PRIPREMA UZORAKA

ZA ANALIZU
ORGANSKIH
POLUTANATA

HEMIJA ORGANSKIH
POLUTANATA
 UVOD
 Određivanje organskih polutanata u složenim
matriksima često zahtjeva dosta vremena za
ekstrakciju kao i sama priprema uzorka za analizu
 Trend – primjena ekoloških tehnika koje koriste manju
količinu rastvarača i uzorka
 Optimalna priprema uzorka (skraćivanje vremena
analize, izvori grešaka, povećana osjetljivost,
identifikacija, potvrda i kvantifikacija)
TEHNIKE PRIPREME UZORAKA
 Vrste ekstrakcija:
 Tečno-tečna (LLE)
 Čvrsto-tečna ekstrakcija (SPE)
 Mikroekstrakcija na čvrstoj fazi (SPEM)
 Superkritična fluid ekstrakcija
 Mikorotalasna ekstrakcija
 QuEChERS
 Soxhlet ekstrakcija
 TEČNO-TEČNA EKSTRAKCIJA
 Koristi se za razdvajanje organskih jedinjenja iz
vodenih smjesa primjenom rastvarača koji se ne
mIješaju sa vodom;
 Najčešći rastvarači koji se koriste su: petrol-eter, etil-
acetat, dihlormetan, toluen, heksan, dietil-eter itd.
 Jednjenja: PCB, pesticidi, herbicidi itd...
 TEČNO-TEČNA EKSTRAKCIJA
 Sama ekstrakcija se odvija u nekoliko faza:

 Mješanje sa organskim rastvaračem

 Odvajanje organske faze
 Koncentrisanje (uparavanje) ekstrakta, npr., rotavapor
 Rekonstituisanje suhog ekstrakta
 Analiza nekom od tehnika
TEČNO-TEČNA EKSTRAKCIJA
 Prednosti:
 Lako manipulisanje aparaturom
 Kontinualan proces
 Nedostaci:
 Dugotrajna i komplikovana procedura
 Veće zapremine organskih rastvarača
 Stvaranje emulzija
 Ekstrakti vlažni – tragovi vodene faze
 Potrebno dodatno koncentrisanje
 ČVRSTO-TEČNA EKSTRAKCIJA
 Princip je sličan kao i kod tečno-tečne ekstrakcije i
uključuje podjelu između dvije faze
 Raspodjela između tečne faze (uzorak matriksa ili
rastvora sa analitima) i čvrste faze (sorbenta)
 Jedinjenja: pesticidi, PAH, PCB..
ČVRSTO-TEČNA EKSTRAKCIJA
 Ekstrakcija se odvija u nekoliko faza:
 Kondicioniranje kolone
 Unošenje uzorka
 Ispiranje sorbenta
 Eluiranje
 ČVRSTO-TEČNA EKSTRAKCIJA
 Najčešće korištene grupe sorbenata:
 Hemijski modifikovani silika gel – površina gela je
heterogena sa raznim silanolnim grupama, obično
modifikovana i sadrži različite funkcionalne grupe:
nepolarne (C18), polarne (NH2) i jonske;
 Polimerni sorbenti – Kopolimeri stirena ili
divinilbenzena, smole;
 Grafitni ili porozni ugljik
 ČVRSTO-TEČNA EKSTRAKCIJA
 Ekstrakcioni diskovi
 Ketridži
 Razlika je da kod diskova imamo veću površinu na koju
se propušta uzorak
 Mogu biti punjeni istim adsorbensima
 ČVRSTO-TEČNA EKSTRAKCIJA
 Prednosti:
 Brža priprema uzorka
 Veći prinosi
 Veča tačnost
 Nema stvaranja emulzije
 Pogodnija za termolabilne uzorke
 Bezbjednija je za analitičara
 Mogućnost automatizacije
 Nedostaci:
 Nepotpuno uklanjanje interferenci
 Cijena
 SOXHLET EKSTRAKCIJA
 Sokshlet ekstrakcija je najčešće primjenjivana za ekstrakciju
isparljivih i slabo isparljivih organskih jedinjenja iz čvrstih
uzoraka.
 Uzorak se smješta u celuloznu čahuru i ekstrakcija se vrši
kontinuirano, uvijek dodatkom svježe porcije rastvarača.
 Ekstrakcija se vrši na temperaturi ispod tačke ključanja
rastvarača brzinom od 4-6 ciklusa na sat u vremenskom
intervalu od 16-24 sata.
 Jedinjenja: PAH-ovi, fenoli itd.
 SOXHLET EKSTRAKCIJA
 Odvija se u nekoliko faza:
 Usitnjavanje uzorka
 Umotavanje (pakovanje) u celuloznu
čahuru
 Zagrijavanje rastvarača
 Kontinuirana ekstarkcija sa novim
porcijama rastvarača
SOXHLET EKSTRAKCIJA
 Prednosti:
 Jednostavnost
 Nedostaci:
 Vrijeme trajanja
 Nije primjenljiva za termolabilne uzorke
 Velike količine ratsvarača
 SUPERKRITIČNA EKSTRAKCIJA
 Veliki broj komoponenata se može izdvajati iz polaznih
tečnih ili čvrstih smjesa pomoću rastvarača čije se
vrijednosti pritiska i temperature održavaju iznad
kritičnih.
 Takvi procesi poznati su kao superkritična ekstrakcija
 Fluidi u superkritičnom stanju imaju znatno veću
rastvorljivost i stepen selektivnosti od klasičnih koji se
koriste u ekstrakciji
 SUPERKRITIČNA EKSTRAKCIJA
 Pošto se ekstrakcija gasovima u nadkritičnom stanju
zasniva na prelasku isparljivih komponenata iz
polaznog materijala u nadkritični fluid, izdvajanje
željenih komponenti iz nadkritičnog fluida postiže se
snižavanjem pritiska i/ili temperature radnog fluida.
 Ova operacija se izvodi na srednjim temperaturama.
 SUPERKRITIČNA EKSTRAKCIJA
 Prednosti:
 Kontrola moći rastvaranja nadkritičnog fluida promjenom
pritiska i temperature
 Lako uklanjanje nadkritičnog fluida iz ekstrakta,
snižavanjem pritiska
 Netoksičnost nadkritičnog fluida
 Ekstrahovanje komponenti visokih tački ključanja na
relativno niskim temperaturama
 Znatno bolje rastvaranje faza koje nije moguće postići
klasičnim ekstrakcijma
 Ekstrahovanje termolabilnih komponenti
SUPERKRITIČNA EKSTRAKCIJA
 Nedostaci:
 Rad na relativno visokim pritiscima
 Znatni energetski troškovi
 Veliki troškovi za procesnu opremu
 Sample

Extraction
cell CO2

CO2
CH3OH
Supercritical Pump Oven Restrictor
fluid Ectract + CH3OH
cilinder
 MIKROTALASNA EKSTRAKCIJA
 Koristi mikrotalasnu energiju za zagrijavanje rastvarača
koji je u kontaktu sa čvrstim uzorcima radi prevođenja
željenih jedinjenja u rastvor.
 Ekstrakcije se vrše u otvorenim ili zatvorenim sudovima
u kojima rastvarač i uzorak dolaze u kontakt i onda se
uniformno izlažu mikrotalasnom zračenju
 Zbog zapaljivosti rastvarača mora se voditi računa o
bezbjednosti, a posebno o zagrijavanju pod pritiskom
 Jedinjenja: ugljikovodici, pesticidi.
MIKROTALASNA EKSTRAKCIJA
 Prednost:
 ne dolazi do degradacije uzorka.
ULTRAZVUČNA EKSTRAKCIJA
 Najjednostavnija metoda
 Primjenjuje se za ekstrakciju PAH-ova, PCB-ova
i organohlornih pesticida
QuEChERS
 Quick Easy Cheap Effective Rugged Safe
 QuEChERS – skraćenica za veoma koristan
analitički pristup koji znatno pojednostavljuje
analizu ostataka pesticida u voću, povrću i
žitaricama
QuEChERS
 QuEChERS procedura podrazumjeva nekoliko
jednostavnih analitičkih koraka koji se lako
obavljaju i manje su osetljivi na greške.
 Obezbeđuje visok prinos ekstrakcije za veliki
broj PAH – ova, a krajnji ekstrakt se može
direktno analizirati GC ili LC hromatografijom
http://www.waters.com/waters/en_BA/QuEChERS-Dispersive-Solid-Phase-
Extraction/nav.htm?cid=10072671&locale=en_BA
 SPE vs. QuEChERS
 Poređenjem SPE i QuEChERS metoda - QuEChERS tehnikom
jedan analitičar može pripremiti 8 uzoraka za 45 min,
koristeći potrošni material u vrijednosti od 1-3 €.
 Laboratorijska efikasnost je poboljšana ne samo u pogledu
smanjenja rada i potrošnje materijala već i u pogledu
analize velikog broja uzoraka, manje količine otpada i
potrebe za radnim prostorom.
 QuEChERS procedure omogućuju pogodno i
pojednostavljeno prečišćavanje ekstrakata.
MIKROEKSTRAKCIJA NA ČVRSTOJ FAZI
(SPME)
 Ekstrakcija organskih
komponenti iz gasne,
vodene i čvrste faze
 Tehnika je brza i
jednostavna i omogućava
in situ mjerenja
 Prednost – nije potrebno
korištenje organskih
rastvarača
MIKROEKSTRAKCIJA NA ČVRSTOJ
FAZI (SPME)
 Pincip SPME mjerenja - ekvilibracija analita između
organske polimerne faze koja je nanešena na
silikatno vlakno i matriksa uzorka
 Najčešće se analiziraju vodeni uzrci
 Kombinuje se sa gasnom hromatografijom, a može se
povezati i sa tečnom hromatografijom ;
 Jedinjenja: Volatilne komponente, pesticidi,
organometalna jedinjenja, masne kiseline itd.
KAD NEMA PRIPREME UZORKA
 Neke volatilne organske komponente (VOCs)
 Uzorak se injektira direktno na kolonu tj. gasni
hromatogram
 Injektor: Headspace
 HEADSPACE
 Uzorak iz gasne faze iznad
tečnosti ide direktno u gasni
hromatogram
 Jednostavan za upotrebu
 Voda ne ometa analizu
 Uzorke je moguće zagrijati
radi povećanja isparljivosti
 Ne može se desiti gubitak
volatilnih komponenti
KRAJ !!!