Ang ​batis ng impormasyon​ ng mga katunayan na kailangan para makagawa ng mga pahayag ng kaalaman hingil

sa isang isyu, penomeno, o panlipunang realidad.

Primaryang Batis 
Mga orihinal na pahayag, obserbasyon at teksto na direktang nagmula sa isang indibidwal, grupo, o institusyon na
nakaranas, nakaobserba, o nakapagsiyasat ng isang paksa o penomeno.
Sekondaryang Batis 
Pahayag ng interpretasyon, opinyon, at krtisismo mula sa mga indibidwal, grupo, o institusyon na hindi direktang
nakaranas, nakaobserba o nagsaliksik sa isang paksa o penomeno.
PRIMARYANG BATIS 

MULA SA HARAPANG UGNAYAN  MULA SA MGA MATERYAL NA  IBA PANG BATIS: 
SA KAPUWA-TAO  NAKA-IMPRENTA SA PAPEL NA 
MADALAS AY MAY KOPYANG 
ELEKTRONIKO: 
Pagtatanong-tanong Awtobiyograpiya Harapan o online na survey
Pakikipagkwentuhan Talaarawan Artifact kagaya ng bakas o labi ng
dating buhay na bagay, specimen,
pera, kagamutan, at damit
Panayam o interbyu Sulat, koreo at email Nakarekord na audio at video
Pormal, inpormal, estrukturado, Tesis at disertayon Mga blog sa internet sa internet na
semi-instrukturadong talakayan naglalahad ng sariling karanasan o
obserbasyon
Umpukan Sarbey Website ng mga pampubliko at
pribadong ahensya sa internet
Pagbabahay-bahay Artikulo sa journal Mga likhang sining tulad ng pelikula,
musika, painting, at music video
Balita sa diyaryo, radyo, at
telebisyon
Mga record ng mga tanggapan ng
gobyerno kagaya ng konstitusyon,
katitikan ng pulong, kopya ng batas
at kasunduan, taunang ulat, at
pahayagang pang-organisasyon
Orihinal na dokumento kagaya ng
sertipiko ng kasal at testamento
Talumpati at pananalita
Larawan at iba pang biswal na
grapika
SEKONDARYANG BATIS 
1.Ilang artikulo sa diyaryo at magasin kagaya ng editorial, kuro-kurong tudling, sulat sa patnugot, at tsismis o tsika
2.Enyclopedia
3.Teksbuk
4.Manwal at gabay na aklat
5.Diksyunaryo at Tesoro
6.Kritisismo
7.Komentaryo
8.Sanaysay
9.Sipi mula sa orihinal na hayag o teksto
10.Abstrak
11.Mga kagamitan sa pagtuturo kagaya ng PowerPoint presentation
12.Sabi-sabi
•Alin man sa mga sekondaryang batis ay maaaring maging primaryang batis kung ito ang mismong paksa ng
pananaliksik.
•Sa pangkalahatan, sa dalawang uri ng batis, mas binibigyang prayoridad ng isang mananaliksik ang primarya
kaysa sekundarya

MGA DAPAT ISAALANG- ALANG SA PAGSANGGUNI  

PRIMARYANG BATIS 
1. Kredibilidad ng journal
2. Kredensyal ng may akda
SEKUNDARYANG BATIS 
1. Iwasan ang tahasang pagtitiwala sa mga sangguinian na maaring baguhin ang nilalaman ng sinoman
2. Maaaring sumangguni sa teksbuk sa pagbabalangkas
3.Sa pagsipi ng teksto, linawin kung anong uri ng pahayag ito
KAPUWA-TAO BILANG BATIS NG IMPORMASYON 
Ang mga KAPUWA-TAO ay karaniwang itinuturing na primaryang batis
HARAPANG UGNAYAN 
Sinasadya, Tinatanong, at Kinakausap ng Indibidwal o Grupo ng Direkta
Kalakasan ng harapang ugnayan: 
1. Maaaring makakuha ng agarang sagot at paliwanag mula sa taga-pagbatid
2. Makapagbigay ng angkop na kasunod na tanong
3. Malinaw niya agad and sagot
4. Mao-obserbahan and kanyang berbal at di-berbal na ekspresyon

MEDIADONG UGNAYAN 
Maaring makakuha ng impormasyon sa pamamagitan ng ICT, lalo na kung may limitasyon sa distansya at panahon.
Kalakasan ng Mediadong ugnayan: 
1. Pagkakataong makausap ang mga tagapagbatid na nasa malalayong lugar sa anomang oras at pagkakataon
kung kailan nila maisisingit ang pagresponde
2. Ang makatipid sa pamasahe at panahon
3. Ang mas madaling pag-oorganisa ng datos lalo na kung may elektronikong sistema na ginagamit
Sa pagpili ng tagapagbatid dapat na isaalang-alang ang disenyo ng pananaliksik 
Kwantatibong disenyo​ - hangad ang random na pagpili ng kalahok laolo na kung hangad ang paglalahat mula sa
sample ng isang populayon
Kwalitatibong disenyo​ - pakay ang dibersidad sa katangian ng mga tagapagbatid, maliban kung kahingian sa
pananaliksik ang pagkakatulad ng isa o ilang partikular na katangian ng paksa.
- Dapat ding isaalang- alang kung saang uri ng komunikasyon ipapahayag ang mga nakalap na datos
- Man-on-the-street​, isang madaliang interbyu sa sinomang indibidwal na pumayag na magbigay ng opinyon

 
MIDYA BILANG BATIS NG IMPORMASYON 
Kailangan ding pag-isipang mabuti ang kalakasan, kahinaan, at kaangkupan nito sa binubuong pahayag ng
kaalaman.
Iminumungkahing rebyuhin ng mananaliksik ang mga pamamaraan sa pagpili ng batis ng impormasyon.
Kwantatibong disenyo: 
1.Probability sampling
2.Non-probability sampling
Kuwalitatibong disenyo: 
1.Purposive o purposeful sampling
2.Theoretical
3.Maximum variation
4.Typical case
5.Critical case
6.Extreme o deviant case
7.Art criterion
 
Mga Pamamaraan ng Paghahagilap 
- Ang pamamaraan ng pagkalap ng datos ay bahagi ng disenyo ng saliksik

Kwantitatibong disenyo: sarbey

Kuwalitatibong disenyo: panayam at pangkatan talakayan
UNA:​ TAMBALAN NG PANGANGALAP AT PAGBABASA NG IMPORMARSYON
PAGLIKOM AT PAGSUSURI NG DATOS 
Hal. Sarbey, Ekspimento, Sosyometrikong Analisis
NALIKOM AT NABASA 
Hal. Publikasyon, Tesis, Disertasyon, Aklat at Ulat
KAILANGAN NG PANIMULANG PAGBABASA 
Hal. Aling partikular na artikulo sa anong journal

PANGALAWA:​ PANGANGALAP NG IMPORMASYON MULA SA KAPUWA – TAO

- Ang mga kapuwa tao ay mayamang batis ng impormasyon dahil marami silang maaring masabi batay sa
kanilang karanasan
- Importanteng ipaalam agad sa mga tagapagbatid na sila ay napili para sa isang pananaliksik
 - May mga pamamaraan na ring nadebelop mula sa larangan ng Sikolohiyang Pilipino (SP) - maka-Pilipinong
pamamaraan na akma sa kultura (Hal. pagtatanong- tanong, pakikipagkwentuhan, pakikiisa at
pakikisangkot)

Eksperimento 
Kuwantitatibong Disenyo ng pananaliksik kung saan sinusukat ang epekto ng independent variable, na nagsisilbing
interbensiyon, sa dependent variable, na tinatalaban ng interbensiyon.

SURVEY 
• Ginagamit sa malakihang​ ​populasyon upang sukatin ang​ ​kaalaman, persepsiyon,​ ​disposisyon, kilos, gawain, 
, nararamdaman, at katangian ng isang tao (Baxter & Babbie, 2014).
• Talatanungan, harapan o online

INTERBYU 
• Interaksyon sa pagitan ng mananaliksik bilang tagapagtanong at tagapakinig, at ng tagapagbatid na siyang
tagapagbahagi ng impormasyon (Baxter & Bannie, 2014).
• ​Estrukturadong Interbyu​ – Gabay na tanong.
• ​Semi-estrukturadong Interbyu ​– mayroon ding gabay na​ ​tanong subalit puwedeng​ ​baguhin ang
pagkakaayos depende sa takbo ng interbyu.
• Di-estrukturado​ – walang gabay na tanong.

FOCUS GROUP DISCUSSION 

• Isang semi-estrukturadong talakayan na binubuo ng tagapagpadaloy, at anim hanggang sampung
kalahok na may parehong karanasan hingil sa paksa.
BENTAHE: 
- Naitatama ang impormasyon
- May naibabahagi ang mga kalahok
- Maraming anggulo at aspekto.

KAHINAAN: 
- May dominante
 - Magkasalungat na ideya
- Hidwaan sa mga kalahok
- Kahiyaan

PAKIKISANGKOT HABANG PAKAPA-KAPA 

• Isang eksplorasyon hinggil sa isang paksa sa kontektso ng pamumuhay ng mga tao sa isang komunidad gamit ang
katutubong paraan sa pagkuha ng datos katulad ng “pagmamasid, pagtatanongtanong, pagsubok, pagdalaw,
pakikilahok, at pakikisangkot” (Torres, 1982, p. 171).

PAGTATANONG-TANONG 
• Ito ay mainam sa sumusunod na pagkakataon
1. ang impormasyon ay makukuha sa higit sa isang tagapagbatid
2. hindi tuwirang matatanong ang mga taong may direktang karanasan
3. di-tiyak kung sino ang may kaalaman o karanasan
4. beripikasyon ng sagot.

PAKIKIPAGKUWENTUHAN 
• Di-estrukturado at pormal na usapan ng mananaliksik at mga tagapagbatid hinggil sa isa o higit pang mga paksa
kung saan walang ginagamit na tiyak na mga tanong.
• Malaya magbahagi ng opinyon ang mga kalahok.

PAGDALAW-DALAW 
• “Pagpunta-punta at pakikipag-usap” ng mananaliksik sa tagapagbatid upang makakuha ng datos.

PAKIKIPANULUYAN 
• Pagdalaw sa isang lugar at pakikisangkot at pakikisalamuha sa mga aktibidad ng mga tao upang makakuha ng
datos.
• Inaasahang malalim at komprehensibo ang impormasyon dahil pang matagalan ito.
 
PAGBABAHAYBAHAY 
• Pagbisita o pagpunta sa iba’t ibang tirahan upang makakuha ng datos.

PAGMAMASID 
• Obserbasyon
TAGAPAGMASID 
• Complete Observer (ganap na tagapagmasid)​ – Hindi alam o napapansin ng mga kalahok na sila ay
inoobserbahan. Hindi nakikilahok ang mananaliksik.
• ​Complete Participant (ganap na kalahok)​ – Hindi alam o napapansin ng mga kalahok na sila ay inoobserbahan
ngunit nakikilahok ang mananaliksik.
• ​Observer as Participant (tagamasid bilang kalahok)​ – Alam ng mga kalahok na sila ay inoobserbahan ngunit
walang interaksyon sa mananaliksik.
• ​Participant as Observer (kalahok bilang tagamasid) ​– Alam ng mga kalahok na sila ay inoobserbahan at may
interaksyon sa mananaliksik

INSTRUMENTO SA PAGKALAP NG DATOS MULA SA KAPUWA-TAO 

MGA INSTRUMENTO NA KARANIWANG GINAGAMIT SA PANANALIKSIK 
•Talatanungan at gabay na katanungan
• Pagsusulit o eksaminsayon
• Talaan saa Fieldwork
• Rekorder

TALATANUNGAN AT GABAY NA KATANUNGAN 

• Gumagamit ng isang organisadong at estrakturadong talatanungan kung gagawin ay survey hinggil sa mga
katangian socio-demograpghic, kaalaman, persepsiyon, aktitud, at iba pang variable
• Maghanda ng gabay ng tanong kung ang interbyu at talakayan ang pamamaraan
• Sa pakikipagkwentuhan, pagdalaw - dalaw, pakikisangkot, pakikipanuluyan, at iba pang etnograpkiong
pamamaraan
• Dapat na may baon ding mga tanong ang mananaliksik, subalit hindi niya ito dapat ipilit na ipasok habang
nakikipag-usap sa mga tagapagbatid lalo na kung wala sa oras at lugar.
PAGSUSULIT O EKSAMINASYON 
• Sa kwantitatibong pananaliksik, giangamit ang mga insturmentong sumusukat sa kaalaman, kakayahan, aktitud, at
kilos ng mga kalahok kagaya ng pagsusulit at eksaminasyon. Ang mga ito ay nararapat buuin sa tulong ng mga
eksperto sa paksang sinasaliksik.

TALAAN SA FIELDWORK 
• Ang talaan ay hindi lamang nagsisilbing listahan ng mga tao, bagay, lugar, at pangyayari na may kaugnay sa
pananaliksik, kundi naglalaman din ng iniisip, agam-agam, repleksiyon, at napagtanto ng mananaliksik habang
nangangalap ng datos sa isang lugar
• Dito isinusulat ang obserbasyon hindi nasagap sa rekorder; at kung nairekord man ang isang interaksyon
mahalaga pa rin ito sa pagbeberipika ng impormasyon ng gagamitin sa pananaliksik.

REKORDER 
• Maaring irekord sa audio o video ang nagaganap na usapan ng mananaliksik at tagapagbatid kung ito ay pahintulot
sa huli
• Karaniwang inirerekod ang panayam at pangkatang talakayan kagaya ng Focus Group Discussion
• Ang paggamit ng rekorder, lalo na kung alam ito ng tagapagbatid, ay maaring makapagdulot sa kaninya ng agam -
agam na magbahagi nang bukal sa loob.

PANGANGALAP NG IMPORMASYON MULA SA AKLATAN 

• Mahalagang linawin na ang midya ay kahit na anong teknolohiya pisikal or birtuwal, na inaamit sa pagbabahagi ng
impormasyon mula sa tagapagbatid o sa prodyuser tungo sa mambabasa, tagapakining o manonood.
• Ang bawat aklatan ay puno ng mga midya tulad ng mga libro, journal, magasin, diyayro, tesis at disertasyon, globo,
at marami pang iba.
• Mahalaga ang aklatan dahil dito makikita ang maraming sanggunian na magagamit sa pananaliksik.(Alamario
2016)
•Dapat daw sa murang edad madebelop ang interes sa pagbabasa sa pamamaraan sa pagbisita sa aklatan o library

PANGALAP NG IMPORMASYON MULA SA AKLATAN: PROSESO 

Una,​ alamin kung saang aklatan matatagpuan ang mga batis ng impormasyon na kakailanganin para sa pananaliksik
Pangalawa​, gumawa ng request letter sa pupuntahang aklatan o sa madaling salita magpaalam kung gagamit man
ng aklatan. Gawin din ang protocol o rules na nasabing aklatan
Pangatlo,​ magbigay ng ID (identification card) upang makilala ang gagamit nito
Pang-apat​, Magtanong na lang sa nagbabantay o librarian kung nasan man ang babasahin na libro. Mayroon din
OPAC system na pwedeng gamitin upang mas mabilis pa mahanap ang nasabing aklat na gagamitin.
Panlima,​ ipinagbabawal ang pagphotocopy sa buong aklat, tesis, at ilang pang printed na material. Kaya kailangan
ng tiyaga at mabilis an pagbabsa kung maraming libro ang bubulatlatin

PANGALAP NG IMPORMASYON MULA SA MGA ONLINE NA MATERIAL 

• Sa kasalukuyang panahon ng Internet at digital na teknolohiya maakses ang maraming primaryang batis ng
impormasyon hindi lamang sa kompyuter na laptop at deskptop kundi pati rin sa mga cellphone at tablet.
• Ang mga pangunahin sa mga batis na ito ang mga aritkulo sa journal, balita sa online news site, at account ng
karanasan sa blog.
• Malaking usapin ngayon sa bansa ang isyu ng kredibilidad ng online news sites sa Pilipinas.
Sa pagpili ng batis ng impormasyon para sa pananaliksik, bigyang prayoridad ang online news sites na:
1. Walang halong bias sa mga kinikilingan na tao, grupo, o institusyon dahil naglalathala ng mga artikulong may iba’t
ibang panig;
2. Pumuna sa sarili o umaamin ng pakakamali sa pamamagitan ng komento at errata
3. Hindi naglalabas ng mga propagandang nagpapabango sa pangalan ng isang tao, grupo, o institusyon habang
tahasang bumabatikos sa mga kalaban nito.
- Maraming klase ng blog na matatagpuan sa Internet. Bigayang-pansin ang blog ng mga kilalang eksperto sa
paksang sinasaliksik. Puwede rin bulatlatin ang mga impormatibong blog na nagtatampok ng sariling karanasan at
obrserbasyon ng manunulat gaya ng mga blog tungkol sa pagkain, paglalakbay at pamamasyal, palakasan, musika,
potograpiya, at kalusugan

PANGALAP NG IMPORMASYON MULA SA PANGMADLANG MIDYA 

Maraming impormasyon ang maaring makuha sa pangmadalang midya gaya ng radyo, diyaryo, magasin, telebisyon,
pelikula, at Internet.
• Ang pangmadlang midya ay nahaharap sa malaking isyu ng kredibilidad at pagiging katiwa-tiwala kahit itinuturing
itong pang-apat na estado ng lipunang nagbabantay sa gobyerno.
• Hindi maiiwasang isipin kung kaninong interes ang kinakatwan ng pangmadlang midya, partikular na ang mga
impormasyong ipinapahayag nito, ang pamamaraan ng pamahayag, ang mga simbolikong representasyon pinipili
para sa mga palabas, at ang mga komersiyalisadong oryentasyon ng mga palabas.
• Ang midya ay nagsisiil sa kapangyarihan ng estado at negosyo, at sumusuporta sa mga establisadong pribelehiyo
ng iilan at naglilimita sa pagbabaliktakan at talakayan.
PAGBABASA NG IMPORMASYON 
• Ang mga datos mula sa​ talatanungan​ ng survey ay kailangang basahin at bilangin nang isa-isa, kompyutin ayon sa
pangangailangan ng estadistika, at ilagay sa angkop na porma ng presentasyon kagaya ng diagram, talahanayan at
tsart.
• Binibilang at kinokompyut din ang mga iskor galing sa iba’t ibang klase ng eksaminasyon o test na ginagamit bilang
instrumento ng pangkalap ng impormasyon.
1. Ang ​talaan sa fieldwork​ ay mainam na binabasa ng paulit- ulit habang nangalap ng datos para magabayan ang
pananliksik kung ano- ano na ang kanyang pinagdadaanan, nagawa, at nalaman; kung sino -sino na ang kaninyang
nakausap at kung ano-ano pa ang dapat gawin.
At doon maisasalin ang na rekord na impormasyon ng tagapagbatid upang tukuyin at maberipika ang mga sagot nito.
2. Ang mga ​nairekord​ na datos mula sa interbyu ay kailangang isalin. Ang transkripsyon ang siyang babasahin at
susuriin ng mananliksik. Madalas na pinagsasabay na ang pagbabasa at coding ng transkriprasyon.
3. Ang ​pangmadlang midya​ ay nagtataglay ng magkakabuhol na kakayahang basahin at suriin ang anyo,
materyalidad, ideolohiya, simbolismo, at iba pang istruktura ng midya, para makabuo ng teksto.
- Kailangan ang pulit- ulit na pagtsek ng datos para sa masigurong tama ang pagkakasalin.
- Tandaang maraming nagkakamali sa akala at ito ay madalas mangyari kung inaakalang naiintindihan na agad ang
punto sa unang pagbasa pa lamang ng teksto
- Mahalaga ang mga instrumentong ito para mailagay sa tamang konteksto ang teksto at makagawa ng angkop na
code ng mga impormasyon.

-CPL-