სტატისტიკა

თემა 1
სტატისტიკის საგანი. ძირითადი ცნებები.
მონაცემთა გრაფიკული წარმოდგენა -
გრაფები, დიაგრამები, ცხრილები

ნინო სვანიძე
მათემატიკის დეპარტამენტის
ასოცირებული პროფესორი

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-1

 თემის მიზნები
თემის დასრულების შემდეგ თქვენ უნდა
შეგეძლოთ:
 მონაცემთა შეგროვების მეთოდების აღწერა
 ძირითადი ცნებების განსაზღვრა:
პოპულაცია და შერჩევა
პირველადი და მეორადი ტიპის მონაცემები
თვისებრივი და რაოდენობრივი მონაცემები
დროითი მწკრივები და დროში-ფიქსირებული მონაცემები

 დესკრიფციულ (აღწერით) სტატისტიკასა და

სტატისტიკური დასკვნების თეორიას შორის განსხვავების
აღწერა
 შერჩევის სხვადასხვა მეთოდების განსაზღვრა
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-2
 თემის მიზნები
 სიხშირეთა განაწილების აგება ხელით და
კომპიუტერის გამოყენებით
 ჰისტოგრამის შექმნა და ინტერპრეტაცია
 მართკუთხედებიანი, წრიული და
ფოთლებიანი ღეროების მსგავსი დიაგრამების
აგება და ინტერპრეტაცია
 ხაზოვანი და წერტილოვანი დიაგრამების
პრეზენტაცია და ინტერპრეტაცია

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-3

 სტატისტიკის მეთოდები

 აღწერითი სტატისტიკა
 მონაცემთა შეგროვება, წარმოდგენა და
აღწერა

 სტატისტიკური დასკვნები
 შერჩევის მონაცემებზე დაყრდნობით
პოპულაციის შესახებ დასკვნის გამოტანა
და/ან გადაწყვეტილების მიღება

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-4

 აღწერითი სტატისტიკა

 მონაცემთა შეგროვება
 მაგ. კვლევა, დაკვირვება,
ექსპერიმენტი

 მონაცემთა წარმოდგენა
 მაგ. გრაფიკები და
დიაგრამები

 მონაცემთა მახასიათებლები x i

 მაგ. შერჩევის საშუალო n = n

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-5
 სტატისტიკური დასკვნები
 შერჩევის შედეგებზე დაყრდნობით პოპულაციის
შესახებ დებულების მიღება

შერჩევის სტატისტიკა პოპულაციის პარამეტრები

(ცნობილია) დასკვნა (უცნობია, მაგრამ
შეიძლება შეფასდეს შერჩევის
შედეგებით)

Sample Population

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-6

 პოპულაცია და შერჩევა

 პოპულაცია არის ინტერესის ყველა

ობიექტთა სიმრავლე
 მაგალითები: ყველა სავარაუდო ამომრჩეველი მომავალ
არჩევნებში დღის განმავლობაში წარმოებული ყველა პროდუქცია
გაყიდვის ყველა ქვითარი ნოემბრის თვეში

 შერჩევა არის პოპულაციის ქვესიმრავლე

 მაგალითები: ინტერვიუსთვის ნებისმიერად შერჩეული 1000
ამომრჩეველი
შესამოწმებლად შერჩეული რამდენიმე პროდუქტი
აუდიტისათვის შერჩეული ყოველი მე-100 ქვითარი

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-7

 პოპულაცია და შერჩევა

პოპულაცია შერჩევა

a b cd b c
ef gh i jk l m n gi n
o p q rs t u v w o r u
x y z y

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-8

 პარამეტრი და სტატისტიკა

 პოპულაცია - შესასწავლ ობიექტთა სრული

ერთობლიობა
 პარამეტრი – შემაჯამებელი სიდიდე, რომელიც
გამოიყენება პოპულაციის მახასიათებლის შესაფასებლად

 შერჩევა - პოპულაციის ნაწილი შერჩეული

ანალიზისათვის
 სტატისტიკა შემაჯამებელი სიდიდე, რომელიც გამოიყენება
შერჩევის მახასიათებლის შესაფასებლად

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-9

 რატომ შერჩევა?

 ითხოვს ნაკლებ დროს, ვიდრე მთელი

აღწერა

 ითხოვს ნაკლებ დანახარჯებს ვიდრე

მთელი აღწერის ადმინისტრირება

 შესაძლებელია მივიღოთ სტატისტიკური

შედეგები მაღალი სიზუსტით შერჩევაზე
დაყრდნობით

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-10

 შერჩევის მეთოდები

შერჩევები

არა-ალბათური ალბათური შერჩევები

შერჩევები
მარტივი
შემთხვევითი სისტემატური
მოსაზრებით

კლასტერული
მოსახერხებულობა განშრევებული

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-11

 სტატისტიკური შერჩევა
 შერჩევის ელემენტები ამოკრებილია უკვე ცნობილ ან
გამოთვლილ ალბათობებზე დაყრდნობით

ალბათური
შერჩევები

მარტივი განშრევებული სისტემატური კლასტერული

შერჩევა

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-12

 მარტივი შემთხვევითი შერჩევა

 პოპულაციის ყოველ ელემენტს აქვს შერჩევაში

მოხვედრის ერთნაირი შანსი
 ამორჩევა შეიძლება მოხდეს ჩანაცვლებით ან
მის გარეშე
 შერჩევა შეიძლება მიღებული იყოს
შემთხვევითი რიცხვების ცხრილებიდან ან
კომპიუტერით მიღებული შეთხვევითი
რიცხვებიდან

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-13

 განშრევებული შერჩევა
 რაიმე მახასიათებლის შესაბამისად პოპულაცია იყოფა
ქვეჯგუფებად (ე.წ. შრეებად)
 თითოეული ქვეჯგუფიდან შეირჩევა მარტივი
შემთხვევითი შერჩევა
 შერჩევები თითოეული ქვეჯგუფებიდან
გაერთიანებულია ერთ შერჩევად

პოპულაცია
გაყოფილია
4 შრედ

შერჩევა
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-14
 სისტემატური შერჩევა
 შერჩევის მოცულობის განსაზღვრა: n
 დავყოთ N მოცულობიანი ერთობლიობა k
ელემენტიან ჯგუფებად: k=N/n
 შემთხვევითად შევარჩიოთ ერთი ელემენტი პირველი
ჯგუფიდან
 ამის შემდეგ შევარჩიოთ ყოველი k-ური ელემენტი

N = 64
n=8 პირველი
ჯგუფი
k=8
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-15
 კლასტერული შერჩევა
 პოპულაცია დაყოფილია რამდენიმე
“კლასტერად“, თანაუკვეთად ნაწილად
 შემთხვევითი შერჩევით შეირჩევა რომელიმე
კლასტერი
 შერჩეული კლასტერის ყოველი ელემენტი შეიძლება იქნეს
გამოყენებული ან ელემენტები შეიძლება შერჩეულ იქნენ სხვა
ალბათური მეთოდის გამოყენებით

პოპულაცია
გაყოფილია 16
კლასტერად. შერჩევისათვის
შემთხვევითად
შერჩეული კლასტერები
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-16
 სტატისტიკური დასკვნები
შერჩევის მონაცემებზე დაყრდნობით პოპულაციის შესახებ
დასკვნის გამოტანა და/ან გადაწყვეტილების მიღება

 შეფასება
 პოპულაციის საშუალო პროპორციის
შეფასება შერჩევის საშუალო წონის
გამოყენებით

 ჰიპოთეზის შემოწმება
 მაგ. შერჩევის მიღებული საშუალოს
გამოყენება იმის შესამოწმებლად, რომ
პოპულაციის საშუალო წონა არის 120 კგ

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-17

 მონაცემთა წყაროები

პირველადი მეორადი
მონაცემების მონაცემების
შეგროვება შეგროვება

ბეჭდვითი ან
ელექტრონული
დაკვირვება კვლევა

ექსპერიმენტი

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-18

 მონაცემთა ტიპები

მონაცემები

თვისებრივი რაოდენობრივი
(კატეგორიული) (რიცხვითი)

მაგალითები:
 სოციალური სტატუსი
 პოლიტიკური პარტიები
 თვალის ფერი
დისკრეტული უწყვეტი
(კატეგორიების
განსაზღვრა)
მაგალითები: მაგალითები:
 ბავშვების რაოდენობა  წონა
 ფირმების რაოდენობა  წნევა
(თვლადი ელემენტები) (ზომადი მახასიათებლები)

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-19

 მონაცემთა ტიპები

 დროითი მწკრივები
 რიცხვით მონაცემთა ერთობლიობა
შეგროვებული ხანგრძლივი დროის მანძილზე

 დროში ფიქსირებული მონაცემები

 მონაცემთა მნიშვნელობების დაფიქსირება
დროის ფიქსირებულ მომენტში

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-20

 მონაცემთა ტიპები

ნავაჭრი (in $1000’s)

2003 2004 2005 2006 დროითი
მწკრივები
Atlanta 435 460 475 490
Boston 320 345 375 395
Cleveland 405 390 410 395
Denver 260 270 285 280

დროში-
ფიქსირებული
მონაცემები

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-21

 მონაცემთა გაზომვის სკალები

ფარდობითი/ინტერვალური უმაღლესი დონე

გაზომვები
მონაცემები დასრულებული
ანალიზი

რანჟირება მაღალი დონე

კატეგორიათა
რიგობრივი მონაცემები
დალაგება საშუალო დონის
ანალიზი

თვისებრივი კოდები დაბალი დონე

ID ნომრები ნომინალური მონაცემები
თვისებრივი ანალიზის
სახელები საფუძვლები

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-22

 სიხშირეთა განაწილება

რა არის სიხშირეთა განაწილება?

 განაწილების სიხშირე არის ჩამონათვალი ან
ცხრილი…
 რომელიც შეიცავს ცვლადის მნიშვნელობებს (ან
ინტერვალთა სიმრავლეს, რომელშიც ხვდება
მონაცემები) ...
 და შესაბამის სიხშირეებს თუ რამდენჯერაც გვხდება
თითოეული სიდიდე (ან სიხშირეებს, რამდენი
მონაცემიც ხვდება თითოეულ ინტერვალში)

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-23

 რისთვის ვიყენებთ განაწილების სიხშირეს?

 განაწილების სიხშირე არის მონაცემების შეჯამების

გზა
 განაწილება გარდაქმნის მონაცემთა მწკრივს უფრო
სასარგებლო ფორმად...
 იძლევა მონაცემთა უფრო სწრაფ ვიზუალურ
ინტერპრეტაციას
 საშუალებას გვაძლევს განვსაზღვროთ მონაცემთა
მთავარი მახასიათებლები, სად არიან ისინი
კონცენტრირებული
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-24
 სიხშირეთა განაწილება:
დისკრეტული მონაცემები
 დისკრეტული მონაცემები: შესაძლო
მნიშვნელობები თვლადია
მაგალითი: წაკითხული
მკვლევარმა დღეების სიხშირე
გამოკითხა 200 რაოდენობა
მომხმარებელი 0 44
კვირაში რამდენ
1 24
დღეს კითხულობენ
2 18
ყოველდღიურ
გაზეთს. 3 16
4 20
5 22
6 26
7 30
სულ 200
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-25
 ფარდობითი სიხშირე
განსხვავებული მოცულობების მონაცემთა რამდენიმე ჯგუფის
შესადარებლად ვიყენებთ ფარდობით სიხშირეებს ან პროცენტულ
სიხშირეებს. ფარდობითი სიხშირე გამოსახავს თითოეული კატეგორიის
რა პროპორცია არის შერჩევაში
წაკითხული 44
დღეების სიხშირე
ფარდობითი  .22
რაოდენობა
სიხშირე 200
0 44 0.22 22% of the
people in the
1 24 0.12 sample report
2 18 0.09 that they read
the newspaper
3 16 0.08
0 days per week
4 20 0.10
5 22 0.11
6 26 0.13
7 30 0.15
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-26
სულ 200 1.00
 სიხშირეთა განაწილება:
უწყვეტი მონაცემები

 უწყვეტი მონაცემები: შეიძლება მიიღოს

ნებისმიერი მნიშვნელობა რაიმე ინტერვალში
მაგალითი: მკლევარი შემთხვევით ირჩევს ზამთრის 20
დღეს და აფიქსირებს უმაღლეს ტემპერატურას

24, 35, 17, 21, 24, 37, 26, 46, 58, 30,
32, 13, 12, 38, 41, 43, 44, 27, 53, 27

(ტემპერატურა არის უწყვეტი სიდიდე რადგან ის შეიძლება

გაიზომოს ნებისმიერი სასურველი სიზუსტით)

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-27

 მონაცემთა დაჯგუფება კლასებად
დაალაგეთ მონაცემთა მწკრივი ზრდადი თანმიმდევრობით

12, 13, 17, 21, 24, 24, 26, 27, 27, 30, 32, 35, 37, 38, 41, 43, 44, 46, 53, 58

 იპოვეთ რანგი: 58 - 12 = 46
 შეარჩიეთ კლასების რაოდენობა: 5 (ჩვეულებრივ 5-დან 20-
მდე)
 გამოთვალეთ კლასის სიგრძე: 10 (46/5 შემდეგ
დამრგვალებულია)
 განსაზღვრეთ საზღვრები:10, 20, 30, 40, 50
 გამოთვალეთ კლასების შუაწერტილები: 15, 25, 35, 45, 55
 დაითვალოთ დაკვირვებები და მიანიჭეთ კლასებს
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-28
 ფარდობითი განაწილების
მაგალითი
მონაცემთა დალაგებული მწკრივი:
12, 13, 17, 21, 24, 24, 26, 27, 27, 30, 32, 35, 37, 38, 41, 43, 44, 46, 53, 58

სიხშირეთა განაწილება
კლასი სიხშირე ფარდობითი
სიხშირე
10-დან 20-მდე 3 .15
20-დან 30 -მდე 6 .30
30-დან 40 -მდე 5 .25
40-დან 50 -მდე 4 .20
50-დან 60 -მდე 2 .10
სულ 20 1.00
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-29
 ჰისტოგრამები
 სიხშირეთა განაწილების ვერტიკალურ სვეტებიან
დიაგრამას ჰქვია ჰისტოგრამა (Histogram).

 ჰისტოგრამაში სვეტები გვერდიგვერდაა.

 კლასების საზღვრები (ან შუაწერტილები) მიეწერება

ჰორიზონტალურ ღერძს.

 ვერტიკალურ ღერძზე აისახება სიხშირე, ფარდობითი

სიხშირე ან პროცენტული სიხშირე.

 სვეტის სიმაღლე პროპორციულია სიხშირის,

ფარდობითი სიხშირის ან პროცენტული სიხშირის

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-30

 ჰისტოგრამის მაგალითი

დალაგებულ მონაცემთა მწკრივი:

12, 13, 17, 21, 24, 24, 26, 27, 27, 30, 32, 35, 37, 38, 41, 43, 44, 46, 53, 58

ჰის ტო გრამა
7 6
რადგან
6 5 მონაცემები
5 4 უწყვეტია,
ს იხშირე

4 3 მართკუთხედებს
3 შორის სივრცე
2
2 არ არის
1 0 0
0
5 15 25 36 45 55 More
ინტერვალთა შუაწერტილები
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-31
 კითხვები მონაცემთა
დაჯგუფების კლასების შესახებ

 1. რა სიგანის უნდა იყოს თითოეული

ინტერვალი?
(ინტერვალთა რამდენი კლასი უნდა გამოვიყენოთ)

 2. როგორ უნდა გამოსაზღვროს

ინტერვალთა საზღვრები?
 მთავარი მიზანია შევქმნათ განაწილება, რომელიც არ
იქნება არც ძალიან “დაკბილული“ არ ძალიან „გლუვი“
 მიზანია განაწილებამ გვიჩვენოს მონაცემთა ვარიაცია
(გაფანტულობა)

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-32

 რამდენი ინტერვალი ავიღოთ?

 ბევრი (ინტერვალთა წვრილი კლასები)

3.5

 შეიძლება მივიღოთ ძალიან 3

2.5
დაკბილული განაწილება ცარიელი

Frequency
2

კლასებით 1.5
1

 შეუძლია მოგვცეს მწირი ინფორმაცია, 0.5

0

თუ როგორ მერყეობს სიხშირე

4
8
12
16
20
24
28
32
36
40
44
48
52
56
60
More
კლასებს შორის Temperature

12
 მცირე (ინტერვალთა ფართო კლასები) 10

Frequency
8
 შეიძლება ძალიან შეკუმშოს ვარიაცია 6

 შეიძლება დაკარგოს ძირითადი 4

2
ვარიაციის კანონზომიერება. 0
0 30 60 More
Temperature

(X axis labels are upper class endpoints)

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-33
 ზოგადი გზამკვლევი


ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-34

 კლასის სიგანე
 თითოეული კლასის სიგანე არის ამ კლასში სიდიდის
უდიდეს და უმცირეს მნიშვნელობებს შორის მანძილი

 მონაცემების ზრდასთან ერთად კლასის სიგრძე

შეიძლება შემცირდეს

 კლასის უმცირესი სიგანე არის

უდიდესი მნიშვნელობა - უმცირესი მნიშვნელობა
W =
კლასების რაოდენობა

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-35

 რიცხვითი მონაცემები: კუმულატიური
განაწილება

მონაცემთა დალაგებული მწკრივი:

12, 13, 17, 21, 24, 24, 26, 27, 27, 30, 32, 35, 37, 38, 41, 43, 44, 46, 53, 58

სიხშირეთა განაწილება

კლასი სიხშირე ფარდობითი კულულატიური ფარდობითი

სიხშირე სიხშირე კუმულატიური
სიხშირე
10-დან 20-მდე 3 0,15 3 0,15
20-დან 30 -მდე 6 0,30 9 0,45
30-დან 40 -მდე 5 0,25 14 0,70
40-დან 50 -მდე 4 0,20 18 0,90
50-დან 60 -მდე 2 0,10 20 1
სულ 20 1

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-36

 ჰისტოგრამა Excel-ში

1
შეარჩიეთ
Tools/Data Analysis

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-37

 ჰისტოგრამა Excel-ში
(გაგრძელება)

2
აირჩიეთ ჰისტოგრამა

3
Input data and bin ranges

აირჩიეთ Chart Output

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-38
 რიცხვითი მონაცემები: ჰისტოგრამა

ფარდობი
კლასი სიხშირე თი პროცენტუ
სიხშირე ლი სიხშირე
10 - 20 3 .15 15
20 - 30 6 .30 30
30 - 40 5 .25 25
40 - 50 4 .20 20
50 - 60 2 .10 10 10
Total 20 1.00 100 Histogram

5
(პროცენტული
ჰისტოგრამისათვის
ვერტიკალურ ღერძზე
პროცენტები აღინიშნება)

0
5 15 25 35 45 55 More

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-39

 რიცხვითი მონაცემები: პოლიგონი

 პროცენტული პოლიგონი შესაბამისი ჰისტოგრამის

სვეტების (ზედა) შუა წერტილების მიმდევრობით
შეერთებით აიგება.

 კუმულატიური პროცენტული პოლიგონი ანუ ოგივა

ჰორიზონტალურ ღერძზე ცვლადის მნიშვნელობებს
ასახავს, ხოლო ვერტიკალურ ღერძზე შესაბამის
სიხშირეებს.

 სასარგებლოა ორი ან მეტი ჯგუფის შესადარებლად.

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-40

 რიცხვითი მონაცემები:
სიხშირეთა პოლიგონი
კლასის შუა
კლასი წერტილი სიხშირე
10 - 20 15 3
20 - 30 25 6
30 - 40 35 5 Frequency Polygon: Age Of Students
40 - 50 45 4
50 but less than 60 55 2
Frequency 8
6
4
2
0
პროცენტული პოლიგონის 5 15 25 35 45 55 65
ვერტიკალურ ღერძზე
ნაჩვენებია დაკვირვებათა
პროცენტები კლასში
Class Midpoints

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-41

 რიცხვითი მონაცემები:
ოგივა (პროცენტული პოლიგონი)
კლასის % ქვედა
ქვედა საზღვარზე
კლასი საზღვარი ნაკლები

10 – 20 10 0
20 - 30 20 15
30 - 40 30 45
40 - 50 40 70
50 – 60 50 90 Ogive: Age Of Students

Cumulative Percentage
60 - 70 60 100
100
80
60
40
(ოგივაზე წერტილი 20
დაისმება დაყოფის კლასის 0
ქვედა საზღვრის თავზე
კუმულატიური პროცენტის 10 20 30 40 50 60
შესაბამის სიმაღლეზე. Lower Class Boundary

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-42

 ფოთლებიანი ღეროების მსგავსი
დიაგრამა

 მარტივი გზა - მონაცემთა კონცენტრაციის

წარმოსადგენად

მეთოდი: მონაცემთა დალაგებული მწკრივი

იყოფა უფროსი თანრიგის (ღეროს)
სიდიდის მიხედვით, თანმხლები
მონაცემებით (ფოთოლი).

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-43

 მაგალითი:
მონაცემთა დალაგებული მწკრივი:
12, 13, 17, 21, 24, 24, 26, 27, 27, 30, 32, 35, 37, 38, 41, 43, 44, 46, 53, 58

 შეავსეთ ფოთლებიანი ღეროების მსგავსი დიაგრამა

ღერო ფოთლები
1 2 3 7
2 1 4 4 6 7 7
3 0 2 5 7 8
4 1 3 4 6
5 3 8

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-44

 სხვა ღეროვანი ერთეულების გამოყენება

 გამოიყენეთ ასეულის შესაბამისი რიცხვები

ღეროდ:
 დაამრგვალეთ ათეულამდე სიზუსტით და გამოიყენეთ
ათეულის შესაბამისი რიცხვები ფოთლებად

ღერო ფოთოლი

 613 გახდება 6 1
 776 გახდება 7 8
 ...
 1224 გახდება 12 2

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-45

 თვისებრივი მონაცემების გრაფიკული
წარმოდგენა

თვისებრივი
მონაცემები

წრიული მართკუთხოვანი პარეტოს

დიაგრამა დიაგრამა დიაგრამა

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-46

 მართკუთხოვანი და წრიული
დიაგრამები

 მართკუთხოვანი და წრიული
დიაგრამები ძირითადად გამოიყენება
თვისებრივი (კატეგორიული)
მონაცემებისათვის
 მართკუთხედის სიმაღლე ან წრის
სექტორის ზომა გვიჩვენებს თითოეული
კატეგორიის სიხშირეს ან პროცენტულ
წილს

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-47

 წრიული დიაგრამის
მაგალითი

მიმდინარე საინვესტიციო პორტფოლიო

ინცესტიციის სიდიდე პროცენტი Savings

ტიპი (ათასი $)
15%
აქციები 46.5 42.27 Stocks
ობლიგაცია 32.0 29.09 42%
CD
დეპოზიტი 15.5 14.09 14%
დანაზოგი 16.0 14.55
სულ 110 100

პროცენტები
(ცვლადი არის Bonds დამრგვალებულია
თვისებრივი) 29% უახლოე მთელ
პროცენტამდე

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-48

 ჰორიზონტალური მართკუთხედებიანი
დიაგრამა

ინვესტორის პორტფოლიო

Savings
CD
Bonds
Stocks

0 10 20 30 40 50
Amount in $1000's

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-49

 პარეტოს დიაგრამის მაგალითი
45% 100%

40% 90%
% invested in each category

80%

cumulative % invested
35%

70%
30%
(bar graph)

(line graph)
60%
25%
50%
20%
40%

15%
30%

10%
20%

5% 10%

0% 0%
Stocks Bonds Savings CD

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-50

 მართკუთხედებიანი დიაგრამის
მაგალითი

Number of Frequency
days read
0 44
1 24
2 18
3 16
4 20
5 22
6 26
7 30
Total 200

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-51

 შეუღლების ცხრილი ასახავს ორი ან
მეტი ცვლადის მონაცემებს

 გამოიყენება ცვლადებს შორის არსებული

კავშირის გამოსავლენად
 ერთად გაცხრილავს რამდენიმე თვისებრივი
ცვლადის მონაცემებს
 ორი ცვლადის შემთხვევაში ერთ-ერთის
მნიშვნელობები მიეწერება სტრიქონებს,
მეორის კი სვეტებს.

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-52

 შეუღლების ცხრილის
მაგალითი

 შემთხვევითი წესით შეუღლების ცხრილში ასახულია

შერჩეულია 400 ინვოისი. სიხშირეები თანხის სიდიდისა და
 თანხის სიდიდის შეცდომების მიხედვით
მიხედვით ინვოისს
მიეწერება: “მცირე”, უშეცდომო შეცდომით სულ
“საშუალო”, “დიდი”.
 თითოეულ ინვოისი მცირე 170 20 190
მოწმდება შეცდომის თანხა
არსებობაზე საშუალო 100 40 140
 მონაცემები შეჯამებულია თანხა
მარჯვენა ცხრილში. დიდი 65 5 70
თანხა
335 65 400
სულ
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-53
 შეუღლების ცხრილი პროცენტებში მთლიანი
ჯამის მიმართ
უშეცდ
ომო შეცდომ სულ 42.50% = 170 / 400
ით
25.00% = 100 / 400
მცირე 170 20 190
თანხა 16.25% = 65 / 400
საშუალ 100 40 140 უშეცდ
ო თანხა ომო შეცდომ სულ
ით
დიდი 65 5 70
თანხა მცირე 42.50% 5.00% 47.50%
თანხა
სულ 335 65 400
საშუალ 25.00% 10.00% 35.00%
83.75% შერჩეული ო თანხა
ინვოისებისა უშეცდომოა და დიდი 16.25% 1.25% 17.50%
47.50% შერჩეული თანხა
ინვოისებისა მცირე თანხაზეა. 83.75% 16.25% 100.0%
სულ
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-54
 შეუღლების ცხრილი პროცენტებში
სტრიქონის ჯამის მიმართ
უშეცდ
ომო შეცდომ სულ 89.47% = 170 / 190
ით
71.43% = 100 / 140
მცირე 170 20 190
თანხა 92.86% = 65 / 70
საშუალ 100 40 140 უშეცდ
ო თანხა ომო შეცდომ სულ
ით
დიდი 65 5 70
თანხა მცირე 89.47% 10.53% 100.0%
თანხა
სულ 335 65 400
საშუალ 71.43% 28.57% 100.0%
საშუალო თანხიან ინვოისებში ო თანხა
შეცდომის შანსი უფრო მაღალია დიდი 92.86% 7.14% 100.0%
(28.57%) ვიდრე მცირე (10.53%) თანხა
ან დიდთანხიანებში (7.14%). 83.75% 16.25% 100.0%
სულ
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-55
 შეუღლების ცხრილი პროცენტებში სვეტის
ჯამთან მიმართ
უშეცდ
ომო შეცდომ სულ 50.75% = 170 / 335
ით
30.77% = 20 / 65
მცირე 170 20 190
თანხა
უშეცდ
საშუალ 100 40 140
ომო შეცდომ სულ
ო თანხა
ით
დიდი 65 5 70 მცირე 50.75% 30.77% 47.50%
თანხა თანხა
სულ 335 65 400 საშუალ 29.85% 61.54% 35.00%
ო თანხა
61.54% არის შანსი, რომ
დიდი 19.40% 7.69% 17.50%
შეცდომიანი ინვოისი თანხა
საშუალო ზომისაა.
სულ 100.0% 100.0% 100.0%

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-56

 ორდონიანი თვისებრივი მონაცემების
ცხრილური და გრაფიკული წარმოდგენა

 ინვესტიციები ათას- დოლარებში

ინვესტიციების Investor A Investor B Investor C სულ
ტიპები

აქციები 46.5 55 27.5 129

ობლიგაციები 32.0 44 19.0 95
CD 15.5 20 13.5 49
ეკონომია 16.0 28 7.0 51
სულ 110.0 147 67.0 324

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-57

 ორდონიანი თვისებრივი მონაცემების
ცხრილური და გრაფიკული წარმოდგენა
(გაგრძელება)

 Side by side charts

C om paring Investors

S avings

CD

B onds

S toc k s

0 10 20 30 40 50 60

Inves tor A Inves tor B Inves tor C

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-58

 Side-by-Side Chart Example
 Sales by quarter for three sales territories:
1st Qtr 2nd Qtr 3rd Qtr 4th Qtr
East 20.4 27.4 59 20.4
West 30.6 38.6 34.6 31.6
North 45.9 46.9 45 43.9

60

50

40
East
30 West
North
20

10

0
1st Qtr 2nd Qtr 3rd Qtr 4th Qtr
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-59
 ხაზოვანი და წერტილოვანი
დიაგრამები

 ხაზოვანი დიაგრამა გვიჩვენებს ერთი

ცვლადის ცვლილებას დროში
 დრო ტრადიციულად ნაჩვენებია ჰორიზონტალურ
ღერძზე
 მობნევის დიაგრამა გვიჩვენებს
ორგანზომილებიანი მონაცემების
წერტილებს
 ერთი ცვლადი გადაიზომება ვერტიკალურ ღერძზე და
მეორე ცვლადი გადაიზომება ჰორიზონტალურ
ღერძზე

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-60

 ხაზოვანი დიაგრამის მაგალითი

Inflation
Year Rate
1985 3.56
U.S. Inflation Rate
1986 1.86 6
1987 3.65
5
Inflation Rate (%)

1988 4.14
1989 4.82 4
1990 5.40
1991 4.21 3
1992 3.01
1993 2.99 2
1994 2.56
1
1995 2.83
1996 2.95 0
1997 2.29
1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002
1998 1.56
1999 2.21 Year
2000 3.36
2001 2.85
2002 1.58

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-61

 მობნევის დიაგრამის მაგალითი

Volume Cost per

per day day
23 125
26 140
29 146
33 160
38 167
42 170
50 188
55 195
60 200

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-62

 დამოკიდებულებათა ტიპები

 წრფივი დამოკიდებულება

Y Y

X X

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-63

 დამოკიდებულებათა ტიპები
(გაგრძელება)

 მრუდწირული დამოკიდებულება

Y Y

X X

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-64

 დამოკიდებულებათა ტიპები
(გაგრძელება)

 არ არის დამოკიდებულება

Y Y

X X

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-65

 სრულყოფილი დიაგრამის აგების პრინციპები

 მონაცემები არ უნდა დამახინჯდეს.

 დიაგრამა არ უნდა გადაითვირთოს არააუცილებელი
ელემენტებით.
 ვერტიკალურ ღერძზე ათვლა უნდა დაიწყოს
ნოლიდან.
 ღერძებს უნდა ჰქონდეს სრულყოფილი მინიშნებები.
 დიაგრამას უნდა სათაური.
 უნდა შევარჩიოთ შესაძლებლად მარტივი დიაგრამა.

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-66

 თემის შეჯამება
 მონაცემთა შეგროვების მეთოდების ძირითადი
მიმოხილვა
 ძირითადი განსაზღვრებების მოყვანა:
პოპულაცია და შერჩევა
პირველადი და მეორადი ტიპის მონაცემები
თვისებრივი და რაოდენობრივი მონაცემები
დროითი მწკრივები და დროში-ფიქსირებული მონაცემები

 აღწერითი სტატისტიკის და სტატისტიკური დასკვნების

განხილვა
 შერჩევის მეთოდების აღწერა
 მონაცემთა ტიპების და საზომი სკალების განხილვა
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-67
 თემის შეჯამება
 მონაცემები ნედლი ფორმით არ იძლევა
საშუალებას რაიმე გადაწყვეტილების
მიღების- საჭიროა ფორმირების რაღაც
ტიპები:
 ცხრილი  დიაგრამა
 ამ თავში განხილული მეთოდები:
 სიხშირეთა განაწილება და ჰისტოგრამები

 მართკუთხედებიანი და წრიული
დიაგრამები
 ფოთლებიანი ღეროების მსგავსი დიაგრამა

 ხაზოვანი და წერტილოვანი დიაგრამები

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 1-68