Copyright
gumamit ng sariling pananalita.
- Nililinaw sa Intellectual Property Code of the
Philippines ang Republic Act no. 8293
- Ang karapatan at obligasyon ng mga may-akda, pati
na ang paggamit sa mga ginawa ng mga ito.
- isang koleksiyon ng mga karapatang eksklusibo na
ibinibigay ng mga pamahalaan sa pagwasto ng isang
partikular na ekspresyon ng isang idea o
impormasyon..
• Plagiarism
- Ito ay ang pagnanakaw ng mga ideya at pahayag ng
ibang tao sa layuning angkinin ito at maging kanya.
- Ayon kaay Diana Hacker tatlong paglabag ang
maututuring na plagiarism:
1.Hindi pagbanggait sa may-akda ng bahaging sinipi o
kinuhanan ng ideya
2.Hindi paglalagay ng panipi sa hiniram na direktang salia o
pahayag.
3. Hindi ginamitan ng sariling mga pananalita ang mga
akdang binuod o hinalaw.
• Paghuhuwad ng datos
1. Imbensyon ng Datos
2. Sinadyang di paglalagay ng ilang datos
3. Pagbabago o modipikasyon ng datos
4. Mga kaso ng pandaraya sapagsulat at ilang
kaparusahan
-maramihan at malawakang pagkopya ng mga sipi at datos
nang hindi binibigyang-kredito ang pinagkuhanan
5. Nagsumite ng isang group paper ang tatlong mag-
aaral ng isang kilalang unibersidad sa metro manila.
• Buod
- Siksik at pinaikling bersyon ito ng teksto
- Ang teksto ay maaaring nakasulat,pinanood o
pinakinggan
- pinipili rito ang pinakamahalagang ideya at
sumusuportang ideya o datos
• Pangunahing mga katangian ng pagbubuod ang
mga sumusunod:
- Tinutukoy agad ang pangunahing ideya o punto
kaugnay ng paksa.
- hindi inuulit ang mga salita ng may-akda; bagkus
- mga 1/3 ng teksto o mas maikli pa dito ang buod.
• mga hakbang sa pagbubuod:
- Basahin, panoorin, o pakinggan muna ng pahapyaw
ang teksto.
- sa mga nakasulat o episodyo ng isang pinanood o
pinakinggan, tukuyin ang paksang pangungusap o
pinakatema.
pag-ugnay-ugnayin ang mga ideyang ito upang mabuo ang
pinakapunto
- Sulatin ang buod. Tiyakin ang organisasyon ng
teksto. Huwag gumamit ng mga salita o
pangungusap mula sa teksto.
- makakatulong ang paggamit ng mga signal words o
mga salitang nagbiigay ng transisyon sa mga ideya
gaya ng, gayunpaman, kung gayon, samakatuwid, sa
kabilang dako bilang wakas at iba pa.
- Ang report o ulat ay anomang anyo ng
pagpapahayag, maaaring pasulat o pabigkas na ang
pangunahing layunin ay magpaabot ng
makabuluhang impormasyon.
ang pagpapahayag na ito ay karaniwang ginagawa sa isang
pormal o sistematikong paraan para matiyak na
makapagbigay ng kapaki-pakinabang na impormasyon.
ginagawa ang report sa halos lahat ng larangan gaya ng
pamahalaan,negosyo,siyensiya,medisina,batas, at media
 mapagsiyasat na ulat(investigative report)- ulat na
nag-iimbestiga tungkol sa isang napapanahong
isyung pampolitika o panlipunan
karaniwang ginagawa ng mga mamamahayag, ahensiya ng
pamahalaan o non-government organization
 Ulat ng panahon (weather report)
Ulat tungkol sa kalagayan ng panahon
Karaniwan ipinapahayag sa radyo telebisyon
• Ang ulat ay kailangan napapanahon upang
pakinabangan ng madla.
• Taunang ulat(anual Report)
Ulat tungkol sa mga nagawa o sa estado sa
nagdaang taon ng isang pampubliko o pribadong
organisasyon.
 • Ulat ng police(police report)

Ulat tungkol sa nangyaring aksidente,krimen at iba

pang kaugnay sa isang tiyak na lugar o pamayanan.

• Siyentipikong ulat (scientific report)

Ulat tungkol sa resulta ng saliksik o eksperimento

na karaniwang inilalathala sa siyentipikong journal.

• Sa konteksto ng paaralan o unibersidad karaniwang

nahihilingang mag-ulat ang mga estudyante

• Ang ulat ay madalas na nakasentro sa isang paksa

na may layuning magbigay ng makabuluhan, kapaki-
pakinabang, napapanahon at mapagkakatiwalaang
impormasyon.

• Makabuluhan- ang mga datos ay may kaugnayan sa

paksa.

• Kapaki-pakinabang- ang mga datos ay may

kinalaman sa buhay ng Babasa.

• Napapanahon- ang mga datos ay bago at kung hindi

man dapat makatwiran ang paggamit ng gayong
datos.

• Mapagkakatiwalaan- ang mga datos ay nagmula sa

mga pangunahing sanggunian.

Bionote – isang anyo rin ng character sketch na

nagpapakilala sa sarili at at puakasa sa sarili o sa ibang tao

Ang bawat bionote ay naglalaman ng mga sumusunod:

1. personal na impormasyon
a. petsa ng kapanganakan
b. lugar ng kapanganakan
c. kateoryang kinabibilangan
d. magulang
e. iba pang kaanak na nasa larang ng sining
2. mga natapos sa ag-aaral
3. mga natapos na training o workshop
4. mga likhang sining
5. mga natamong pagkilala at Gawad