ალბათობა და სტატისტიკა

თემა 2-3
მონაცემთა აღწერა რიცხვითი
მახასიათებლების გამოყენებით

ნინო სვანიძე
მათემატიკის დეპარტამენტის
ასოცირებული პროფესორი

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2-3-1

 თემის მიზნები
თემის დასრულების შემდეგ თქვენ უნდა შეგეძლოთ:
 მონაცემთა სიმრავლის საშუალოს, მედიანას და მოდას
გამოთვლა და მათი ინტერპრეტაცია
 გაბნევის დიაპაზონის, დისპერსიის და სტანდარტული
გადახრის გამოთვლა და მათი შინაარსის ახსნა
 ბოქსლოტის აგება და მისი ინტერპრეტირება
 ვარიაციის კოეფიციენტის გამოთვლა და მისი ახსნა
 რიცხვითი მონაცემების გამოყენება მონაცემთა
გრაფიკების, დიაგრამების და ცხრილების აღწერისას

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2-3-2

 თემის საკითხები
 ცენტრალური ტენდენციის საზომები
 საშუალო, მედიანა, მოდა
 მდებარეობის სხვა საზომები
 შეწონილი საშუალო, პროცენტილები,
კვარტილები
 გაფანტულობის საზომები
 გაბნევის დიაპაზონი (რანგი), დისპერსია და
სტანდარტული გადახრა, ვარიაციის კოეფიციენტი

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2-3-3

 მახასიათებელთა მიმოხილვა

აღწერს მონაცემებს რიცხობრივად

ცენტრალური და ლოკალიზაციის გაფანტულობა

ლოკალიზაციის მახასიათებლები
რანგი
საშუალო
პროცენტილი
კვარტილთშორისი
მედიანა რანგი
კვარტილი
მოდა დისპერსია

შეწონილი საშუალო სტანდარტული

გადახრა

ვარიაციის
კოეფიციენტი
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2-3-4
 ცენტრალური ტენდენციის და ლოკალიზაციის
საზომები
მიმოხილვა
ცენტრი და ლოკალიზაცია

საშუალო მედიანა მოდა შეწონილი

საშუალო


n

x i
XW 
wx i i
x
w
i 1
n i

x
N

i W 
 wx i i

 i 1
N
w i
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-5
 საშუალო (არითმეტიკული საშუალო)

 საშუალო არის მონაცემთა მნიშვნელობების

საშუალო არითმეტიკული
 შერჩევითი საშუალო n = შერჩევის მოცულობა
n

x i
x1  x 2    x n
x i1

n n
 პოპულაციის საშუალო N = პოპულაციის მოცულობა
N

x
x1  x 2    xN
i
  i1
N N
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა2-3 -6
 საშუალო (არითმეტიკული საშუალო)
(გაგრძელება)

 ცენტრალური ტენდენციის ყველაზე გავრცელებული

მახასიათებელი
 საშუალო = მონაცემთა ჯამი გაყოფილი მონაცემთა
რაოდენობაზე
 რეაგირებს ექსტრემალურ მნიშვნელობებზე

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

საშუალო = 3 საშუალო = 4

1  2  3  4  5 15 1  2  3  4  10 20
 3  4
5 5 5 5

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-7

 საშუალო (არითმეტიკული საშუალო)
(თვისებები)

 x 
 საშუალოდან გადახრების ჯამი ნულის ტოლია n

i x 0
i 1
 ნებისმიერი a რიცხვისათვის

 x    x
n 2 n 2

i x i  a
i 1 i 1
ე.ი. საშუალო ის რიცხვია, რომლიდანაც ცალკეული დაკვირვებების გადახრების
კვადრატების ჯამი მინიმალურია.

 თუ x1 , x2 ,...xn მონაცემებიდან შევქმნით ახალ y1  a x1  b, y2  a x2  b,.. yn  a xn  b

მაშინ
y  ax  b
 თუ ტოლი მოცულობების ორი შერჩევიდან x1 , x2 ,...xn და y1 , y2 ,... yn
მიღებულია მესამე შერჩევა x1  y1 , x2  y 2 ,...xn  y n , მაშინ

z  x y

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-8

 მედიანა
 არ რეაგირებს ექსტრემალურ მნიშვნელობებზე

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

მედიანა = 3 მედიანა = 3
 მონაცემთა დალაგებულ მწკრივში მედიანა
არის “შუა” რიცხვი
 თუ n ან N კენტია, მედიანა არის შუა რიცხვი
 თუ n ან N ლუწია, მედიანა არის შუა ორი რიცხვის
საშუალო არითმეტიკული
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-9
 მედიანა
 ნებისმიერი a რიცხვისათვის
n
  n
 xi  x     xi  a 
~

i 1   i 1

ე.ი. მედიანა ის რიცხვია, რომლიდანაც ცალკეული დაკვირვებების გადახრების

აბსოლუტური სიდიდეების ჯამი მინიმალურია.

 თუ x1 , x2 ,...xn მონაცემებიდან შევქმნით ახალ

მონაცემებს y1  ax1  b, y2  ax2  b,.. yn  a.xn  b , მაშინ

~ ~
y  a x b

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-10

 მოდა
 ცენტრალური ტენდენციის საზომი
 მონაცემი, რომელიც გვხდება ყველაზე ხშირად
 არ რეაგირებს ექსტრემალურ მნიშვნელობებზე
 გამოიყენება როგორც რაოდენობრივი, ასევე
თვისებრივი მონაცემებისათვის
 შესაძლოა საერთოდ არ იყოს მოდა
 შესაძლოა იყოს რამოდენიმე მოდა

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 0 1 2 3 4 5 6

მოდა = 5 მოდა არაა

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-11
 შეწონილი საშუალო

 გამოიყენება, როცა მონაცემები დაჯგუფებულია

სიხშირის ან ფარდობითი სიხშირის გამოყენებით
მაგალითი: 26 სარემონტო
პროექტის შერჩევა
დღეების შეწონილი
დღეები საშუალოს გამოთვლა
დასრულებამდე სიხშირე

5 4 XW 
 wx
i i

(4  5)  (12  6)  (8  7)  (2  8)
6 12 w i 4  12  8  2
7 8 164
  6.31 days
8 2 26

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-12

 მაგალითის მიმოხილვა

 ხუთი სახლი გორაზე სანაპიროზე

$2,000 K
სახლების ფასები:

$2,000,000
500,000 $500 K
300,000 $300 K
100,000
100,000

$100 K

$100 K

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება Chap 3-13

 სტატისტიკა მიმოხილვა

სახლების
ფასები:  საშუალო: ($3,000,000/5)
= $600,000
$2,000,000
500,000
300,000
100,000  მედიანა: რანჟირებული მონაცემების
100,000 საშუალო მნიშვნელობა
ჯამი 3,000,000 = $300,000

 მოდა: ყველაზე ხშირი მნიშვნელობა

= $100,000
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-14
 განლაგების რომელი
მახასიათებელია “უკეთესი“?

 საშუალო ძირითადად გამოიყენება,

თუ ექსტრემალური მნიშვნელობები არ
არსებობს
 ექსტრემალური მნიშვნელობების
არსებობის შემთხვევაში გამოიყენება
მედიანა, რადგან ის არ არის
მგრძნობიარე მათ მიმართ.
 მაგალითი: საშუალო მახასიათებლად
გამოიყენება მედიანა - ნაკლებად
მგრძნობიარე კიდურა მნიშვნელობების
მიმართ
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა2- 3-15
 განაწილების ფორმები
 აღწერს როგორ არის მონაცემები განაწილებული
 სიმეტრიული ან ასიმეტრიული

მარცხენა-ასიმეტრია სიმეტრიული მარჯვენა-ასიმეტრია

საშუალო < მედიანა < მოდა საშუალო = მედიანა = მოდა მოდა < მედიანა < საშუალო

(მარცხნივ გვაქვს უფრო გრძელი კუდი) (მარჯვნივ გვაქვს უფრო გრძელი კუდი)

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-16

 განლაგების სხვა მახასიათებლები

ლოკალიზაციის
სხვა
მახასიათებლები
პროცენტილები კვარტილები

pth პროცენტილი მონაცემთა  1st კვარტილი = 25th პროცენტილი

მწკრივში :
 2nd კვარტილი = 50th პროცენტილი
 მონაცემთ p% არის ნაკლები ან
= მედიანა
ტოლო ამ მონაცემზე
 (100 – p)% მონაცემებისა არის ამ
მონაცემზე მეტი  3rd კვარტილი = 75th პროცენტილი
(სადაც 0 ≤ p ≤ 100)

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-17

 პროცენტილები

 p-ური პროცენტილი n რაოდენობის მონაცემთა

ვარიაციულ მწკრივში არის i-ური ნომრით, სადაც

p
i (n  1)
100
 მაგალითი: 60 პროცენტილი დალაგებულ ვარიაციულ
მწკრივში 19 მონაცემით არის მწკრივის მე-12 წევრი:
p 60
i (n  1)  (19  1)  12
100 100
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-18
 კვარტილები
 კვარტილები რანჟირებულ მონაცემთა მწკრივს ყოფს 4
თანაბარ კლასად

25% 25% 25% 25%

Q1 Q2 Q3
 მაგალითი: იპოვეთ პირველი კვარტილი

შერჩევის მონაცემები: 11 12 13 16 16 17 18 21 22
(n = 9)
Q1 = 25th პროცენტილი, რადგან 25 (9+1) = 2.5
100
ამიტომ იპოვოთ მე-2 და მე-3 მნიშვნელობების საშუალო
Q1 = 12.5
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-19
 ბოქსლოტი (Box and Whisker Plot)

 მონაცემების გრაფიკული შეჯამება 5

სიდიდის გამოყენებით:
მინიმუმი -- Q1 -- მედიანა -- Q3 -- მაქსიმუმი

მაგალითი:

25% 25% 25% 25%

Minimum 1st Median 3rd Maximum

Minimum Quartile
1st Median Quartile
3rd Maximum
Quartile Quartile

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება 3-20

 ბოქსლოტის ფორმა

 ყუთი და ცენტრალური ხაზები სიმეტრიუალად

არიან განლაგებული კიდურა წერტილების მიმართ
თუ მონაცემები სიმეტრილულია მედიანის მიმართ

 ბოქსლოტი შეიძლება აგებული იყოს როგორც

ჰორიზონტალური, ასევე ვერტიკალური ფორმითაც

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2-3-21

 განაწილების ფორმა და ბოქსლოტი

მარცხენა ასიმეტრია სიმეტრია მარჯვენა ასიმეტრია

Q1 Q2 Q3 Q1 Q2 Q3 Q1 Q2 Q3

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-22

 განაწილების ფორმა

 ფორმასთან დაკავშირებული ორი

სასარგებლო მახასიათებლი:
 Skewness (ასიმეტრია)
 განაწილების ასიმეტრიულობის საზომი
 Kurtosis (ექსცესი)
 მონაცემთა კონცენტრაციის საზომი განაწილების
ცენტრთან კუდებთან შედარებით

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-23

 განაწილების ფორმა (Skewness)

 განაწილების ასიმეტრიულობის ზომა

 სიმეტრიულია თუ ასიმეტრიული

მარცხენა კუდი სიმეტრია მარჯვენა კუდი

საშუალო < მედიანა საშუალო = მედიანა საშუალო > მედიანა

Skewness
Statistic < 0 0 >0
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-24
 განაწილების ფორმა (Kurtosis)

 მონაცემთა კონცენტრაციის საზომი განაწილების

ცენტრთან კუდებთან შედარებით

“ზარზე” ზარისებრი “ზარზე” წვეტიანი

ბრტყელი

Kurtosis
Statistic < 0 0 >0
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-25
 ბოქსლოტის მაგალითი

 ქვემოთ მოცემულია ბოქსლოტის მაგალითი

შემდეგი მონაცემებისათვის:
Min Q1 Q2 Q3 Max
0 2 2 2 3 3 4 5 5 10 27

00 22 33 55 27
27
 როგორც მონაცემებიდან ჩანს, აქ გვაქვს ძლიერი
მარჯვენა ასიმეტრია
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება Chap 3-26
 ლოკაციის მახასიათებლები
დაჯგუფებული მონაცემებისათვის

 პროცენტილები

ინტერვალი …
სიხშირეები

დაგროვების …
სიხშირეები

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-27

 პროცენტილები


ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება Chap 3-28

 გამოთვლის მაგალითი:


შემოსავლების [0,10) [10,20) [20,30) [30,40) [40,50) [50,60)

ინტერვალი
სიხშირე 11 19 30 15 10 15
დაგროვების 11 30 60 75 85 100
სიხშირეები

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-29

 გაფანტულობის საზომები
ვარიაცია

გაბნევის ვარიაცია სტანდარტული გადახრა ვარიაციის

დიაპაზონი (დისპერსია)
კოეფიციენტი
(რანგი)
პოპულაციის პოპულაციის
კვარტალთშორისი დისპერსია სტანდარტული
რანგი გადახრა

შერჩევის
დისპერსია შერჩევის
სტანდარტული
გადახრა

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-30

 დისპერსია

 დისპერსია იძლევა ინფორმაციას მონაცემთა

საშუალოს მიმართ გაფანტულობის შეახებ.

ერთიდაიგივე ცენტრი,
სხვადასხვა დისპერსია

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-31

 გაბნევის დიაპაზონი
 გაფანტულობის უმარტივესი მახასიათებელი
 განსხვავება უდიდეს და უმცირეს მნიშვნელობებს
შორის

Range = xmaximum – xminimum

მაგალითი:

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

Range = 14 - 1 = 13
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-32
 რანგის უარყოფითი მხარეები
 უგულებელყოფს მონაცემთა განაწილების გზას

7 8 9 10 11 12 7 8 9 10 11 12
Range = 12 - 7 = 5 Range = 12 - 7 = 5

 მგრძნობიარეა სასაზღვრო მნიშვნელობების მიმართ

1,1,1,1,1,1,1,1,1,1,1,2,2,2,2,2,2,2,2,3,3,3,3,4,5
Range = 5 - 1 = 4

1,1,1,1,1,1,1,1,1,1,1,2,2,2,2,2,2,2,2,3,3,3,3,4,120
Range = 120 - 1 = 119
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-33
 კვარტილთშორისი რანგი

 კვარტილებსშორისი რანგი IQR=(Q3 – Q1) მონაცემთა

შუა 50 პროცენტის გაფანტულობის საზომია

 IQR ფარავს შუა 50% მონაცემას

 IQR არ განიცდის ამოვარდნილი დაკვირვებების

გავლენას

 Q1, Q3, და IQR ტიპის მახასიათებლებს, რომლებიც

არ განიცდიან ამოვარდნილ დაკვირვებათა გავლენას,
ეძახიან მდგრად საზომებს

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-34

 კვარტილთშორისი რანგი

მაგალითი:
Median X
X Q1 Q3 maximum
minimum (Q2)
25% თემა 2- 25%
25% 25%

12 30 45 57 70

კვარტილთშორისი
რანგი
= 57 – 30 = 27

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება 3-35

 ვარიაცია

 საშუალოდან გადახრის კვადრატების

საშუალო არითმეტიკული
 შერჩევითი ვარიაცია: n

 (x i  x) 2

s2  i1
n -1
 პოპულაციის ვარიაცია:
N

 (x i  μ) 2

σ2  i1
N
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-36
 ვარიაცია
 შერჩევითი ვარიაციის და პოპულაციის
ვარიაციის გამოთვლისას მიზანშეწონილია
ვისარგებლოთ გამარტივებული ფორმულებით
 შერჩევითი ვარიაცია:
 x
2

s2 
x2

n
n -1

 x
 პოპულაციის ვარიაცია:

2

2 
 x2

N
N
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-37
 სტანდარტული გადახრა
 ყველაზე ხშირად გამოყენებული ვარიაციის საზომი
 გვიჩვენებს საშუალოს მიმართ განფენილობას
 აქვს იგივე განზომილება რაც მონაცემებს

 შერჩევითი სტანდარტული გადახრა: n

 i
(x  x ) 2

s i1
n -1
 პოპულაციის სტანდარტული გადახრა N

 i
(x  μ) 2

σ i1
N
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-38
 გამოთვლის მაგალითი:
შერჩევის სტანდარტული გადახრა

Sample
Data (Xi) : 10 12 14 15 17 18 18 24
n=8 საშუალო= x = 16

(10  x )2  (12  x )2  (14  x )2    (24  x )2

s 
n 1

(10  16)2  (12  16) 2  (14  16)2    (24  16)2


8 1

126
  4.2426
7
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება Chap 3-39
 სტანდარტული გადახრის გამოთვლა

Data A
საშუალო = 15.5
s = 3.338
11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

Data B
საშუალო = 15.5
s = 0.9258
11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

Data C
საშუალო = 15.5
s = 4.57
11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-40

 შერჩევის საშუალო და
შერჩევის ვარიაცია დაჯგუფებული
მონაცემებისთვის


ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-41

 გამოთვლის მაგალითი


შემოსავლების
ინტერვალი
[0;10) 5 25 11 55 125
[10;20) 15 225 19 285 4275
[20;30) 25 625 30 750 18750
[30;40) 35 1225 15 525 18375
[40;50) 45 2025 10 450 20250
[50;60) 55 3025 15 825 45375
100 2890 107150
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება Chap 3-42
 ვარიაციის კოეფიციენტი
 ზომავს ფარდობით გაფანტულობას
 ყოველთვის გამოისახება პროცენტებში (%)
 აჩვენებს ფარდობით განფენილობას საშუალოს
მიმართ
 გამოიყენება სხვადასხვა ერთეულის მონაცემთა
ორი ან მეტი სიმრავლის შესადარებლად
პოპულაცია შერჩევა

σ   s 
C V     1 0 0 % C V    100%

μ   x 
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება Chap 3-43
 ვარიაციის კოეფიციენტის
შედარება
 საფონდო ბირჟა A:
 საშუალო ფასი გასულ წელს = $50

 სტანდარტული გადახრა = $5

 s  $5
 
C VA    1 0 0 %  100%  10%
x  $50 ორივე ფონდს
აქვს ერთნაირი
 საფონდო ბირჟა B: სტანდარტული
გადახრა, მაგრამ
 საშუალო ფასი გასულ წელს = $100 B ბირჟას აქვს
 სტანდარტული გადახრა = $5 ნაკლები
ფარდობითი

 s 
ვარიაბელობა მის
$5
C V B     1 0 0 % 
ფასთან
100%  5% მიმართებაში
x  $100
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება Chap 3-44
 ემპირიული წესი

 თუ მონაცემთა განაწილებას აქვს ზარის

ფორმა, მაშინ ინტერვალი:
 μ  1σ შეიცავს პოპულაციის ან შერჩევის
მონაცემთა 68% პროცენტს

68%

μ
μ  1σ
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-45
 ემპირიული წესი
 μ  2σ შეიცავს პოპულაციის ან შერჩევის
მონაცემთა 95% პროცენტს
 μ  3σ პოპულაციის ან შერჩევის მონაცემთა
99,7% პროცენტს

95% 99.7%

μ  2σ μ  3σ

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-46

 ემპირიული წესის გამოყენება:
 დავუშვათ მათემატიკის გამოცდის შეფასებები
ზარისებური ფორმითაა განაწილებული:
საშუალო:500 და სტანდარტული გადახრა - 90.
 შეფასებულთა ქულების 68% იქნება(500 ± 90) ანუ
(410,590) შუალედში

 შეფასებულთა ქულების 95% იქნება (500 ± 180) ანუ

(320 , 680) შუალედში.

 შეფასებულთა ქულების 99.7% იქნება (500 ± 270)

ანუ (230, 770) შუალედში.

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება

თემა 2- 3-47
 ჩებიშების თეორემა

 მიუხედავად იმისა, როგორ არის მონაცემები

განაწილებული, არანაკლებ (1 - 1/k2) მონაცემისა
საშუალო მნიშვნელობიდან დაშორებული იქნება
k სტანდარტულ გადახრაზე ნაკლები მანძილით

 მაგალითი:

არანაკლებ ფარგლები

(1 - 1/12) = 0% ……..... k=1 (μ ± 1σ)

(1 - 1/22) = 75% …........ k=2 (μ ± 2σ)
(1 - 1/32) = 89% ………. k=3 (μ ± 3σ)

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-48

 ამოვარდნილი წერტილები:
Z-სიდიდეები
 დაკვირვების შესაბამისი Z-სიდიდის გამოსათვლელად,
ვაკლებთ მას საშუალოს და სხვაობას ვყოფთ
სტანდარტულ გადახრაზე.

 Z-სიდიდე გვიჩვენებს რამდენი სტანდარტული

გადახრითაა დაშორებული დაკვირვება საშუალოდან.

 დაკვირვებული სიდიდე განიხილება ამოვარდნილად,

თუ მისი შესაბამის Z-სიდიდე ნაკლებია -3.0-ზე ან
მეტია +3.0-ზე.

 რაც უფრო დიდია Z, შესაბამისი სიდიდე მით უფრო

დაშორებულია საშუალოდან.
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-49
 ამოვარდნილი დაკვირვებები:
Z-სიდიდეები

XX
Z
S

სადაც X დაკვირვებული სიდიდეა

X შერჩევითი საშუალოა
S შერჩევითი სტანდარტული გადახრაა

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება

თემა 2- 3-50
 ამოვარდნილი დაკვირვებები:
Z- სიდიდეები

 დავუშვათ მათემატიკაში საშუალო ქულა

(SAT) არის 490, სტანდარტული გადახრით100.
 გამოთვალეთ Z-სიდიდე შეფასებისათვის 620.

X  X 620  490 130

Z    1.3
S 100 100

შეფასება 620 1.3 სტანდარტული გადახრით

აღემატება საშუალო ქულას, ამიტომ ის არ
განიხილება როგორც ამოვარდნილი სიდიდე.
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება თემა 2- 3-51
 Microsoft Excel-ის გამოყენება

 დესკრიფციული სტატისტიკის ელემენტების

მიღება ხერხდება Microsoft Excel-ის გამოყენებით

 შეარჩიეთ მენიუ:
tools / data analysis / descriptive statistics

 შეიყვანეთ მონაცემები დიალოგურ ფანჯარაში

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება Chap 3-52

 Excel-ის გამოყენება

შეარჩიეთ მენიუ:
tools / data analysis /
descriptive statistics

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება Chap 3-53

 Excel-ის გამოყენება
(გაგრძელება)

 შეიყვანეთ
მონაცემები
დიალოგურ
ფანჯარაში

 შეარჩიეთ
ფანჯარა summary
statistics

 OK
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება Chap 3-54
 Excel-ის გამოყენება

Microsoft Excel
descriptive statistics output,
using the house price data:
House Prices:

$2,000,000
500,000
300,000
100,000
100,000

ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება Chap 3-55

 თემის შეჯამება
 ცენტრალური ტენდენციის და განლაგების
საზომების აღწერა
 საშუალო, მედიანა, მოდა
 პროცენტილებისა და კვარტილების განხილვა
 გაფანტულობის მახასიათებლების აღწერა
 გაფანტულობის დიაპაზონი, კვარტილშორისი დიაპაზონი,
დისპერსია, სტანდარტული გადახრა, ვარიაციის
კოეფიციენტი
 განაწილების ფორმების ილუსტრირება
 სიმეტრიული, ასიმეტრიული
 ჩებიშევის თეორემის განხილვა
ალბათობა და სტატისტიკა. ბიზნესის ადმინისტრირება Chap 3-56