Giải ngoại hạng Anh đang được
cũng như thái độ không nhân
phát những trận đầu tiên của mùa
giải mới 2013-2016. Việc liên doanh
Truyền hình số vệ tinh VSTV (K+) –
trong đó Đài truyền hình Việt Nam
(VTV) chiếm 51% và đối tác nước
ngoài Canal Plus chiếm 49% vốn
điều lệ - độc quyền phát sóng gói 1
và 2 hấp dẫn nhất giải đấu này gây
bức xúc mạnh mẽ trong người hâm
mộ môn thể thao vua.
■ TH.S Lữ LÂM UYÊN
Giảng viên Luật cạnh tranh Khoa Luật,
Đại học Kinh tế TP.HCM
VỤ K+ ĐỘC QUYỀN PHÁT SÓNG GIẢI NGOẠI HẠNG ANH (EPL):
Truyền hình không đơn
giản như nước giải khát
âu chuyện tương tự xảy ra đó có Super Sunday vẫn chỉ được theo nghĩa được Luật Cạnh tranh
C mùa giải trước đã lặp lại trong phát trên kênh K+. Trong khi một số điều chỉnh – theo đó DN độc quyền
nỗi ngán ngẩm bởi chạm đến
vấn đề độc quyền mà người Việt
Nam vốn rất nhạy cảm. Làn sóng
phản ứng đến đỉnh điểm khi Hội cổ
động viên giương biểu ngữ tẩy chay
K+ trong trận đấu VN-Asernal trên
sân Mỹ Đình, đồng thời năm đơn vị
truyền hình VTC, Viettel, AVG, SCTC
và HTV từng cam kết sẽ không phát
sóng nội dung của K+ trên bất cứ
phương tiện truyền dẫn nào nếu K+
vẫn tiếp tục độc quyền. Tuy nhiên, mãn yếu tố chủ thể luật định, t ứ c
trước sức ép yêu cầu chia sẻ bản
quyền và chỉ đạo đề nghị dàn xếp từ
cơ quan quản lý, những trận đấu vào
chủ nhật, đá sớm ngày thứ 7, trong
38 DOANH NHÂN & PHÁP LUẬT số 37 10 - 2013
nhà đài đành ngậm ngùi ôm gói 3
kém hấp dẫn nhất, người nắm giữ hy
vọng về các giải đấu vàng của ngoại
hạng Anh hiện vẫn bình chân như
vại.
Khả năng cao nhất cáo buộc K+
vi phạm Luật cạnh tranh là áp dụng
điều khoản quy định lạm dụng vị trí
thống lĩnh thị trường, vị trí độc
quyền gây hạn chế cạnh tranh.
Muốn vậy, cần chứng minh K+ thỏa
K+ phải là doanh nghiệp (DN)
chiếm vị trí thống lĩnh thị trường
hoặc là DN độc quyền. Phải nói ngay
K+ không phải DN độc quyền hiểu
nỗ lực có được độc quyền phân phối
nhượng trong chia sẻ bản quyền
nhằm tối đa hóa lợi nhuận là việc
làm có lý do chính đáng.
Tuy nhiên, câu chuyện có thể trở
nên phức tạp theo hướng xem xét vị
trí thống lĩnh thị trường của K+. Nếu
chỉ dựa vào yếu tố thị phần và sức
mạnh tài chính, với 3% thị phần trên
thị trường truyền hình trả tiền cộng
với khoản lỗ hơn 1300 tỉ đồng đến
thời điểm hiện tại, K+ có thể tự nhận
không phải là DN chiếm vị trí thống
lĩnh thị trường. Tuy nhiên, ngoài tiêu
chí thị phần, luật cạnh tranh Việt
Nam còn quy định khả năng gây hạn
chế cạnh tranh một cách đáng kể
của DN, cũng là điều kiện cần và đủ
để kết luận về vị trí thống lĩnh. Theo
đó, một trong những cơ sở xem xét
khả năng này là năng lực tài chính
của tổ chức có quyền kiểm soát, chi
phối hoạt động của DN. Trong
trường hợp K+, VTV là bên góp vốn
có quyền kiểm soát (chiếm 51% vốn
điều lệ), lại là cơ quan thuộc Chính
phủ nắm quyền quản lý toàn bộ hạ
tầng mạng, được giao quyền là đầu
mối đại diện Việt Nam trong việc
đàm phán mua bản quyền các giải
đấu lớn trên thế giới. Hơn nữa, theo
khảo sát được công bố mới đây của
trên thị trường là DN duy nhất cung
cấp hàng hóa, dịch vụ đáp ứng nhu
cầu không thể thay thế của người
tiêu dùng. Chưa kể phải cạnh tranh
với các chương trình thể thao như
đua xe đạp, bóng chuyền, quần
vợt…, ngay trong thị trường liên
quan hẹp nhất, K+ vẫn phải cạnh
tranh với chương trình phát sóng
giải vô địch bóng đá các nước khác.
Độc quyền phát sóng giải ngoại
hạng Anh mà K+ đang sở hữu chỉ là
độc quyền phân phối dịch vụ truyền
hình một chương trình thể thao bên
cạnh hàng nghìn chương trình khác.
Do vậy, xét từ góc độ doanh nghiệp,
Cục Quản lý cạnh tranh, VTV hiện
đang nắm giữ tổng thị phần lên đến
hơn 70% trên thị trường truyền hình
trả tiền tại Việt Nam (bao gồm thị
phần các DN mà VTV góp vốn). Cũng
như quan ngại về mức độ tập trung
cao của thị trường này khi chỉ số CR3
(concentration ratio) – mức độ tập
trung của ba DN lớn nhất - lên đến
85%, dấu hiệu về chủ thể nắm quyền
kiểm soát khiến DN mà nó hậu thuẫn
có khả năng gây hạn chế cạnh tranh
một cách đáng kể trong trường hợp
này hoàn toàn có thể được xem xét.
Một khi vị trí thống lĩnh thị trường
được xác định, K+ có thể phải đối
diện nguy cơ bị cáo buộc lạm dụng
vị trí này gây cản trở cạnh tranh theo
quy định tại Điều 13 Luật Cạnh tranh.
Mặt khác, việc liên doanh K+ bất
chấp cái giá ngất ngưởng 37,5 triệu
đô để sở hữu bằng được bản quyền
EPL cũng không bình thường do
truyền hình là lĩnh vực thuộc độc
quyền nhà nước. Điều 15 Luật Cạnh
tranh quy định Nhà nước có quyền
cũng như trách nhiệm kiểm soát giá
mua dịch vụ trong trường hợp này.
Nhưng Nhà nước ở đây được đại
diện bởi cơ quan cụ thể nào, thực
hiện theo một quy chế gì thì luật
không đề cập. Do vậy, việc VTV, với
tư cách cơ quan thuộc Chính phủ,
10 - 2013 số 37 DOANH NHÂN & PHÁP LUẬT
được Bộ Thông tin và Truyền thông
(Bộ TT&TT) giao làm đầu mối đàm
phán mua bản quyền Giải bóng đá
Ngoại hạng Anh bằng Văn bản số
130/BTTTT-PTTH&TTĐT ngày
10/11/2012 không thể nói là không
đúng thẩm quyền, kể cả việc VTV
đồng ý mua EPL sau khi bị đối tác
nước ngoài Canal Plus đặt vào
chuyện đã rồi với giá trên trời cũng
là không trái luật. Trách nhiệm kiểm
soát giá mua bản quyền một dịch vụ
thuộc lĩnh vực nhà nước quản lý đã
bị bỏ ngỏ bởi quy định lỏng lẻo của
luật pháp. Tuy thế, người yêu bóng
đá lẽ ra đã có thể trông đợi vào “chiếc
đũa quyền lực” còn lại tại Điều 15
Khoản 2 Luật Cạnh tranh – quy định
Nhà nước có quyền quyết định khối
lượng, số lượng, phạm vi thị trường
của dịch vụ thuộc lĩnh vực độc
quyền Nhà nước. Nếu Nhà nước sử
dụng rốt ráo quyền này, dù không
phải phương án tối ưu vì đã can
thiệp chậm một bước nhưng ít ra đã
có thể ngăn chặn việc liên doanh K+
mặc tình gắp trọn quyền lợi chính
đáng của người hâm mộ bóng đá,
cũng như ít nhiều ngăn ngừa lặp lại
kịch bản Cocacola, khi mà liên doanh
này dù lỗ liên tục vẫn vung tiền
không tiếc tay, dẫu truyền hình vốn
khác xa nước giải khát. DN&PL
39