mga tradisyon

at kasanayan sa kasal noong unang panahon. Samantala ang pag-aaral naman ni Abayon (ND)

ang bansang Tsina ay may iba't ibang tradisyon at paniniwala sa kasal. Kahalintulad sa pag-

aaral na isinagawa ng mga mananaliksik na nakatuon sa tradisunal na kasal noong unang

panahon.

Ayon naman sa pag-aaral ni Espina (2011) malaki ang pagkakaiba sa kasalan noon at

ngayon sa kulturang Pilipino. Ayon sa kanya, noon dadaan sa butas ng karayom bago sagutin

ng babae, ngayon para na lamang laro na madaling umpisahan at tapusin. Mayroon itong

kahalintulad sa nilalaman ng papel na ito kung saan inilahad ng mga mananaliksik ang

pagbabago at pagkakaiba ng kasal noong unang panahon hanggang sa kasalukuyan.

Ang mga nabanggit na pag-aaral sa papel na ito ay ilan lamang sa maraming mga pag-

aaral na kaugnay sa tradisyon ng kasal. Kahalintulad ng layunin ng isinagawang pag-aaral ng

mga mananaliksik ng papel na ito na malaman ang mga pagbabago ng tradisyon ng kasal at

upang malaman ang pagkakaiba ng kasal noong unang panahon sa kasalukuyan. Ang

kaibahan lamang sa mga nabangit na pag-aaral ay isinama ng mga mananaliksik ang mga

aspektong maaaring makaharap ng mga magpapakasal sa hinaharap.

 13

KABANATA III

Disenyo at Pamamaraan ng Pananaliksik

Ang kabanatang ito ay tumatalakay sa pamamaraang ginamit sa pananaliksik at mga

instrumentong ginamit sa pangangalap ng mga datos.

Disenyo ng Pananaliksik

Ang pag-aaral na ito ay isinigawa ayon sa pamamaraang deskriptibong metodolohiya.

Ang Palararawan/Deskriptibong Metodolohiya (Descriptive Method) ay idinesenyo para sa

mananaliksik tungkol sa isang kalagayan sa kasalukuyan. Ipinaliwanag ni Best (1963), ang

palarawang pananaliksik ay isang imbestigasyon na naglalarawan at nagbibigay-kahulugan

tungkol sa isang bagay o paksa. Ito'y may kinalaman sa mga kondisyon ng mga ugnayang

nagaganap, mga gawaing umiiral, mga paniniwala at prosesong nagaganap, mga epektong

nararamdaman o mga kalakarang nilinang.

Sa paggawa ng pamanahong papel, gumamit ang mga mananaliksik ng dalawang paraan

upang makakuha ng mga datos. Ang isa sa mga ito ay ang pagsasagawa ng personal na

panayam. Nagsagawa rin ng isang deskriptibong pananaliksik upang makakalap ng mga

dokumento namakapagbibigay suporta sa mga datos na nakuha mula sa pakikipanayam.Sa

pagsasagawa nitong pag-aaral, naging malaking tulong ang internet at mga libro para sa

pananaliksik. Maraming uri ng deskriptibong pananaliksik, ngunit napili ng mga mananaliksik na

gamitin ang Case Study Method (Pag-aaral ng Kaso) para makalikom ng mga datos. Ang

paraang ito'y detalyadong pag-aaral tungkol sa isang tao o yunit sa loob ng sapat na

panahon.Naniniwala ang mga mananaliksik na angkop ang disenyong pag-aaral ng kaso bilang

deskriptibong pananaliksik sapagkat mas mapapadali ang pangangalap ng mga datos.

Inilarawan sa kabanatang ito ang tradisyon ng kasal sa Ibaan at malalaman dito ang

pagkakaiba at pagkakatulad nito sa kasalan ng ibang lugar.

 14

Instrumento ng Pananaliksik

Ang pag-aaral na ito ay isinagawa sa pamamagitan ng pakikipanayam na bahagyang

nakabalangkas, ito ay nagbibigay kontrol sa mananaliksik o tagatanong sa magiging daloy ng

panayam.

Sa pag-aaral na ito, gumamit ng dyornal o mga artikulo, ilang pag-aaral mula sa internet

at iilang mga libro patungkol dito. Gamit ito, matatanto ang iba pang mga pag-aaral hinggil sa

mga tradisyon at kaugalian sa isang kasal. Mapagtutuunan din ng pansin ang kahalagahan ng

sinusuring pag-aaral ng mga mananaliksik.

Ang pag-aaralna ito ay naglalayong alamin at tuklasin kung ano ang mga pagbabagong

naganap sa tradisyon ng kasal sa Ibaan. Ang sakop lamang sa panayam na isinagawa ay ang

asawang babae na kakakasal lamang noong nakaraang taon. Sa ganitong paraan ay

masisiguro na makapangangalap ang mga mananaliksik ng bago at detalyadong impormasyon.

 15

KABANATA IV

Presentasyon at Interpretasyon ng Datos

Mga Resulta

Q7:Ano ang tradisyon ng kasal sa Ibaan?

Q8:Bago ang kasal

Batay sa ginawang pakikipagpanayam sa mag-asawang sina Mrs. Angelica S. Rosima

dalawampu’t limang gulang at Mr. Christian Rosima dalawampu’t pitong gulang na kamakailan

lamang ay ikinasal sa bayan ng Ibaan. Ibinahagi nila ang ilan sa tradisyon na kanilang

isinagawa bago ang kasal. Ilan lamang rito ay ang pagsasagawa ng bulungan kung saan

nabanggit ni Mrs. Angelica na nagkaroon ng pulong sa pagitan ng angkan ng babae pati na rin

sa angkan ng lalake. Gayundin, ay nagdala ng pagkain ang panig ng lalake sa bahay ng babae.

Kasunod pa rito ay ang pagkakaroon ng sayawan kung saan nagkaroon ng sabitan. Habang

sumasayaw ang ikakasal ay nagsisipaglapitan ang mga bisita upang magsabit ng pera.

Naghiwalay ang ikakasal pagkatapos ng sayawan upang maghanda sa kasalang magaganap

kinabukasan.

Q9:Araw ng kasal

Batay sa panayam na isinagawa ng mga mananaliksik, kaba at saya ang naramdaman

nina Mrs. Angelica at Mr. Christian nang dumapit na ang araw ng kanilang kasal. Hindi

pwedeng magkita ang ikakasal bago ang seremonya dahil iyon ang nakaugalian at ayon na rin

sa mga matatanda. Unang papasok sa simbahan ang lalaki, pagkatapos ay mga ninong at

ninang, susundan ng mag abay at huling papasok ang bride o ang babae kasama ang kanyang

mga magulang. Pagkakatapos ng seremonya sa simbahan ay isasagawa ang “kiss the bride” o

ang paghalik ng lalaki sa babae bilang tanda na sila ay isang ganap nang mag-asawa.
 16

Q10: Pagkatapos ng kasal

Sa oras na makarating ang bagong kasal sa reception o venue ng kasal ay isasagawa ang

pagbibigay ng sulit kung saan susubuan sila ng kalamay, paiinumin ng tubig ang sasabuyan ng

bigas. Sa pintuan ng bahay ay dadaan ang mag-asawa sa ilalim ng kamay ng mga magulang

habang hinahagisan sila ng mga barya. Pupunta sila sa sentrong bahagi ng kainan at palilipadin

ang dalawang kalapating puti. Ihahagis ng bride ang kanyang bouquet at sasambutin naman ito

ng mga abay na babae samantalang ihahagis naman ng groom ang garter na kanyang sinuot

upang sambutin ng mga abay na lalaki. Pagkatapos ng kainan ay magkakaroon nang kung

tawagin ay sabog ng mga ninong at ninang kung saan sila ay magbibigay ng pakimkim para sa

ikinasal at suman naman ang kapalit nito. Pagkatapos ng handaan ay dadagitin na ng lalaki ang

babae sa tahanan ng babae kung saan sisimulan nilang maglakad mula sa dulo ng bahay at

bawal ng lumingon ang mag-asawa sa mga bahagi ng bahay na nadaanan na nila.

Q11: Ano ang mga pagbabago sa tradisyon ng kasal sa Ibaan?

Batayan Noon Ngayon

1.Ukol sa Pagbibigay ng dote o bigay Hindi na isinasagawa ang
pamamanhikan kaya sa pamilya ng babae. ganitong tradisyon sa
halip, ang anumang
pagkain na ibibigay sa
babae ay sapat na.
2. Ukol sa Isang linggong Hindi na ito uso sapagkat
panunulungan ng lalaki sa nagkaroon na ng mga
bahay ng babae. modernong kagamitan
gaya ng kalan at gripo.
3. Ukol sa Kasal muna bago mabuntis Kaya ikakasal ay dahil
nagdadalang tao na ang
babae.
4. Ukol sa Mga bata pa lamang ay May kalayaan ng mamili
ipinagkakasundo na ng ang bawat kabataan ng
magulang ang kanilang mga kanilang iibigin.
anak.
5. Ukol sa Sa simbahan ginaganap Maaari nang isagawa ang
resepsyon ng ang seremonya ng kasal. kasal sa mga
kasal dalampasigan, restawran,
 17

6. Ukol sa Kung sinong makakasambot
ng bouquet ng babae, siya
ang susuotan ng garter na
sinambot ng abay na lalaki.
7. Ukol sa Ang kasuotang ginamit ng
kasuotan ina ng babae, siya rin ang
kasuotang isusuot ng anak
sa araw ng kasal.
estudyo at resort.
Kung sinong abay na
babae ang walang
masasambot na bulaklak,
siya ang susuotan ng
garter na sinambot ng
abay na lalaki.
Malaya na ang mga
ikakasal na magpasukat at
magpatahi ng kanilang
isusuot sa araw ng kasal.

Q12: Ano ang konklusyong maibabahagi ng mga mananaliksik batay sa mga

nakuhang mga datos?

Nakakuha ang mga mananaliksik ng konklusyon batay sa datos na mula sa isinagawang

panayam sa mag-asawang sina Mrs. Angelica S. Rosima at Mr. Christian Rosima na

ikinasal sa bayan ng Ibaan kumakailan lamang. Ang mga tradisyon ng kasal sa Ibaan ay

nagpasalinsalin sa paglipas ng panahon. Ayon nga sa mag-asawa ay nanggaling ang mga

tradisyong ito sa matatandaang naninirahan sa kanilang lugar. Isinagawa ng mag-asawa

ang mga naunang kaugalian katulad ng pagsasagawa ng bulungan kung saan naganap ang

pagpupulong ng pamilya ng dalawang ikakasal na may kasamang paghahandong ng lalaki

ng pagkain. Naganap rin ang tradisyon ng sayawan kung saan isinagawa ang pagsasabit ng

mga bisita ng pera para sa ikinasal o ang tinatawag na sabitan. Katulad ng nakasaad sa

pamahiin na pinagbawalang makipagkita ang dalawang ikakasal sa isat-isa ay naghiwalay

ang ikakasal upang maghanda sa gaganaping kasal kinabukasan. Nasunod rin ang

kaugaliang ang babae ang huling darating sa simbahan. Ang reception na isinagawa ay

inumpisahan sa pagbibigay sulit o ang tradisyunal na subuan ng kalamay sa paniniwalang

magiging matamis ang pagsasama ng mag-asawa. Hindi nabanggit ng mag-asawang

nakapanayam ng mga mananaliksik ang pag-toast ng alak, pagpapalipad ng kalapati o ang

subuan ng wedding cake. Bagkos ay tubig ang ininom ng mag-asawa ng sabay. Dumaan rin
 18

ang mag-asawa sa ilalim ng kamay ng mga magulang habang hinahagisan ng barya bilang

pagpapakita ng respeto at galang sa mga ito. Naganap rin ang paghahagis ng bouquet

upang sambutin ng mga dalagang babae at ng garter upang sambutin ng mga binatang

lalaki. Nagkaroon rin ng pagbibigay ng pakimkim para sa ikinasal kapalit ng suman.

Pagkatapos ng selebrasyon ay dadagitin ng lalaki ang babae mula sa kanilang tahanan at

inumpisahan ang paglalakad sa dulo ng bahay ng hindi lumilingon pabalik. Nagbago ang

ilang mga tradisyon katulad ng pagbibigay ng dote o bigay kaya kung tawagin sa pamilya ng

babae bagkus ay napaltan ito ng pagbibigay ng pagkain sa babae. Hindi na rin nagkaroon

ng panunulungan ng lalaki dahil sa pagbabago ng panahon. Ayon rin sa obserbasyon at

panayam ay kadalasang nagdadalang tao na ang babae bago pa sumapit ang kasal na siya

namang tinututulan ng simbahan. Hindi na rin uso sa modernong panahon ang pagkakaroon

ng fix marriage sapagkat ang bawat indibidwal ay nagkaroon na ng kalayaan upang piliin

ang kanilang magiging katipan. Noong una ang damit pangkasal na isinuot ng magulang na

babae noong ito ay magpakasal ang siyang gagamitin ng anak na babae ngunit sa

modernong panahon ay malaya na ang mga ikakasal na mamili, magpasukat at magpatahi

ng kanilang mga isusuot sa araw ng kasal. Maraming pagbabago ang nangyare sa

tradisyon ng kasal at ito ay patuloy pa ring nagbabago sa paglipas ng panahon. Ang ilan ay

nananatili, ang iba ay napapaltan sa kabilang banda ay mayroon ring mga kaugalian na tila

naglalaho at unti-unti nang nakakalimutan.

 19

KABANATA V

LAGOM, KONKLUSYON, AT REKOMENDASYON

Inilahad ng huling kabanatang ito ang tungkol sa nakalap na lagom, konklusyon at mga

rekomendasyon ng pag-aaral.

Lagom

Ang isinagawang pag-aaral na ito ay nauukol lamang sa mga tradisyon ng kasal sa

Ibaan pati na rin ang mga pagbabagong naganap rito. Isinasalaysay ng papel na ito ang mga

kaugaliang noon pa lamang ay isinasagawa na sa kasal pati na rin ang mga makabagong

kaugalian.

Habang sinasaliksik ang mga datos na ipiniresenta sa nakaraang kabanata, napagtanto

ng mga mananaliksik na may ilan na sa mga tradisyon sa kasal ng mga taga Ibaan ang

nagbago at patuloy pa ring nananatili. Dagdag pa rito ay may mga ilan ding tradisyon sa kasal

na sa halip na palitan ay pinagyayabong pa.

Konklusyon

Pagkatapos ng maingat na pagtalakay at pagsuri sa mga datos ng pananaliksik, inilahad

ang mga sumusunod na konklusyon:

Q13: Sa paglipas ng panahon, nagkaroon ng mga pagbabago sa tradisyon at

kaugalian ng kasal katulad ng paglalagay ng mga twist sa mga naunang kaugalian.

Q14: Napagtanto ng mga mananaliksik na mayroon paring mangilan-ngilang kaugalian

na patuloy pa ring sinusunod ng mga ikinakasal.

Q15: Nakaimpluwensya ang mga matatanda sa pagpapatuloy ng mga tradisyon sa

kasal.
 20

Q16: Ang mga modern o "trend" kung tawagin ay nakakaimpluwensya rin sa mga

pagbabagong nagaganap sa mga kasalan.

Q17: Sa kasalukuyan, sa mga dalampasigan, estudyo, restawran at resort na madalas

idinaraos ang kasalan sa halip na sa simbahan.

Rekomendasyon

Matapos ng isinagawang pagsusuri at pag-aaral sa ikauunlad ng pananaliksik tungkol sa

tradisyon ng kasal, iminumungkahi ang mga sumusunod:

Q18: Nararapat na gumawa ng hakbang ang mga Pilipino sa pagpapanatili ng mga

tradisyon hinggil sa kasal.

Q19: Maaaring paunlarin pa ang mga tradisyong kasalukuyan nang ginagawa.

Q20: Para sa mga kinauukulan, nararapat na magkaroon ng mga seminar ukol sa

kasal upang magkaroon ng iba't-ibang kaalaman ang mga mamamayan sa tradisyon ng kasal.

Bibliyograpiya

Aklat:

Brown, H. B. (2011, Hunyo).Ang konsepto ng kasal sa mga banal sa mga huling araw.

[Hinango: Hunyo 2011] https://www.lds.org/liahona/2011/06/the-latter-day-saint-concept-

of=marriage?lang=tgl

Website:

Abayon, M. (n.d).Kultura ng Tsina. Hinango mula sa https:// www.scribd.com/doc /172743311/

Kultura-Ng-Tsina

Ace, T.M., (2016, Pebrero 14).Kahulugan ng Kasal. [Hinango: 14 Pebrero 2016]

https://brainly.ph/question/290960#readmore
 21

Capinig, E. (2014, Oktubre 9).Kahulugan ng Tradisyon. [Hinango: 9 Oktubre 2014]

https://brainly.ph/question/59383

Del Rosario A. A. (2017, Nobyembre).Mga kondisyon sa kasal ng mga muslim. [Hinango:

Nobyembre 2017] https://muslimatkasal.weebly.com

Espina, L.P. (2011, Oktubre 8).Kulturang pinoy: ano nga ba ang pinagkaiba, noon at ngayon!.

[Hinango: 8 Oktubre 2011] https://pagkakakialanlanngpinoy.blogspot.ca/2011/10/

kulturang-pinoy-ano-nga-ba-ang.html?m=1

Flores, F., (2016, Agosto 4).Mga Kailangan sa Kasal. [Hinango: 4 Agosto 2016]

http://magandangkasal.com/mga-kailangan-sa-kasal/

Lorenzo, V. (2014, March 6).Mga kaugalian at tradisyon ng kasal sa mga katutubo sa Luzon.

[Hinango: 6 March 2014] https://prezi.com/sv0lllhqetvl/mga-kaugalian-at-tradisyon-ng-

kasal-sa-mga-katutubo-sa-luzon/

Pizaña A. L., et. al. (2014, Oktubre 16).Pananaliksik sa Filipino: pagtuklas sa hiwaga ng

pelikulang bollywood2007-2008. [Hinango: 16 Oktubre 2014] http://hiwagangpelikulang

bollywood2007-2008.blogspot.com/2014/10/normal-0-false-false-false-en-us-x-

none_39.html

Villano, L.(2013, Oktubre 13).Ang tradisyonal na kasalang pinoy. [Hinango: 13 Oktubre 2013]

http://kulturang-noypi.blogspot.ca/2013/10/ang-tradisyunal-na-kasalang-

pilipino_9302.html?m=1
 22

Appendiks

Transkripto ng Panayam sa mag-asawang

Mrs. Angelica S. Rosima at Mr. Christian Rosima

Talatanungan para sa Ikinasal:

Q1: Ano ang inyong pangalan at ilang taon na po kayo?

“Angelica Sandoval Rosima.25 years old, Christian Rosima.27 years old”

Q21: Paano nag-propose ang lalake? May proposal bang nangyari?

“Parang, pero hindi siya proposal, nagbigay lang siya ng singsing pero hindi niya

ako tinanong, parang ganun na din.”

Q22: Ilang taon noong kayo ay nagpakasal?

“24 ako, turning 27 siya”

Q23: Paano pumasok sa isip ninyo na magpakasal na?

“Actually, matagal na siyang balak, pero nagkabiglaan lang din, gawa nang

nabuntis”

Q24: Kailan kayo ikinasal?

“Noong April 21 last year”

Q25: Kung hindi nabuntis ang babae, kailan ninyo balak magpakasal?

“2019 yung balak talaga”

 23

Q26: Anong sinabi ng magulang noong malaman ang tungkol sa

pagpapakasal?

“Sa mama, medyo masama ang loob pero ok na, sa papa ko naman eh

nandiyan na daw eh kaya okay na rin daw.Sa side naman nang asawa ko, okay

lang din.”

Q27: May pagkakataon ba na ang lalaki ay nag-igib? Nagsibak ng kahoy? (at

mga kahalintulad)

“Hindi, pero nagpunta lang diyan. Wala nang ganun ganun, kasi may gripo na,

may gasul na.”

Q28: Ano ang paghahanda ang ginawa bago ang kasal?

“Nag-ayos ng papel sa simbahan, naglakad nang mga ninong at ninang sa

kasal, gowns at abay.”

Q29: Sino-sino ang mga taong katulong sa kasal?

“Halos buong angkan ng parehong panig.”

Q30: Anong mga napagusapan nung pinamulong?

“Kung kailan ang araw nang kasal, ano bang kasal: simbahan ba o huwes, at

saka ano bang plano pagkatapos nang kasal.”

Q31: Sino-sino ang mga kasangkot sa pamumulong? May dala ba silang pagkain?

“Halos lahat ng angkan ay kasama, pinsan, kapatid saka yung mga taga dito,

ang mama, papa, pinsan din. Oo, madami silang dalang pagkain.”
 24

Q32: Paano nagimbita? Mga kakilala lang ba ang inimbita? o lahat ng kalapit na

bahay?

Q33: “Nagtext, nagchat, nagbigay ng invitation, saka nagbahay-bahay.”

Q34: Ano ang mga problema ang nakaharap bago ang kasal?

“Yung ano, sa paglalakad ng papel, madaming hinihingi samin sa simbahan,

saka sa seminar, hindi minsan nakakaattend, may trabaho kasi kami pareho.

Kailangan pa magleave.”

Q35: Paano inihanda ang gagamitin sa kasal? Venue? Pagkain? Ninang/Ninong? Mga

abay? Simbahan? Gown? Theme? Mga inimbita? Pari ng kasal?

“Bayanihan, kasi bago ang kasal, nagdadala na sila ng kahoy na gagamitin sa

kasal, bago yung sa cater. Bago ang kasal, maaga la lamang nandito na sila,

saka yung mga suman, tamalis ay naihanda na. Ang sa pagkain pareho kanila

yung lulutuin, bago yung minatamis, kung anong meron sila, meron din kami,

parang pinagsama na lang. Sa St. James The Greater Parish. Kamag-anak,

katrabaho ang ninang at ninang. Buong angkan dito sa barangay,halos lahat

imbitado. Through text, chat saka naglibot sa pang iimbita saka invitation. Sa

abay ang iba ka work, pinsan, barkada, at kaibigan. Ang pari naman ay kung

sino ang available at yun ay si Fr. Vandi.”

Q36: Ano ang mga kaugaliang isinagawa bago ang kasal?

“Yung sayawan pagbibigay nang sulit sa ninong at ninang at may sabitan nang

pera.”

Q37: Sino-sino ang mga kinonsulta sa paghahanda ng kasal?

“Katrabaho, kaibigan.”
 25

Q38: Magkano ang nagastos? May ipon ba o nangutang o may nag-sponsor?

“Mga sponsor, at may ipon din naman. Kulang kulang 200,000 ang nagastos.”

Q39: Magkano ang nakolekta noong sayawan, hanapbuhay at pakimkim? Maging ang

mga natanggap na regalo?

“11,000 ang nakolekta sa sabitan, sa sabugan naman ay 50,000.”

Q40: Paano sinimulan ang araw ng kasal? May mga pictorial ba o pre-nuptial?

“May pictorial, sa gown, sapatos, giveaways saka magbibihis din.”

Q41: Nagkita ba ang lalaki at babae bago magpuntang simbahan? Bakit?

“Hindi, pero nandito rin siya, pero hindi kami pinagkita.”

Q42: Ano ang nararamdaman noong nasa simbahan na?

“Siyempre, kinakabaham,masaya,mix emotions.”

Q43: May problema bang nakaharap noong araw ng kasal?

“Wala naman.”

Q44: Anong sinakyan papuntang simbahan? Sino ang kasama sa sasakyan?

“Kotse ng pinsan niya. Ang mama at papa ang kasama ko.”

Q45: Sino ang nagmake-up sa araw ng kasal?

“Taga Ibaan, si Cathy.”

Q46: Ano ang mga sinunod na tradisyon bago magpuntang simbahan?

 26

“Yung huli dapat papasok ang bride at dapat hindi ako makikita nang lalaki sa

simbahan bago ang kasal.”

Q47: Pagdating sa reception anong unang ginawa?

“Pinakain ng kalamay, tapos ay pinagkrus ang aming mga kamay habang

umiinom nang tubig, tapos sa pintuan, nakaharang ang magulang tapos dadaan

kami sa ilalim nang kamay nila at yung pagdakot nang coins.”

Q48: May emcee ba sa reception at sayawan?

“Wala, parang kamag anak na lang din. Pero nung gabi meron.”

Q49: Ginawa ba ang pagsasabog ng bulaklak at bigas? Pagsusubo ng kalamay?

“Oo, meron.”

Q50: Isinagawa ba ang pagtatapon ng bulaklak at garter?

“Oo, kaya nga lang with a twist. Ang ginawa may mga maliliit na bulaklak, pag

walang nakuha , sa kanya ibibigay ang bouquet. Yung sa lalaki naman, ihahagis

ang bulaklak at saka susuotan nang garter.”

Q51: Ano ang arrangement ng table sa reception? Saan nakapwesto ang mga

ninong/ninang, mga abay at mga bisita?

“May stage, nasa side ang mga ninang at ninong, mga magulang. Ang mga abay

naman ay kalat.”

Q52: Paano isinagawa ang pagsasabog ng ninong o ninang?

“Parang iba ay pupunta na lang, bago ang iba ay tinatawag na lamang.”

 27

Q53: Paano umalis sa bahay?

“Ayun yung lipatan na tinatawag, magsisimula ka sa dulo nang bahay, lahat nang

madaanan bawal nang lingunan.”

Q54: Ilang buwan o araw nanatili sa bahay ng lalake bago bumalik sa bahay?

“Mga 3 months.”

Q55: Ano ang lagay ng buhay may asawa?

“Okay naman, masaya naman lalo na at may baby.”