‫اﻛﺒﺮ ﺳﺮدوزاﻣﻲ‬

‫ﺑﺎزﻧﻮﻳﺴﻲ رواﻳﺖ ﺷﻔﻖ‬

‫ﭼﺎپ اول ‪ ،1993‬اﻧﺘﺸﺎرات آرش‪ ،‬ﺳﻮﺋﺪ‬
‫ﻃﺮح ﺟﻠﺪ ﻗﺎدر ﺷﺎﻓﻌﻲ‬
‫‪ISBN 91-87528-43-6‬‬
‫‪٢‬‬
‫ﺗﻮﺑﮕﺮدان دور ﺗﺎ ﻣﺎ ﻣﺮدوار‬
‫دور ﮔﺮدون زﻳﺮ ﭘﺎي آرﻳﻢ ﭘﺴﺖ‬
‫ﻣﺸﺘﺮي را ﺧﺮﻗﻪ از ﺳﺮ ﺑﺮﻛﺸﻴﻢ‬
‫زﻫﺮه را ﺗﺎ ﺣﺸﺮ ﮔﺮداﻧﻴﻢ ﻣﺴﺖ‬
‫»ﻋﻄﺎر«‬

‫ﺑﻪ ﻳﺎد ﺑﺰرﮔﻢ دﻛﺘﺮ ﻏﻼمﺣﺴﻴﻦ ﺳﺎﻋﺪي‬

‫‪٣‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﺷﻔﻖ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻲ ﻋﺮق ﻧﺨﻮرم؟ ﭘﺲ ﭼﻜﺎر ﻛﻨﻢ؟ ﺑﺒﻴﻦ ﻣﻦ ﺑﺎرﻫﺎ‬
‫ﮔﻔﺘﻪام‪ .‬ﻣﻦ اﻳﻦ روزﻫﺎ را دارم زﻳﺎدي زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﺎن‬
‫ﻳﺎزده ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﺗﻤﺎم ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻧﮕﺬاﺷﺘﻢ‪ .‬ﻣﻲﺑﺨﺸﻲﻫﺎ‪ ،‬ﻛﻴﺮ زدم‪ .‬ﺑﻪ ﺟﻤﻬﻮري‬
‫اﺳﻼﻣﻲ ﻛﻴﺮ زدم‪ ،‬زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪم‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺧﻮدم ﻛﻴﺮ زدم‪ ،‬ﻧﻤﻲداﻧﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ‬
‫ﺟﻬﺖ ﺣﺎﻻ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ از زﻧﺪﮔﻲ ﻟﺬت ﺑﺒﺮم‪ .‬اﻳﻦ ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ ﻫﺮ ﻛﺎري ﻛﻪ ﻛﺮدﻧﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ زﻧﺪﮔﻲ را در ﻣﻦ ﺑﻜﺸﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻦ ﺑﻬﺸﺎن ﺑﻴﻼخ ﻣﻲدﻫﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻦ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻋﺮق ﺧﻮردن ﻫﻨﺮي ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻪ ﻋﻴﺒﻲ دارد ﻳﻜﻲ‬
‫زﻧﺪﮔﻴﺶ را اﻳﻦ ﺟﻮري ﺑﮕﺬراﻧﺪ؟ ﻫﺎن؟ ﭼﻪ ﺑﺪي دارد؟‬
‫ﺷﻔﻖ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﻫﺮﭼﻲ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻪام ﺑﺒﻴﻨﻢ دﻳﺪهام‪ .‬ﺗﺎ آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻪام ﻛﺎر ﻛﺮدهام‪ .‬درس ﺧﻮاﻧﺪم‪ .‬ﻣﻌﻠﻢ ﺷﺪم‪ .‬وﻗﺘﻲ اﺣﺴﺎس ﻛﺮدم‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻢ ﻛﺎري ﻛﻨﻢ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺷﺪم‪ .‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ ﻧﻘﻄﻪاي ﺑﺸﻮم ﺗﻮ ﺗﺎرﻳﺦ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻢ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻫﻢ ﺑﺸﻮم‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪاي ﻣﻲﺷﻮم از ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﺳﺮاﭘﺎ ﮔﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪٤‬‬
‫ﺳﻌﻲ ﻛﺮدم ﻛﺎري ﺑﻜﻨﻢ‪ .‬ﻫﻴﭻ ﻛﺎري ﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﺸﻮد ﮔﻔﺖ ﻛﺎري اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺠﺎم‬
‫ﻧﺪادهام‪ .‬ﺗﺎ آﻣﺪم ﺑﻔﻬﻤﻢ ﭼﻄﻮر ﺑﺎﻳﺪ اﻋﻼﻣﻴﻪ ﭘﺨﺶ ﻛﺮد‪ ،‬رگ و رﻳﺸﻪام را زدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ از ﻣﻦ ﺑﭙﺮﺳﻲ‪ ،‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﻤﻲﺷﻮد‬
‫ﻛﺎري را ﻛﻪ آرزوﻳﺶ را دارد‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﻫﺮﻛﺴﻲ ﻫﻤﺎن ﻗﺪر ﭘﻴﺶ ﻣﻲرود‬
‫ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺳﻬﻢ ﺧﻮدم ﺗﺎ اﻳﻨﺠﺎ را آﻣﺪهام‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮاي ﻣﻦ‬
‫ﻫﻤﻪاش درﺟﺎ زدن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻤﺎﻗﺖ ﻫﻢ ﻛﻢ ﻧﻜﺮدهام‪ .‬از ﻛﻨﺎر ﺣﻤﺎﻗﺘﻬﺎي‬
‫دﻳﮕﺮان ﻫﻢ ﮔﺬﺷﺘﻪام‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻫﻢ اﻳﻨﺠﺎ ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬ﺗﻮ اﻳﻦ آﻟﻤﺎن ﻛﺒﻴﺮ‪ .‬ﻳﻚ ﺣﻘﻮﻗﻲ‬
‫ﺑﻬﻢ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻏﺼﺔ ﻛﺮاﻳﻪ ﺧﺎﻧﻪام را ﻧﻤﻲﺧﻮرم‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺮﻳﺾ ﺑﺸﻮم ﻧﮕﺮان ﭘﻮل‬
‫دﻛﺘﺮ ﻧﻴﺴﺘﻢ‪ .‬روزي ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻲروم ﻣﺪرﺳﻪ‪ .‬ﺗﻮ ‪ 38‬ﺳﺎﻟﮕﻲ دارم اﻟﻔﺒﺎي‬
‫آﻟﻤﺎﻧﻲ ﺣﻔﻆ ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪش ﻫﻢ‪ ،‬ﺧُﺐ وﻗﺘﻲ ﻣﻲآﻳﻢ ﺧﺎﻧﻪ ﭼﻜﺎر ﻛﻨﻢ؟ ﺑﺮوم‬
‫ﻣﺜﻞ ﺑﻌﻀﻴﻬﺎ ﮔﺮوه ﺑﺴﺎزم؟ ﺳﺎزﻣﺎن درﺳﺖ ﻛﻨﻢ؟ ﻗﺒﻼ ﻳﻚ ﺟﻨﮕﻲ ﻫﻢ ﺑﻮد‬
‫ﻣﻲﺷﺪ ﭼﻬﺎرﺗﺎ اﻋﻼﻣﻴﻪ داد‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮوم ﻣﺜﻞ ﺑﻌﻀﻲ از اﻳﻦ‬
‫آﻗﺎﻳﺎن ﺧﻮدم را ﮔﻮل ﺑﺰﻧﻢ؟ ﺗﻮ آﻟﻤﺎن ﺑﻨﺸﻴﻨﻢ و دم از ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳﺎ ﺑﺰﻧﻢ؟ ﺧُﺐ‬
‫ﻣﻲروم ﺗﻮ ﻳﻚ ﻛﺎﻓﻪ‪ ،‬ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﻢ ﻳﻚ آﺑﺠﻮ ﻣﻲﺧﻮرم‪ ،‬ﻳﺎ ﻳﻚ ﮔﻴﻼس وﻳﺴﻜﻲ‪ ،‬و‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮﺷﮕﻠﻬﺎش ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ .‬آﺧﺮ ﺷﺐ ﻫﻢ ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻣﻲروم ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ ﻫﻢ ﻛﻪ‬
‫اﻳﺮان ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻫﻲ ﮔﺸﺖ ﭼﻬﺎر وﻟﮕﺮد دﻳﻮث ﺟﻠﻮم را ﺑﮕﻴﺮد ﻛﻪ ﻛﺠﺎ ﺑﻮدهاي‬
‫و ﻛﺠﺎ ﻣﻲروي؟ ﺗﺎزه ﺑﻪ ﻓﺮض ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺮﺳﻢ‪ ،‬ﺗﻨﺖ ﺳﻼﻣﺖ‪ .‬ﻧﻪ زﻧﻲ دارم‬
‫ﻛﻪ ﻧﮕﺮاﻧﺶ ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬ﻧﻪ ﺧﺎﻧﻮادهاي ﻛﻪ دﻟﺸﻮرهام را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎدرم ﺑﻪ‬
‫ﺳﻼﻣﺘﻴﺖ ﻫﻨﻮز ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻛﺎر ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮاﻫﺮﻫﺎم ﺑﺮاي ﺧﻮدﺷﺎن زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲﺷﺎن دوﺳﻪﺗﺎ ﺑﭽﻪ دارد‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﻫﻢ اي‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﻮدش ﺧﺎﻧﻤﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻲﺑﺨﺸﻲ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺧﻮدم ﻫﺴﺘﻢ و ﺗﺨﻤﻢ‪ .‬اﻫﻞ ﭘﻮل ﺟﻤﻊ ﻛﺮدن ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﻫﻲ‬
‫اﻳﻦ در و آن در ﺑﺰﻧﻢ‪ ،‬ﻛﺎر ﺳﻴﺎه ﺑﻜﻨﻢ‪ ،‬ﻛﻼه ﺗﻘﻲ را ﺑﺮدارم ﺑﮕﺬارم ﺳﺮﻧﻘﻲ‪،‬‬
‫‪٥‬‬
‫ﻛﻼه ﻧﻘﻲ را ﺳﺮ ﺗﻘﻲ‪ ،‬و ﻗﺎﻟﻲ و ﻣﺎﺷﻴﻦ و ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺨﺮم‪ .‬ﺗﺎزه ﻫﺮ ﻛﺴﻲ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮدش را ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻦ ﻫﻢ ﻓﻌﻼً اﻳﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻧﺎﺟﻮري‬
‫ﻫﻢ ﺗﻮش ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﻛﺴﻲ ﻛﺎري ﻧﺪارم‪ .‬ﺑﺨﺼﻮص ﺑﺎ اﻳﻨﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ اﺳﻢ ﻛﺎر‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﻮدﺷﺎن دﻛﺎن ﺑﺎز ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻔﻖ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﻫﻤﻪ ﺟﻮرش را دﻳﺪهام‪ :‬ﻣﺠﺎﻫﺪ‪ ،‬ﭼﺮﻳﻚ‪ ،‬ﭘﻴﻜﺎري‪،‬‬
‫رزﻣﻨﺪﮔﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺟﻮرش را‪ .‬آدﻣﻬﺎي ﺷﺮﻳﻔﻲ را دﻳﺪهام ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ ﻛﺴﻲ‬
‫ﻟﻄﻤﻪ ﻧﺰﻧﻨﺪ ﻟﻮﻃﻲوار رﻓﺘﻨﺪ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬آدﻣﻬﺎي ﺟﺎﻛﺸﻲ را ﻫﻢ دﻳﺪم ﻛﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﺣﻔﻆ زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮدﺷﺎن‪ ،‬دوﺳﺖ و رﻓﻴﻖ و ﺣﺘﻲ ﺧﻮاﻫﺮ و ﻣﺎدر ﺧﻮدﺷﺎن را‬
‫دادﻧﺪ دﺳﺖ آن ﺑﻲﻧﺎﻣﻮﺳﻬﺎ‪ .‬آدﻣﻲ را دﻳﺪم ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ اﻋﺪاﻣﺶ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺔ ﺑﭽﻪﻫﺎي زﻧﺪان ﺷﺮﺑﺖ داد‪ ،‬و ﺗﻤﺎم ﺷﺐ را ﺳﺮود ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻌﺮ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪ و رﻓﺖ‪ .‬آدﻣﻲ را دﻳﺪم ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﺧﻮردن ﻳﻚ ﺳﻴﻠﻲ از ﻋﺮوﺳﻲ‬
‫ﻣﺎدرش ﺗﺎ داﻣﺎدي ﭘﺪرش را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮد‪ .‬از زﻧﺪان اوﻳﻦ و ﻫﻤﺪان ﺑﮕﻴﺮ ﺗﺎ‬
‫زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻋﺮاق را دﻳﺪهام‪ .‬ﺳﻪ ﺳﺎل ﺗﻤﺎم ﺑﺎزي ﻛﺮدم ﺗﺎ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ آن دﻳﻮﺛﻬﺎ را‬
‫ﻓﺮﻳﺐ ﺑﺪﻫﻢ و از ﭼﻨﮕﺸﺎن ﻓﺮار ﻛﻨﻢ‪ .‬ﻣﻨﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺎ ﻣﺰو‪‬رﻫﺎ در ﺑﻴﻔﺘﻢ‪،‬‬
‫ﺧﻮدم ﻧﺎﭼﺎر ﺷﺪم ﺗﺰوﻳﺮ ﻛﻨﻢ‪ .‬ﺳﻪ ﺳﺎل ﺗﻤﺎم‪ ،‬ﻫﺮ ﺗﻮﻫﻴﻨﻲ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻢ‪ .‬آن ﻫﻢ‬
‫ﻣﺜﻞ ﺑﻌﻀﻴﻬﺎ ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﻠﻖ ﺑﻮد و ﻓﻼن و ﺑﻬﻤﺎن‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ‬
‫ﺑﻴﺎﻳﻢ ﺑﻴﺮون و ﺑﻪ ﺧﻠﻖ ﺧﺪﻣﺖ ﻛﻨﻢ‪ .‬ﻧﻪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ و ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ زﻧﺪﮔﻴﻢ‬
‫را از ﭼﻨﮓ آن دﻳﻮﺛﻬﺎ ﻧﺠﺎت ﺑﺪﻫﻢ‪ ،‬و ﺑﻌﺪش ﺑﻴﻔﺘﻢ دﺳﺖ ﻳﻚ دﻳﻮث دﻳﮕﺮي‬
‫ﻛﻪ دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻦ ﺑﻪ او ﻫﻢ ﻛﻴﺮ زدم‪ .‬ﻣﻲﺑﺨﺸﻲ ﻛﻪ ﻋﻔﺖ ﻛﻼم‬
‫ﻧﺪارم‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﻫﻢ ﻓﺮار ﻛﺮدم‪ .‬اﻣﺎ ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﻓﺮار ﻛﻨﻢ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪم‬
‫دو ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻲ از دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﭘﻮل ﺑﮕﻴﺮم و ﺗﻮ درة ﻣﺮگ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﻢ و دﻟﻢ‬
‫ﺧﻮش ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز دارم ﺿﺪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ .‬ﮔﻴﺮم اﻳﻦ ﭘﻮﻟﻲ‬
‫‪٦‬‬
‫ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﻦ‪ ،‬ﭘﻮل ﻳﻚ ﺧﻮرد و ﺧﻮراك ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﻣﮕﺮ ﻓﺮﻗﻲ ﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ؟‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ‪ :‬ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰي ﺑﺪﺗﺮ از اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ آدم ﻫﻲ از ﺗﺰوﻳﺮ ﺑﮕﺮﻳﺰد و ﻫﻲ‬
‫ﺑﺒﻴﻨﺪ در دام ﺗﺰوﻳﺮ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻔﻖ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬درﺳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻲ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﺑﻪ آدﻣﻢ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﻛﻨﺎر آﻣﺪن ﺑﺎ آن ﺗﺤﻤﻴﻼت‪ ،‬ﺧﻮدش ﻗﺎﺑﻠﻴﺘﻲ ﺧﺎص ﻻزم دارد‪ .‬ﺗﻮ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻪاي ﺑﺎ ﺑﻲﻋﺪاﻟﺘﻲ ﺑﺠﻨﮕﻲ‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﭼﺸﻢ ﺑﺎز ﻣﻲﻛﻨﻲ‪ ،‬ﻣﻲﺑﻴﻨﻲ داري‬
‫روي ﺑﻲﻋﺪاﻟﺘﻲِ آﺷﻜﺎرِ ﻛﻨﺎرِ ﮔﻮﺷَﺖ ﺳﺮﭘﻮش ﻣﻲﮔﺬاري ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻲ ﺑﻲﻋﺪاﻟﺘﻲ‬
‫دﻳﮕﺮي را آﺷﻜﺎر ﻛﻨﻲ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﻫﺎي ﻋﺮاﻗﻲ ﻣﻲآﻳﻨﺪ ﻣﻨﻄﻘﻪات را ﺑﻤﺒﺎران‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬رﻓﻘﺎﻳﺖ را ﺷﻘﻪ ﺷﻘﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﭼﻮن دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﺧﺮﺟﺖ را‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻜﻮت ﻛﻨﻲ ﻳﺎ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﭙﺬﻳﺮي ﻛﻪ اﺷﺘﺒﺎه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ‬
‫ﺧﻠﺒﺎﻧﻬﺎي ﻋﺮاﻗﻲ اﺷﺘﺒﺎه ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺳﻪ ﺳﺎل ﺗﻤﺎم درﮔﻴﺮي ﻣﻦ ﺑﺎ ﺧﻮدم و ﺑﺎ‬
‫اﻃﺮاﻓﻴﺎﻧﻢ ﺳﺮ اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ اﻣﺮوز ﺑﻪ ﻣﻦ آراﻣﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻫﻢ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻮدهام در ﭼﻨﻴﻦ ﻓﻀﺎﻳﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﻢ‪ ،‬دﺳﺖ ﻛﻢ ﺷﺮف‬
‫اﻳﻦ را داﺷﺘﻪام ﻛﻪ اﻳﻦ واﻗﻌﻴ‪‬ﺘﻬﺎ را ﺑﺒﻴﻨﻢ و ﺑﻪ اﻃﺮاﻓﻴﺎﻧﻢ ﻳﺎدآوري ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫اﻳﻨﻬﺎ را دﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻔﻖ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﻦ اﻳﻤﺎن دارم ﻛﻪ در ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ زﻧﺪﮔﻲ و در وﺣﺸﺖ‬
‫اﻧﮕﻴﺰﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴ‪‬ﺘﻬﺎ‪ ،‬آدم ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ را ﺣﻔﻆ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺷﺮﻓﺶ را ﻣﺜﻼً‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‬
‫اﮔﺮ اﺻﻼً ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰي وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻦ وﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺗﻮ ﭼﻨﮓ‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻮدم ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ ،‬از ﺧﻮدم ﺷﺮﻣﻨﺪه ﻣﻲﺷﻮم‪ .‬از ﺧﻮدم‬
‫ﺷﺮﻣﻨﺪه ﻣﻲﺷﻮم‪ ،‬ﭼﻮن ﺳﻪ ﺳﺎل ﺗﺰوﻳﺮ ﻛﺮدم‪ ،‬ﭼﻮن ﺳﻪ ﺳﺎل ﺣﻘﺎرت را‬
‫‪٧‬‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻢ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻢ زﻧﺪه ﺑﻤﺎﻧﻢ‪ .‬اﻣﺎ از ﻃﺮﻓﻲ ﻫﻢ ﺧﻮﺷﺤﺎل و ﺳﺮﻓﺮازم‪ .‬ﭼﻮن ﺑﻪ‬
‫ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻟﻄﻤﻪاي ﻧﺰدم‪.‬‬
‫ﺷﻔﻖ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﻣﺎ ﺣﺎﻻ ﺣﻮﺻﻠﺔ ﻛﺴﻲ را ﻧﺪارم‪ .‬ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﻳﻜﻲ رﻓﺖ و آﻣﺪ‬
‫دارم‪ ،‬آن ﻫﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﻛﻪ رﻓﻴﻖ ﻗﺪﻳﻤﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎﺳﺖ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻤﺶ‪،‬‬
‫ﻛﻪ ﻣﺜﻞ ﺧﻮدم اﺳﺖ‪ .‬ﻳﺎ ﭼﻪ ﻣﻲداﻧﻢ‪ ،‬ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را ﻣﻲﻓﻬﻤﻴﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻢ ﻛﻠﻚ‬
‫ﻧﻤﻲزﻧﻴﻢ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺘﻲ از ﺗﻪ دل اﺳﺖ‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﻣﻲﺧﻨﺪﻳﻢ‪ ،‬از ﺗﻪ‬
‫دل اﺳﺖ‪ .‬دﻟﻴﻠﻲ ﻧﺪارﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﺰوﻳﺮ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺗﻮ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﺴﺖ رﻫﺒﺮﻳﺶ ﻫﺰار ﺟﻮر زد و ﺑﻨﺪ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻳﻚ ﺷﺐ ﻣﻲروﻳﻢ ﺗﻮ‬
‫اﻳﻦ ﻛﺎﻓﻪ‪ ،‬ﻳﻚ ﺷﺐ ﺗﻮ آن ﻳﻜﻲ‪ .‬ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﭼﺲ ﻣﺜﻘﺎﻟﻲ ﻛﻪ دارﻳﻢ‪ ،‬ﻳﻚ ﺷﺐ‬
‫آﺑﺠﻮ ﻣﻲﺧﻮرﻳﻢ‪ ،‬ﻳﻚ ﺷﺐ ﻋﺮق‪ .‬ﺳﺮ ﻫﻮﻳ‪‬ﺖ آﺑﺠﻮ و ﻋﺮق ﻫﻢ ﺑﺎ ﻫﻢ اﺧﺘﻼف‬
‫ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻋﺮق‪ ،‬ﻋﺮق اﺳﺖ‪ ،‬آﺑﺠﻮ‪ ،‬آﺑﺠﻮﺳﺖ‪ .‬ﻫﻴﭻ دﻳﻮﺛﻲ ﻫﻢ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﻋﺮق را ﺑﻪ ﺟﺎي آﺑﺠﻮ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻗﺎﻟﺐ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻳﺎ ﺑﺎ ﺗﺤﻠﻴﻠﻬﺎي ﺧﺮواري ﺳﻪ ﺷﺎﻫﻴﺶ‪،‬‬
‫آﺑﺠﻮ را ﺑﻪ ﺟﺎي اﺳﻴﻤﺮﻧﻒ ﺟﺎ ﺑﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪ :‬وﻗﺘﻲ ﺗﺰوﻳﺮ ﺑﺎ روح ﻣﻠﺘﻲ ﻋﺠﻴﻦ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺧﺎﻟﺺ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺻﻼً ﻣﻬﻢ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻠﺖ ﺗﻮ اﻳﺮان ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﺗﻮ اروﭘﺎ و آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ .‬ﻣﻬﻢ‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺰوﻳﺮ ﺑﺎ ﺧﻮن او ﻋﺠﻴﻦ ﺷﺪه‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﺸﺨﺼﺔ اﺻﻠﻲ او ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻗﻮل ﻣﻌﺮوف‪ ،‬ﺑﺪون آن اﻣﻮراﺗﺶ ﻧﻤﻲﮔﺬرد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ اﻳﻦ ﺣﺎﺻﻞ‬
‫اﺳﺘﺒﺪاد اﺳﺖ ﻳﺎ اﺻﻼً ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻪ آن ﺳﺮزﻣﻴﻦ‪ ،‬دردي را دوا‬
‫ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮ آﻟﻤﺎن و ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﺳﻜﺎﻧﺪﻳﻨﺎوي ﻛﻪ از اﺳﺘﺒﺪاد ﺧﺒﺮي ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺰوﻳﺮ روح ﻣﺎ را آﻟﻮده ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﺻﻼً ﺟﺰء اﺳﺎﺳﻲ‬
‫ﻫﻮﻳ‪‬ﺖ اﻳﺮاﻧﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻬﻢ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻛﺠﺎ ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮي‪ .‬اﮔﺮ ﺟﺰو ﺟﻤﻬﻮري‬
‫اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺎﺷﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﺟﻮر ﺑﻪ ﻛﺎرش ﻣﻲﺑﻨﺪي‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺠﺎﻫﺪ ﺑﺎﺷﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﺟﻮر‬
‫‪٨‬‬
‫دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﭗ ﺑﺎﺷﻲ‪ ،‬ﺟﻮر دﻳﮕﺮﺗﺮ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﺎم آزادي‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ را‬
‫ﻣﻲﺳﺎزي ﻛﻪ ﭘﻨﺠﺎه ﻣﻴﻠﻴﻮن آدم ﺗﻮش زﻧﺪاﻧﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﻢ ﺑﺮاﻧﺪازي اﺧﺘﻨﺎق و‬
‫اﺳﺘﺒﺪاد‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺳﺎﺧﺖ و ﻫﻤﺎن ﭼﻬﺎرﭼﻮب‪ ،‬ﮔﻴﺮم ﺑﺎ ﻧﺎم ﻣﺠﺎﻫﺪ و در‬
‫ﺳﺮزﻣﻴﻨﻲ دﻳﮕﺮ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻲ‪ .‬ﺑﺎ وﻋﺪهﻫﺎي ﺳﺮﺧﺮﻣﻦ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮدن از‬
‫درﺑﻪدري ﻳﻚ ﻣﺸﺖ آدم رﻧﺞ ﻛﺸﻴﺪه ﺑﺮاي ﺧﻮدت ﺧﺎﻧﻪاي دﺳﺖ و ﭘﺎ ﻣﻲﻛﻨﻲ‪،‬‬
‫و وﻗﺘﻲ ﻫﻢ ﻛﻪ ﻃﺮف ﭘﺲ از ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺧﺴﺘﻪ و ﻛﻮﻓﺘﻪ و ﺳﺮﺧﻮرده از ﻫﻤﺔ‬
‫وﻋﺪهﻫﺎي دروﻏﻴﻨﺖ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ راه ﺧﻮدش را ﺑﮕﻴﺮد ﺑﺮود دﻧﺒﺎل ﺑﺪﺑﺨﺘﻴﺶ‪،‬‬
‫ﺑﻬﺶ ﻛﻮﻓﻲ ﻟﻘﺐ ﻣﻲدﻫﻲ‪ ،‬ﻋﻴﻦ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﻬﺶ ﻣﻨﺎﻓﻖ و اﺷﺘﺮاﻛﻲ‬
‫و ﻏﻴﺮه و ﻏﻴﺮه ﻟﻘﺐ ﻣﻲداد؟ ﺑﻌﺪ ﻫﻢ ﻣﺤﺎﻛﻤﻪاش ﻣﻲﻛﻨﻲ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺮﻳﺪان‬
‫اﺑﻠﻪ و ﺧﺎك ﺑﺮ ﺳﺮت‪ ،‬ﺧﻮار و ﺣﻘﻴﺮش ﻣﻲﻛﻨﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑ‪‬ﺮﻳﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺧﺎﺋﻦ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و‬
‫ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻫﻲ ﻣﻲﭼﭙﺎﻧﻴﺶ ﺗﻮي زﻧﺪاﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻬﺶ اﺳﻢ ﻣﻬﻤﺎﻧﺴﺮا دادهاي و ﺑﻌﺪ‬
‫ﻫﻢ ﻧﻪ ﭘﺎﺳﭙﻮرﺗﺶ را ﺑﻬﺶ ﭘﺲ ﻣﻲدﻫﻲ و ﻧﻪ ﻛﺎرت ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻴﺶ را‪ ،‬و ﻣﻲﺑﺮي و‬
‫ﺑﻪ ﻛﻤﭗ ر‪‬ﻣﺎدﻳﻪ ﺗﺤﻮﻳﻠﺶ ﻣﻲدﻫﻲ و ﺑﺎ ﻫﺮ ﻧﻮع ﺣﻘﻪ ﺑﺎزي راه ‪ UN‬را ﺑﻪ‬
‫روﻳﺶ ﻣﻲﺑﻨﺪي و وﻗﺘﻲ ﻫﻢ ﺑﺎ ﻫﺰار ﻓﻼﻛﺖ‪ ،‬ﻣﻮﻓﻖ ﻣﻲﺷﻮد ﺧﻮدش را ﺑﻪ اُرد‪‬ن‬
‫ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﮔﺰارش ﻣﻲدﻫﻲ ﻛﻪ او ﻧﻔﻮذي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻳﻚ ﭼﻨﺪ‬
‫ﻣﺎﻫﻲ ﻫﻢ زﻧﺪان اُرد‪‬ن را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﮕﺮ ﺑﻌﺪ از ﻫﻤﺔ اﻳﻦ ﻓﻼﻛﺘﻬﺎ‪ ،‬دوﺑﺎره ﺑﻪ‬
‫ﺗﻮ و رﻫﺒﺮﻳﺖ اﻳﻤﺎن ﺑﻴﺎورد‪.‬‬
‫راﺳﺘﺶ ﻫﺮ وﻗﺖ ﻳﺎد ﭼﭙﻲﻫﺎ ﻣﻲاﻓﺘﻢ‪ ،‬ﻏﻤﻢ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺎ ﺗﺰوﻳﺮ و‬
‫ﺑﻲﺗﺰوﻳﺮ‪ ،‬آﻧﻘﺪر ﻧﺎﭼﻴﺰﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﻤﻲآﻳﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻓﻘﻂ ﻛﻤﻴ‪‬ﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪،‬‬
‫ﻛﻴﻔﻴ‪‬ﺖ ﻗﻀﻴﻪ ﻫﻢ ﻧﺎﭼﻴﺰ اﺳﺖ‪ .‬دروغ ﭼﺮا؟ وﻗﺘﻲ از ﻫﺮ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﭼﻬﺎرﺗﺎ و‬
‫‪٩‬‬
‫ﻧﺼﻔﻲ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔﻴﺮم ﻛﻪ ﺳﻪ ﺗﺎش ﻫﻢ ﻣﺰو‪‬ر ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻨﺠﺎ ﺗﺰوﻳﺮ ﻫﻢ‬
‫ﺣﺘﻲ‪ ،‬ﻧﺎﭼﻴﺰ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ‪.‬‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪ :‬ﺣﺎﻻ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻓﻜﺮ ﻛﻨﻲ اﻳﻦ ﻫﻢ ﺑ‪‬ﺮﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻬﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻮن در واﻗﻊ ﻣﻦ ﺑ‪‬ﺮﻳﺪهام‪ .‬اﻣﺎ ﻳﺎدت ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻦ از آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺷﺮﻳﻔﻨﺪ ﻳﺎ ﺷﺮﻳﻒ‬
‫رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺒ‪‬ﺮﻳﺪهام‪ .‬ﻣﻦ از ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ ﺑ‪‬ﺮﻳﺪهام‪ ،‬از ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ در ﻫﺮ ﻟﺒﺎﺳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻔﻖ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﻛﺜﺮ آدﻣﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻦ دﻳﺪم ﺗﺎ ﺗﻪ ﻗﻀﻴﻪ رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬آدﻣﻬﺎي‬
‫ﻏﻴﺮﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ آدﻣﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﻲﺷﻮد ﮔﻔﺖ ﻟﻮﻃﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ .‬ﭼﻮن وﻗﺘﻲ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ آﺧﺮ‬
‫ﺧﻂ ﺑﺮوﻧﺪ ﻛﻪ ﻳﺎ ﺷﺨﺼﻴ‪‬ﺖ ﻓﺮدي دارﻧﺪ ﻳﺎ دﺳﺖ ﻛﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻟﻮﻃﻲ ﮔﺮي‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ اﻳﻦ ﻛﻪ رﻓﻴﻘﺸﺎن را ﻧﺪﻫﻨﺪ دﺳﺖ آﻧﻬﺎ ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻛﻪ ﮔﻤﺎن ﻧﻤﻲﻛﻨﻢ‬
‫ﻫﻴﭻ ﻛﺪام از اﻳﻨﻬﺎ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻓﻘﻂ آدﻣﻬﺎي ﺷﺮﻳﻔﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻛﺒﺮ‬
‫ﻋﺮاﻗﭽﻲ‪ ،‬ﺳﻌﻴﺪ دادﺧﻮاه‪ ،‬ﻋﻠﻲ ﺷﻠﻴﻠﻪاي‪ ،‬اردﺷﻴﺮ ﻛﺎرﮔﺮ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ رﺑﻄﻲ ﺑﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﺷﺮﻳﻒ و آزاده‪.‬‬
‫ﺷﻔﻖ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﻧﺪرت ﮔﺮﻳﻪ ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﺒﻲ ﻛﻪ اردﺷﻴﺮ را ﺑﺮدﻧﺪ‬
‫ﮔﺮﻳﻪ ﻛﺮدم‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﻓﻘﻂ در آن ﻣﻮﻗﻌﻴ‪‬ﺖ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آرزوﻳﺶ ﻛﻪ ﻓﻜﺮ ﻛﺮدم ﻣﻤﻜﻦ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺮآورده ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻃﻮر ﻛﻪ ﺷﻔﻖ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﭘﻨﺞ و ﻧﻴﻢ ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ ﺑﻮده‪.‬‬

‫ﻳﻚ ﭘﺎﺳﺪار ﺷﭙﺸﻮي ﻣﻼﻳﺮي آﻣﺪه‪ ،‬در ﺑﻨﺪ را ﺑﺎز ﻛﺮده‪.‬‬

‫ﮔﻔﺘﻪ اردﺷﻴﺮ ﺑﻴﺎ ﺑﺮو ﺣﻤ‪‬ﺎم‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ اﻋﺪاﻣﺖ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺒﻨﺪﻳﻬﺎ ﺣﻴﺮان ﻣﺎﻧﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪١٠‬‬
‫اﻳﻦ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﻮده ﻛﻪ ﻣﻲدﻳﺪهاﻧﺪ آدﻣﻲ ﺑﺎ اﻳﻦ وﻗﺎﺣﺖ ﺣﺮف ﻣﻲزﻧﺪ‪.‬‬
‫اردﺷﻴﺮ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺣﻤ‪‬ﺎم‪.‬‬
‫رﻳﺸﺶ را زده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺒﻴﻠﺶ را ﭼﺨﻤﺎﻗﻲ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺮاﻫﻦ ﺳﻔﻴﺪش را ﭘﻮﺷﻴﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اردﺷﻴﺮ آن ﺷﺐ ﺑﺮاي ﻫﻤﺔ ﺑﭽﻪﻫﺎي زﻧﺪان ﺷﺮﺑﺖ ﺧﺮﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اردﺷﻴﺮ آن ﺷﺐ ﺗﺎ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 9‬ﺳﺮود ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﺷﻌﺮ ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﺗﺮاﻧﻪ ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﺳﺮﺧﻮﻧﺔ دﻟﻢ‪،‬‬
‫ﻟﻮﻧﺔ ﻏﻢ و‪،‬‬
‫ﻳﺎد او ﻧﺸﺴﺘﻪ‪.‬‬
‫ﻳﺎد ﺗﺴﻤﻪ و ﺗﻔﻨﮓ‪،‬‬
‫ﻗﻄﺎر ﻓﺸﻨﮓ‪،‬‬
‫ﻣﺎدﻳﻮن ﺧﺴﺘﻪ‪...‬‬

‫اردﺷﻴﺮ ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬ﻣﻦ ﻣﻲروم و ﺗﻮ ﻫﻢ ﺑﻲﺧﻮد ﺑﺎزي ﻣﻲﻛﻨﻲ‪ ،‬ﺷﻔﻖ‪ .‬ﭼﻮن اﻳﻦ‬
‫دﻳﻮﺛﻬﺎ ﺑﻪ ﻫﻴﭽﻜﺲ رﺣﻢ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اردﺷﻴﺮ ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬ﻣﻦ ﻣﻲروم و ﺗﻮ ﻣﻲﻣﺎﻧﻲ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺎش اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﻜﻠﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺷﺪه ﺷﻘﻪ ﺷﻘﻪات ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻔﻖ‪.‬‬
‫‪١١‬‬
‫اردﺷﻴﺮ دﻟﺶ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻪ اﻋﺪاﻣﺶ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺮاﻫﻦ ﺳﻔﻴﺪش را ﭘﻮﺷﻴﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ روي ﺳﻴﻨﻪاش ﮔﻞ ﺳﺮﺧﻲ ﺑﺸﻜﻔﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻪ دﻟﻢ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ روي ﺳﻴﻨﻪام ﮔﻞ ﺳﺮﺧﻲ ﺑﺸﻜﻔﺪ‪.‬‬
‫داد زده ﻣﻦ دﻟﻢ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ روي ﺳﻴﻨﻪام ﮔﻞ ﺳﺮﺧﻲ ﺑﺸﻜﻔﺪ!‬
‫و وﻗﺘﻲ ﻛﻪ داﺷﺘﻪ از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﻲ ﻣﻲﻛﺮده‪ ،‬ﺷﻔﻖ‪ ،‬از ﺗﺼﻮر اﻳﻨﻜﻪ‬
‫اردﺷﻴﺮ را دار ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮﻳﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫اردﺷﻴﺮ آن ﺷﺐ ﺑﺮاي ﻫﻤﺔ ﺑﭽﻪﻫﺎي زﻧﺪان ﺷﺮﺑﺖ ﺧﺮﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫اردﺷﻴﺮ آن ﺷﺐ ﺗﺎ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 9‬ﺳﺮود ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﺗﺮاﻧﻪ ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ‬
‫و ﺷﻌﺮ ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﺗﻮ ﺑﮕﺮدان دور‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺎ ﻣﺮدوار‬

‫دور ﮔﺮدون زﻳﺮ ﭘﺎي آرﻳﻢ‪ ،‬ﭘﺴﺖ‬
‫ﻣﺸﺘﺮي را ﺧﺮﻗﻪ از ﺳﺮ ﺑﺮ ﻛﺸﻴﻢ‬
‫زﻫﺮه را ﺗﺎ ﺣﺸﺮ ﮔﺮداﻧﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺴﺖ‬
‫‪١٢‬‬

‫ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﻌﺪ از ﺳﻪ ﺳﺎل‪ ،‬از زﻧﺪان آﻣﺪم ﺑﻴﺮون‪ .‬آزاد ﺷﺪم؟ ﻧﻪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‬
‫ﻫﻔﺘﻪاي ﻳﻚ ﺑﺎر ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﺎﻳﻲ ﺧﻮدت را ﺑﻪ ﺳﭙﺎه ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﻨﻲ‪ .‬اﻳﻦ آراﻣﮕﺎه ﺑﺎﺑﺎ‬
‫ﻃﺎﻫﺮ ﻛﻪ ﻣﺮﻛﺰ ﺳﭙﺎه ﻛﻨﺎرش ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﭘﺮﺟﻤﻌﻴﺖ و ﻣﺸﺨﺼﻲ ﺑﻮد‪ .‬وﻗﺘﻲ‬
‫ﻣﻲرﻓﺘﻲ ﺗﻮ ﻣﺮﻛﺰ ﺳﭙﺎه‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺒﻴﻨﺪت‪ .‬ﻃﺮف ﻣﻲدﻳﺪ‬
‫ﻣﻦ دارم ﻣﻲروم آن ﺗﻮ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﭼﻪ ﻣﻲداﻧﺴﺖ ﺑﺮاي ﭼﻲ ﻣﻲروم‪ .‬ﻫﺰار ﺟﻮر‬
‫ﺧﻴﺎل ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻫﻔﺘﺔ اول ﻛﻪ رﻓﺘﻢ‪ ،‬ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪاي ﻫﻤﺎن دور و ﺑﺮ ﻣﻲﭘﻠﻜﻴﺪم‪ .‬دﻟﻢ‬
‫رﺿﺎ ﻧﻤﻲداد ﺑﺮوم ﺗﻮ‪ .‬اﻣﺎ دﻳﺪم ﻣﺜﻞ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﭼﺎرهاي ﻧﺪارم‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺳﺮم را‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻢ ﭘﺎﻳﻴﻦ و رﻓﺘﻢ ﺗﻮ‪.‬‬
‫ﺑﺎز دﻳﺪم ده ﺻﻔﺤﻪ ﻛﺎﻏﺬ ﮔﺬاﺷﺖ ﺟﻠﻮم ﻛﻪ ﻛﻲ را ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻛﻲ را‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺳﻲ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬ﻣﻦ ﻛﻪ ﻫﻤﺔ اﻳﻦ ﭼﻴﺰا رو ﺗﻮ اﻳﻦ ﺳﻪ ﺳﺎل ﮔﻔﺘﻪم‪،‬‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪم‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺧُﺐ‪ ،‬ﻳﻚ دﻓﻪ دﻳﮕﻪم ﺑﻨﻮﻳﺲ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺧﺪاﻳﺎ از دﺳﺖ اﻳﻦ‬
‫ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ ﭼﻜﺎر ﻛﻨﻢ؟ ﺑﺎز ﺑﺮداﺷﺘﻢ ﻫﻤﺎن ﻛُﺲ ﺷﻌﺮﻫﺎي ﻗﺪﻳﻤﻲ را ﻧﻮﺷﺘﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ‬
‫ﺷﺮوع ﻛﺮد ﻛﻪ در ﻃﻮل ﻫﻔﺘﻪ ﭼﻜﺎر ﻛﺮدي‪ ،‬ﻛﺠﺎ رﻓﺘﻲ‪ ،‬ﻛﻲ رو دﻳﺪي‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ‬
‫واﷲ‪ ،‬ﻋﻤﻮﻣﻮ دﻳﺪم‪ ،‬ﺧﺎﻟﻪﻣﻮ دﻳﺪم‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﻜﻲ دوﺗﺎ از ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻫﻤﺒﻨﺪم ﺳﺮ زدم‪.‬‬
‫‪١٣‬‬
‫ﺑﻌﺪ ﺗﺎزه ﻣﻦ ﻛﺎري ﺑﺎ ﻛﺴﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻣﻲرﻓﺘﻢ ﭘﻴﺶ ﻫﻤﺒﻨﺪﻳﻬﺎم‪ ،‬ﻳﻚ‬
‫ﻋﺮﻗﻲ ﻣﻲﺧﻮردﻳﻢ‪ .‬ﺑﺤﺚ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﻲﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﻫﻤﻪ داﻏﻮن ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﺣﺮﻓﻲ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺰﻧﻴﻢ‪.‬‬
‫دﻳﺪم ﻧﺨﻴﺮ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺷﻴﻮهاي ﻛﻪ اﻳﻦ ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﻢ‬
‫ﻛﻢ از ﻣﺎ ﭘﻠﻴﺲ ﺑﻲﺟﻴﺮه و ﻣﻮاﺟﺐ ﺑﺴﺎزﻧﺪ‪ .‬در ﻣﺪت دو ﻣﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﺪان ﺑﻮدم‪،‬‬
‫ﻫﺮ ﭼﻪ ﻛﺮدم ﻛﻪ ﺧﻮدم را راﺿﻲ ﻛﻨﻢ ﻫﺮ ﻫﻔﺘﻪ ﺑﺮوم ﺧﻮدم را ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﻨﻢ‪،‬‬
‫دﻳﺪم ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ‪ .‬از ﻳﻚ ﻃﺮف دﻟﻢ رﺿﺎ ﻧﻤﻲداد ﺑﺮوم‪ ،‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻣﺪام‬
‫ﻣﻲﺗﺮﺳﻴﺪم‪.‬‬
‫آﻣﻮزش و ﭘﺮورش ﻛﻪ دﻳﮕﺮ راﻫﻢ ﻧﻤﻲدادﻧﺪ‪ .‬ﻛﺎر دﻳﮕﺮي ﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﻠﺪ ﻧﺒﻮدم‪.‬‬
‫ﺑﻴﻜﺎر و ﺑﻲﭘﻮل‪ .‬ﺧﺎﻧﻮادة ﮔﺮدن ﻛﻠﻔﺘﻲ ﻫﻢ ﻛﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻢ ﺟﻮرم را ﺑﻜﺸﺪ‪ .‬اوﻟﻬﺎ‬
‫ﻣﻲآﻣﺪم ﻳﻚ ﻛﻤﻲ ﺗﻮي ﺧﻴﺎﺑﺎن ﻣﻲﭼﺮﺧﻴﺪم‪ .‬ﺟﺎﻳﻲ ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﺑﺮوم‪ .‬ﻓﻮﻗﺶ در‬
‫ﻫﻔﺘﻪ ﻳﻜﻲ دو روز ﻣﻲرﻓﺘﻢ ﺑﺎ ﻳﻜﻲ دوﺗﺎ از ﻫﻤﺒﻨﺪﻳﻬﺎم ﻋﺮﻗﻲ ﻣﻲﺧﻮردم‪ .‬ﺑﻌﺪ‪،‬‬
‫ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ ﺟﻠﻮ ﻫﻤﻴﻦ را ﻫﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺷﻤﺎﻫﺎ دور‬
‫ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﻣﻲﺷﻮﻳﺪ و ﺧﻴﺎل دارﻳﺪ دوﺑﺎره ﺗﺸﻜﻴﻼت ﺑﺰﻧﻴﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺗﺎزه ﻣﺜﻼً‬
‫آزاد ﺷﺪه ﺑﻮدم‪ ،‬از ﺗﺮس اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻬﻢ اﻧﮓ ﻧﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ راﺑﻄﻪ را ﻫﻢ ول ﻛﺮدم‪.‬‬
‫دﻳﮕﺮ ﻛﺴﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ .‬دﻳﮕﺮان ﻫﻢ ﻛﻪ آزاد ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺮأت ﻧﻤﻲﻛﺮدﻧﺪ ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ‬
‫ﻃﺮف ﻣﻦ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻫﻢ‪ ،‬ﭘﺮوﻧﺪة ﻣﻦ ﺧﺮاب ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﻫﻤﺔ اﻃﻼﻋﺎﺗﻢ زﻧﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ آدﻣﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺟﻮر ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬زﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫ﻣﻲﺗﺮﺳﻴﺪم دوﺑﺎره ﺑﮕﻴﺮﻧﺪم و اﻳﻦ ﺑﺎر ﺧﺮاب ﻛﻨﻢ‪ .‬آﺧﺮ اﻳﻦ ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ ﻛﻪ دﺳﺖ‬
‫ﺑﺮدار ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻲ ﻣﻲﮔﺸﺘﻨﺪ ﻳﻚ ﭼﻴﺰ ﺗﺎزهاي راﺟﻊ ﺑﻪ آدم ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮه رﻓﺘﻢ ﭘﻴﺶ ﻳﻜﻲ از دوﺳﺘﺎﻧﻢ ﻛﻪ ﻗﺎﻟﺒﺴﺎزي داﺷﺖ‪ .‬روزي ﭼﻨﺪ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻬﺶ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﺮدم‪ .‬اﻳﻦ دوﺳﺘﻢ درآﻣﺪي ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺧﻮدش را ﺑﻪ زور‬
‫‪١٤‬‬
‫ﻣﻲﻛﺸﺎﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﭼﻮن ﻣﻦ وﺿﻊ ﻣﺎﻟﻴﻢ ﺧﺮاب ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﺮﻃﻮر ﺷﺪه ﭼﻬﻞ ﭘﻨﺠﺎه‬
‫ﺗﻮﻣﻦ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﻲداد‪ .‬او ﻫﻢ ﻛﺎرش ﻛﺴﺎدﺗﺮ از آن ﭼﻪ ﺑﻮد ﺷﺪ و ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ‬
‫ﻛﺎرﮔﺎﻫﺶ را ﺑﺒﻨﺪد‪.‬‬
‫ﺑﺎز ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬از ﺻﺒﺢ ﻛﻪ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﺷﺪم‪ ،‬ﻫﻲ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدم ﭼﻪ‬
‫ﺧﺎﻛﻲ ﺑﻪ ﺳﺮم ﺑﺮﻳﺰم‪ .‬ﺣﺎﻻ اﻳﻦ ﺑﻲﻛﺎري و ﺑﻲﭘﻮﻟﻲ ﻳﻚ ﻃﺮف‪ ،‬ﻗﻀﻴﺔ ﺳﭙﺎه‬
‫ﻧﺮﻓﺘﻦ ﻫﻢ ﻳﻚ ﻃﺮف‪ .‬ﻛﻢ ﻛﻢ دﻳﺪم از ﺻﺒﺢ ﺗﺎ ﺷﺐ ﻣﻀﻄﺮﺑﻢ‪ .‬ﻗﻠﺒﻢ درد‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻲزدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻢ ﻣﻲﻟﺮزﻳﺪ‪ .‬زﻧﮓ ﻣﻲزدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻢ ﻣﻲﻟﺮزﻳﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻳﻚ‬
‫ﺟﻮري ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﻲ ﺻﺪاي زﻧﮓ ﻣﻲﺷﻨﻴﺪم‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺎدره ﻣﻲﮔﻔﺘﻢ ﺗﺎ ﻣﻦ‬
‫ﻟﺒﺎﺳﻤﻮ ﻣﻲﭘﻮﺷﻢ ﺑﺮو درو ﺑﺎز ﻛﻦ‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ زﻧﮓ ﻧﺰده ﻣﺎدر‪.‬‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻦ ﺧﻮدم ﺷﻨﻴﺪم‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺎدر ﺑﻴﭽﺎره ﻣﻲرﻓﺖ‪ ،‬در را ﺑﺎز ﻣﻲﻛﺮد‪،‬‬
‫ﻣﻲآﻣﺪ‪ ،‬ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻛﺴﻲ ﻧﺒﻮد ﻣﺎدر‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺻﺪاي زﻧﮓ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﺧﻮدم ﻣﻲﺷﻨﻴﺪم‪ .‬ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺗﻮ ﺧﻮدم ﻓﺮو رﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدم‪ ،‬ﻳﻜﺪﻓﻌﻪ ﺻﺪاي زﻧﮓ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﺧﻮاﺑﻴﺪه ﺑﻮدم‪ ،‬ﻳﻚ دﻓﻌﻪ ﺑﺎ ﺻﺪاي‬
‫زﻧﮓ ﺑﻴﺪار ﻣﻲﺷﺪم‪ .‬ﻣﺎدره را ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺎدم در را ﺑﺎز ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺖ آﺧﻪ ﺻﺪاي‬
‫زﻧﮓ ﻛﺠﺎ ﺑﻮد ﻣﺎدر‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻢ ﻧﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺎر دﻳﮕﻪ اﺷﺘﺒﺎه ﻧﻤﻲﻛﻨﻢ‪ .‬ﻣﻲرﻓﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺮﻣﻲﮔﺸﺖ‪ ،‬ﻧﮕﺎﻫﻢ ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ دﻳﺪم ﻧﺨﻴﺮ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺿﻌﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺑﻪ وﺟﻮد‬
‫آوردهاﻧﺪ‪ ،‬دارم ﺟﺪي ﺟﺪي دﻳﻮاﻧﻪ ﻣﻲﺷﻮم‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮه رﻓﺘﻢ ﭘﻴﺶ رواﻧﺸﻨﺎس‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻣﻘﺪار ﻗﺮص آراﻣﺒﺨﺶ داد‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ را ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮردم‪ ،‬راﺣﺖ ﻣﻲﺧﻮاﺑﻴﺪم‪ .‬اﻣﺎ‬
‫اﮔﺮ ﻳﻚ ﺷﺐ ﻧﻤﻲﺧﻮردم‪ ،‬ﺑﺎز ﻣﻲدﻳﺪم ﺧﻮاﺑﻢ ﻧﻤﻲﺑﺮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺗﺎ ﻛﻲ ﻗﺮص‬
‫ﺑﺨﻮرم‪ ،‬ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ؟ ﺑﻌﺪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﻓﺮار ﻛﻨﻢ‪.‬‬
‫‪١٥‬‬
‫رﻓﺘﻢ ﺳﭙﺎه‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻲﺧﻮام ﺑﺮم ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس ﻛﺎر ﻛﻨﻢ‪ .‬و ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪش رﻓﺘﻢ‬
‫آﻧﺠﺎ ﺳﺮاغ ﺧﻮاﻫﺮم‪ .‬دوﺳﺘﻢ ﻛﻪ ﺣﺎﻻ آﻟﻤﺎن اﺳﺖ‪ ،‬رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﻮ ﻳﻚ ﭘﺎﺳﺎژ‪ ،‬ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮد ﺳﺮاﻳﺪار‪ .‬ﻳﻚ اﺗﺎق داﺷﺖ‪ ،‬ﻧﻪ دري‪ ،‬ﻧﻪ ﭘﻴﻜﺮي‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ رﻓﺘﻢ ﭘﻴﺶ او‪.‬‬
‫زﻣﺴﺘﺎن ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﺳﺮد ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﻲرﻓﺘﻴﻢ ﺗﻮي ﺧﻴﺎﺑﺎن‪ ،‬ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻣﻲﺧﺮﻳﺪﻳﻢ‪ .‬ﺣﺴﻦ‬
‫اﻳﻦ ﻃﺮف اﺗﺎق ﻣﻲﻧﺸﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻦ آن ﻃﺮف‪ .‬ﻛﺘﺎﺑﻲ را ﺧﺮﻳﺪه ﺑﻮدﻳﻢ ﻣﺜﻼً ﺻﺪ‬
‫ﺗﻮﻣﻦ‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪﻳﻢ‪ ،‬ﻓﺮداش ﻣﻲرﻓﺘﻴﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ ﻣﻲﻓﺮوﺧﺘﻴﻢ ﻫﺸﺘﺎد ﺗﻮﻣﻦ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﺿﺒﻂ درب و داﻏﻮن ﻫﻢ داﺷﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﮔﺎﻫﻲ آﻫﻨﮕﻲ ﺑﺎﻫﺎش ﮔﻮش‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬دو ﺳﻪ ﻣﺎه ﻫﻢ اﻳﻦ ﺟﻮري ﺳﺮ ﻛﺮدم‪ .‬ﺑﻌﺪ رﻓﺘﻢ ﺗﻬﺮان‪.‬‬
‫ﺗﻮي ﺗﻬﺮان‪ ،‬رﻓﺘﻢ ﭘﻴﺶ ﺑﺮادر ﻫﻤﺎن دوﺳﺘﻢ ﻛﻪ ﺗﻮي ﻫﻤﺪان ﻗﺎﻟﺒﺴﺎزي‬
‫داﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻫﻢ ﻛﺎرﮔﺎه ﻗﺎﻟﺒﺴﺎزي ﻛﻮﭼﻜﻲ داﺷﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺪﺗﻲ ﻫﻢ ﭘﻴﺶ اﻳﻦ ﻛﺎر‬
‫ﻛﺮدم‪ .‬در ﻛﻨﺎر اﻳﻦ ﻛﺎر‪ ،‬ﮔﺎﻫﻲ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻠﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺠﺪﻳﺪي ﻣﻲآوردﻧﺪ‬
‫درس ﻣﻲدادم‪ ،‬ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻫﻔﺘﺎد ﻫﺸﺘﺎد ﺗﻮﻣﻦ ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻢ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﺪت‪ ،‬ﻳﻚ ﺑﺎر رﻓﺘﻢ ﻫﻤﺪان‪ .‬ﺷﺒﺎﻧﻪ رﻓﺘﻢ‪ ،‬ﺷﺒﺎﻧﻪ ﻫﻢ ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ‪ .‬ﻣﺎدرم‬
‫ﮔﻔﺖ اوﻣﺪه ﺑﻮدن ﺳﺮاﻏﺖ‪ ،‬دوﺑﺎره ﻧﮕﻴﺮﻧﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻧﻪ‪ ،‬ﻛﺎري ﻧﻤﻲﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺑﮕﻴﺮن‪.‬‬
‫ﻫﺮ وﻗﺖ اوﻣﺪن‪ ،‬ﺑﮕﻮ رﻓﺘﻪ ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﭘﺴﺮة ﻣﺴﺨﺮهاي ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ آزاد ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﺮار ﺑﻮد ﻣﺎ را ﻳﻚ ﺟﻮري‬
‫ﺧﺎرج ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ رﻓﺘﻴﻢ ﺳﺮاغ اﻳﻦ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺧﺎرج ﺷﺪن ﭘﻮل ﻣﻲﺧﻮاد‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﭼﻘﺪر؟‬
‫ﮔﻔﺖ ﺳﻲ ﭼﻬﻞ ﻫﺰار ﺗﻮﻣﻦ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ 63‬ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﭘﻮل ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪.‬‬
‫رﻓﺘﻢ ﺑﺎ ﻳﻜﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮدم‪ .‬ده ﺗﻮﻣﻦ داد‪ .‬ﺳﻪ ﭼﻬﺎر ﻫﺰار ﺗﻮﻣﻦ از‬
‫اﻳﻦ ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬ﺳﻪ ﭼﻬﺎر ﻫﺰار ﺗﻮﻣﻦ از آن‪ ،‬ﺷﺪ ﺑﻴﺴﺖ ﺗﻮﻣﻦ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺪارم‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ ﺑﺎﺷﻪ‪.‬‬
‫‪١٦‬‬
‫آﻗﺎ‪ ،‬ﻳﻚ ﺑﻨﺪه ﺧﺪاﻳﻲ ﻫﻢ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﺎل ‪ 60‬از زﻧﺪان ﻓﺮار ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ‪،‬‬
‫وﺿﻌﺶ ﺧﺮاب ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻮد دﺳﺘﮕﻴﺮش ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬زن و ﺑﭽﻪ ﻫﻢ‬
‫داﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬رﻓﻴﻖ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ ﺷﻤﺎ رو ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬ﺑﻴﺎ ﻣﻨﻮ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻔﺮﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻧﻤﻲﺷﻪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬ﻣﻦ ﺧﻮدم وﺿﻌﻢ ﺧﺮاﺑﻪ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮﻧﻢ ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫ﺑﺮم‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮﻳﻦ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﭘﻮل را دادﻳﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺣﺎﻻ از ﻛﺪام ﻣﺴﻴﺮ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻲ ﻣﺎ را‬
‫ﺑﺒﺮي؟ ﻗﺒﻼ ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮده ﺑﻮدﻳﻢ ﻛﻪ از راه ﺗُﺮﻛﻴﻪ ﺑﺮوﻳﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮوﻳﻢ ﺳﺮاغ‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻛﻮﻣﻠﻪ ﻛﻪ ﺑﻬﻤﺎن اﻣﻜﺎن ﺑﺪﻫﻨﺪ از ﻋﺮاق ﺧﺎرج ﺑﺸﻮﻳﻢ‪ .‬ﻣﻦ اﺻﻼً‬
‫ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻢ اوﺿﺎع ﭼﻲ ﺑﻪ ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﺜﻼً ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻛﻪ ﻛﻮﻣﻠﻪ ﺗﻮش اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻣﻨﻄﻘﺔ آزاد اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ‪.‬‬
‫ﻗﺮار ﺷﺪ ﻣﻦ و آن ﻃﺮف از ﺗﻬﺮان ﺣﺮﻛﺖ ﻛﻨﻴﻢ ﺑﺮوﻳﻢ رﺿﺎﺋﻴﻪ‪ ،‬از رﺿﺎﺋﻴﻪ‬
‫ﺑﺮوﻳﻢ ﻃﺮف اﺷﻨﻮﻳﻪ‪ .‬ﻣﻦ ﺗُﺮك ﻧﺒﻮدم ﻛﻪ‪ .‬او ﻓﺮاري‪ ،‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﻓﺮاري ﻣﺤﺴﻮب‬
‫ﻣﻲﺷﺪم‪ .‬دو ﺳﻪ ﺑﺎر آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ در ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪاي ﭘﻴﺶ ﻣﻲآﻣﺪ‪ ،‬راه‬
‫ﻓﺮارﻣﺎن ﻫﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل راه اﻓﺘﺎدﻳﻢ‪ .‬ﺳﻪ راه ﺧﻮي‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﺔ ﺧﻄﺮﻧﺎﻛﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻠﻮﮔﺎه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از آن ﻃﺮف ﺧﺎرج ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ .‬راه رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻫﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎدر‬
‫ﻗﺤﺒﻪﺗﺮﻳﻦ ﭘﺎﺳﺪارﻫﺎ آﻧﺠﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻛﺎﻓﻲ ﺑﻮد ﺑﻬﺖ ﺷﻚ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﺷﻴﻦ را ﻧﮕﻪ‬
‫ﻣﻲداﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮ را ﻣﻲآوردﻧﺪ ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻪ راﻧﻨﺪه ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺮو‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ اﮔﺮ آﻧﺠﺎ‬
‫ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪﻣﺎن‪ ،‬ﺑﻌﻴﺪ ﻧﺒﻮد دوﺑﺎره ﺳﺮ از زﻧﺪان درآورﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ را ﺑﺎ ﻫﺰار وﺣﺸﺖ‬
‫ﮔﺬراﻧﺪﻳﻢ‪ ،‬رﻓﺘﻴﻢ رﺿﺎﺋﻴﻪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﻦ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادهام ﻫﻢ ﺣﺮف ﻧﺰده ﺑﻮدم‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﮔﻔﺘﻴﻢ اﮔﺮ ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ ﺑﺮادرﻣﺎن ﺗﻮ ﭘﺎدﮔﺎن ﻋﺠﺐ ﺷﻴﺮ ﻳﺎ ﭼﻲ‬
‫ﺧﺪﻣﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺑﺮوﻳﻢ دﻳﺪﻧﺶ‪ .‬ﺑﺮادر آن ﻳﺎرو ﻛﻪ از ﻣﺎ ﭘﻮل ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫‪١٧‬‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬آﻣﺪ ﺳﺮ ﻗﺮار‪ .‬ﻣﺎ را ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﺮد ﺧﺎﻧﻪ ﻳﻜﻲ از ﻓﺎﻣﻴﻠﻬﺎش‪ .‬ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﻣﺎن را‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻴﻢ ﺗﻮي آن ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻜﺘﺎ ﭘﻴﺮﻫﻦ راه اﻓﺘﺎدﻳﻢ ﻃﺮف ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪.‬‬
‫اوﻟﻴﻦ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ رﺳﻴﺪﻳﻢ ﻛﻤﻴﺘﺔ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺣﺰب‬
‫دﻣﻜﺮات ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﺎ ﻧﻪ آدرﺳﻲ از ﺧﺎرج ﻛﺸﻮر داﺷﺘﻴﻢ ﻧﻪ ﭼﻴﺰي‪ .‬ﭘﻮﻟﻲ ﻫﻢ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻤﻪاش ﺑﻴﺴﺖ ﺳﻲ دﻳﻨﺎر داﺷﺘﻢ ﻛﻪ از ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدم‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻳﺎرو ﻗﺒﻼ دو ﻧﻔﺮ را رد ﻛﺮده ﺑﻮد ﺑﻪ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و ﻫﻠﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻫﻢ‬
‫وﺿﻌﺸﺎن ﻣﺜﻞ ﻣﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻣﺎ را ﺑﺮد‪ ،‬داد دﺳﺖ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات و ﺧﺪاﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬
‫ﻣﺎ رﺳﻴﺪﻳﻢ آﻧﺠﺎ‪ .‬دﻗﻴﻘﺎ ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﻛﺠﺎي ﺧﺎك ﻋﺮاق ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻴﻠﻲ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﺤﺒﺖ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﻫﺎري دادﻧﺪ و ﺷﺎﻣﻲ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺧُﺐ‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮاﻳﻦ ﭼﻜﺎر ﻛﻨﻴﻦ؟ ﻣﺎ‬
‫ﻣﻲداﻧﺴﺘﻴﻢ ﻛﻮﻣﻠﻪ ﺗﻮي ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ ﻣﻘﺮ دارد‪ ،‬وﻟﻲ ﺟﺮأت ﻧﻤﻲﻛﺮدﻳﻢ ﺑﻪ اﻳﻨﻬﺎ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺑﺮوﻳﻢ آﻧﺠﺎ‪ .‬ﻓﻜﺮ ﻛﺮدﻳﻢ اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻛﻮﻣﻠﻪ درﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ‬
‫اﺳﺖ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻫﻮاي ﻃﺮﻓﺪاري از ﻛﻮﻣﻠﻪ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻣﻲﺧﻮاﻳﻢ ﺑﺮﻳﻢ از دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﺗﻘﺎﺿﺎي ﭘﻨﺎﻫﻨﺪﮔﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺮﻳﻦ‬
‫ﺳﺮ ﺟﺎده واﻳﺴﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎي اﻳﺮاﻧﻲ ﻣﻲآن ﺳﻮار ﺷﻴﻦ ﺑﺮﻳﻦ ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ‪ ،‬اوﻧﺠﺎ‬
‫ﺧﻮدﺗﻮﻧﻮ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﻨﻴﻦ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ ﻣﺎ اﺻﻼً ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻴﻢ اﻳﻨﺠﺎ ﻛﺠﺎﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﻴﻂ را ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻴﻢ‪ .‬اﮔﺮ راه را‬
‫ﻋﻮﺿﻲ ﻣﻲرﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻮد دوﺑﺎره ﺑﻴﻔﺘﻴﻢ آن ﻃﺮف ﻣﺮز‪ .‬ﺳﻪﺗﺎﻳﻲ آﻣﺪﻳﻢ ﺳﺮ‬
‫ﺟﺎده‪ .‬ﻓﻜﺮ ﻛﺮدﻳﻢ ﻳﻜﻲ دو ﺳﺎﻋﺖ راه اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻨﺎر ﺟﺎده ﺑﺮاي ﺧﻮدﻣﺎن ﻗﺪم‬
‫ﻣﻲزدﻳﻢ ﺗﺎ ﻣﺎﺷﻴﻨﻲ ﺑﺮﺳﺪ ﺳﻮارﻣﺎن ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻜﺪﻓﻌﻪ دﻳﺪﻳﻢ دورﻣﺎن را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﻪ ﻳﻜﻲ‪ ،‬ﻧﻪ دوﺗﺎ‪ ،‬ﺳﻲ ﺗﺎ ﺟﺎش ﻣﺎدر‬
‫ﻗﺤﺒﺔ ﻋﺮاﻗﻲ دورﻣﺎن را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺴﺮه‪ ،‬ﻋﻠﻲ‪ ،‬ﻛﺮدي ﺑﻠﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﭼﻜﺎره‬
‫اﻳﻦ؟ ﮔﻔﺖ ﭘﻨﺎﻫﻨﺪه‪ .‬ﻣﺎ را ﺳﻮار رﻳﻮ ارﺗﺸﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ‬
‫‪١٨‬‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و د ﮔﺎز ﺑﺪه‪ .‬اﻻن ﻫﻢ ﺑﺎورم ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﻮ ﻳﻚ ﺟﺎدهاي ﻣﻲرﻓﺘﻴﻢ‪،‬‬
‫ﺧﺮاب! دل و رودهﻣﺎن داﺷﺖ ﺑﺎﻻ ﻣﻲآﻣﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻧﻪ ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬ﻧﻪ دو ﺳﺎﻋﺖ‪،‬‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﻃﻮر ﮔﺎز ﻣﻲداد ﺗﺎ رﺳﻴﺪﻳﻢ ﺑﻪ ﻳﻚ ﭘﺎدﮔﺎن‪.‬‬
‫رﻓﺘﻴﻢ ﺗﻮ‪ .‬ﻳﻚ ﻛﻤﻲ ﺳﺆال ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪﻣﺎن ﺗﻮي ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻓﻬﻤﻴﺪم اﺳﻤﺶ ﻗﻔﺲ ﺷﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﺨﺼﻮص ﺣﻤﻞ زﻧﺪاﻧﻴﻬﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ ﻣﺎ را ﺑﺮدﻧﺪ ﺳﺎزﻣﺎن اﻣﻨﻴﺖ ﻋﺮاق‪.‬‬
‫ﮔﻤﺎﻧﻢ ﺗﻮي ﻛﺮﻛﻮك ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮ آﻣﺪ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺧﻮش آﻣﺪﻳﺪ و از اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ ﮔﻔﺖ ﺣﺎﺿﺮﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺪﻳﻦ؟ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻣﺎ ﻛﻪ ارﺗﺸﻲ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ‬
‫ﻧﺪارﻳﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺣﺎﺿﺮﻳﺪ ﻣﺼﺎﺣﺒﺔ رادﻳﻮﻳﻲ ﺑﻜﻨﻴﻦ؟ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺎ ﺣﺮﻓﻲ ﻧﺪارﻳﻢ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺰﻧﻴﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮﻧﺴﺘﻴﻢ ﺗﻮ اﻳﺮان زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬اوﻣﺪﻳﻢ ﺑﻴﺮون‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺎ را ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ ﺗﻮ ﻳﻚ ﻛﻤﭗ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﻣﻲدﻳﺪﻳﻢ ﺳﺮ از زﻧﺪان‬
‫ﻛﺮﻛﻮك در آوردﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﭘﺘﻮ ﺑﻪ ﻣﺎ دادﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ وﺳﻂ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎﻟﻦ ﺑﺸﻴﻨﻴﻦ‪ .‬اﻳﻦ ﻃﺮف ﻳﻚ اﺗﺎق‬
‫ﺑﻮد ﻣﺨﺼﻮص زﻧﺪاﻧﻴﻬﺎي ﻋﺎدي‪ ،‬آن ﻃﺮف ﻳﻜﻲ ﻣﺨﺼﻮص ﺳﺮﺑﺎزﻫﺎ‪.‬‬
‫ﭘﺎﺳﺪارﻫﺎش ﻫﻢ ﻫﻤﻪ ﻋﺮب‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ اﻳﻨﺠﺎ دﻳﮕﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰﻣﻮن ﺑﻪ ﺑﺎد ﻣﻲره‪.‬‬
‫ﻣﺎ اﻳﻦ ﭘﺘﻮ را اﻧﺪاﺧﺘﻴﻢ روي ﻣﻮزاﺋﻴﻜﻬﺎ و ﻧﺸﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻫﻲ دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻪ دﻗﻴﻘﻪ‬
‫ﻣﻲآﻣﺪﻧﺪ آب ﻣﻲزدﻧﺪ روي ﻣﻮزاﺋﻴﻜﻬﺎ‪ .‬ﺗﻮاﻟﺘﺶ ﻫﻢ داﺧﻞ ﺑﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻮي ﮔﻨﺪي‬
‫ﺗﻮي ﻓﻀﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻧﮕﻮ! ﺳﺎﻋﺖ ده ﺷﺐ ﻫﻢ در ﺗﻮاﻟﺖ را ﻣﻲﺑﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ اﮔﺮ‬
‫ﻧﺼﻒ ﺷﺐ ﺗﻨﮕﺖ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﺻﺒﺢ ﺻﺒﺮ ﻣﻲﻛﺮدي‪ ،‬ﻳﺎ ﺧﻮدت را‬
‫ﺧﺮاب ﻣﻲﻛﺮدي‪.‬‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ زﻧﺪاﻧﻴﻬﺎ ﺗﻮي ﺗﻮاﻟﺖ ﻛﻮن ﻫﻢ ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻢ در را ﻣﻲﺑﻨﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ رﻓﺘﻴﻢ ﻋﻴﻦ ﺑﭽﻪ ﻳﺘﻴﻤﻬﺎ‪ ،‬روي اﻳﻦ ﻣﻮزاﺋﻴﻜﻬﺎ ﻧﺸﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻫﻨﻮز ﻧﺮﺳﻴﺪهاﻳﻢ‪،‬‬
‫‪١٩‬‬
‫آﻣﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﻮل ﺑﺪﻳﻦ ﺑﺮاي ﻧﻈﺎﻓﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻣﺎ ﺑﺎ ﻫﺰار ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ ﺧﻮدﻣﻮﻧﻮ‬
‫رﺳﻮﻧﺪﻳﻢ اﻳﻨﺠﺎ‪ ،‬ﭘﻮﻟﻤﻮن ﻛﺠﺎ ﺑﻮده؟‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ آدﻣﻬﺎي آﻧﺠﺎ ﻛﺮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﺎ ﻣﻬﺮﺑﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻬﺎر ﭘﻨﺞ روز آﻧﺠﺎ‬
‫ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻴﻢ ﺑﺎ ﻛﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ رﻓﻴﻘﻢ ﻛﻪ ﻛﺮدي ﺑﻠﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻲ‬
‫ﻣﻲرﻓﺖ ﻣﻲﮔﻔﺖ آﻗﺎ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻣﺎ ﭼﻴﻪ؟ ﺗﺎ ﻛﻲ ﻣﻲﺧﻮاﻳﻦ ﻣﺎ رو اﻳﻨﺠﺎ ﻧﮕﻬﺪارﻳﻦ؟‬
‫اﻣﺎ ﻛﺴﻲ ﺟﻮاب ﻧﻤﻲداد‪.‬‬
‫اﻳﻦ زﻧﺪان ﺧﻴﻠﻲ ﻋﺠﻴﺐ ﻏﺮﻳﺐ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻚ روز‪ ،‬روز ﻣﻼﻗﺎت ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‬
‫ﺑﺮﻳﻦ ﺗﻮ ﺣﻴﺎط‪ .‬اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﺑﺪﺑﺨﺖ را ﻣﻲآوردﻧﺪ ﺗﻮ ﺧﻮد زﻧﺪان ﻣﻼﻗﺎت‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺻﺪ ﻧﻔﺮ از اﻳﻦ ﻃﺮف ﻣﻴﻠﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺻﺪ ﻧﻔﺮاز آن ﻃﺮف‪ .‬اﺻﻼً ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﻮد ﻛﻲ‬
‫ﭼﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎز زﻧﺪان ﺧﻮدﻣﺎن دﺳﺖ ﻛﻢ ﻳﻚ ﺗﻠﻔﻨﻲ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻪ ﻗﻔﺲ ﺷﻴﺮ دوﺑﺎره آﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺎ را ﺳﻮار ﻛﺮدﻧﺪ ﺗﻮش‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ اﻻن ﺳﻮارﻣﺎن ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺗﻮ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ و ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﻨﺪ ﻟﻮس آﻧﺠﻠﺲ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﺎ‬
‫ﺗﻮي اﻳﻦ ﻗﻔﺲ ﻧﺸﺴﺘﻪاﻳﻢ و راﻧﻨﺪه ﻫﻤﻴﻦ ﻃﻮر ﻣﻲرود‪ ،‬از اﻳﻦ ﺧﻴﺎﺑﺎن ﺑﻪ آن‬
‫ﺧﻴﺎﺑﺎن‪ ،‬ﺗﺎ رﺳﻴﺪﻳﻢ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد‪ .‬و ﺑﺎز ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻮر رﻓﺖ ﺗﺎ رﺳﻴﺪﻳﻢ ﺑﻪ زﻧﺪان‬
‫ﺑﻐﺪاد‪.‬‬
‫آﻗﺎ‪ ،‬آن ﻗﺪر آدم ﺗﻮي اﻳﻦ زﻧﺪان ﺑﻮد ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺷﺪ ﻧﻔﺲ ﻛﺸﻴﺪ‪ .‬ﻓﻜﺮش را‬
‫ﺑﻜﻦ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﻬﺎ ﻣﻲآﻣﺪﻧﺪ ﻛﻨﺎر ﻣﻴﻠﻪﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻧﻔﺲ ﺑﻜﺸﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮي زﻧﺪان ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻛﺴﻲ ﭘﺘﻮ ﻧﻤﻲدادﻧﺪ‪ .‬ﻧﻪ ﭘﺘﻮ داﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻧﻪ ﺟﺎﻳﻲ ﺑﺮاي‬
‫ﺧﻮاب‪ .‬ﺗﻮي زﻧﺪان ﻗﺒﻠﻲ دﺳﺖ ﻛﻢ ﺟﺎي ﺧﻮاﺑﻴﺪن ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ ﺟﺎ ﻫﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪.‬‬
‫دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻫﺮ ﻛﺲ ﻣﻲرود زﻧﺪان‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺘﻮش زﻳﺮ ﺑﻐﻠﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ ﻳﻚ ﺧﺎرﺟﻲ‪ ،‬ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺗُﺮك ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻐﺎري ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮاده ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﭘﺘﻮ از‬
‫ﻛﺠﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻴﺎورد؟ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪون رﺧﺘﺨﻮاب ﻣﻲﺧﻮاﺑﻴﺪ‪.‬‬
‫‪٢٠‬‬
‫ﻣﺎ ﭘﻨﺞ ﺷﺶ ﺳﺎﻋﺖ آﻧﺠﺎ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ آﻣﺪﻧﺪ ﺑﺮدﻧﺪﻣﺎن ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﻐﻠﻲ‪ ،‬ﺟﺎﻳﻲ‬
‫ﻛﻪ اﻳﺮاﻧﻲ ﺗﺒﺎرﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻃﺮف ﺳﻪ ﻧﺴﻠﺶ آﻧﺠﺎ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﭼﻮن‬
‫اﻳﺮاﻧﻲ اﻻﺻﻞ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ اﺧﺮاﺟﺶ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ اول ﺗﻤﺎم ﺛﺮوت اﻳﻨﻬﺎ‬
‫را ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪﺷﺎن اﻳﺮان‪.‬‬
‫ده روزي ﻫﻢ آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪﻳﻢ‪ .‬ﻛﺴﻲ ﻧﻤﻲآﻣﺪ ﺳﺮاﻏﻤﺎن‪ .‬ﻓﻘﻂ ﻏﺬاﻳﻲ ﺑﻪ ﻣﺎ‬
‫ﻣﻲدادﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬دوﺑﺎره ﻗﻔﺲ ﺷﻴﺮ را آوردﻧﺪ‪ .‬ﺑﻴﺴﺖ ﻧﻔﺮي را اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ ﺗﻮي اﻳﻦ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ .‬اﻳﻦ زﻧﺪاﻧﻴﻬﺎي ﺑﻴﭽﺎره اﻧﮕﺎر ﻣﺎﻫﻬﺎ ﺣﻤ‪‬ﺎم ﻧﻜﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻨﺸﺎن ﻳﻚ ﺑﻮي‬
‫ﮔﻨﺪي ﻣﻲداد ﻛﻪ ﻣﺎ داﺷﺘﻴﻢ ﺗﻮي اﻳﻦ ﻗﻔﺲ ﺧﻔﻪ ﻣﻲﺷﺪﻳﻢ‪.‬‬
‫رﺳﻴﺪﻳﻢ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ر‪‬ﻣﺎدﻳﻪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﺎ ﻫﻲ ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ ﺷﻬﺮ ﻛﺠﺎ ﺑﻮده‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻪ ﺷﻬﺮ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬وﻳﺮاﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫زﻧﺪاﻧﺶ ﻳﻚ اﺗﺎق ‪ 32‬ﻣﺘﺮي ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻮي اﻳﻦ اﺗﺎق ‪ 50‬ﺗﺎ زﻧﺪاﻧﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻓﻜﺮ ﻛﻦ‬
‫اﻳﻦ ﻫﻤﻪ آدم ﺗﻮي اﻳﻦ اﺗﺎق و ﺗﻮ آن ﮔﺮﻣﺎ‪ .‬اﺻﻼً ﺟﺎي ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮاي ﺧﻮاﺑﻴﺪن‬
‫ﻧﺒﻮد‪ .‬آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬رﺧﺘﺨﻮاب داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻃﺮف اﺗﺎق ﺑﺮاي‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن ﺧﻮاﺑﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻘﻴﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻮر اﻳﺴﺘﺎده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮاﻟﺖ ﻫﻢ ﻫﻤﺎن‬
‫ﮔﻮﺷﻪ ﺑﻮد‪ ،‬درش ﻫﻢ ﺑﺎز‪ ،‬اﺻﻼً ﻓﻘﻂ ﻣﻲﺷﺪ ﺑﮕﻮﻳﻲ ﺑﻮي ﮔﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺎ ﻛﻪ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻫﻢ ﻧﻤﻲﺷﺪ ﺳﺎﻋﺘﻬﺎ ﻳﻚ ﮔﻮﺷﻪ واﻳﺴﻲ‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮه آدم ﺧﺴﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮد ﺗﻜﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺧﻮدش ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﭘﺎﻫﺎش را ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﻬﺎي ﻗﺪﻳﻤﻲ آﻧﺠﺎ‪ ،‬ﻛﺜﺎﻓﺘﻬﺎ‪ ،‬اﮔﺮ ﻳﻚ ذرة ﭘﺎت ﻣﻲﺧﻮرد ﺑﻪ رﺧﺘﺨﻮاﺑﺸﺎن‪،‬‬
‫ﻋﺼﺒﺎﻧﻲ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ .‬داد و ﺑﻴﺪاد ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺮو ﻛﻨﺎر‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺷﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻮر واﻳﺴﻲ‪ .‬آدم ﺧﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺧﻮاﺑﺶ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬از ﺷﺪت ﺧﺴﺘﮕﻲ و‬
‫ﺧﻮاب‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺑﻮي ﮔﻪ ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺗﻮي ﻓﻀﺎ را ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮده ﺑﻮدﻳﻢ‪.‬‬
‫‪٢١‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ ﻳﻜﻲ ﻏﺬا ﻧﻤﻲﺧﻮرم ﻛﻪ ﭘﺎم ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﻮاﻟﺖ ﻛﺸﻴﺪه ﻧﺸﻪ‪ .‬ﺳﻴﮕﺎر‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﺎي ﻫﻢ ﻣﻲﺷﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﻫﻢ ﻛﻪ ﭘﺘﻮ ﻣﺘﻮ ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺻﺤﺒﺖ‬
‫ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ اﮔﺮ ﺑﺮدﻧﻤﺎن ﺑﻴﺮون ﻫﻮاﺧﻮري‪ ،‬ﺑﺮﻧﮕﺮدﻳﻢ ﺗﻮ‪ .‬ﭼﻜﺎرﻣﺎن‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻜﻨﻨﺪ؟ از ﻣﺮدن ﻛﻪ ﺑﺪﺗﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ ﺟﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ آدم ﺗﻮش ﺳﺮ‬
‫ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻲ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎن ﺑﻴﺎورﻧﺪ از اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﺪﺗﺮ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ آﻧﺠﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ اﺻﻼً ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮر ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺷﭙﺶ از ﺳﺮ و روي ﻫﻤﻪ ﺑﺎﻻ‬
‫ﻣﻲرﻓﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ زﻧﺪان ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻐﺪاد ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻚ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ و ﻧﻴﻢ ﺑﺎ ﺑﻐﺪاد ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬از ﻫﻤﻪ ﻣﻠﻴ‪‬ﺘﻲ آﻧﺠﺎ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اُرد‪‬ﻧﻲ‪ ،‬ﺳﻮرﻳﻪاي‪ ،‬ﻟﺒﻨﺎﻧﻲ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺳﻪ ﺗﺎ ﭼﻴﻨﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﺑﺎ ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫ﺗﺼﺎدف ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﭼﻲ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬ﻳﻚ ﻋﺮﺑﻲ را ﻛﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ را‬
‫آورده ﺑﻮدﻧﺪ اﻳﻨﺠﺎ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﺮﺑﻬﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﻪﺷﺎن ﺑﺮاي اﻳﻨﻬﺎ راﺳﺖ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺧُﺐ‬
‫ﭼﻴﻨﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺻﻮرﺗﺸﺎن ﺗﺮﺗﻤﻴﺰ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﻔﻴﺪ ﻫﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻗﺎ اﻳﻦ ﻋﺮﺑﻬﺎ اﻳﻨﻬﺎ را‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﺟﺎ‪ ،‬ﺟﻠﻮ ﭼﺸﻢ ﻫﻤﻪ‪ .‬ﻣﺎ ﮔﻔﺘﻴﻢ اﻳﻨﻬﺎ دﻳﮕﺮ ﻛﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟ ﻳﺎرو‬
‫ﻛﻮن ﻣﻲداد‪ ،‬ﺳﻴﮕﺎر ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭼﺎي ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﻣﻲﺧﻮاﺑﻴﺪﻳﻢ‪ .‬ﻳﻜﻲﻣﺎن ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻲﺧﻮاﺑﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪش‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ ﻣﻲﺧﻮاﺑﻴﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮدن ﻛﻠﻔﺖ اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد ﺑﻪ ﺧﻠﻴﻔﺔ ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﻛﺮد ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ‪،‬‬
‫ﻳﻚ ﻣﺮد ﻣﺼﺮي ﻛﻨﺎر ﻣﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ آدﻣﻲ اﺻﻼً ﺑﺮام ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮر ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻓﻘﺮ‬
‫و ﻓﻼﻛﺖ از ﺳﺮ و روش ﻣﻲﺑﺎرﻳﺪ‪ .‬از اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪه ﺑﻮد از ﻣﺼﺮ‬
‫ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮد ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻋﺮاق ﺑﺮاي روزي ﭼﻨﺪ دﻳﻨﺎر ﻋﻤﻠﮕﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻗﻮل ﻣﻌﺮوف ﻧﻪ‬
‫روي ﭘﺎﻳﻴﺪن داﺷﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﻛﻮن ﮔﺎﻳﻴﺪن‪ .‬اﻣﺎ آﻗﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﻳﺎرو ﮔﺮدن ﻛﻠﻔﺖ ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﺎي ﺧﻮاﺑﻴﺪن ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺟﻠﻮ روي ﻫﻤﻪ ﻛﻮﻧﺶ ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫‪٢٢‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﺧﻮاﻫﺮ اﻳﻦ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ را ﮔﺎﻳﻴﺪم ﻛﻪ ﻣﺎ را واداﺷﺖ ﺑﻴﺎﻳﻴﻢ ﺗﻮي‬
‫ﻳﻚ ﻫﻤﭽﻴﻦ ﺧﺮاب ﺷﺪهاي‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ دﻳﮕﺮ ﻛﺠﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ ﮔﻴﺮ اﻓﺘﺎدﻳﻢ‪ .‬آﻗﺎ‪ ،‬ﻳﻜﻲ دو‬
‫ﺗﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺎﻫﺎﺷﺎن زﺧﻢ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﺮك ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬واﻗﻌﺎ رﻗﺖ اﻧﮕﻴﺰ و ﭼﻨﺪش‬
‫آور ﺑﻮد‪ .‬دو ﺗﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻮي ﺗﻮاﻟﺖ ﻣﻲﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺻﺒﺢ ﺗﺎ ﺷﺐ آﻧﺠﺎ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺧُﺐ ﺟﺎ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻮي ﮔﻪ ﻫﻢ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺎﻻ آﻧﻬﺎ ﭼﻨﺪ ﻗﺪم ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺑﻮي ﮔﻪ ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻏﺬاﻳﺸﺎن را ﻫﻢ ﻫﻤﺎن ﺟﺎ ﻣﻲﺧﻮردﻧﺪ‪ .‬آن وﻗﺖ ﭘﻠﻴﺲ‬
‫ﺟﺎﻛﺶ آﻟﻤﺎن ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻋﺮاق دﻣﻜﺮاﺳﻲ دارد‪ ،‬ﭼﺮا ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﻧﻤﺎﻧﺪي؟ ﮔﻔﺘﻢ زن‬
‫ﺻﺪام را ﺑﺎ آن دﻣﻜﺮاﺳﻴﺶ! اﻓﺮادي ﺑﻮدﻧﺪ ﺳﻪ ﻣﺎه ﭼﻬﺎر ﻣﺎه ﺗﻮي آن ﮔﻪداﻧﻲ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻧﻤﻲﺧﻮردم‪ .‬ﻓﻘﻂ ﺳﻴﮕﺎر ﻣﻲﻛﺸﻴﺪم‪ .‬ﭼﺎﻳﺶ ﻫﻢ ﻳﻚ ﭼﻴﺰ‬
‫ﻣﺰﺧﺮﻓﻲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫آﻗﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﻳﺎرو‪ ،‬ﺧﻠﻴﻔﺔ ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﻛﻤﻲ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺟﺎ داده ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺜﻼً ﺑﺎ اﻳﺮاﻧﻲﻫﺎ‬
‫ﺧﻮﺑﻢ و از اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻛﻢ ﻛﻢ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺎ اﻳﻦ رﻓﻴﻖ ﻣﺎ ﺳﺮ ﺷﻮﺧﻲ را‬
‫ﺑﺎز ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ دﻳﺪم اﻳﻦ ﭘﺴﺮه ﺟﻮان اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻫﻢ ﻛﻪ ﻛﻮن ﻛﻦ ﻗﻬﺎر‪،‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﻓﺮداﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺟﻨﺎب ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ رﻓﻴﻖ ﻣﺎ را ﻫﻢ ﺑﻜﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ اﮔﺮ‬
‫اﻣﺮوز ﺟﻠﻮ اﻳﻦ ﻧﺎﻳﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻓﺮدا ﻛﺎرﻣﺎن زار اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ رﻓﻴﻘﻤﺎن ﻛﺮدي ﺑﻠﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻳﺎرو دﺳﺖ ﮔﺬاﺷﺖ ﭘﺸﺖ اﻳﻦ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺑﻬﺶ ﺑﮕﻮ اﮔﺮ ﻳﻪ دﻓﻪ دﻳﮕﻪ ﺷﻮﺧﻲ ﻛﻨﻲ‬
‫ﻣﺎدرﺗﻮ ﻣﻲﮔﺎم‪ .‬رﻓﻴﻖ ﻣﺎ ﮔﻔﺖ‪ .‬آﻗﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺎدر ﻗﺤﺒﻪ ﮔﻔﺖ از ﺟﺎي ﻣﻦ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻴﻦ‬
‫ﺑﺮﻳﻦ اوﻧﻮر‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ ﺑﻠﻨﺪﻣﺎن ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻓﺮدا ﺻﺒﺢ ﻫﻮا ﺧﻮري ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﺣﻴﺎط ﭼﺲ ﻣﺜﻘﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﺳﻘﻔﺶ ﻫﻢ ﺗﻮر‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎدر ﺟﻨﺪهﻫﺎ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻣﺎ ﭘﺮﻧﺪهاﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ ﭘﺮواز ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻣﺪﺗﻲ ﻛﻪ‬
‫اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح‪ ،‬اﺗﺎق را ﺗﻤﻴﺰ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎ رﻓﺘﻴﻢ ﺗﻮي ﺣﻴﺎط‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ‬
‫‪٢٣‬‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻲ ﭼﺎي ﺑﺨﺮي‪ .‬ﭼﺎي ﻛﻪ ﻧﺒﻮد‪ ،‬آب ﺟﻮش را ﻣﻲرﻳﺨﺘﻨﺪ ﺗﻮ ﻳﻚ‬
‫دﻳﮓ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺸﺖ ﻫﻢ ﭼﺎي ﺗﻮش ﻣﻲﺟﻮﺷﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬اﺗﺎق را ﻛﻪ ﺷﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ رﻓﺘﻨﺪ‬
‫ﺗﻮ‪ .‬ﻣﺎ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﻣﺎﻧﺪﻳﻢ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻧﻤﻲرﻳﻢ‪ .‬ﻳﺎرو ﺷﻮرﺗﻪﻫﻪ آﻣﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﻳﻦ ﺗﻮ‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ‬
‫ﻧﻤﻲرﻳﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻮ ﺟﺎ ﻧﻴﺴﺖ آدم ﺑﺸﻴﻨﻪ‪ .‬ﻳﺎرو اﻟﺘﻤﺎس ﻛﺮد ﻛﻪ ﺗﻮ رو ﺧﺪا ﺑﺮﻳﻦ‬
‫ﺗﻮ‪ ،‬اﮔﻪ اﻳﻦ رﺋﻴﺲ زﻧﺪان ﺑﻔﻬﻤﻪ‪ ،‬ﻣﻨﻮ ﺑﻴﭽﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻣﺎ ﻛﺎري ﺑﻪ ﺗﻮ‬
‫ﻧﺪارﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺮو ﺑﻪ رﺋﻴﺴﺖ ﺑﮕﻮ اﻳﻨﺎ ﻧﻤﻲرن ﺗﻮ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻣﺸﻜﻞ‬
‫درﺳﺖ ﻧﻜﻨﻴﻦ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻫﻤﻪاش دو ﺳﻪ روز اﻳﻨﺠﺎ ﻫﺴﺘﻴﻦ‪ .‬ﻣﺎ دﻳﺪﻳﻢ ﭼﻜﺎر ﻛﻨﻴﻢ؟‬
‫دوﺑﺎره رﻓﺘﻴﻢ ﺗﻮ‪.‬‬
‫دو روز ﺑﻌﺪ ﻗﻔﺲ ﺷﻴﺮ آﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺎ را از ﺷﻬﺮ ﺧﺎرج ﻛﺮد‪ .‬از ﺗﻮ ﺑﻴﺎﺑﺎن ﻣﻲرﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻪ ﻳﻚ درﺧﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﻳﻚ ﺑﻮﺗﺔ ﺳﺒﺰ‪ ،‬ﻫﻴﭽﻲ‪ .‬ﺑﻴﺎﺑﺎن ﺑﺮﻫﻮت‪ .‬ﻣﺎ ﻛﻪ ﻋﺮاق را ﻧﺪﻳﺪه‬
‫ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﻓﻘﻂ دﺟﻠﺔ ﻛﺜﺎﻓﺘﺶ را ﻣﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻴﻢ‪ .‬آﻗﺎ ﻣﺎ را ﺑﺮدﻧﺪ ﻳﻚ ﺟﺎ‪ ،‬دﻫﺎت‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺸﺖ ﺧﺎﻧﻮاده آﻧﺠﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ اﻳﻨﺠﺎ ﻛﺠﺎﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺟﺎﺋﻴﻪ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮش زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ اردوﮔﺎه ر‪‬ﻣﺎدﻳﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﻧﺎﮔﻬﺎن اﺣﺴﺎس ﻛﺮدم‬
‫دﻧﻴﺎ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺳﻨﮕﻴﻨﻴﺶ روي دوش ﻣﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪٢٤‬‬

‫ﻣﻦ ﻫﻢ ﻣﺜﻞ ﺧﻴﻠﻲﻫﺎي دﻳﮕﺮ‪ ،‬از ﻛﻼس ﭼﻬﺎرم ﭘﻨﺠﻢ دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن‬
‫رﻣﺎن و ﻳﻚ ﭼﻨﺪ ﺗﺎﻳﻲ ﺷﻌﺮ ﺷﺎﻣﻠﻮ و اﺧﻮان و اﻳﻨﻬﺎ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺷﺪم‪ .‬ﺑﻪ اﺻﻄﻼح‬
‫داراي دﻳﺪﮔﺎه ﺷﺪم‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎن ﭼﺮﻳﻜﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺻﻼﺣﻲ ﻫﻤﺸﻬﺮي‬
‫ﺧﻮدم ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻮ ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﭼﺮﻳﻚ ﺷﺪن‪ ،‬ﺗﺄﺛﻴﺮ زﻳﺎدي روي ﻣﻦ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬اﺻﻼً‬
‫ﻋﻼﻗﻪاي ﺑﻪ ﻛﺎر ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬اﻳﻨﻜﻪ آﻗﺎ‪ ،‬اﻋﻼﻣﻴﻪ ﺑﻨﻮﻳﺲ‪ ،‬ﺷﻌﺎر ﺑﻨﻮﻳﺲ‪،‬‬
‫ﻫﻤﻪاش ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻛﺸﻚ ﺑﻮد‪ .‬ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﺧﻮدم ﻣﻲﮔﻔﺘﻢ ﻳﻚ ﺟﻮري ﺑﺸﻮد ﻛﻪ ﻛﺎر‬
‫ﭼﺮﻳﻜﻲ ﺑﻜﻨﻢ‪.‬‬
‫آﻗﺎ‪ ،‬ﻣﺎ اﻳﻦ ﻗﺪر ﻋﺸﻖ ﭼﺮﻳﻜﻲ داﺷﺘﻴﻢ و اﻳﻦ ﻗﺪر ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﭼﺮﻳﻚ ﺷﺪن‬
‫ﺑﻮدﻳﻢ ﻛﻪ ﮔﺎﻫﻲ ﺑﺎ ﺧﻮدﻣﺎن ﻣﻲﮔﻔﺘﻴﻢ ﻣﺎ ﻛﻪ واﺳﻪ ﭼﺮﻳﻚ ﺷﺪن اﻳﻦ ﻗﺪر ﻟﻪﻟﻪ‬
‫ﻣﻲزﻧﻴﻢ و ﺗﻨﻬﺎ آدﻣﻲ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺗﻮ اﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﻓﻜﺮ اﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻠﻴﻢ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﺮا اﻳﻦ‬
‫ﭼﺮﻳﻜﻬﺎ ﻧﻤﻲآﻳﻨﺪ ﺳﺮاﻏﻤﺎن؟‬
‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻳﻚ رﻓﻴﻘﻲ داﺷﺘﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻧﺪار ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ دﻳﭙﻠﻢ ﮔﺮﻓﺖ و ﻛﻨﻜﻮر‬
‫ﻗﺒﻮل ﺷﺪ و رﻓﺖ داﻧﺸﮕﺎه‪ .‬اﻳﻦ‪ ،‬ﻗﺮار ﺷﺪ ﺑﺎ ﭼﺮﻳﻜﻬﺎ ارﺗﺒﺎط ﺑﮕﻴﺮد و ﺑﻪ‬
‫اﺻﻄﻼح ﻣﺎ را ﺑﻪ آﻧﻬﺎ وﺻﻞ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫آن روزﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻫﻤﺪان ﻣﻲرﻓﺘﻢ ﻛﻮه‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﭼﻪ از ﻧﻈﺮ ﺗﻔﻜﺮ‪ ،‬ﭼﻪ از‬
‫ﻧﻈﺮ ﻧﻮع ﺑﺮﺧﻮرد‪ ،‬ﺳﺎﻟﻤﺘﺮﻳﻦ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﻴﻠﻲ ﺳﻨﮕﻴﻦ و رﻧﮕﻴﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻛﻮه‬
‫‪٢٥‬‬
‫رﻓﺘﻦ ﻫﻢ آن روزﻫﺎ ﺑﺮاي ﻣﺎ ورزش ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺜﻞ ﻣﺜﻼً ﭘﻴﻨﮓ ﭘﻮﻧﮓ و اﻳﻨﻬﺎ‬
‫ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﻦ اﻳﻦ ﻛﻮه را ﻣﻲرﻓﺘﻢ‪ .‬ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻢ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻬﺶ ﻓﻜﺮ ﻛﻨﻢ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫ﻛﻮه رﻓﺘﻦ‪ ،‬در واﻗﻊ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺸﻲ ﭼﺮﻳﻜﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺴﺌﻠﺔ ﻣﻦ اﺻﻼً ﻛﻮﻫﻨﻮرد‬
‫ﺷﺪن و ورزﺷﻜﺎر ﺷﺪن و ﺳﻨﮓ ﻧﻮرد ﺷﺪن ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻣﻲرﻓﺘﻢ‪ ،‬ﻳﻚ‬
‫ﻫﻔﺘﻪ ﺗﻮ ﻛﻮه ﻣﻲﺧﻮاﺑﻴﺪم‪ ،‬ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ از ﺗﻮ ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه ﺑﻴﺎم ﺑﻴﺮون‪ .‬ﺳﻴﮕﺎر‬
‫ﻣﻲﻛﺸﻴﺪم‪ ،‬ﭼﺎي ﻣﻲﺧﻮردم‪ .‬ﻳﻚ دﻓﻌﻪ ﺑﺎ ﻳﻜﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ اﻋﺪام‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬ﺻﺤﺒﺖ ﭘﻴﺶ آﻣﺪ‪ ،‬ﺑﺤﺚ ﺳﺮ ﺑﻮد و ﻧﺒﻮد ﺧﺪا ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدم‬
‫ﺷﺎﻫﻜﺎر ﻛﺮدهام‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﺪا را رد ﻛﺮده ﺑﻮدم‪.‬‬
‫آن روزﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﭼﻨﺪان ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ از ﭼﺮﻳﻜﻬﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻢ‬
‫آدﻣﻬﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻲﺟﻨﮕﻨﺪ‪ .‬ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺳﺎل ‪ ،49‬رژﻳﻢ ﺑﺮاي‬
‫دﺳﺘﮕﻴﺮي ﻫﺮ ﻛﺪاﻣﺸﺎن ﺻﺪ ﻫﺰار ﺗﻮﻣﻦ ﺟﺎﻳﺰه ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬و ﻣﻲداﻧﺴﺘﻢ ﺣﻤﻴﺪ‬
‫اﺷﺮﻓﻲ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ‪ .‬و ﻫﻨﻮز ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﭼﻲ؟ اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫اﺣﺴﺎﺳﻲ داﺷﺖ ﺗﺎ ﻣﻨﻄﻘﻲ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ ﻣﻦ ﻣﻲﺷﻨﻴﺪم ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ و ﺑﺮاﺑﺮي و از اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ‪ .‬و ﮔﺎﻫﮕﺎﻫﻲ رادﻳﻮ‬
‫ﻣﺴﻜﻮ ﮔﻮش ﻣﻲدادم‪ .‬ﺑﻌﺪش ﻣﺜﻼً ﻣﺎﻫﻲ ﻳﻜﻲ دو ﺑﺎر وﻗﺘﻲ ﻣﻲرﻓﺘﻢ ﺗﻬﺮان‪،‬‬
‫ﺳﺮي ﺑﻪ اﻧﺠﻤﻦ اﻳﺮان و ﺷﻮروي ﻣﻲزدم‪ .‬ﻧﺸﺮﻳﺎت آﻧﻬﺎ را ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪم‪ .‬ﻣﻲدﻳﺪم‬
‫آﻗﺎ‪ ،‬ﺷﻮروي ﻣﻬﺪ آزادي اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﺮدم ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﺧﻮدم‪ ،‬ﻣﻲدﻳﺪم آﻗﺎ‪ ،‬ﻓﻘﺮ و ﻓﻼﻛﺖ از ﺳﺮ و روي ﺧﻮدم و ﺧﺎﻧﻮادهام ﻣﻲﺑﺎرد‪.‬‬
‫و ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻫﺸﺘﻤﺎن ﮔﺮو ﻧﻬﻤﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﺧﺎﻧﻪ دارﻳﻢ دوﺗﺎ اﺗﺎق ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﭘﺪره ﻛﺎرﮔﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺲ ﻣﺜﻘﺎﻟﻲ در ﻣﻲآورد‪ .‬ﻣﺎدره ﻫﻢ ﺻﺒﺢ ﺗﺎ ﺷﺐ‬
‫ﻟﺤﺎﻓﺪوزي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻫﻢ ﻫﻴﭻ ﻛﺎري ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺮاﻳﺸﺎن اﻧﺠﺎم ﺑﺪﻫﻴﻢ‪.‬‬
‫‪٢٦‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻫﻴﭻ ﭼﻲ ﺗﺌﻮرﻳﺰه ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﺷﺪه ﻧﺒﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻪ آﻗﺎ‪،‬‬
‫ﻣﻦ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﺧُﺐ ﺑﻴﻦ ﭼﺮﻳﻜﻬﺎ و ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﭼﻪ ﺗﻔﺎوﺗﻲ ﻫﺴﺖ و اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻓﺮﻗﻲ ﻧﻤﻲﻛﺮد ﺑﺎ ﻛﺪاﻣﺸﺎن ﻛﺎر ﻛﻨﻢ‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺷﺎه‬
‫ﻣﻲﺟﻨﮕﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻛﺎﻓﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدم اﮔﺮ ﺑﺮاي ﻳﻚ اﻋﻼﻣﻴﻪ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪم‪،‬‬
‫ﺑﺒﺮﻧﺪ زﻧﺪان‪ ،‬ﻣﺮدم ﺑﻬﻢ ﻣﻲﺧﻨﺪﻧﺪ‪ .‬ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدم اﮔﺮ دﺳﺖ ﻛﻢ ﻛﻼﺷﻴﻨﻜﻔﻲ از‬
‫آدم ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻳﻚ ﭼﻴﺰي‪ ،‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬اﻳﻦ داﺷﺘﻪ ﻣﻲﺟﻨﮕﻴﺪه‪.‬‬
‫اﻳﻦ آدﻣﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﺎﻫﺎﺷﻮن ارﺗﺒﺎط داﺷﺘﻢ‪ ،‬و ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻲرﻓﺘﻴﻢ ﻛﻮه‪ ،‬ﺑﻌﺪاً‬
‫ﻫﺮ ﻛﺪاﻣﺸﺎن ﻃﺮﻓﺪار ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪ :‬اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺘﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﭘﻴﻜﺎري‪ .‬ﻳﻜﻲﺷﺎن ﻫﻢ ﺷﺪ‬
‫ﻋﻀﻮ ﻣﺮﻛﺰﻳﺖ اﺗﺤﺎدﻳﺔ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻬﺎ ﻛﻪ ﺧﻴﻠﻲ ﺟﺎﻧﺎﻧﻪ ﻣﺎﻧﺪ و ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫اﺳﻢ ﻛﻮﭼﻜﺶ ﻓﺮﻳﺪون ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻓﺎﻣﻴﻠﻲاش را ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮده ام‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از دﺳﺘﮕﻴﺮي ﻛﻤﻴﺘﺔ ﻣﺮﻛﺰي اﺗﺤﺎدﻳﻪ‪ ،‬ﺗﺸﻜﻴﻼت را ﺑﺎزﺳﺎزي ﻛﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪش‪.‬‬
‫دادﺳﺘﺎﻧﻲ اﺻﻔﻬﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدش‪.‬‬
‫ﺑﻬﺸﺎن ﻳﻚ ﺑﻴﻼخ ﺑﺰرگ داده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺧﻮدش را از ﻃﺒﻘﺔ ﺳﻮم ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن دادﺳﺘﺎﻧﻲ اﺻﻔﻬﺎن اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﭘﺎﻳﻴﻦ و‬
‫ﻣﺮده ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻮي ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻛﻮه‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺴﻲ اﻓﻜﺎر ﺧﻮدش را داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺑﻌﺪاً ﭼﻨﺪ‬
‫ﺗﺎ از دﺧﺘﺮﻫﺎ ﺗﻮدهاي از آب درآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﺑﭽﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬اوﻟﺶ‬
‫‪٢٧‬‬
‫دﻧﺒﺎل ﻣﺸﻲ ﭼﺮﻳﻜﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻛﻮه ﺑﺮو‪ ،‬ﻛﻢ ﻏﺬا ﺑﺨﻮر‪ ،‬ﺳﻴﮕﺎر ﻧﻜﺶ و از‬
‫اﻳﻦ ﻛﺎرﻫﺎ‪.‬‬
‫اﻳﻦ رﻓﻴﻘﻢ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺑﭽﺔ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﻫﻢ ﺧﻴﻠﻲ ﺧﻮدﻣﺎﻧﻲ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﻳﺎدش‬
‫ﺑﺨﻴﺮ! ﻳﻚ ﺷﺐ رﻓﺘﻴﻢ ﻋﺮﻗﺨﻮري‪ .‬ﺗﻮي ﻳﻚ ﻛﺎﻓﻪ‪ ،‬ﺗﻮ ﺑﻴﺴﺖ و ﭼﻬﺎر اﺳﻔﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ ﺷﺮوع ﻛﺮدﻳﻢ ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎد از ﻣﻦ و اﻧﺘﻘﺎد از او‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﭘﺪرﺳﮓ‪ ،‬ﭼﺮا ﺑﺮاي ﻣﻦ‬
‫ارﺗﺒﺎط ﻧﮕﺮﻓﺘﻲ؟ ﮔﻔﺖ ﺑﺎﺑﺎ ﺗﻮ ﻛﺠﺎ‪ ،‬ﭼﺮﻳﻜﺎ ﻛﺠﺎ! ﺑﺎ ﭼﻬﺎرﺗﺎ رﻣﺎن ﺧﻮﻧﺪن ﻛﻪ‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻪ ﭼﺮﻳﻚ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﭼﺎرﺗﺎﻳﻲ ﻛﺘﺎب ﻗﺮون وﺳﻄﻲ را ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮدم و ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺎد را‪ .‬ﻳﻜﻲ دو‬
‫ﺧﻂ ﻫﻢ از ﻣﺎرﻛﺲ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻢ و اﻳﻨﻬﺎ‪.‬‬
‫رﻓﻴﻘﻢ ﮔﻔﺖ ﺑﭽﻪﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻦ ﻛﻪ ﭘﻨﺞ ﺷﺶ ﺳﺎل ﺟﺰو اﺗﺤﺎدﻳﺔ ﺻﻨﻔﻲ‬
‫داﻧﺸﮕﺎﻫﻦ وﻟﻲ ﺳﻤﭙﺎﺗﺎي ﺷﻤﺎرة ﭼﻬﺎر ﭼﺮﻳﻜﺎم ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﻤﻲآن‪ .‬ﭼﺮﻳﻜﺎ ﻣﮕﻪ‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺎدﮔﻲ ﻋﻀﻮ ﻣﻲﮔﻴﺮن؟‬
‫ﻣﻦ ﻫﻢ ﻛﻪ ﻛﺎر ﺳﻴﺎﺳﻲ را ﻗﺒﻮل ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﺗﻮ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﺤﺒﻮﺣﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ آره دﻳﮕﺮ‪،‬‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﺣﺪود ﻣﻬﺮ ﻳﺎ آﺑﺎن ‪ ،52‬ﮔﺮوﻫﻲ را ﺗﻮي ﻫﻤﺪان ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ‬
‫ﭼﻨﺪﺗﺎﺷﺎن را ﻣﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻢ‪ .‬ﻫﻤﻜﻼﺳﻲﻫﺎم ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﻴﻠﻲ اﻟﻜﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪﺷﺎن‪.‬‬
‫ده ﭘﺎﻧﺰده ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ آﺷﻨﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬دور ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪاً ﻫﻤﻪﺷﺎن ﻳﺎ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺖ اورﺗﻮدوﻛﺲ درﺟﻪ ﻳﻚ از آب‬
‫درآﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺣﺰب اﻟﻠﻬﻲ‪ .‬ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﻮد اﻳﻨﻬﺎ ﭼﻪ ﺟﻮري ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ دور ﻫﻢ‬
‫ﺟﻤﻊ ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺗﻔﻜﺮ ﭼﺮﻳﻜﻲ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻳﻜﻲﺷﺎن ﺧﻴﻠﻲ ﺟﺎﻟﺐ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ آدم رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﻓﻴﻠﻢ ﭘﻨﺠﻪﻫﺎي ﻣﺮﮔﺒﺎر را دﻳﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﻓﻴﻠﻢ ﻛﺎراﺗﻪاي‬
‫ﻫﻨﮓ ﻛﻨﮕﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﺻﺤﻨﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ آرﺗﻴﺴﺘﻪ ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ دﺳﺘﻬﺎش ﻗﻮي‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﻣﻲﻛﺮد ﺗﻮي ﺷﻦ داغ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺴﺮه ﻫﻢ ﻫﻤﺎن ﻛﺎر را ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬ﺑﺮاي‬
‫‪٢٨‬‬
‫اﻳﻨﻜﻪ اﮔﺮ ﻳﻚ وﻗﺖ ﭘﻴﺶ آﻣﺪ‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﭘﺎﺳﺒﺎﻧﻬﺎ ﺟﻨﮓ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﻦ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫دﺳﺘﻬﺎش ﻫﻤﻪ ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻨﻬﺎ آﻣﺪﻧﺪ ﺳﺮاغ ﻣﻦ ﻛﻪ ﺑﻴﺎ ﻛﺎر ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ اﻋﻼﻣﻴﻪ داده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﺗﻮ ﻛﻪ ﻳﻪ ﻣﺎﻫﻲ ﺳﻴﺎه ﻛﻮﭼﻮﻟﻮ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺨﻮﻧﺪي‪ ،‬ﺑﻌﺪشام اﻋﻼﻣﻴﻪ دادن ﻛﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺷﺎه ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﻳﻦ آﻗﺎ‪ ،‬اﻓﺘﺎد زﻧﺪان‪ .‬ﻫﻔﺖ ﻫﺸﺖ ﻣﺎه ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬آزاد ﺷﺪ‪ .‬اﻻن ﻫﻢ‬
‫ﻗﻤﺎرﺑﺎز و ﻣﻌﺘﺎد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻘﻴﻪﺷﺎن ﻫﻢ ﻫﺮﻛﺪام ﻳﻚ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬دو‬
‫ﺳﻪﺗﺎﺷﺎن اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻲﺷﺎن اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻜﻲﺷﺎن اﺣﻤﺪ ﻣﻌﻴﻦ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﻳﻜﻲﺷﺎن اﺻﻼً ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ ﻛﺠﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻴﭽﻜﺲ ازش ﺧﺒﺮي ﻧﺪارد‪.‬‬
‫اﻳﻦ رﻓﻴﻘﻢ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﭼﻴﺰي ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ او ﻫﻢ ﺧﻮدش‬
‫ﭼﻴﺰي ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺗﻮ اﻋﺘﺼﺎﺑﺎت آدم ﻓﻌﺎﻟﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺜﻞ‬
‫ﺧﻴﻠﻲﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻛﺎرش ﺷﻴﺸﻪ ﺷﻜﺴﺘﻦ ﺑﻮد و ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﺧﻮاﺳﺘﺎر اﺧﺮاج‬
‫ﻣﺄﻣﻮران ﮔﺎرد ﺷﺪن‪ .‬وﻟﻲ داﻧﺸﻲ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ آن روزﻫﺎ اﻛﺜﺮاً ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻮري‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ادﺑﻴﺎت ﺳﻴﺎﺳﻲ آن روزﻫﺎ را ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻨﻲ‪ ،‬ﻣﻲﻓﻬﻤﻲ ﺳﻄﺢ داﻧﺶ‬
‫آدﻣﻬﺎ ﭼﻪﻗﺪر ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺰرﮔﺎن ﻗﻮم ﻫﻢ در ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ‬
‫ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰش ﺑﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﺨﻮاﻧﻲ دارد‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ رﻫﺒﺮي ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﺎﻗﺪ داﻧﺶ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﻛﻪ ﻫﻮادارش‬
‫ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﺑﻴﺸﺘﺮ از او دﺳﺘﮕﻴﺮم ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻳﻚ ﺳﺮي ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪم ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﻘﺪار داﻧﺶ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺟﺎﻳﻲ ﺻﺤﺒﺖ ﺷﺪ‪ ،‬در ﻧﻤﺎﻧﻢ و ﺑﻔﻬﻤﻢ ﭼﻲ ﺑﻪ ﭼﻲ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪٢٩‬‬
‫ﺑﻌﺪ رﻓﺘﻢ ﺳﺮﺑﺎزي‪ .‬ﭼﻮن ﺑﻴﻤﺎري ﻗﻠﺒﻲ داﺷﺘﻢ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻫﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﺪﻣﺖ‬
‫ﻧﻜﺮدم‪ .‬ﺗﻮي ﻫﻤﺎن دورة ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻫﻪ ﺳﺮﺑﺎزي‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﺴﺮي آﺷﻨﺎ ﺷﺪم ﻛﻪ ﺧﻴﻠﻲ‬
‫ﺷﺒﻴﻪ داﺳﺘﻴﻦ ﻫﺎﻓﻤﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ اﺳﻤﺶ را ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدم داﺳﺘﻴﻦ ﻫﺎﻓﻤﻦ‪.‬‬
‫اﻳﻦ از ﺳﻤﭙﺎﺗﻬﺎي ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﻫﻢ ﻛﺘﺎب ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪﻳﻢ‪ ،‬رﻣﺎن‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪﻳﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻣﻮﻗﻌﻲ ﻛﻪ ﻣﻦ را ﻋﻤﻞ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬ﻣﻦ اﻓﺘﺎدم ﺷﻬﺮ‬
‫ﺧﻮدم‪ ،‬ﻫﻤﺪان‪ ،‬او ﻫﻢ اﻓﺘﺎد ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬

‫داﺳﺘﺎن ﻫﺎﻓﻤﻦ ﻣﺎ را ﺑﻌﺪ از ﻳﻚ ﻣﺎه دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 57‬زﻧﺪان ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻮ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺎ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬
‫دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻋﺪاﻣﺶ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫در واﻗﻊ ﺑﺮﮔﺸﺘﻦ ﻣﻦ از ﻣﺸﻲ ﭼﺮﻳﻜﻲ دﻟﻴﻠﺶ ﺧﻮاﻧﺪن ﺟﺰوهاي از ﻛﺘﺎب‬

‫»ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد« ﻟﻨﻴﻦ ﺑﻮد‪ .‬از آن ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻳﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﻴﻠﻲ رﻳﺰ ﭼﺎپ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و‬
‫ﺧﻮاﻧﺪﻧﺶ دﻣﺎر از روزﮔﺎر آدم در ﻣﻲآورد‪.‬‬
‫ﻣﻦ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب را ﺧﻮاﻧﺪم و ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﺴﺨﻪ از روش دﺳﺘﻨﻮﻳﺲ ﻛﺮدم‪ ،‬دادم‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ و آن‪.‬‬
‫ﺗﻮي ﻫﻤﺪان اﺻﻼً راﺑﻄﻪ دﺧﺘﺮ و ﭘﺴﺮ آزاد ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﺑﻨﺸﻴﻨﻲ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﻲ‪.‬‬
‫ﻣﺮدم ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺷﺪ‪ .‬ﺳﺎل ‪ ،53-54‬ﺗﻮ اﻳﻦ ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻛﻮه‪ ،‬دو ﺳﻪ ﺗﺎ‬
‫ﭘﺴﺮ ﺷﻤﺎﻟﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺸﺴﺘﻴﻢ ﺑﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮدن‪ .‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم اﻳﻨﻬﺎ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫راﺑﻄﻪ ﻣﺎ ﮔﺴﺘﺮدهﺗﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲﺷﺎن ﻫﻨﻮز ﺗﻮي اﻳﺮان زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲﺷﺎن‬
‫‪٣٠‬‬
‫ﺧﻮاﻫﺮ ﻳﻜﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬دوﺗﺎﺷﺎن دﺑﻴﺮ راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪاً ﻳﻜﻲﺷﺎن ﺑﺎ‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻫﻤﻴﻦ دﺧﺘﺮﻫﺎ ازدواج ﻛﺮد‪ .‬داﻧﺸﺠﻮي ﻣﺪرﺳﺔ ﻋﺎﻟﻲ ﻻﻫﻴﺠﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻋﺘﺼﺎب داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻮي ﻻﻫﻴﺠﺎن اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ را ﻛﻪ ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫دﻫﻨﺪﮔﺎن اﻋﺘﺼﺎب ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺮﺑﺎز ﺻﻔﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﺎدﮔﺎن ﭼﻬﻞ دﺧﺘﺮ ﻫﻤﺪان‪ .‬ﻳﻜﻲ از اﻳﻨﻬﺎ را ﺗﻮي ﻛﺸﺘﺎر ﺳﺎل ‪ 67‬اﻋﺪام‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺘﻲ ﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﻋﺪاﻣﺶ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫آدم ﺷﺮﻳﻔﻲ ﺑﻮد‪.‬‬

‫وﻗﺘﻲ زﻧﺪان ﺑﻮد ﺑﻬﺶ ﻣﺮﺧﺼﻲ داده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻲﺗﻮﻧﻲ ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻪ ﺑﺮي ﭘﻴﺶ ﺧﻮﻧﻮادهت‪.‬‬
‫ﺧﺎﻧﻮادهاش ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﻜﺎﻧﺎت دارﻳﻢ‪،‬‬
‫ﻓﻼن دارﻳﻢ‪،‬‬
‫ﺑﻬﻤﺎن دارﻳﻢ‪،‬‬
‫ﺧﻴﻠﻲ راﺣﺖ ﻣﻲﺗﻮﻧﻲ ﺑﺮي ﺧﺎرج‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﻧﻪ! اﮔﻪ ﺑﺮم‪ ،‬ﺑﺮاي ﺑﻘﻴﺔ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﺪ ﻣﻲﺷﻪ و دﻳﮕﻪ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻛﺪوﻣﺸﻮن‬
‫ﻣﺮﺧﺼﻲ ﻧﻤﻲدن‪.‬‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد زﻧﺪان‪.‬‬
‫و ﺑﻌﺪ از ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻪ‪ ،‬ﺟﻨﺎزهاش را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادهاش ﺗﺤﻮﻳﻞ داده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻦ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﭽﻪﻫﺎ آﺷﻨﺎ ﺑﻮدم‪ .‬اﻻن ﻳﺎدم ﻧﻴﺴﺖ اﻳﻦ ﺟﺰوة ﻛﺘﺎب ﻟﻨﻴﻦ را از‬
‫آﻧﻬﺎ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﻳﺎ از ﻃﺮﻳﻘﻲ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ دﺳﺘﻢ رﺳﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﺰوه ﻓﺼﻠﻲ داﺷﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺸﻲ ﭼﺮﻳﻜﻲ را رد ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن ﻳﻚ ﺟﺰوه ﭼﺮﻳﻚ ﻣﻲﺷﺪم‬
‫‪٣١‬‬
‫و ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن ﺟﺰوهاي دﻳﮕﺮ ﺿﺪ ﭼﺮﻳﻚ‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﻦ دﻳﺪم آﻗﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺳﺎل‪،‬‬
‫ﭼﻬﺎر ﺳﺎل‪ ،‬ﭘﻨﺞ ﺳﺎل‪ ،‬ﻣﺎ ﭘﺮت ﺑﻮدهاﻳﻢ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ رﻓﻴﻘﻢ ﻛﻪ اﻻن ﺗﻮ آﻟﻤﺎن اﺳﺖ‬
‫ﮔﻔﺘﻢ اﮔﻪ اﻳﻦ ﭼﺮﻳﻜﺎ رو ﮔﻴﺮ ﺑﻴﺎرم ﻳﻪ ﺗﻴﭙﺎ ﻣﻲزﻧﻢ ﺑﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﻧﻪ ﺑﺪﺗﺮﺷﻮن ‪ .‬اﻳﻨﺎ‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ ﻧﺮﻓﺘﻪن اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻟﻨﻴﻨﻮ ﺑﺨﻮﻧﻦ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻪ رﻫﺒﺮه‪ ،‬ﻣﻲﮔﻪ ﻣﺸﻲ ﭼﺮﻳﻜﻲ‬
‫رده‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎن ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﻛﻪ دﻳﮕﺮ ﻫﻴﭻ ﻋﻼﻗﻪاي ﺑﻪ اﺳﻠﺤﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر‪ ،‬ﻳﻚ ﺟﺰوة ﻛﺎﻣﻞ از ﻟﻨﻴﻦ ﺧﻮاﻧﺪم ﻛﻪ ﻣﺸﻲ ﭼﺮﻳﻜﻲ را‬
‫ﻗﺒﻮل ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺧُﺐ ﻟﻨﻴﻦ ﻫﻢ‪ ،‬ﺧُﺐ‪ ،‬آن ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺧﻴﻠﻲ ﻣﻬﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﻓﻜﺮ‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ ﻛﺴﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻟﻨﻴﻦ را ﻧﻘﺪ ﻛﻨﺪ‪ .‬دﻳﮕﺮ ﭼﻪ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻴﻢ‬
‫دﻫﻬﺎ ﺑﺎر ﭘﻨﺒﻪاش را زدهاﻧﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ آن ﻣﻮﻗﻊ‪ ،‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ‬
‫ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻲ را ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲداد‪ ،‬ﻫﻤﻪاش ﭼﻲ؟ از ﺻﺎﻓﻲ ﺗﻮدهاﻳﻬﺎ ﻣﻲﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻮدهاﻳﻬﺎ ﻫﻢ ﻛﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻢ ﺑﺮوﻧﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ آن ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ را ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻮ‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴ‪‬ﺘﻬﺎي ﺧﺎص‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ را ﻫﻢ ﻻﺑﺪ ﭼﻮن ﺗﻮ آن ﻣﻮﻗﻌﻴ‪‬ﺖ‬
‫ﺑﺎﻫﺎش ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ ﻣﻦ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اﻻن ﻫﻢ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ ﺗﺼﻮرش را ﺑﻜﻨﻢ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﺟﺰوه ﺑﺮاي‬
‫ﻣﻦ ﺧﻴﻠﻲ ﻣﻬﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﻓﻬﻤﻴﺪم ﻛﻪ ﭼﻲ؟ ﺷﻌﺎري ﻛﻪ ﭼﺮﻳﻜﻬﺎ ﻣﻲدﻫﻨﺪ درﺳﺖ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ ﺧﻨﺪهدار اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﻛﺎرﻫﺎي ﭼﺮﻳﻜﻲ ﻣﻦ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻣﺪت‪،‬‬
‫ﺷﻜﺴﺘﻦ ﺑﺮف ﭘﺎك ﻛﻦ ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎ ﺑﻮد و ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻋﻼﻗﻪاي ﺑﻪ ﺷﻌﺎر ﻧﻮﺷﺘﻦ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ ،‬اﻣﺎ از ﻻﻋﻼﺟﻲ ﭼﻨﺪﺗﺎﻳﻲ ﻫﻢ ﺷﻌﺎر ﺗﻮي ﻣﺴﺘﺮاﺣﻬﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻫﺮﺣﺎل ﺑﺎ ﻳﻚ ﭼﻨﻴﻦ ذﻫﻨﻴﺘﻲ ﺳﺎل ‪ 54‬ﺑﺎ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ اﻻن ﺗﻮي آﻟﻤﺎن اﺳﺖ‪ ،‬رﻓﻴﻖ‬
‫ﺷﺪم‪ .‬اﻳﻦ رﻓﻴﻘﻢ ﮔﺎﻫﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪاي ﻣﻲآورد‪ ،‬ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻣﻲآورد‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪم‪ .‬ﻣﺜﻼً‬
‫‪٣٢‬‬
‫ﻳﻚ ﻧﻮﺷﺘﻪ از اﻣﻴﺮ ﭘﺮوﻳﺰ ﭘﻮﻳﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺟﺰوة »ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﮔﻮﺗﺎ« ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﺮ‬
‫ﭼﻲ ﺧﻮاﻧﺪم ﻧﻔﻬﻤﻴﺪم ﭼﻲ ﺑﻪ ﭼﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ رﻓﻴﻖ ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﺗﺎﻳﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎ‪،‬‬
‫ﮔﺮوه ﻛﻮﭼﻜﻲ درﺳﺖ ﻛﺮده ﺑﻮد ﺑﻪ اﺳﻢ »ﻣﺒﺎرزﻳﻦ راه ﻃﺒﻘﺔ ﻛﺎرﮔﺮ« ﻛﻪ ﺗﺎ ‪57‬‬
‫اداﻣﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪش ﻫﻢ رﻓﺘﻨﺪ ﺗﻮي ﺗﺸﻜﻴﻼت وﺣﺪت اﻧﻘﻼﺑﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺑﺮداﺷﺘﻢ زﻧﺪﮔﻴﻨﺎﻣﻪام را ﻧﻮﺷﺘﻢ و دادم ﺑﻪ اﻳﻦ رﻓﻴﻘﻢ‪ .‬ﺗﻮش ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدم‬
‫ﻛﻪ دﻟﻢ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﭼﻜﺎر ﺑﻜﻨﻢ‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدم دﻟﻢ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻘﻄﻪاي ﺑﺸﻮم ﺗﻮي‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ‪ .‬ﺣﺎﻻ اﮔﺮ ﻣﺸﻲ ﭼﺮﻳﻜﻲ را ﻗﺒﻮل ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل دﻟﻢ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﻛﺎري ﺑﻜﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪش آﻣﺪم رﻓﺘﻢ ﺗﻮ ﻳﻜﻲ از دﻫﺎﺗﻬﺎي ﻫﻤﺪان‪ ،‬ﻣﻌﻠﻢ ﺷﺪم‪ .‬ﻳﻚ ده دوازده‬
‫ﺗﺎ از ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﺻﻤﺪﺑﻬﺮﻧﮕﻲ را ﺑﺮداﺷﺘﻢ‪ ،‬رﻓﺘﻢ ﺗﻮ دﻫﺎت‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺻﻤﺪ‬
‫ﺑﺸﻮم‪.‬‬
‫آﻧﺠﺎ ﻛﻪ درس ﻣﻲدادم‪ ،‬ﻫﻤﻪﺷﺎن ﺗُﺮك ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻛﻼﺳﻬﺎ ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫از اول ﺗﺎ ﭘﻨﺠﻢ ﺗﻮ ﻳﻚ ﻛﻼس ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﻴﺰده ﺗﺎ ﻛﻼس اوﻟﻲ‪ ،‬ده ﺗﺎ ﻛﻼس‬
‫دوﻣﻲ‪ ،‬ﭘﻨﺞ ﺗﺎ ﻛﻼس ﺳﻮﻣﻲ‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻮري‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻳﻜﺘﻪ ﻣﻲﮔﻔﺘﻲ‪ ،‬ﺑﻪ آن‬
‫ﻳﻜﻲ ﻣﺸﻖ‪ .‬و ﺑﻪ آن ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ رﻳﺎﺿﻲ درس ﻣﻲدادي‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ ،‬درس دادن ﺑﺮام ﻣﺸﻜﻞ ﺑﻮد‪ .‬از آن ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻨﻮز ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻮﺷﺘﻦ‬
‫ﺑﻠﺪ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧُﺐ‪ ،‬ﻣﻦ واﺳﻪ ﻛﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺻﻤﺪ ﺑﻬﺮﻧﮕﻲ ﺑﺨﻮاﻧﻢ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﺎل ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ ،‬دﻳﺪم ﻫﻢ وﻗﺖ آﻧﻬﺎ را ﮔﺮﻓﺘﻪام‪ ،‬ﻫﻢ وﻗﺖ‬
‫ﺧﻮدم را‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪم ﻛﻪ اﻳﻦ ﮔﺮوه ﺳﻨﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻦ ﻧﻤﻲآﻳﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﺮوم داﻧﺸﮕﺎه‪ ،‬ﻳﺎ ﺣﺪاﻗﻞ داﻧﺸﺴﺮا‪ ،‬ﻓﻮق دﻳﭙﻠﻤﻲ ﺑﮕﻴﺮم ﻛﻪ دﺳﺖ ﻛﻢ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﺑﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎي ﺑﺰرﮔﺘﺮي ﺳﺮ و ﻛﺎر ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻢ‪ .‬ﻳﺎ ﻳﻚ ﺟﺎﻳﻲ ﺑﻴﻔﺘﻢ ﻛﻪ ﺑﭽﻪﻫﻪ‬
‫‪٣٣‬‬
‫دﺳﺖ ﻛﻢ ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﻠﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧُﺐ‪ ،‬اﻟﻔﺒﺎ درس دادن ﻛﻪ ﻣﻬﻢ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻣﻬﻢ ﺧﻮاﻧﺪن‬
‫ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﺻﻤﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺮاي اﻳﻦﻛﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻢ ﻛﻠﻤﺔ آب را ﺑﻪ ﺑﭽﻪﻫﻪ ﻳﺎد‬
‫ﺑﺪﻫﻢ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدم ﻳﻚ ﭘﺎرچ ﺑﺮدارم ﺑﻴﺎورم ﺧﺎﻟﻲ ﻛﻨﻢ زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺑﮕﻮﻳﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ آب‪ .‬ﻳﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﺜﻼً داﺷﺘﻢ درس ﻣﻲدادم‪ ،‬ﭘﺪر ﺑﭽﻪﻫﻪ ﻣﻲآﻣﺪ‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮ ﺑﺮﻳﻢ ﺳﺮ ﻛﺎر‪ .‬ﺧُﺐ ﻣﻦ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﻳﻘﻪاش را ﺑﮕﻴﺮم ﻛﻪ ﺑﭽﻪ‬
‫را ﻧﺒﺮ‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺖ آﺑﻴﺎري دارﻳﻢ‪ ،‬دﺳﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫دﻳﺪم ﻧﺨﻴﺮ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﻮري ﻫﻴﭻ ﻛﺎري ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻛﺮد ﻛﻪ ﻛﺎرﺳﺘﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ رﻓﺘﻢ داﻧﺸﺴﺮا‪.‬‬
‫ﺗﻮي داﻧﺸﺴﺮا ﻛﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﭼﻨﺪﺗﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻻﻫﻴﺠﺎﻧﻲ ﻛﻪ داﺷﺘﻨﺪ‬
‫ﺳﺮﺑﺎزيﺷﺎن را ﻣﻲﮔﺬراﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬راﺑﻄﻪ داﺷﺘﻢ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﭼﻲ ﺑﻮد؟ اﻳﻦ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺸﻴﻨﻴﻢ وارد ﺑﺤﺚ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺸﻮﻳﻢ‪ ،‬ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎز ﻫﻢ راﺑﻄﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻋﺎﻃﻔﻲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻨﻬﺎ ﻏﺮﻳﺐ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﭽﻪﻫﺎي ﺟﺎﻟﺒﻲ ﻫﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺷﺨﺼﻴ‪‬ﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ اﻳﻨﻬﺎ‬
‫آﺧﺮ ﻫﻔﺘﻪ ﻛﻪ ﻣﺮﺧﺺ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬دوﺗﺎﻳﻲ ﻣﻲآﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻪ ﺗﺎﻳﻲ ﻣﻲآﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺮﻗﻲ‬
‫ﻣﻲﺧﻮردﻳﻢ‪ ،‬ﻋﺮق ﭘﻨﺠﺎه و ﭘﻨﺞ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ .‬و ﺑﻌﺪش ﻫﻢ آﻫﻨﮕﻲ ﮔﻮش‬
‫ﻣﻲدادﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺗﺎ ﻣﻮﻗﻌﻲ ﻛﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬راﺑﻄﺔ ﻣﺎ ﺑﻴﺶ از اﻳﻦ ﭘﻴﺶ ﻧﺮﻓﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺎري ﻛﻪ‬
‫ﻣﻦ آن روزﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﻜﻨﻢ‪ ،‬ﺧﺮﻳﺪن ﺗﻚ و ﺗﻮﻛﻲ ﻛﺘﺎب ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺪه ﺑﻮدم‬
‫ﻣﺴﺌﻮل ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ‪ .‬ﻛﺘﺎب ﻣﻲﺧﺮﻳﺪم‪ ،‬ﻣﻲﺑﺮدم آﻧﺠﺎ‪ .‬در واﻗﻊ ﺧﻴﺎل داﺷﺘﻢ‬
‫ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻲ ﮔﻴﺮ ﺑﻴﺎورم‪ ،‬ﺑﺒﺮم ﺑﮕﺬارم زﻳﺮ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎ ﻛﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎي‬
‫ﻛﺘﺎﺑﺨﻮاﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ را ﺑﺮدارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻳﻚ ﻣﺎه ﺑﻌﺪ‬
‫ﻛﺘﺎﺑﺪار اﺳﺘﺨﺪام ﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﻦ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪم ﻛﺎﺳﻪ ﻛﻮزهام را ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻢ ﺑﺮوم‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻫﻢ ﺑﻴﺶ از ﮔﭗ زدن ﻛﺎري ﻧﻤﻲﻛﺮدﻳﻢ‪.‬‬
‫‪٣٤‬‬

‫ﻳﻜﻲﺷﺎن ﻧﺎدر ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﺳﺎل زﻧﺪان ﺑﻮد‪ .‬ﺑﭽﺔ ﺳﺎﻟﻤﻲ ﺑﻮد‪ .‬در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ‬
‫اﻋﺘﺼﺎﺑﺎت ﺑﭽﻪﻫﺎي ﺳﺎري دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻳﻚ ﺳﺎل ﺣﺒﺲ ﺑﻬﺶ داده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎ را ﺑﻌﺪﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻮ ﺳﺎل ‪ ،60‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﭼﺎپ ﻧﺸﺮﻳﻪ ﭘﻴﻜﺎر‪ ،‬اﻋﺪام‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﺑﺎز ﭘﻴﻜﺎري ﺷﺪ‪ ،‬ده ﺳﺎل ﺣﺒﺲ ﺑﻬﺶ دادﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻨﻬﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎً ﺑﭽﻪﻫﺎي ﺧﻴﻠﻲ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﺳﻄﺢ داﻧﺶ ﻛﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﭼﻴﺰي وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺨﻮاﻧﻲ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺧﻴﻠﻲﻫﺎ ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ ﭼﺮﻳﻚ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ آدم ﻧﺘﻮاﻧﺪ‬
‫ﻛﺎري ﺑﻜﻨﺪ‪ ،‬وﻳﺮان ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺸﻲ ﭼﺮﻳﻜﻲ اﺻﻼً ﻧﻴﺎز ﺑﻪ داﻧﺶ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻢ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﻮ ﻣﺎﺷﻪ را درﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﭽﻜﺎﻧﻲ‪ .‬ﺧُﺐ‪ ،‬ﺗﻮ ﭼﺮﻳﻜﻲ‪ ،‬از‬
‫ﺷﺎه ﻫﻢ ﺑﺪت ﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻫﻢ ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﺷﺎه ﺑﺮود‪ ،‬ﺗﻮ‬
‫دﻳﮕﺮ ﻛﺎري ﻧﺪاري ﺑﻪ ﺑﻌﺪش‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻣﻲزﻧﻢ اﺻﻼً ﻧﻔﻲ ﺗﻚ‬
‫و ﺗﻮي آدﻣﻬﺎي ﺷﺮﻳﻒ و ﺑﺎداﻧﺸﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﭘﻮﺳﺖ وﺧﻮن ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﺎﻳﻪ‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎزه ﻣﻦ ﻛﻲ ﻫﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻢ ﻛﺴﻲ را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻛﻨﻢ ﻳﺎ ﻧﻔﻲ ﻛﻨﻢ؟‬
‫ﻣﻦ آن ﻗﺪر ﻣﻲرﻓﺘﻢ داﻧﺸﮕﺎه ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ دارم ﺳﺎل آﺧﺮ‬
‫داﻧﺸﻜﺪه را ﻣﻲﮔﺬراﻧﻢ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﺎ ﻫﺮ ﻛﻲ ﻃﺮف ﻣﻲﺷﺪم‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ‪ ،‬واﻗﻌﺎ وﺣﺸﺘﻨﺎك و ﻣﺴﺨﺮه ﺑﻮد‪ .‬ﻛﺘﺎﺑﻲ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﻣﺎل ﺗﻴﻤﻮر ﺑﺨﺘﻴﺎر‪ ،‬ﻳﺎ ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﻛﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﺳﺎل ‪ 32‬درآﻣﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎب‬
‫ﻗﺴﻤﺘﻬﺎﻳﻲ دارد راﺟﻊ ﺑﻪ ﻧﻘﺪ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ‪ .‬ﻓﻜﺮ ﻛﻦ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻤﻲ ﻛﻪ ﺗﻮي دادﮔﺎه‬
‫‪٣٥‬‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺷﺎه ﻧﻘﺪ ﺷﺪه ﭼﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﻦ اﻳﻦ را ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﻮدم‪،‬‬
‫ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪم‪ .‬آﻧﻬﻢ ﺑﺎ ﭼﻪ ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ‪ ،‬زﻳﺮ ﻧﻮر ﺷﻤﻊ‪ ،‬و ﺑﺎ ﺗﺮس و ﻟﺮز‪ ،‬ﻛﻪ‬
‫آي ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﺎش‪ ،‬آي ﻧﻴﺎن ﺑﮕﻴﺮﻧﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﺳﺎل ‪ 54-55‬اﺳﺖ‪ .‬ﺧُﺐ‪ ،‬آن ﭼﭙﻲ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ رﻓﻴﻖ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﻛﻢ و ﺑﻴﺶ ﻋﻴﻦ ﻣﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻣﻦ ﺻﻔﺤﺔ اول ﭼﺸﻤﻬﺎﻳﺶ‬
‫ﺑﺰرگ ﻋﻠﻮي را آن ﻗﺪر ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮدم ﻛﻪ از ﺑﺮ ﺑﻮدم‪ .‬ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﺗﻮي آن ﺻﻔﺤﻪ‬
‫اﺳﺖ ﭼﻲ اﺳﺖ؟ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺮدم ﻣﺠﺒﻮرﻧﺪ ﺗﻮي ﺳﻴﻨﻤﺎ ﺑﻪ اﺣﺘﺮام ﺳﺮود ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ‬
‫ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺧُﺐ‪ ،‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﻛﻪ از ﺷﺎه ﺑﺪم ﻣﻲآﻣﺪ‪ ،‬ﻫﻲ اﻳﻦ را ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪم‪ ،‬و‬
‫ﻛﻴﻒ ﻣﻲﻛﺮدم‪ .‬اﺻﻼً ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻢ ﺑﺰرگ ﻋﻠﻮي ﻛﻲ ﺑﻮده‪ ،‬ﻳﺎ ﻫﺴﺖ‪ .‬ﮔﺬﺷﺘﻪ را‬
‫ﻫﻢ ﻛﻪ ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻢ‪ .‬ﻛﻪ ﻣﺜﻼً ﻣﺼﺪق ﭼﻪ ﻛﺮده‪ ،‬ﻳﺎ ﺣﺰب ﺗﻮده ﭼﻪ ﺟﻮر ﻛﺜﺎﻓﺘﻲ‬
‫ﺑﻮده‪.‬‬

‫ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻦ ﻫﻢ‪ ،‬دﻗﻴﻘﺎ ﺟﺰﺋﻲ از ﻫﻤﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﺔ ﺣﻘﺎرﺗﻬﺎ و ﺧﺎك‬
‫ﺑﺮﺳﺮيﻫﺎش‪ .‬ﻣﺜﻼً وﻗﺘﻲ ﻣﻲﮔﻔﺘﻦ ﻏﺮﺑﺰدﮔﻲ آل اﺣﻤﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻫﻢ دﻧﺒﺎﻟﺶ‬
‫ﻣﻲﮔﺸﺘﻢ‪ ،‬ﭘﻴﺪاش ﻣﻲﻛﺮدم‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪم‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ اﻳﻦ ﭼﻬﺎرﺗﺎ ﻛﺘﺎب ﭘﺮاﻛﻨﺪهاي ﻛﻪ‬
‫ﻣﻦ ﺧﻮاﻧﺪهام‪ ،‬ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺎﻳﻲ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ رﺳﻴﺪه ام‪.‬‬
‫ﻓﻮﻗﺶ ﻣﻲرﻓﺘﻢ ﻓﻴﻠﻤﻬﺎي ﮔﺮوه ﺗﻼش ﻓﻴﻠﻢ را ﻣﻲدﻳﺪم‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎ‬
‫ﭼﻴﺰي ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺨﻮاﻧﻢ‪ ،‬وﻟﻲ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﻦ اﻳﻦ ﻋﻼﻗﻪ را داﺷﺘﻢ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻨﺸﻴﻨﻢ ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﻟﻨﻴﻦ ﭼﺸﻤﻬﺎي ﺧﻮدم را ﻛﻮر ﻛﻨﻢ‪ .‬ﻧﻤﻲداﻧﻢ‪ ،‬ازﺷﺎن‬
‫ﻛﭙﻲ ﺑﺮداري ﻛﻨﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫آن روزﻫﺎ ﻳﻚ ﻛﺒﺮﻳﺖ روﺷﻦ ﻣﻲﻛﺮدي‪ ،‬ﻳﻚ ﻗﺪم راﻫﺖ ﻛﻪ روﺷﻦ ﻣﻲﺷﺪ‪،‬‬
‫ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدي ﻫﻤﺔ راه ﭼﻴﻪ؟ روﺷﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺎي ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻦ ﻣﺸﻌﻞ اﻛﺜﺮﻣﺎن‬
‫‪٣٦‬‬
‫ﻛﺒﺮﻳﺖ روﺷﻦ ﻛﺮدﻳﻢ و ﺣﺎﻻ رﺳﻴﺪهاﻳﻢ ﺑﻪ اﻳﻨﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻨﻢ‪ .‬اﻣﺎ آﻳﺎ واﻗﻌﺎ ﻣﻲﺷﺪ‬
‫ﻣﺸﻌﻠﻲ ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺖ؟‬
‫ﻳﻚ روز ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر‪ ،‬ﺟﺰوهاي ﺳﻴﺎﺳﻲ دﻳﺪم ﻛﻪ ﻣﺎل ﺑﺨﺶ ﻣﻨﺸﻌﺐ‬
‫)م‪.‬ل( ﺑﻮد و ﺧﻮدش را ﻧﻘﺪ ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﺳﺎل ‪ 55‬ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻨﻬﺎ‪،‬‬
‫ﻳﻚ ﺳﺎﻟﻲ ﻓﻜﺮ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪش اوﻟﻴﻦ ﺟﺰوه را ﺑﻴﺮون دادﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﺰوه ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ﻣﻦ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺣﺮف اﻳﻦ ﺟﺰوه ﺑﺮاي ﻣﻦ روﺷﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺜﻞ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﻳﺎ ﭼﺮﻳﻜﻬﺎ‬
‫ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪاش ﻓﻘﻂ ﻣﺮگ ﺷﺎه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺰم را ﻣﻄﺮح ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﻃﺒﻘﺔ‬
‫ﻛﺎرﮔﺮ را ﻣﻄﺮح ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪاش ﻧﻘﺪ ﻣﺸﻲ ﭼﺮﻳﻜﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﻬﺶ اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺘﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻦ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺣﺰب ﺗﻮده‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺰ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻛﺮده‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫وﻟﻲ اﻳﻦ ﺟﺰوه‪ ،‬ﺳﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻋﻤﺪه را روﺷﻦ ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻦ ﺷﺪم‬
‫ﻫﻮادار اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻦ ﺗﺎ ﺑﻪ آن روز ﻫﻴﭻ ﻛﺎري اﻧﺠﺎم ﻧﺪاده ﺑﻮدم‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ‬
‫ﻫﻢ درﺳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻄﺮح ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ رﻓﺖ درون ﻃﺒﻘﻪ ﻛﺎرﮔﺮ و ﺑﺎﻫﺎش‬
‫ﻛﺎر ﻛﺮد‪ ،‬وﻟﻲ ﻋﻤﻼ ﻫﻴﭻ ﻓﻌﺎﻟﻴ‪‬ﺖ ﺑﻴﺮوﻧﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ﻛﺎدر داﺷﺘﻨﺪ؟‬
‫ﺑﻌﺪاً ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ‪ .‬ﺧُﺐ ﻫﻤﻪﺷﺎن ﻫﻢ ﺗﺤﺖ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﭘﻠﻴﺲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻋﻤﻼ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﺎري ﺗﻮي ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﺑﺎ ﻃﺒﻘﺔ ﻛﺎرﮔﺮ ﺑﻜﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ‪ ،‬اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺮاي ﻣﻦ روﺷﻦ ﺷﺪ ﻛﻪ ﭼﻲ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ‪ ،‬ﻛﻪ دﻧﺒﺎل ﻛﺪام ﺧﻂ‬
‫ﻣﺸﻲ ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺜﻼً ﺷﻮروي ﺳﻮﺳﻴﺎل اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧُﺐ اﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫دﻳﺪﮔﺎه ﻣﻦ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﻲدﻳﺪم ﺷﻮروي ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺷﺎه را ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺘﻢ آﻗﺎ‪ ،‬ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻗﻄﺐ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻃﻮري اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺷﻮروي ﻋﻤﻼ از ﺷﺎه ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ؟ ﺧُﺐ اﻳﻦ‪ ،‬اﺻﻼً ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل‬
‫ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫‪٣٧‬‬
‫ﺗﻮ اﻳﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬رادﻳﻮ ﻋﺮاق ﻫﻢ ﺗﻮ ﺷﻜﻞ ﮔﻴﺮي ﻣﻦ ﻣﻬﻢ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻮن زﻧﺪﮔﻴﻨﺎﻣﺔ ﺳﻴﺎﺳﻲﻫﺎ را ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬اﺳﻢ زﻧﺪاﻧﻲﻫﺎ را اﻋﻼم ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﭼﻮن اﻳﻦ رادﻳﻮ دﺳﺖ ﭼﺮﻳﻜﻬﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎي ﺧﻮدﺷﺎن‬
‫ﻣﻲﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ رادﻳﻮ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ درﺳﺖ ﺷﺪ‪ .‬اﺳﻤﺶ ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﭼﻲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻤﺎﻧﻢ ﺗﻮي ﻳﻤﻦ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻦ ﺗﻮ ﺳﺎل ‪ 55‬دﻳﮕﺮ دﻗﻴﻘﺎ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻢ ﭼﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫داﻧﺸﺴﺮا را ﺗﻤﺎم ﻛﺮدم‪ ،‬رﻓﺘﻢ ﺗﻬﺮان‪.‬‬
‫رﻓﺘﻢ ﻛﻪ ﻣﺜﻼً ﭘﺮوﻟﺘﺮﻳﺰه ﺑﺸﻮم‪ .‬ﺗﻮي ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎري ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬ﺷﺪم ﻧﺎﻇﺮ‬
‫ﺷﺮﻛﺖ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻫﻲ آﻧﺠﺎ ﻛﺎر ﻛﺮدم‪ .‬ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳﺎي اﻓﻐﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺗﺎزه داﺷﺖ‬
‫ﻣﻲآﻣﺪ اﻳﺮان‪ .‬ﻛﻮدﺗﺎي ﺗَﺮَﻛﻲ ﺑﻮد ﻳﺎ ﻛﻲ ﺑﻮد؟ اﻓﻐﺎﻧﻲﻫﺎ ﺗﺎزه داﺷﺘﻨﺪ ﻣﻲآﻣﺪﻧﺪ‬
‫اﻳﺮان ﻛﺎر ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ اﻳﻨﻬﺎ را ﻫﻢ دﻳﺪم‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺗﻈﺎﻫﺮاتﻫﺎي ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب ﺷﺮوع‬
‫ﺷﺪ و ﮔﺮوﻫﺎ ﺷﺮوع ﻛﺮدﻧﺪ ﺑﻪ اﻋﻼﻣﻴﻪ دادن‪ .‬ﭼﻮن دﻳﮕﺮ ﺑﺮام روﺷﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫ﭼﻲ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ‪ ،‬اﻋﻼﻣﻴﻪﻫﺎي ﺑﺨﺶ ﻣﻨﺸﻌﺐ را ﭘﺨﺶ ﻣﻲﻛﺮدم‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪ روز ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب ﭼﻨﺪ ﺗﺎﻳﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎ از زﻧﺪان آزاد ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻈﺎﻫﺮات ﻛﻪ ﻣﻲﮔﺬﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺻﺪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮي ﻣﻲآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻫﻢ ﭘﻨﺠﺎهﺗﺎﻳﻲ‬
‫ﻣﻲﺷﺪﻳﻢ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺷﻌﺎر ﻣﻲدادﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﻫﻢ ﻻ ﺑﻪ ﻻي ﺷﻌﺎرﻫﺎ ﻣﻲﮔﻔﺘﻴﻢ‪ ،‬اﻳﺮان را‬
‫ﺳﺮاﺳﺮ ﺳﻴﺎﻫﻜﻞ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﺳﻴﺎﻫﻜﻞ ﻛﺪوﻣﻪ؟ اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ ﻛﺪوﻣﻪ؟ آﻗﺎ‪،‬‬
‫ﻣﺎ را از ﺻﻒ ﻣﻲاﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ ﺑﻴﺮون‪.‬‬
‫ﻛﺴﻲ ﻣﺎ را ﻗﺒﻮل ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻛﺴﻲ ﺳﻴﺎﻫﻜﻞ را ﻗﺒﻮل ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬از ﺳﺎل ‪ 57‬ﺑﺎ ﺑﺨﺶ ﻣﻨﺸﻌﺐ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﺮدم‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺨﺶ‬
‫ﻣﻨﺸﻌﺐ‪ ،‬ﻓﻘﻂ اﻋﻼﻣﻴﻪ ﻣﻲداد‪ ،‬ﻣﺤﻜﻮم ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻪ آﻗﺎ ﭼﻪ ﻛﺎر ﺑﻜﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻫﻨﻮز‬
‫‪٣٨‬‬
‫ﻣﻄﺮح ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 57‬ﻛﻪ اﻋﻼم ﻛﺮد ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎ را اﺷﻐﺎل ﻛﺮد و رﻓﺖ‬
‫ﺗﻮي ﻛﺎرﮔﺮﻫﺎ‪ .‬ﻫﻤﺎن اواﻳﻞ اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ روﺣﺎﻧﻲ آﻣﺪ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان و‬
‫ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ ﻛﺮد‪ ،‬و اﺳﻢ ﺑﺨﺶ ﻣﻨﺸﻌﺐ‪ ،‬ﺷﺪ "ﺳﺎزﻣﺎن ﭘﻴﻜﺎر در راه آزادي ﻃﺒﻘﺔ‬
‫ﻛﺎرﮔﺮ"‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﻮي ﻫﻤﺪان ﺷﺎﺧﻪ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺟﺰوهﻫﺎﺷﺎن را ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻢ‪،‬‬
‫اﻋﻼﻣﻴﻪﻫﺎ و ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﺷﺎن را ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻲﺑﺮدم ﻫﻤﺪان ﭘﺨﺶ ﻣﻲﻛﺮدم‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺑﺮاﻳﻢ ﭼﻲ؟ روﺷﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺟﺰو آﻧﻬﺎ ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬و ﺑﻪ ﻣﺮور ﺗﻮي ﻫﻤﺪان ﻫﺴﺘﺔ‬
‫ﻫﻮاداران ﭘﻴﻜﺎر زدﻳﻢ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻌﺪاً ﺳﻪ ﺗﺎ از ﺑﭽﻪﻫﺎش اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪﺗﻲ ﺗﻬﺮان ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ ﻫﻤﺪان‪ .‬ﭼﻮن ﺗﻮ ﻛﺎر آﻣﻮزﺷﻲ ﻗﺒﻠﻲ ﻣﻮﻓﻖ‬
‫ﻧﺸﺪه ﺑﻮدم‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺎر ﺧﻴﺎل داﺷﺘﻢ ﺗﻮ ﻫﻤﺪان ﻛﺎر ﻧﻜﻨﻢ و ﺑﺮوم ﺗﻮ ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﺔ‬
‫دﻳﮕﺮ‪ .‬وﻟﻲ ﻫﻨﻮز ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻢ ﻛﺠﺎ‪.‬‬
‫ﻣﺎ را ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﺗﻮي ﻳﻚ ﺑﺨﺶ‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﻤﺎن اول‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﻛﺎر ﻧﻜﺮده ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫رﺋﻴﺴﺶ ﺣﺮﻓﻢ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ آﻣﺪم‪ ،‬ﺑﺎ رﺋﻴﺲ آﻣﻮزش و ﭘﺮورش ﺻﺤﺒﺖ‬
‫ﻛﺮدم‪ ،‬رﻓﺘﻢ ﻟُﺮﺳﺘﺎن‪.‬‬
‫ﺗﻮ ﻟُﺮﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪاي را ﺑﻪ ﻣﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﺎرج از ﻣﺤﺪوده ﺑﻮد‪،‬‬
‫وﻟﻲ ﭘﻮل ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻲدادﻧﺪ‪ .‬ﺣﻖ ﺑﺪي آب و ﻫﻮا و اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ‪ ،‬ﻛﻪ ﭼﻴﺰي در‬
‫ﺣﺪود ﭼﻬﺎرﻫﺰار ﺗﻮﻣﻦ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﻣﻦ دﻳﺪم اﮔﺮ ﺑﺮوم آﻧﺠﺎ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻋﻤﻼ‬
‫ارﺗﺒﺎﻃﻢ ﺑﺎ ﺷﻬﺮ ﻗﻄﻊ ﻣﻲﺷﻮد و اﻳﻦ ﭼﺎرﺗﺎ اﻋﻼﻣﻴﻪاي ﻫﻢ ﻛﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺧﻮاﻧﺪ و‬
‫ﭘﺨﺶ ﻛﺮد‪ ،‬از دﺳﺘﻢ ﻣﻲرود‪ .‬ﻫﻤﺪان ﻛﻪ ﺑﻮدم ﺣﺪاﻗﻞ روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ را‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪم‪ ،‬ﺗﻮ ﺑﺤﺜﻬﺎ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﺮدم‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬ﻛﻮﻫﺪﺷﺖ را اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮدم‪ .‬در ﻫﻔﺘﻪ‪ 24 ،‬ﻳﺎ ‪ 26‬ﺳﺎﻋﺖ‬
‫ﺗﺪرﻳﺲ داﺷﺘﻢ‪ .‬وﻟﻲ آدم ﺑﻲﺗﺠﺮﺑﻪاي ﺑﻮدم‪ ،‬ﻛﺎرم را ﺑﻠﺪ ﻧﺒﻮدم‪ .‬اﻻﻧﺶ ﻫﻢ در‬
‫‪٣٩‬‬
‫واﻗﻊ ﭼﻨﺪان ﻛﺎري ﺑﻠﺪ ﻧﻴﺴﺘﻢ‪ .‬ﺗﺎ آﻣﺪم ﺑﻔﻬﻤﻢ ﭼﻲ ﺑﻪ ﭼﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻓﺘﺎدم زﻧﺪان‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ ﻫﻢ ﻛﻪ دارم از ﻧﻮ ﺷﺮوع ﻣﻲﻛﻨﻢ و ﺧﻮدم ﺷﺪهام آن ﭘﺴﺮ ﺑﭽﻪاي ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﺮاش ﻳﻚ ﭘﺎرچ آب ﺑﻴﺎورﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻔﻬﻤﺪ اﻳﻦ ﺑﻪ آﻟﻤﺎﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮد آب‪.‬‬
‫ﺗﻮ ﻛﻮﻫﺪﺷﺖ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻓﺪاﻳﻲﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﻨﺪ ﺗﺎ از آن ﺗﻮدهايﻫﺎي ﻛﻬﻨﻪ ﻛﺎر‪.‬‬
‫ﺟﺎﻟﺐ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ آدﻣﻬﺎ ﻣﻦ ﺟﺮأت ﻧﻤﻲﻛﺮدم ﺑﮕﻮﻳﻢ ﭘﻴﻜﺎري ﻫﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﻳﻚ ﻫﻤﭽﻴﻦ ﺟﻮري ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺮدﻳﻜﺔ ﻣﺰﺧﺮف ﺗﻮدهاي‪ ،‬ﺳﺮدﻣﺪار‬
‫آدﻣﻬﺎي اﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺟﻠﻮ اﻳﻦ ﻣﺮدك اﺻﻼً ﻧﻤﻲﺷﺪ ﺣﺮف زد‪ .‬ﻏﻴﺮ از اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻢ‬
‫ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﭼﻨﺪ ﺗﺎﻳﻲ ﺣﺰب اﻟﻠﻬﻲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬ﻣﺎ رﻓﺘﻴﻢ ﺳﺮ ﻛﻼس‪ .‬ﻣﺎ ﻛﻪ از ﺧﻮدﻣﺎن ﭼﻴﺰي ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ .‬ﻣﺜﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫ﻫﻮادارﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﻂ ﻣﻲدادﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﻢ ﭼﻪ ﻏﻠﻄﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻜﻨﻢ‪ .‬ﻓﻜﺮ‬
‫ﻣﻲﻛﺮدم ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ درس دادن را ﻫﻢ ﭘﻴﻜﺎر ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﭘﻴﻜﺎر ﻫﻢ ﻛﻪ‬
‫ﺷﻌﻮر ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﻔﻬﻤﺪ ﻣﻦ اﻳﻦ ﻗﺪر اﻻﻏﻢ‪ ،‬و ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﺗﻮ ﻛﻼس ﺑﺎﻳﺪ درس داد‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺎر ﻣﺜﺒﺘﻲ ﻛﻪ ﺗﻮ ﻛﻼس ﻣﻲﻛﺮدم‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ درس ﺑﺪﻫﻢ‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﻓﺘﺤﻌﻠﻴﺸﺎه را درس ﺑﺪﻫﻢ‪ ،‬ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻳﻲ را اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﻣﻲﻛﺮدم ﻛﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدم ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻛﺘﺎب ﻣﻲﺑﺮدم ﺟﺎي ﻛﺘﺎب‪ .‬ﺧُﺐ‪،‬‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﻗﺪرش ﻫﻢ ﺧﻮب ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻦ ﺷﺎش داﺷﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ ﻓﻮري ﻫﻤﻪ را‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﻨﻢ‪ ،‬وﻟﻲ ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻢ ﭼﻪ ﺟﻮري‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﻣﻦ ﭼﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدم ﻛﻪ ﻳﻜﻲ دوﺗﺎ از ﺷﺎﮔﺮدﻫﺎ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ اﻳﻦ ﻣﻲآد ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﻣﻲﻛﻨﻪ‪.‬‬
‫رﺋﻴﺲ آﻣﻮزش ﭘﺮورش ﻣﺎ را ﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﺗﻮ ﭼﻴﺰه‪ ،‬ﺗﺒﻠﻴﻎ‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﻣﻲﻛﻨﻲ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﭼﻜﺎر دارم؟ ﺑﺎور ﻧﻜﺮد‪ .‬ﮔﻔﺖ‬
‫اﺻﻼً ﺗﻮ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻨﻮ ﻗﺒﻮل داري؟ ﮔﻔﺘﻢ آره‪ .‬آن روزﻫﺎ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ اﻳﻦ‬
‫‪٤٠‬‬
‫ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﺣﺎﻻ ﻫﺴﺖ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺣﺎﺿﺮي ﺑﺤﺚ ﻛﻨﻲ؟ ﮔﻔﺘﻢ آره‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻛﺠﺎ ﺑﺤﺚ‬
‫ﻛﻨﻴﻢ؟ ﮔﻔﺘﻢ ﻫﺮﺟﺎ ﺗﻮ ﺑﮕﻲ‪ ،‬ﺑﺮﻳﻢ ﺗﻮ ﻣﻴﺪون ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪﮔﻮ ﺑﺬار‪ ،‬ﺑﺤﺚ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ ﻧﻪ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺎ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ اﻳﻨﺠﺎ؟ اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻦ ﭼﻪ ﺑﺤﺜﻲ ﺑﺎ ﺗﻮ دارم؟ ﺗﻮ ﻣﻲﮔﻲ ﻣﻦ‬
‫از ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ دﻓﺎع ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ ،‬ﺧُﺐ‪ ،‬ﺑﺮﻳﻢ ﺑﺤﺚ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬وﻟﻲ ﻧﻪ ﺗﻮي ﻣﺪرﺳﻪ‪ ،‬ﺑﺮﻳﻢ‬
‫ﺗﻮ ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﻣﻦ ﺟﻠﻮ ﭼﺸﻢ ﻣﺮدم از ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ دﻓﺎع ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ .‬ﺧُﺐ‪ ،‬آن روزﻫﺎ ﻛﻪ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﮔﻪ ﻛﺎري ﻧﻜﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ از ﺧﻴﻠﻲ‬
‫ﻣﻮﺿﻌﮕﻴﺮﻳﻲﻫﺎش دﻓﺎع ﻣﻲﻛﺮدم‪ .‬از ﺷﺨﺼﻴ‪‬ﺘﻬﺎش دﻓﺎع ﻣﻲﻛﺮدم‪.‬‬
‫ﻫﻴﭽﻲ اﻳﻦ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻋﻼم ﻛﺮده ﺑﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﺷﻔﻖ‪ ،‬ﻃﺮﻓﺪار ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﻦ ﻳﻚ ﺗﻌﻠﻖ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ دارم‪ ،‬وﻟﻲ ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﭼﻲ‪ .‬ﺗﺎزه آﻧﺠﺎ ﻣﺠﺎﻫﺪي ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ راﺑﻄﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﮔﻮﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ اﻳﻦ ﻫﻤﺪاﻧﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺣﺰب اﻟﻠﻬﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺣﺘﻤﺎً ﻣﺠﺎﻫﺪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻴﭽﻲ‪ ،‬ﺑﻌﺪش دوﺳﻪ ﺗﺎ ﺣﺰب اﻟﻠﻬﻲ ﺗﻮ آن ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ آﻗﺎ‪ ،‬ﺑﻴﺎ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮﻳﺰﻳﻢ‪ .‬ﻫﻴﭽﻲ ﺣﺪود ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت دﻳﻨﻲ دادﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻌﺪاً ﻳﻘﺔ ام را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻮ ﻧﺎﻣﺴﻠﻤﺎن ﻛﺎﻓﺮ‪ ،‬رﻓﺘﻪاي و ﺑﻪ ﺑﭽﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻬﺎ‬
‫ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت دﻳﻨﻲ درس دادهاي‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ ﻣﻦ ﭼﻴﺰي را ﻛﻪ ﻗﺒﻮل ﻧﺪارم‪ ،‬ﭼﻪ ﺟﻮري درس ﺑﺪﻫﻢ؟ آﻗﺎ‪ ،‬ﻣﺎ ﻳﻚ‬
‫ﺟﻠﺴﻪ دﻧﺪان رو ﺟﮕﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬دو ﺟﻠﺴﻪ دﻧﺪان رو ﺟﮕﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬دﻳﺪﻳﻢ ﻧﻪ‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﺟﻮري ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎ ﻫﻢ ﺷﺮوع ﻛﺮدﻳﻢ ﺑﻪ اراﺟﻴﻒ ﮔﻔﺘﻦ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺧﺪا و‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻧﮕﻮ ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﺷﺎﮔﺮدﻫﺎي ﻣﺎدر ﻗﺤﺒﻪ ﺻﺪاي ﻣﺎ را ﺿﺒﻂ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪٤١‬‬
‫آﻗﺎ اﻳﻨﻬﺎ آﻣﺪﻧﺪ ﻣﺪرﺳﻪ‪ ،‬ﺗﻈﺎﻫﺮات راه اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ ﻛﻪ‪ :‬ﻣﻌﻠﻢ ﻣﺎ‪ ،‬ﺷﻔﻖ‪ ،‬اﻋﺪام‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ ﮔﺰارش دادﻧﺪ و ﻣﺎ را ﺗﻮي ﺧﺮم آﺑﺎد ﻣﻤﻨﻮع اﻟﺘﺪرﻳﺲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ‪،‬‬
‫ﻣﻦ ﻓﻘﻂ اﻣﺘﺤﺎن اول را از اﻳﻨﻬﺎ ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬آن ﻫﻢ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ؟ ﻟﻴﺴﺖ ﻧﻤﺮات را‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻢ ﺟﻠﻮم‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﻤﺮهﻫﺎي ‪ 20‬و ‪ 19‬و ‪ 18‬دادم‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮ ﻣﺪرﺳﻪ‬
‫ﺻﺪام ﻛﺮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﭼﻪ وﺿﻌﻴﻪ؟ ﮔﻔﺘﻢ آﺧﻪ ﻛﺴﻲ ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت دﻳﻨﻲ ﺗﺠﺪﻳﺪ‬
‫ﻣﻲﺷﻪ؟‬
‫ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬ﻣﺎ را ﻛﺮدﻧﺪ ﻣﺴﺌﻮل ﻛﺎرﻫﺎي دﻓﺘﺮي‪ .‬ﻳﻜﻲ دو ﻣﺎه ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﻣﻦ‬
‫دﻳﺪم اﺻﻼً ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ‪ .‬رﻓﺘﻢ ﺳﺮاغ ﻣﻌﺎون آﻣﻮزش و ﭘﺮورش‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺮدﻳﻜﻪ‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﻣﺪرﺳﻪ‪ ،‬دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻪ دﻗﻴﻘﻪ ﻣﻲآﻣﺪ ﻛﻪ آﻗﺎ‪ ،‬ﭼﺎي ﺧﻮردن‬
‫ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﭘﻮل ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﻴﻨﻮ ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻦ‪ ،‬ﻧﻤﻲداﻧﻢ‪ ،‬وﻗﺖ ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﻴﻨﻮ‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻦ‪ .‬ﻣﺮدﻳﻜﺔ ﻣﺰﺧﺮف! ﻓﻜﺮش را ﺑﻜﻦ‪ ،‬ﻓﻜﺮش را ﺑﻜﻦ‪ ،‬ﺗﺎ ﺳﺎﻋﺖ دو ﺑﻌﺪ‬
‫از ﻇﻬﺮ‪ ،‬ﻧﻪ ﻳﻚ اﺳﺘﻜﺎن ﭼﺎي داﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻧﻪ ﭼﻴﺰي‪ .‬ﻣﺎ ﻫﻢ ﻫﻲ دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻪ دﻗﻴﻘﻪ‬
‫ﻣﻲزدﻳﻢ ﺑﻴﺮون ﻛﻪ ﻳﻚ ﭼﺎي ﺑﺨﻮرﻳﻢ‪ ،‬ﻳﻚ ﺳﻴﮕﺎري ﺑﻜﺸﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻫﻢ ﻫﻲ‬
‫ﻣﻲآﻣﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻓﻼﻧﻲ ﻛﺠﺎﺳﺖ؟ ﺑﻌﺪ ﻫﻢ ﻫﻲ ﻳﻘﺔ ﻣﺎ را ﻣﻲﭼﺴﺒﻴﺪ ﻛﻪ ﺗﻮ ﺳﺎﻋﺖ‬
‫اداري ﻫﻲ ﻛﺠﺎ ﻣﻲروي؟ ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻲرم دﺳﺘﺸﻮﻳﻲ‪ ،‬ﻣﻲرم ﺣﻴﺎط‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ دﻳﺪم ﻧﺨﻴﺮ اﻳﻦ ﺟﻮري ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺎﻳﺪ از اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺮوم‪ .‬دﻳﺪم اﻳﻦ ﻳﺎرو‬
‫ﻳﻚ ﭘﻮﺷﺶ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﻛﺮده ﺗﻨﺶ و ﻫﻲ دارد واﺳﻪ ﻣﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬رﻓﺘﻴﻢ ﺳﺮاغ ﻣﻌﺎون آﻣﻮزش ﭘﺮورش‪ ،‬ﺑﺎﻫﺎش ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‬
‫ﻣﻦ ﻧﻤﻲﺗﻮﻧﻢ ﻛﺎر دﻓﺘﺮي ﻛﻨﻢ و از اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺧﻴﻠﻲ ﺧُﺐ‪ ،‬ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﻤﺖ‬
‫ﻳﻪ ﻣﺪرﺳﺔ دﻳﮕﻪ‪ ،‬ﺑﺮو ﺳﺮ ﻛﻼس‪ ،‬وﻟﻲ ﭼﺮت و ﭘﺮت ﻧﮕﻮ‪ ،‬درﺳﺘﻮ ﺑﺪه‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‬
‫ﺑﺎﺷﻪ‪.‬‬
‫‪٤٢‬‬
‫رﻓﺘﻢ ﺗﻮ ﻳﻚ ﻣﺪرﺳﻪ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺗﻮي ﻫﻤﺎن ﺧﺮم آﺑﺎد‪ ،‬وﻟﻲ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺳﻌﻲ‬
‫ﻣﻲﻛﺮدم ﺑﺎ ﻣﻌﻠﻤﻬﺎي دﻳﮕﺮ ﻳﻚ ﻓﺮﻗﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺑﻌﻀﻲ وﻗﺘﻬﺎ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ‬
‫ﻣﻲآﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﮔﺮوﻫﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﺑﺮاي ﺑﭽﻪ ﻫﺎ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲ دادم‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ‬
‫ﻳﻚ ﻛﻤﻲ دﺳﺘﻢ ﺑﺎزﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺮﻛﻼس ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ﮔﺎﻫﻲ ﺧﻼﺻﻪ داﺳﺘﺎﻧﻲ را‬
‫ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﻣﻲﮔﻔﺘﻢ‪ .‬ﻳﻜﻲ دوﺗﺎ از ﺑﭽﻪﻫﺎ داﺳﺘﺎن ﻣﻲﻧﻮﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲآورﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪم‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺧﻮدم ﭼﻨﺪان ﭼﻴﺰي ﺑﺎرم ﻧﺒﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﺮدم ﻛﻼس‬
‫از آن ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻨﺠﻤﺪش ﺑﻴﺮون ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﺮدم آن ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ را ﻛﻪ ﺧﻮدم‬
‫راﺟﻊ ﺑﻪ ﺗﻴﭗ ﺳﺎزي و ﺷﺨﺼﻴ‪‬ﺖ ﺳﺎزي در داﺳﺘﺎن ﻳﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪام‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻳﺎد‬
‫ﺑﺪﻫﻢ‪.‬‬
‫اﻳﻨﺠﺎ در ﻣﺠﻤﻮع‪ ،‬ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮدم‪ .‬اﻣﺎ دورة ﺧﻴﻠﻲ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ رﺋﻴﺲ‬
‫آﻣﻮزش ﭘﺮورش آﻧﺠﺎ ﻋﻮض ﺷﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺎدر ﻗﺤﺒﻪاي آﻣﺪ‪ ،‬زد ﻫﺮ ﭼﻲ ﻏﻴﺮ‬
‫ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺑﻮد ﺑﻴﺮون ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬رژﻳﻢ ﺑﺎ اﺧﺮاج ﻣﺎ‪ ،‬در واﻗﻊ ﻣﺎ را آزاد ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻴﺎم ﺧﺮم آﺑﺎد‪ ،‬ﺗﺸﻜﻴﻼت ﭘﻴﻜﺎر ﻫﻤﺪان راه اﻓﺘﺎده ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ‬
‫ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﺮدم‪ .‬ﮔﺎﻫﮕﺎﻫﻲ ﺷﻌﺎر ﻣﻲﻧﻮﺷﺘﻢ‪ ،‬اﻋﻼﻣﻴﻪ ﻣﻲﻧﻮﺷﺘﻢ‪ .‬وﻟﻲ در‬
‫واﻗﻊ ﭼﻨﺪان ﻛﺎري ﻧﺒﻮد ﻛﻪ آدم ﺑﻜﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻳﻚ روزﻧﺎﻣﻪ ﻓﺮوش داﺷﺘﻴﻢ ﻛﻪ در‬
‫ﺳﻄﺢ ﺷﻬﺮ ﭘﻴﻜﺎر ﻣﻲﻓﺮوﺧﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻨﺪه ﺧﺪا ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻲ ﻫﻢ ﺣﺒﺲ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در‬
‫واﻗﻊ ﻣﻲﺷﻮد ﮔﻔﺖ ﭼﻬﺎر ﭘﻨﺞ ﺗﺎ ﺑﭽﺔ اﺻﻠﻲ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬارﻫﺎش ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﺳﻪﺗﺎﺷﺎن را اﻋﺪام ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻌﻴﺪ دادﺧﻮاه ﺑﻮد‪،‬‬

‫ﺣﺴﻴﻦ ﺟﻤﺸﻴﺪي‪ ،‬داﻧﺸﺠﻮي رﺷﺘﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺣﻤﻴﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎز داﻧﺸﺠﻮ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﻌﻠﻢ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪٤٣‬‬

‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺎ اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻄﺮح ﻛﺮدم ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮام ﺑﺮم ﺧﺮم آﺑﺎد ﻛﺎر ﻛﻨﻢ‪ .‬و ﺣﺎﻻ‬
‫ﻛﻪ از ﻛﺎر اﺧﺮاﺟﻢ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻴﻠﻲ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﻮدم‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ دﻳﮕﺮ آزاد ﺷﺪم‪،‬‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻢ ﺣﺮﻓﻪاي ﻛﺎر ﻛﻨﻢ و ﻫﻤﺔ وﻗﺘﻢ را ﺑﮕﺬارم روي ﻛﺎر ﺳﻴﺎﺳﻲ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ آﻣﺪم ﺧﺮم آﺑﺎد‪ ،‬ﭼﻮن ﭘﻴﻜﺎر ﻳﻚ ﺟﺮﻳﺎن ﻧﻮﻇﻬﻮر ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎﻧﻲ ﺑﻪ اﺳﻢ‬
‫»رزﻣﻨﺪﮔﺎن رﻫﺎﺋﻲ ﻃﺒﻘﺔ ﻛﺎرﮔﺮ« ﺗﻮ ﺧﺮم آﺑﺎد ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ‬
‫آﻣﺪم ﺑﺎ اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن‪ .‬ﻛﺎر ﺧﺎﺻﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ .‬ﻧﺸﺮﻳﻪ را ﺧﻮدﺷﺎن ﭘﺨﺶ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻋﻼﻣﻴﻪﻫﺎ را ﻫﻢ ﺧﻮدﺷﺎن ﭘﺨﺶ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﮔﺎﻫﻲ در ﻣﻮﺿﻊﮔﻴﺮﻳﻬﺎ‬
‫ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﺮدم‪.‬‬
‫ﺑﻴﻦ اﻳﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ 58‬ﺗﺎ ‪ ،60‬ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻢ ﻛﺎري اﻧﺠﺎم ﺑﺪﻫﻢ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ اﻧﺪوه ﻣﻦ‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ از اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺎري اﻧﺠﺎم ﻧﺪادهام‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ درﺳﺖﺗﺮش اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻫﻴﭻ ﻛﺪام از ﺑﭽﻪﻫﺎي ﭼﭗ ﻓﺮﺻﺖ ﻧﻜﺮدﻧﺪ ﻛﺎري اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺸﻮد ﺑﻬﺶ‬
‫ﮔﻔﺖ ﻛﺎر‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً ﻳﻚ ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﭘﻴﺶ ﻣﻲآﻣﺪ ﻛﻪ آدم ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺎ ﺳﺎزﻣﺎن در ﻣﻴﺎن‬
‫ﺑﮕﺬارد‪ ،‬ﻣﺸﻮرﺗﻲ ﺑﻜﻨﺪ‪ ،‬راه ﺣﻠﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲﻧﻮﺷﺘﻲ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﮕﺮ ﺟﻮاب‬
‫ﻣﻲآﻣﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺮوﻳﺪ ﺗﻮ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ .‬ﺧُﺐ‪ ،‬ﺧﻴﻠﻲﻫﺎ ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻪ‬
‫اﺧﺮاج ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻛﺎر ﺑﻠﺪ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ذﻫﻨﻴﺘﻬﺎ ﻫﻢ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻧﺪﻳﺪه‪ ،‬ﻧﺎﺷﻲ‪ .‬ﻃﺮف‬
‫ﻣﻲرﻓﺖ‪ ،‬رﺳﻴﺪه و ﻧﺮﺳﻴﺪه‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ را ﺑﻪ اﻋﺘﺼﺎب ﺑﮕﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺧُﺐ‪،‬‬
‫ﻓﻮرا ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻲدادﻧﺪ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ اﺳﺖ‪ ،‬اﺧﺮاﺟﺶ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻫﻢ رﻓﺘﻢ ﺳﺮ ﻛﻼس‪ .‬ﻫﻤﺎن ﻫﻔﺘﺔ اول و دوم ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ ﻫﻤﺔ ﻣﺤﺼﻠﻬﺎ‬
‫ﺑﺸﻮﻧﺪ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻛﻪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺤﺼﻞ ﻛﺘﺎب دادم‪ ،‬ﺑﺮاي‬
‫‪٤٤‬‬
‫ﻳﻜﻲﺷﺎن ﻛﻪ وﺿﻌﺶ ﺑﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﻚ ﺟﻔﺖ ﻛﻔﺶ ﺧﺮﻳﺪم‪ ،‬ﺧُﺐ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ ﺗﻮ ﭼﺸﻢ‬
‫ﻣﻲزد‪ .‬ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ اﺧﺮاﺟﻢ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ در ﻣﺠﻤﻮع ﭘﻴﻜﺎر را ﻗﺒﻮل داﺷﺘﻢ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻨﻜﻪ ﺷﻮروي ﺳﻮﺳﻴﺎل‬
‫اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﻣﻦ روﺷﻦ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺤﺚ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ‬
‫ﻳﻚ ﭼﻴﺰي دﺳﺘﻢ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺑﺎ ﺗﻮدهاﻳﻪ ﻛﻪ ﺑﺤﺚ ﻣﻲﻛﺮدم‪ ،‬درﺳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫رﻫﺒﺮاﻧﺶ ﺟﺎﻛﺶ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﻲدﻳﺪم ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﺣﺰﺑﺶ را ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﺪ‪ .‬ﺑﻬﺶ‬
‫ﺧﻮراك ﻣﻲدادﻧﺪ‪ ،‬آﻣﺎدهاش ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﻦ ﭼﻲ؟ ﺑﻪ ﻣﻦ ﭼﻴﺰي ﻧﻤﻲدادﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻢ از ﺧﻄﻢ دﻓﺎع ﻛﻨﻢ‪ .‬ﺧﻮد رﻫﺒﺮي ﭘﻴﻜﺎر ﻫﻢ ﭼﻴﺰي ﻧﺪاﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻴﺰي را ﻛﻪ ﻣﻲﭘﺮﺳﻴﺪي‪ ،‬ﻫﻲ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ روﺷﻦ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻛﻲ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ روﺷﻦ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪا ﻣﻲداﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻬﻢ ﺑﺮاي ﻣﻦ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻳﻚ ﺗﺸﻜﻴﻼت اﻧﻘﻼﺑﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﻧﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ و ﺑﺎ ﺧﻤﻴﻨﻲ ﺳﺮﺳﺎزش ﻧﺪارد‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم‬
‫ﻋﻴﺐ و ﻧﻘﺼﻬﺎش‪ ،‬ﭼﭗ و راﺳﺖ زدﻧﻬﺎش‪ ،‬ﻗﺒﻮﻟﺶ داﺷﺘﻢ‪.‬‬
‫‪٤٥‬‬

‫ر‪‬ﻣﺎدﻳﻪ ﻋﻴﻦ ﻳﻚ زﻧﺪان ﮔ‪‬ﻠﻲ ﺑﺰرگ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻴﺴﺖ و ﭘﻨﺞ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ‬
‫ﺗﻮش زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻔﺘﺎد ﻫﺸﺘﺎدﺗﺎ ﭘﻨﺎﻫﻨﺪه آﻧﺠﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﮔﺎوﻫﺎﻳﻲ ﻣﺜﻞ‬
‫ﻣﺎ ﻛﻢ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮود ﺑﻪ ﻋﺮاق ﭘﻨﺎﻫﻨﺪه ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﺮدﻫﺎ ﻛﻮﻣﻠﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫دور اﻳﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪ‪ ،‬ﺳﻴﻢ ﺧﺎردار داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺎ را ﺑﺮدﻧﺪ ﺗﻮ ﻳﻚ اﺗﺎﻗﻲ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‬
‫اﺳﻤﺖ ﭼﻴﻪ؟ اﻳﻦ ﻋﺮﺑﻬﺎ ﻛﻪ ﻓﺎﻣﻴﻠﻲ ﻧﺪارﻧﺪ ﻣﺜﻼً ﻳﺎرو اﺑﻮاﻟﻤﺤﻤﺪ اﺑﻦ اﻟﻤﻬﺪي‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻣﻦ اﺳﻢ ﭘﺪر ﺑﺰرﮔﻢ را ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻢ‪ .‬ﻳﺎرو ﻫﻢ ﻫﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺟﺪت‬
‫ﻛﻴﻪ؟ آﺧﺮش ﮔﻔﺘﻢ ﻋﻠﻲ اﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻲ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ ﻛﺎﻏﺬي اﻣﻀﺎء ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﻫﺸﺘﺎد‬
‫دﻳﻨﺎر ﭘﻮل دادﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﻮل را ﺻﻠﻴﺐ ﺳﺮخ ﻣﻲداد‪ .‬ﻳﻚ ﭼﺎدر دادﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻪ ﺗﺎ ﭘﺘﻮ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺮﻳﻦ ﺑﺮاي ﺧﻮدﺗﻮن ﭼﺎدر ﺑﺰﻧﻴﻦ‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ اﻳﻦ ﭼﻪ ﺑﻼﻳﻲ ﺑﻮد ﺳﺮﻣﺎن آﻣﺪ؟‬
‫ﺣﺎﻻ اﻳﻨﺠﺎ ﭼﻜﺎر ﻛﻨﻴﻢ؟ ﭼﺎدر را زدﻳﻢ زﻳﺮ ﺑﻐﻠﻤﺎن‪ ،‬راه اﻓﺘﺎدﻳﻢ‪ .‬داﺷﺘﻴﻢ‬
‫ﻣﻲآﻣﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻫﻤﺸﻬﺮﻳﻬﺎم را دﻳﺪم‪ .‬ﮔﻔﺖ اﻻغ‪ ،‬ﺗﻮ ﭼﺮا اوﻣﺪي اﻳﻨﺠﺎ؟‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﺟﺎﺋﻴﻪ ﻛﻪ آدم راه ﻧﺠﺎﺗﻲ ﻧﺪاره‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ رو ﺑﻬﺶ ﻣﻲﮔﻦ ر‪‬ﻣﺎدﻳﻪ‪.‬‬
‫‪٤٦‬‬
‫ﻫﻤﺸﻬﺮﻳﻢ ﻳﻚ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮﻳﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﺸﺘﺎد دﻳﻨﺎر‪ .‬ﻣﺜﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻮ ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪاي از‬
‫آﻟﻤﺎن‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪاي ﺑﺨﺮي ‪ 80‬ﻣﺎرك‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬ﻣﺎ را ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﺎ اﻳﻦ ﭼﺎدر و ﭘﺘﻮﻫﺎ‬
‫ﺑﺮد ﺧﺎﻧﻪاش‪ .‬ﺳﻲ ﭼﻬﻞ دﻳﻨﺎر دادﻳﻢ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ را ﺷﺮﻳﻚ ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﻛﻪ ﻧﺒﻮد‪،‬‬
‫ﻳﻚ ﻣﺸﺖ ﮔﻞ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ روي ﻫﻢ‪ ،‬و اﺳﻤﺶ را ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪﺗﺎ ﻫﻢ ﻋﺸﺎﻳﺮ ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﻋﺮاق‪ ،‬ﻗﺼﺮﺷﻴﺮﻳﻦ را ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬آﻧﻬﺎ را آورده ﺑﻮد اﻳﻨﺠﺎ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﺗﻮي ﻗﺼﺮﺷﻴﺮﻳﻦ ﺑﺮق ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻨﺠﺎ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﺠﺎ ﭼﻴﺰي ﺑﻪ اﺳﻢ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﻧﺪﻳﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻨﺠﺎ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ‪،‬‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﺧﺪاﻳﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬زن ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﭽﻪ ﭘﺲ ﻣﻲاﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﺑﺮاﺷﺎن ﺟﺎ اﻓﺘﺎده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻲرﻓﺘﻲ از ﻣﺴﺆﻻن آﻧﺠﺎ ﻛﺎرت ﻋﺪم ﺗﻌﺮض‬
‫ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻲ‪.‬‬
‫آﻧﺠﺎ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﻮد‪ :‬ﺑﺰازي‪ ،‬ﺑﻘﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻛﻔﺎﺷﻲ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ‪ .‬ﻳﻚ ﺷﻬﺮ ﻛﺎﻣﻞ ﮔﻠﻲ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺣﺎﻻ ﺧﻮب اﺳﺖ ﻋﺮق ﭘﻴﺪا ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اول ﻣﺎه ﻛﻪ ﭘﻮل ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫وﻳﺴﻜﻲ ﺷﺮوع ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﻲرﻓﺘﻴﻢ ﺳﺮاغ ﻋﺮق زﻫﻼوي و آﺑﺠﻮ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ‬
‫ﺧﻮدﻣﺎن را ﺧﻔﻪ ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬دﻳﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻧﻨﻪ ﺑﺎﺑﺎﻫﻪ ﺧﺒﺮ دارﻧﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻬﻢ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫زده ﺑﻮدﻳﻢ ﺑﻪ ﺳﻴﻢ آﺧﺮ‪ .‬ﻧﻪ زﺑﺎن ﺑﻠﺪ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﻧﻪ ﭼﻴﺰي‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﺸﻬﺮﻳﻢ ﮔﻔﺘﻢ ﻛﺴﻲ‬
‫ﺗﺎ ﺣﺎﻻ از اﻳﻨﺠﺎ ﻓﺮار ﻛﺮده؟ ﮔﻔﺖ ﻧﻪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ راه ﻓﺮار ﭼﻪ ﺟﻮرﻳﻪ؟ ﮔﻔﺖ‬
‫ﻧﻤﻲدوﻧﻢ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻲ‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮي ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬‬
‫ﻳﻜﻲ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮي ﻋﺮاق‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻦ ﻳﻜﻲ اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻤﻲﻣﻮﻧﻢ‪ .‬ﻳﻜﻲ دو‬
‫ﻣﺎﻫﻲ ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮوم ﺗُﺮﻛﻴﻪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﻛﻪ ﻫﻤﺮاﻫﻢ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮔﻔﺘﻢ‬
‫ﺑﻴﺎﻳﻴﻦ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮﻳﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺎ ﻣﻲﻣﻮﻧﻴﻢ ﺗﺎ ﺻﻠﻴﺐ ﺳﺮخ ﺑﺒﺮهﻣﻮن‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻻن‬
‫‪٤٧‬‬
‫ﺻﻠﻴﺐ ﺳﺮخ ﻫﻢ ﮔﺎﻫﻲ ﻣﻲآﻣﺪﻧﺪ ﺳﺮي ﻣﻲزدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﺎ ﻛﺎري ﻧﻤﻲﺗﻮﻧﻴﻢ‬
‫ﺑﻜﻨﻴﻢ‪ .‬آدﻣﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﭼﻬﺎر ﺳﺎل آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ ﻳﻜﻲ اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻫﻔﺘﻪاي ﻳﻚ ﺑﺎر ﺑﺮگ ﻋﺪم ﺗﻌﺮض ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻲرﻓﺘﻴﻢ ﺳﻴﻨﻤﺎ‪ .‬ﭼﻪ‬
‫ﺳﻴﻨﻤﺎﻳﻲ؟ ﻳﻚ دﻳﻨﺎر دو دﻳﻨﺎر ﻣﻲدادﻳﻢ‪ ،‬از اﻳﻦ ﻓﻴﻠﻤﻬﺎي اﻟﻜﻲ ﻋﺮﺑﻲ ﻣﻲدﻳﺪﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﻛﻪ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﻠﺪ ﻧﺒﻮدﻳﻢ‪ ،‬اﺻﻼً ﻧﻤﻲﻓﻬﻤﻴﺪﻳﻢ داﺳﺘﺎن ﻓﻴﻠﻢ ﭼﻲ ﺑﻪ ﭼﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﻴﻠﻢ ﺧﺎرﺟﻲ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻲدﻳﺪي ﺷﺶ ﺗﺎ زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ دارد‪ .‬ﻣﺜﻼً از ﻫﻨﮓ ﻛﻨﻚ‬
‫آﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﻚ زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ داﺷﺖ‪ ،‬ﻳﻚ زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻲ‪ .‬در واﻗﻊ‬
‫ﻓﻘﻂ زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ﻣﻲدﻳﺪي‪ .‬ﻳﻚ ﺑﺎر ﻳﻚ ﻓﻴﻠﻢ ﻛﺎراﺗﻪاي ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ دﻳﺪم ﻣﺎ ﺗﻮ‬
‫ﺳﻴﻨﻤﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪاﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﭘﺮﻧﺪه دارد ﭘﺮ ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﭼﻪ ﺟﻮري ﻣﻲﺷﻮد؟ ﺑﻌﺪ‪،‬‬
‫دﻳﺪم اﻳﻦ ﺳﻴﻨﻤﺎ ﺧﻔﺎش دارد‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬از ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﻣﻲﭘﺮﺳﻴﺪﻳﻢ ﭼﻄﻮري ﺑﺎﻳﺪ از اﻳﻦ ﺧﺮاب ﺷﺪه ﻓﺮار‬
‫ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬راه و ﭼﺎﻫﻲ ﺑﻠﺪ ﻧﺒﻮد‪ .‬دوﺗﺎ از ﺑﭽﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺟﺎﻟﺐ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻴﺮازي ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ‬
‫ﻳﻚ ﻣﺪت زﻧﺪان ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از آن ﺑﭽﻪﻫﺎي ﺑﻲ ﺷﻴﻠﻪ ﭘﻴﻠﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻫﻞ ﺑﺮك دﻧﺲ و‬
‫اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻤﭗ ر‪‬ﻣﺎدﻳﻪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺷﺎن اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻓﺮار‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﻃﻮري رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ‪ .‬ﭘﺴﺘﻬﺎي ﺑﺎزرﺳﻲ را ﺷﺎﻧﺴﻲ رد‬
‫ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻣﻲرﻓﺘﻪاﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺗﻮي ﺷﻬﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫ﭼﻬﺎرﺗﻪ‪ -‬ﺷﻬﺮي ﭘﻨﺠﺎه ﻫﺰار ﻧﻔﺮي ﺑﻮد و ﺻﺪام‪ ،‬ﺑﻌﺪﻫﺎ از ﺑﻴﻨﺶ ﺑﺮد‪ -‬ﺟﺎﺷﻬﺎ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪﺷﺎن‪ ،‬ﺳﻪ ﻣﺎه زﻧﺪاﻧﻲ ﺑﻬﺸﺎن داده ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻌﺪ ﺑﺮﺷﺎن ﮔﺮداﻧﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ر‪‬ﻣﺎدﻳﻪ‪.‬‬
‫اﻳﻨﻬﺎ دوﻣﺎﻫﺶ را ﺳﺮﭼﺎﻟﺔ ﺗﻮاﻟﺖ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﺑﺨﺘﻬﺎ ﺑﻌﺪ از ﺳﻪ‬
‫ﻣﺎه آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬آش و ﻻش‪ ،‬درب و داﻏﻮن‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺣﺎﻻ اﻳﻦ ﮔﺎراژ ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ‬
‫‪٤٨‬‬
‫ﻛﺠﺎﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻓﻼﻧﺠﺎ‪ .‬ﻓﻜﺮ ﻛﺮدم در ﻫﺮ ﺻﻮرت اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪن ﻓﺎﻳﺪه اي‬
‫ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻳﻚ ﺟﻮري از اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺮوم‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ و در ﺑﺪري ﺧﻮدﻣﺎن ﻳﻚ ﻃﺮف‪ ،‬اﻳﻦ ﮔﺮوﻫﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻫﻢ‬
‫وﻟﻤﺎن ﻧﻤﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﺎرو ﺣﺰب دﻣﻜﺮاﺗﻲ آﻣﺪه ﺑﻮد ﺣﺰﺑﻴﻤﺎن ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻳﺎرو ﻣﺎل‬
‫رﻧﺠﺒﺮان ﺑﻮد‪ ،‬آﻣﺪه ﺑﻮد ﺳﺮاﻏﻤﺎن‪ .‬ﭼﺮﻳﻜﻬﺎي اﺷﺮﻓﻲ ﻫﻢ ﻣﻲآﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ‬
‫ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻧﺸﺴﺘﻢ ﻓﻜﺮ ﻛﺮدم‪ .‬ﺳﺮ ﻣﺎه‪ ،‬ﻫﺸﺘﺎد دﻳﻨﺎر ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻴﺴﺖ دﻳﻨﺎر ﻫﻢ داﺷﺘﻢ‪،‬‬
‫ﺷﺪ ﺻﺪ دﻳﻨﺎر‪ .‬ﻟﺒﺎﺳﻬﺎم را ﭘﻮﺷﻴﺪم‪ .‬از روي اﺣﺘﻴﺎط‪ ،‬دوﺗﺎ ﻛﺎﭘﺸﻦ روي ﻫﻢ‬
‫ﭘﻮﺷﻴﺪم و دوﺗﺎ ﺷﻠﻮار‪ .‬ﻳﻚ ﺷﻨﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﻫﻢ داﺷﺘﻢ‪ ،‬ﮔﺬاﺷﺘﻢ ﺗﻮ ﺟﻴﺒﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‬
‫ﻣﻲروم‪.‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﺎدا ﺑﺎد‪.‬‬
‫ﺑﻴﺮون آﻣﺪن از اردوﮔﺎه‪ ،‬ﺳﺨﺖﺗﺮ از اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮوي ﺷﻬﺮ‪ .‬ﺳﺎﻋﺖ ﭘﻨﺞ‬
‫ﺻﺒﺢ زدم ﺑﻴﺮون‪ .‬ﺳﻮار ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺷﺪم‪ ،‬رﻓﺘﻢ ر‪‬ﻣﺎدﻳﻪ‪ .‬ﻳﻚ اﺗﻮﺑﻮﺳﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﺮدم ﻛﻪ‬
‫از داﺧﻞ ﺷﻬﺮ ر‪‬ﻣﺎدﻳﻪ رد ﻧﻤﻲﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺷﻬﺮ را دور ﻣﻲزد و دﻳﮕﺮ ﭘﺴﺖ‬
‫ﺑﺎزرﺳﻲ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻋﺮاق ﻫﻢ ورودي و ﻫﻢ ﺧﺮوﺟﻴﺶ‪،‬‬
‫ﭘﺴﺖ ﺑﺎزرﺳﻲ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ارودﮔﺎه اﺳﺮاي اﻳﺮاﻧﻲ ﻫﻢ ﺗﻮ ر‪‬ﻣﺎدﻳﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺨﺖ ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻮر‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﺳﻪ ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬رﺳﻴﺪم ﺑﻐﺪاد‪ .‬ﺟﺎﻳﻲ را ﺑﻠﺪ ﻧﺒﻮدم‪.‬‬
‫ﻣﻲﮔﺸﺘﻢ‪ .‬ﺧﻴﺎﺑﺎن اﺑﻮﻧﻮاس‪ ،‬ﺧﻴﺎﺑﺎن ﻓﻼن‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺗﻮ اﻳﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻫﻲ از ﻣﻦ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻲﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﻠﺪ ﻧﺒﻮدم‪ ،‬ﺧﻮدم را ﺑﻪ ﻧﺸﻨﻴﺪن ﻣﻲزدم‪.‬‬
‫ﻧﻤﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد اﻳﺮاﻧﻲ ﻫﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫ﻫﻮا ﺳﺮد ﻧﺒﻮد‪ .‬وﻟﻲ ﻓﻜﺮ ﻛﺮدم ﺗﻮي ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺳﺮد اﺳﺖ‪ .‬رﻓﺘﻢ ﺗﻮ ﻣﺮﻛﺰ‬
‫ﺷﻬﺮ‪ ،‬دﻳﺪم ﮔﺎراژ ﻫﺴﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻢ ﻛﺪام ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﻲرود ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ‪.‬‬
‫‪٤٩‬‬
‫ﺟﺮأت ﻫﻢ ﻧﻤﻲﻛﺮدم از ﻛﺴﻲ ﺑﭙﺮﺳﻢ‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﺜﻼً ﺗﺎﻛﺴﻲ ﺳﻮار ﺑﺸﻮم ﺑﮕﻮﻳﻢ ﺑﺮو‬
‫ﮔﺎراژ ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ‪ .‬ﭼﻮن ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدم ﻫﻤﺔ ﻋﺮﺑﻬﺎ ﺑﻨﺪة ﺻﺪام ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫آﻗﺎ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﻫﻲ راه ﺑﺮو‪ ،‬راه ﺑﺮو‪ .‬ﺗﺎ ﺳﺎﻋﺖ ﻳﻚ اﻳﻦ ﻃﻮرﻫﺎ راه ﻣﻲرﻓﺘﻢ‪،‬‬
‫ازاﻳﻦ ﺧﻴﺎﺑﺎن ﺑﻪ آن ﺧﻴﺎﺑﺎن‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬آﺧﺮش دل ﺑﻪ درﻳﺎ زدم‪ ،‬از ﻳﻚ راﻧﻨﺪه‬
‫ﭘﺮﺳﻴﺪم ﮔﺎراژ ﻣﻮﺻﻞ؟ ﮔﻔﺘﻢ اﻻن ﻳﺎرو ﺑﻔﻬﻤﺪ ﻳﻚ اﻳﺮاﻧﻲ وﺳﻂ ﺑﻐﺪاد اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻣﻲزﻧﺪ ﺧﻮاﻫﺮ و ﻣﺎدر ﻣﺎ را ﻳﻜﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻮار اﺗﻮﺑﻮس ﺷﺪم ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﻮﺻﻞ‪ .‬ﺳﻪ ﭼﻬﺎر ﺳﺎﻋﺖ ﺗﻮ راه ﺑﻮدم‪ .‬ﭘﻨﺞ‪،‬‬
‫ﭘﻨﺞ و ﻧﻴﻢ رﺳﻴﺪم‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻲرﻓﺘﻢ ﮔﺎراژ زاﺧﻮ‪ .‬اﻳﻦ را ﻫﻢ ﺑﻠﺪ ﻧﺒﻮدم‪ .‬ﺷﻬﺮ‬
‫ﻫﻢ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ دوﺗﺎ ﺧﻴﺎﺑﺎن ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺰرگ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺎ ﺳﺎﻋﺖ ﻳﺎزده ﺷﺐ‪ ،‬در ﺑﺪر ﺗﻮ‬
‫ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ راه ﻣﻲرﻓﺘﻢ‪.‬ﻣﻲﺗﺮﺳﻴﺪم از ﻛﺴﻲ ﺑﭙﺮﺳﻢ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻳﻚ ﻛﺎرت ﺟﻌﻠﻲ دﺳﺘﻨﻮﻳﺲ ﺑﺮاي ﻣﻦ درﺳﺖ ﻛﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫روي آن ﻛﺎرت‪ ،‬اﺳﻤﻢ آﺗﺎﺗﻮرك ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﻐﻠﻢ راﻧﻨﺪﮔﻲ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ را ﺑﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‬
‫ﻧﻮﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﻤﺎره ﻗﻼﺑﻲ ﭘﺎس و ﻏﻴﺮه‪ .‬اﻳﻦ را داده ﺑﻮدم ﺑﺎ ﻋﻜﺲ رﻧﮕﻲ‬
‫ﭘﺮس ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﺎرت ﻫﻮﻳ‪‬ﺖ ﻣﻦ‪ .‬ﻫﺮﺟﺎ ﻛﺎرت ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدادم‪ ،‬راﺣﺖ ﻣﻲﮔﺬﺷﺘﻢ‪ .‬اﺻﻼً ﻛﺴﻲ ﻓﻜﺮ‬
‫ﻧﻤﻲﻛﺮد اﻳﻦ ﺟﻌﻠﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻛﺎرت ﺟﻌﻞ ﻛﺮدن ﺗﻮ ﻋﺮاق ﻛﺎر ﻫﺮ‬
‫ﻛﺴﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺧﺎﻳﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎ ﻳﺎزده‪ ،‬ﻳﺎزده و ﻧﻴﻢ ﻣﻲﮔﺸﺘﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ دﻳﮕﺮ ﺧﺴﺘﻪ و ﻣﺎﻧﺪه ﺷﺪه ﺑﻮدم‪ .‬ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ‪،‬‬
‫ﺑﻲزﺑﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻏﺮﺑﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪاش روي ﺳﺮم ﻫﻮار ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬داﺷﺘﻢ داﻏﻮن ﻣﻲﺷﺪم‪،‬‬
‫رﻓﺘﻢ ﺳﻴﻨﻤﺎ‪ .‬ﻓﻴﻠﻢ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﺒﻴﻨﻢ‪ .‬ﺳﻴﻨﻤﺎش ﻫﻢ ﻳﻚ ﭼﻴﺰ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺧﻔﺎﺷﻬﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻮري ﺗﻮش ﻗﻴﻘﺎج ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮاﻏﻬﺎش را اﺻﻼً ﺧﺎﻣﻮش‬
‫ﻧﻤﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪٥٠‬‬
‫ﺣﺴﺎﺑﻲ ﺧﻮاﺑﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻛﺎرت ﻫﻢ ﺟﺮأت ﻧﻤﻲﻛﺮدم ﺑﺮوم ﻫﺘﻞ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﻳﻚ ﺟﺎﻳﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻢ ﺑﺨﻮاﺑﻢ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻧﮕﻮ دوﺗﺎ ﭘﻠﻴﺲ اﻓﺘﺎدهاﻧﺪ دﻧﺒﺎل ﻣﻦ‪ ،‬و‬
‫ﻣﻦ اﺻﻼً ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﻴﺴﺘﻢ‪ .‬آﻗﺎ‪ ،‬ﻣﻦ ﺗﻮ ﺑﺎزار ﮔﺸﺘﻢ‪ .‬ﻳﻚ ﺟﺎي ﺧﻠﻮﺗﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﺮدم‪،‬‬
‫ﻛﺎرﺗﻨﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﺮدم‪ ،‬ﭘﻬﻦ ﻛﺮدم روي زﻣﻴﻦ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺷﺐ را ﺑﺨﻮاﺑﻢ‪ ،‬ﺻﺒﺢ ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﺷﻮم‪ ،‬راﻫﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻢ ﺑﺮوم زاﺧﻮ‪.‬‬
‫آﻗﺎ‪ ،‬دراز ﻛﺸﻴﺪه و ﻧﻜﺸﻴﺪه‪ ،‬دﻳﺪم ﺻﺪاي ﮔﻠﻨﮕﺪن آﻣﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ .‬اﻻن‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ دو ﻣﺎه زﻧﺪان ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬ﺧُﺐ ﻣﻦ ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل ﻫﻨﻮز ﻛﺎري ﻧﻜﺮده‪،‬‬
‫ﻣﻲاﻓﺘﺎدم زﻧﺪان‪.‬‬
‫ﻣﻦ را ﺑﻠﻨﺪ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮدﻧﺪ ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻲ‪ .‬ﻳﺎرو ﻛﺎرت ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲام را ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺣﺎﻻ‬
‫ﺑﻨﺪه آﺗﺎﺗﻮرك ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬ﺧُﺐ آﻗﺎي آﺗﺎﺗﻮرك ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺗُﺮﻛﻲ ﺑﻠﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﺷﺮوع ﻛﺮد ﺗُﺮﻛﻲ ﺣﺮف زدن‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﮕﺎﻫﺶ ﻛﺮدم‪ .‬ﻋﺮﺑﻲ ﺣﺮف زد‪ ،‬ﻧﮕﺎﻫﺶ‬
‫ﻛﺮدم‪ .‬ﺣﺎﻻ از ﺗﺮس اﺻﻼً ﻳﺎدم رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻢ ﺑﻔﻬﻤﻲ ﻧﻔﻬﻤﻲ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‬
‫ﺣﺮف ﺑﺰﻧﻢ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻳﺎرو اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺣﺮف زد‪ ،‬ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ دﺳﺖ و ﭘﺎ‬
‫ﺷﻜﺴﺘﻪ ﻳﻚ ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﺑﮕﻮﻳﻢ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺎ اﻳﻦ ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﻛﺎرت ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻦ ﻣﺸﻜﻠﻲ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺖ ﭼﺮا‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻲ ﺗﻮ ﺧﻴﺎﺑﻮن ﺑﺨﻮاﺑﻲ؟ ﺗﻮ ﺧﻴﺎﺑﻮن ﺧﻮاﺑﻴﺪن ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻓﻨﺪق ﭘﻴﺪا‬
‫ﻧﻜﺮدمـ ﺑﻪ ﻫﺘﻞ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﺧﻨﺪق ﻳﺎ ﻓﻨﺪقـ ﻣﺎﺷﻴﻨﻢ ﺧﺮاب ﺷﺪ ﮔﺬاﺷﺘﻢ ﺗﻮي‬
‫ﺷﻬﺮ ﻣﺤﻤﻮدي‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻫﻲ ﮔﺸﺘﻢ‪ ،‬ﻓﻨﺪق ﭘﻴﺪا ﻧﻜﺮدم‪ .‬ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪم‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ ﻳﻚ‬
‫ﮔﻮﺷﻪاي ﺑﺨﻮاﺑﻢ ﺗﺎ ﺻﺒﺢ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻧﺲ آوردم ﻛﻪ زﻳﺎد ﭘﺎﭘﻲام ﻧﺸﺪ‪ .‬ﻣﺎ را داد دﺳﺖ ﭘﺎﺳﺒﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﻣﺎ را‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ ﻣﺴﺎﻓﺮﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬دﻓﺘﺮ داره ﻳﻚ آﺗﺎﺗﻮرك ﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻦ ﻫﻢ اﻣﻀﺎء ﻛﺮدم‪ .‬ﭘﻮل‬
‫دادم‪ ،‬رﻓﺘﻢ ﺗﻮي اﺗﺎق و دراز ﻛﺸﻴﺪم روي ﺗﺨﺖ ﻛﻪ ﺑﻮي ﺷﺎش و ﻋﺮق ﻣﻲداد‪.‬‬
‫‪٥١‬‬
‫وﻟﻲ آن ﻗﺪر ﺧﺴﺘﻪ ﺑﻮدم و آن ﻗﺪر از ﺷﺎﻧﺴﻲ ﻛﻪ آورده ﺑﻮدم ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﻮدم‬
‫ﻛﻪ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﺗﺨﺖ ﺧﻮاﺑﻴﺪم‪.‬‬
‫ﻓﺮداش ﻓﻜﺮ ﻛﺮدم اﻣﺮوز ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺮ ﺟﻮري ﺷﺪه از ﺷﻬﺮ ﺧﺎرج ﺑﺸﻮم‪ .‬دوﺑﺎره‬
‫راه اﻓﺘﺎدم‪ ،‬از اﻳﻦ ﻃﺮف ﺑﻪ آن ﻃﺮف‪ .‬ﺑﺪي ﻗﻀﻴﻪ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻲﺗﺮﺳﻴﺪم از‬
‫ﻛﺴﻲ ﺳﺆال ﻛﻨﻢ و ﺑﻔﻬﻤﺪ اﻳﺮاﻧﻲ ﻫﺴﺘﻢ و ﻛﺎر دﺳﺘﻢ ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪش ﻫﻢ درﺳﺖ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﻧﻔﻬﻤﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﺎرت ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻦ ﺟﻌﻠﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﻮدم‬
‫ﻫﻤﻪاش ﻣﻲﺗﺮﺳﻴﺪم ﮔﻨﺪش درﺑﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺴﺌﻠﺔ ﻓﺮار ﻛﺮدن از ﻛﻤﭗ آن ﻗﺪر‬
‫ﻣﻬﻢ ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﺟﻌﻞ اﺳﻨﺎد‪.‬‬
‫ﺑﺎز ﺷﺐ ﺷﺪ‪ .‬دﻳﺪم ﭼﺎرهاي ﻧﺪارم و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮوم ﻫﻤﺎن ﻣﺴﺎﻓﺮﺧﺎﻧﺔ دﻳﺸﺒﻲ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﭼﻮن دﻳﺸﺐ آﻧﺠﺎ ﺑﻮدهام ﺷﻚ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫دﻓﺘﺮدار دﻳﺸﺒﻲ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻛﺎرﺗﻢ را ﻧﺸﺎن دادم‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ دﻳﺸﺐ ﻫﻢ اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻮدم‪.‬‬
‫روز ﺑﻌﺪ دل ﺑﻪ درﻳﺎ زدم‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ داﻧﺸﺠﻮ ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ ﺑﺮوم‬
‫ﮔﺎراژ زاﺧﻮ‪ .‬او ﻫﻢ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲاش ﻣﺜﻞ ﺧﻮد ﻣﻦ ﻧﻘﺺ ﻧﺪاﺷﺖ! ﮔﻤﺎﻧﻢ ﮔﻔﺖ ﺑﺎ‬
‫ﻣﻦ ﺑﻴﺎ‪ .‬رﻓﺘﻴﻢ ﻣﻴﻨﻲﺑﻮس ﺳﻮار ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬آﻗﺎ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﻣﻦ ﻧﺸﺴﺘﻪام اﻳﻦ ﻃﺮف‬
‫ﻣﻴﻨﻲﺑﻮس‪ ،‬او ﻫﻢ آن ﻃﺮف‪ ،‬و ﻣﻦ ﻣﻨﺘﻈﺮم او ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻛﺠﺎ ﭘﻴﺎده ﺷﻮم‪ .‬ﻣﻴﻨﻲ‬
‫ﺑﻮس رﻓﺖ رﻓﺖ‪ ،‬ﻣﻦ دﻳﺪم رﺳﻴﺪهاﻳﻢ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺑﻴﺎﺑﺎن ﺑﺮﻫﻮت‪ ،‬ﮔﺎراژ ﻛﺠﺎ ﺑﻮده‪.‬‬
‫ﻧﮕﺎه ﻛﺮدم‪ ،‬دﻳﺪم اﻳﻦ ﭘﺴﺮه اﺻﻼً ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﺻﻼً ﻧﻔﻬﻤﻴﺪم اﻳﻦ ﻻﻣﺬﻫﺐ ﻛﺠﺎ ﭘﻴﺎده‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ راﻧﻨﺪه ﮔﻔﺘﻢ زاﺧﻮ‪ ،‬زاﺧﻮ‪ .‬ﻳﻚ ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﺑﻠﻐﻮر ﻛﺮد ﻛﻪ ﻓﻬﻤﻴﺪم ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻚ‬
‫ﻣﻘﺪار ﺑﺮﮔﺮدم‪ .‬ﭘﻴﺎده ﺷﺪم‪ .‬دو ﺳﻪ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ آﻣﺪم ﺗﺎ ﮔﺎراژ زاﺧﻮ را دﻳﺪم‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‬
‫ﺗﺎ اﻳﻨﺠﺎش درﺳﺖ ﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ اﻳﻨﺠﺎ ﻫﻤﻪ ﻛﺮدي ﺣﺮف ﻣﻲزدﻧﺪ‪ .‬ﺳﻮار ﻣﻴﻨﻲﺑﻮس‬
‫‪٥٢‬‬
‫ﺷﺪم‪ .‬از ﺷﻬﺮ ﻣﻮﺻﻞ آﻣﺪﻳﻢ ﺑﻴﺮون‪ ،‬دم ﭘﺴﺖ ﺑﺎزرﺳﻲ‪ ،‬ﻳﺎرو ﻛﺎرت را ﮔﺮﻓﺖ‬
‫ﻧﮕﺎه ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬ورود ﺑﻪ ﺷﻬﺮ زاﺧﻮ ﺳﺨﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺷﻬﺮ ﻛﺮدﻧﺸﻴﻦ اﺳﺖ و ﻓﻘﻂ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﺎ ﺗُﺮﻛﻴﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ دارد‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻌﺪ از دو ﺳﻪ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﻚ ﭘﻞ‬
‫ﻣﻲرﺳﻴﺪي‪ ،‬ﭘﻞ را ﻛﻪ ﻣﻲﮔﺬراﻧﺪي‪ ،‬ﺗﻮ ﺗُﺮﻛﻴﻪ ﺑﻮدي‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻢ ﻗﻴﺎدة ﻣﻮﻗﺖ ﺗﻮي زاﺧﻮ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻢ ﻣﻨﻄﻘﺔ آزاد‬
‫دارد‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺗﺮس و ﻟﺮز رﺳﻴﺪﻳﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ ﭘﺴﺖ ﺑﺎزرﺳﻲ‪ .‬زاﺧﻮ ﺟﺎي‬
‫ﺧﻄﺮﻧﺎﻛﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﻴﻠﻲ ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﺎرو ﻛﺎرت ﻣﺎ را ﻛﻨﺘﺮل ﻛﺮد و ﭘﺲ داد و ﻣﺸﻜﻠﻲ ﭘﻴﺶ ﻧﻴﺎﻣﺪ‪ .‬ﺗﻮ ﺷﻬﺮ ﭘﻴﺎده‬
‫ﺷﺪم‪ .‬ﺷﺎﻣﻲ ﺧﻮردم‪.‬‬
‫ﺷﻬﺮ ﻛﻮﭼﻜﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻲرﻓﺘﻢ ﻧﺰدﻳﻚ آن ﭘﻞ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖﺳﺎز‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ »ﺟﺴﺮ‬
‫اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺧﻠﻴﻞ«‪ .‬از اﻳﻨﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﻮدم ﺗﺎ ﻣﺮز ﺗُﺮﻛﻴﻪ ‪ 8‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻓﻜﺮ ﻛﺮدم‬
‫ﭘﻴﺎده ﻣﻲروم‪ .‬دادم ﻛﻔﺸﻬﺎم را واﻛﺲ زدﻧﺪ‪ .‬ﺷﻴﻚ ﻛﺮدم‪ .‬ﻳﻚ ﻛﻤﻲ راه آﻣﺪم‪،‬‬
‫دﻳﺪم اوﺿﺎع ﺧﺮاب اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﻪاش ﭘﺎدﮔﺎن ﺑﻮد‪ .‬وﻟﻲ ﻓﻜﺮ ﻛﺮدم ﺣﺎﻻ ﻛﻪ راه‬
‫اﻓﺘﺎدهام‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﺗﻬﺶ ﺑﺮوم‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻛﻤﻲ آﻣﺪم‪ ،‬دﻳﺪم ﺳﻪﺗﺎ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﭘﺎرك ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺳﻪﺗﺎ از اﻳﻦ ﺗﺮﻳﻠﻲﻫﺎي‬
‫ﭼﺎدردار‪ .‬ﺷﻤﺎرهﻫﺎش ﻣﺎل آﻟﻤﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ از اﻳﻦ ﺑﻬﺘﺮ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻲروﻧﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻃﺮف ﺗُﺮﻛﻴﻪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻲ ﺗﻼش ﻛﺮدم ﻛﻪ ﻳﻚ ﺟﻮري آن ﻣﺄﻣﻮري ﻛﻪ آﻧﺠﺎ‬
‫اﻳﺴﺘﺎده ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺮا ﻧﺒﻴﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺪ‪ .‬ﻣﺎﺷﻴﻦ اوﻟﻲ رﻓﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﮕﺎﻫﺶ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﻮد‪ ،‬دوﻣﻲ‬
‫رﻓﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻫﻨﻮز ﻣﺮا ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﺳﻮﻣﻲ ﻫﻢ رﻓﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻣﺎﻧﺪم و ﻣﺄﻣﻮره‪،‬‬
‫رو در روي ﻫﻢ‪ .‬آن ﻫﻢ ﻣﻴﺎن ﺟﺎده‪ .‬ﺧﻴﺎﺑﺎن ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﺑﮕﻮﻳﻢ اﻳﺴﺘﺎدهام‪.‬‬
‫‪٥٣‬‬
‫ﺻﺪام ﻛﺮد‪ .‬ﭼﻴﺰي ﮔﻔﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ اراﺑﻪام ﻣﺎﻧﺪه‪ ،‬ﺧﺮاب ﺷﺪه‪ .‬ﻧﻔﻬﻤﻴﺪم ﭼﻲ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺎري رد ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬راﻧﻨﺪهاش ﺗُﺮك ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺄﻣﻮره ﺻﺪاش‬
‫ﻛﺮد‪ .‬ﺗﺎ آﻣﺪ از او ﺑﭙﺮﺳﺪ اﻳﻦ ﭼﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﭼﺸﻤﻚ زدم‪ ،‬ﻳﺎور ﻓﻬﻤﻴﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ ﻣﻲﺧﻮاد ﺑﺮه ﻓﻼن ﺟﺎ‪ ،‬وﻟﻲ ﺗﺎ ﻣﺄﻣﻮره آﻣﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ اﻳﻦ را ﻫﻢ ﺑﺎ ﺧﻮدت‬
‫ﺑﺒﺮ‪ ،‬ﻳﺎرو ﮔﺎز داد رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ دﻳﮕﺮ آﻣﺪ‪ ،‬ﺗﺮﻳﻠﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺎﺳﺒﺎﻧﻪ ﮔﻔﺖ ﺗﻮ ﻛﻪ ﺗﺎ ﮔﻤﺮك ﻣﻲري‬
‫اﻳﻨﻢ ﺑﺎ ﺧﻮدت ﺑﺒﺮ‪ .‬ﻳﺎرو ﻣﺎ را ﺳﻮار ﻛﺮد‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﻦ ﺧﺮ‪ ،‬رﺳﻴﺪه ﻧﺮﺳﻴﺪه‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ‬
‫ﻣﻦ ﺻﺪ دﻳﻨﺎر دارم‪ ،‬اﻳﻨﻮ ﺑﻬﺖ ﻣﻲدم‪ ،‬ﻣﻨﻮ از ا ﻳﻦ ﭘﻞ رد ﻛﻦ‪ .‬آﻗﺎ ﻫﻨﻮز اﻳﻦ‬
‫ﺣﺮف از دﻫﺎن ﻣﺎ در ﻧﻴﺎﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﮔﻔﺖ ﭘﻴﺎده ﺷﻮ‪ .‬آﻣﺪم ﺑﮕﻮﻳﻢ ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬ﺗﺮا ﺑﻪ‬
‫ﭘﻴﺮ ﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ .‬ﻧﺨﻴﺮ‪ ،‬ﭘﻴﺎدهام ﻛﺮد‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻛﺠﺎ؟ روﺑﻪروي ﻳﻚ ﭘﺎدﮔﺎن‪.‬‬
‫اﻳﺴﺘﺎدم‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ دﻳﮕﺮ آﻣﺪ‪ .‬ﭼﻮن دﻳﺪ ﻗﻴﺎﻓﺔ ﻣﻨﻢ ﺷﺒﻴﻪ ﺗُﺮﻛﻬﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻧﮕﻪ‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﺳﻮارم ﻛﺮد‪ .‬ﭼﻴﺰي ﻫﻢ ﻧﭙﺮﺳﻴﺪ‪ .‬ﻻﺑﺪ ﻓﻜﺮ ﻛﺮد ﻣﻦ ﻫﻢ راﻧﻨﺪهام‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻨﻢ‬
‫آﻧﺠﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻳﺎ از آن ﺷﺎﮔﺮد ﺷﻮﻓﺮﻫﺎ ﻫﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﻨﺪه ﺧﺪا ﻣﺎ را ﺗﺎ ﻛﻤﺮگ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﻤﺮك زﻳﺎد ﺑﺰرگ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪاش ﻫﻢ ﺗﺎ ﭘﻞ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺧﻠﻴﻞ‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﻧﺒﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﭘﻞ از آن ﭘﻠﻬﺎي ﻓﻠﺰي ﺑﻮد‬
‫روي روﺧﺎﻧﺔ ﻣﺮزي‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻮر آن دوروﺑﺮﻫﺎ ﻣﻲﭘﻠﻜﻴﺪم‪ .‬ﻛﻠّﻲ ﻣﺄﻣﻮر آﻧﺠﺎ‬
‫ﺑﻮد و ﮔﻤﺮك ﭘﺮ از ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻮد‪ .‬دﻳﺪم روز روﺷﻦ ﻧﻤﻲﺷﻮد ازاﻳﻦ ﭘﻞ ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﺣﺪود ﺳﻪ ﺑﻮد‪ ،‬و ﻫﻮا ﮔﺮم‪ ،‬و ﻣﻦ ﺧﺎك ﺗُﺮﻛﻴﻪ را ﻫﻢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﺒﻴﻨﻢ‪.‬‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻮري آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪم‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻪ ﻣﺎﻧﺪﻧﻲ! ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻋﺖ و ﻧﻴﻢ‪ ،‬آن ﻫﻢ ﺟﺎﻳﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻣﺪام ﺑﺎ ﻣﺄﻣﻮر ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮي و ﺑﺎﻳﺪ ﻃﻮري رﻓﺘﺎر ﻛﻨﻲ ﻛﻪ اﻧﮕﺎر ﻧﻪ اﻧﮕﺎر‬
‫ﺧﻴﺎل داري ﺷﺎﻫﻜﺎر ﻛﻨﻲ و از اﻳﻨﺠﺎ ﺟﻴﻢ ﺑﺸﻮي‪.‬‬
‫‪٥٤‬‬
‫ﺟﺎﻳﻲ اﻳﺴﺘﺎده ﺑﻮدم ﻛﻪ ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎ ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻋﺮاق و ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدم‬
‫ﭼﻄﻮري ﻣﻲﺷﻮد از اﻳﻦ ﭘﻞ ﻟﻌﻨﺘﻲ رد ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻨﺠﺎ دﻳﮕﺮ ﺗﺮس را ﻧﺪﻳﺪه ﮔﺮﻓﺘﻢ و ﺑﺎ اﻳﻦ راﻧﻨﺪهﻫﺎي ﺗُﺮك ﺣﺮف زدم‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ ﮔﻔﺖ ﺑﺮو ﺗﻮ ﻳﻚ ﺗﺮﻳﻠﻲ‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﮔﻔﺖ ﺑﺮو ﻛﻒ ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺨﻮاب‪ .‬ﻫﺮ‬
‫ﻛﺴﻲ ﻳﻚ ﭼﻴﺰي ﻣﻲﮔﻔﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻳﻜﻲ ﮔﻔﺘﻢ ﺻﺪ دﻳﻨﺎر دارم‪ ،‬اﻳﻨﻮ ﺑﮕﻴﺮ‪ ،‬ﻣﻨﻮ از اﻳﻦ‬
‫ﭘﻞ رد ﻛﻦ‪ .‬ﻧﻜﺮد‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﻣﺎﻧﺪم ﺗﺎ ده‪ ،‬ده و ﻧﻴﻢ ﺷﺐ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻫﻴﭻ ﻣﺎﺷﻴﻨﻲ از آن ﻃﺮف‬
‫ﻧﻤﻲرﻓﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﺟﺮأت ﻧﺪاﺷﺘﻢ ﭘﻴﺎده ﺑﺮوم ﻃﺮف ﭘﻞ‪ .‬ﻣﺄﻣﻮر داﺷﺖ‪ .‬ﺳﻴﮕﺎرم‬
‫ﻫﻢ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺮﮔﺮدم‪ ،‬ﺑﺮﻧﮕﺮدم‪ ،‬ﭼﻜﺎر ﻛﻨﻢ؟ ﺧﺴﺘﻪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻮ اﻳﻦ‬
‫ﻛﺸﻮر ﻣﺎدر ﻗﺤﺒﻪ اﻳﺴﺘﺎده ﺑﻮدم و ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻢ ﭼﻪ ﺧﺎﻛﻲ ﺑﻪ ﺳﺮم ﻛﻨﻢ‪.‬‬
‫از ﮔﻤﺮك آﻣﺪم ﺑﻴﺮون‪ .‬داﺷﺘﻢ دل دل ﻣﻲﻛﺮدم‪ ،‬ﺑﺮوم‪ ،‬ﺑﻤﺎﻧﻢ؟ ﻛﻪ دﻳﺪم‬
‫ﺻﺪاي آب ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﻓﻜﺮ ﻛﺮدم از رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﮕﺬرم‪ ،‬ﺑﺮوم‪ .‬زﻣﺴﺘﺎن ﺑﻮد‪ ،‬روزﻫﺎ‬
‫ﮔﺮم ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﺷﺒﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﻔﻬﻤﻲ ﻧﻔﻬﻤﻲ ﺳﺮد ﺑﻮد‪ .‬ﺷﻠﻮارم را ﻛﺮدم ﺗﻮي‬
‫ﺟﻮراﺑﻢ‪ ،‬و ﮔﻔﺘﻢ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺎدا ﺑﺎد‪ .‬ﺷﻴﺮﺟﻪ زدم ﺗﻮ آب‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﭘﻨﺞ ﺷﺶ ﻣﺘﺮي ﺷﻨﺎ ﻛﺮدم‪ .‬دﻳﺪم ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ‪ .‬ﺳﺮ ﭘﻞ ﻧﻮراﻓﻜﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻌﺪ‬
‫ﻣﻦ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺷﻨﺎﮔﺮ ﻧﺒﻮدم‪ .‬ﺗﺎزه ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻼف ﺟﻬﺖ آب ﺷﻨﺎ ﻣﻲﻛﺮدم‪ .‬ﻳﻚ ﻛﻤﻲ‬
‫دﻳﮕﺮ ﻫﻢ دﺳﺖ و ﭘﺎ زدم‪ ،‬دﻳﺪم ﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﭼﻪ ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ و ﻓﻼﻛﺘﻲ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ ﺳﺮﺟﺎم‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ ﺧﻴﺲ و ﺧﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻋﺼﺎب داﻏﻮن آﻧﺠﺎ اﻳﺴﺘﺎده ﺑﻮدم‪ .‬ﻛﺴﻲ ﻫﻢ ﻧﺒﻮد‬
‫ﻛﻪ دﺳﺖ ﻛﻢ ﭼﻬﺎرﺗﺎ ﻓﺤﺶ ﺧﻮاﻫﺮ ﻣﺎدر ﺑﻬﺶ ﺑﺪﻫﻢ و ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺘﻢ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫آﻗﺎ‪ ،‬ﻳﻜﺪﻓﻌﻪ دﻳﺪم ﻣﺎﺷﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ دارد ﻣﻲرود ﺑﻪ ﻃﺮف ﺗُﺮﻛﻴﻪ‪ .‬ﻧﻪ ﻳﻜﻲ‪ ،‬ﻧﻪ‬
‫دوﺗﺎ‪ .‬اﻳﻦ دﻳﮕﺮ دﻟﮕﺮﻣﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻲروم‪ ،‬ﺳﻮار ﻳﻜﻲﺷﺎن ﻣﻲﺷﻮم‪ .‬ﺣﺎﻻ‬
‫‪٥٥‬‬
‫ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻢ اﻳﻨﺠﺎ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺟﻨﻮب ﺗُﺮﻛﻴﻪ اﺳﺖ و ﻣﻦ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻢ ﺑﺮﺳﻢ ﺑﻪ‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 48‬ﺳﺎﻋﺖ ﻃﻮل ﻣﻲﻛﺸﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻢ‪ .‬ﻣﻬﻢ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ از‬
‫ﺧﺎك ﻋﺮاق ﺑﺮوم ﺑﻴﺮون‪.‬‬
‫در واﻗﻊ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻮدم ﻟﺞ ﻛﺮده ﺑﻮدم‪ .‬ﭼﻮن ﺑﻪراﺣﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﺮدارم ﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﺑﺪﻫﻢ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﮔﺮوﻫﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﺑﺮوم ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ .‬ﺣﺘﻲ ﻳﻜﻲ دوﺑﺎر ﻫﻢ آﻣﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ دﻧﺒﺎﻟﻢ‪ .‬وﻟﻲ ﺧﻮدم را ﻧﺸﺎن ﻧﺪاده ﺑﻮدم‪ .‬ﻧﻤﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ از ﻛﺴﻲ ﻛﻤﻚ‬
‫ﺑﮕﻴﺮم ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدم ﻣﻦ ﺧﻮدم را اﻧﺪاﺧﺘﻪام ﺗﻮي اﻳﻦ آﺗﺶ‪ ،‬ﺧﻮدم ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ از‬
‫آن ﺑﻴﺎﻳﻢ ﺑﻴﺮون‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻪ ﺧﻮدم ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﮔﻠﻴﻤﻢ را از آب ﺑﻜﺸﻢ‪ ،‬ﺑﺮام ﻣﻬﻢ ﺑﻮد‪.‬‬
‫رﻓﺘﻢ ﺑﺎ ﺳﻪ ﭼﻬﺎرﺗﺎ از راﻧﻨﺪهﻫﺎي ﺗُﺮك ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮدم‪ .‬ﻳﻜﻲ ﮔﻔﺖ ﺟﺎ ﻧﺪارم‪،‬‬
‫ﻳﻜﻲ ﮔﻔﺖ ﻧﻤﻲﺷﻪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﮔﻔﺖ ﺻﺪام ﺧﻴﻠﻲ ﻣﺎدر ﻗﺤﺒﻪس‪ ،‬اﮔﺮ ﮔﻴﺮ ﺑﻴﻔﺘﻢ‬
‫ﺑﻴﭽﺎره ﻣﻲﺷﻢ‪ .‬ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﺟﺮأت ﻧﻤﻲﻛﺮد ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫دوﺗﺎ ﻟﺒﺎس روي ﻫﻢ ﭘﻮﺷﻴﺪه ﺑﻮدم‪ .‬ﻫﻤﺔ ﻟﺒﺎﺳﻬﺎم ﺧﻴﺲ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ از‬
‫ﭘﺸﺖ ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺮوم ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻳﻜﻲ ﮔﻔﺘﻢ اﻳﻦ زﻳﺮ ﭘﺎي ﻣﻨﻮ ﺑﮕﻴﺮ‬
‫ﻛﻤﻜﻢ ﻛﻦ ﺑﺮم ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻧﻜﺮد‪ .‬ﻳﻜﻲﺷﺎن ﻣﺮداﻧﮕﻲ ﻛﺮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﺑﺮو ﺳﺮ ﺷﺎﺳﻲ ﻳﻚ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ ،‬ﻛﺴﻲ ﻫﻢ ﻧﻤﻲﻓﻬﻤﺪ‪ .‬آﻗﺎ‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﭼﻴﺰي ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ‪ ،‬ﻳﻮاﺷﻜﻲ رﻓﺘﻴﻢ‬
‫رو ﺷﺎﺳﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻳﻚ ﺑﻠﻐﺎري ﺑﻴﭽﺎره دراز ﻛﺸﻴﺪﻳﻢ و اﺻﻼً ﻓﻜﺮ ﻧﻜﺮدﻳﻢ اﮔﺮ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪاي ﭘﻴﺶ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻛﺎر اﻳﻦ ﺑﻨﺪه ﺧﺪا ﻫﻢ زار ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ راه اﻓﺘﺎده‪ ،‬ﺟﻠﻮش ﭘﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬و اﻳﻦ آرام ارام ﭘﻴﺶ‬
‫ﻣﻲرود‪ ،‬و اﻳﻦ ﻗﻠﺐ ﻣﺎ ﻫﻢ ﺗﺎﻻپ ﺗﺎﻻپ ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪاً ﻛﻪ ﻓﻜﺮش را ﻛﺮدم‪،‬‬
‫دﻳﺪم ﭼﻪ ﺷﺎﻧﺴﻲ آورم ﮔﻴﺮ اﻓﺘﺎدم‪ ،‬ﭼﻮن اﮔﺮ اﻳﻦ از ﭘﻞ ﻣﻲﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﺗﻨﺪ‬
‫ﻣﻲﻛﺮد و ﻣﻦ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ روي ﺷﺎﺳﻲ ﺧﻮدم را ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﻢ‪ ،‬ﻣﻲاﻓﺘﺎدم روي‬
‫ﺟﺎده‪ ،‬و زرﺗﻢ ﻗﻤﺼﻮر ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫‪٥٦‬‬
‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﻳﻦ آﻫﺴﺘﻪ آﻫﺴﺘﻪ رﻓﺖ رﺳﻴﺪ ﺑﻪ ﭘﺎس ﻛﻨﺘﺮل‪ .‬اﻳﺴﺘﺎد‪ .‬ﻣﻦ ﻛﻪ ﭼﻴﺰي‬
‫ﻧﻤﻲدﻳﺪم‪ .‬ﻓﻘﻂ ﺑﻌﺪ از ﻳﻜﻲ دو دﻗﻴﻘﻪ‪ ،‬دﻳﺪم ﻣﺎﺷﻴﻦ راه اﻓﺘﺎد‪ .‬از ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ‬
‫داﺷﺘﻢ ﻣﺜﻞ ﺧﺮ ﻛﻴﻒ ﻣﻲﻛﺮدم‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﺪام ﻣﺎدر ﻗﺤﺒﻪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫ﻫﻤﻪ ارﺗﺶ و ﻓﻼن و ﺑﻬﻤﺎﻧﺶ ﻛﻴﺮ زدم‪.‬‬
‫آﻗﺎ‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮد‪ ،‬از ﭘﻞ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﻳﻜﺪﻓﻌﻪ ﻳﻚ ﺟﺎﻛﺶ ﺷﻴﺦاﻻﺷﻌﺒﻲ‬
‫داد زد و ﻣﺎﺷﻴﻦ دوﺑﺎره اﻳﺴﺘﺎد‪ .‬ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﻫﻤﺎن ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ ﺑﺮو رو ﺷﺎﺳﻲ‬
‫ﺑﺨﻮاب‪ ،‬ﻟﻮم داده ﺑﻮدم‪ ،‬ﻳﺎ ﭼﻲ‪ .‬ﻫﻴﭽﻲ‪ ،‬ﻳﺎرو آﻣﺪ ﭼﺮاغ ﻗﻮه اﻧﺪاﺧﺖ و ﮔﻔﺖ‬
‫ﺑﻴﺎ ﺑﻴﺮون‪.‬‬
‫ﻓﻜﺮ ﻛﺮده ﺑﻮدم ﺗﻤﺎم ﺷﺪه‪ ،‬دﻳﮕﺮ رﻓﺘﻪام‪ ،‬ﺑﻌﺪ اﻳﻦ ﺟﺎﻛﺶ آﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺎ را ﺑﺎ ﺑﺪن‬
‫ﺧﻴﺲ و ﺳﺮ و ﺻﻮرت ﻻﺑﺪ ﺳﻴﺎه ﺷﺪه آورد ﺑﻴﺮون‪ .‬و ﻫﻤﺔ راﻧﻨﺪهﻫﺎ ﻫﻢ اﻳﺴﺘﺎده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﮕﺎﻫﻢ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺗﻮي زﻧﺪﮔﻴﻢ‪ ،‬از ﺑﺪﺷﺎﻧﺴﻲ و ﺗﺮس زﻧﺪان اﻳﻦ ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ‪،‬‬
‫ﺑﺪﻧﻢ ﺷﺮوع ﻛﺮد ﺑﻪ ﻟﺮزﻳﺪن‪ .‬اﺻﻼً ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﻬﻤﻴﺪ اﻳﺮاﻧﻲ‬
‫ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﭼﻮن ﻓﻘﻂ اﻳﺮاﻧﻲﻫﺎ از اﻳﻦ ﺷﺎﻫﻜﺎرﻫﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺖ اﻳﻦ ﭼﺮاغ ﻗﻮه‬
‫ﭼﺸﻢ ﻣﻨﻪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ اون ﭼﺸﻤﺘﻮ ﮔﺎﻳﻴﺪم ﺟﺎﻛﺶ! ﻧﻤﻲﺷﺪ ﻣﻨﻮ ﻧﺪﻳﺪه ﺑﮕﻴﺮي؟‬
‫آﻣﺪم ﭘﺎﻳﻴﻦ و ﻣﺄﻣﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺎﺑﺮات ﻋﺮاق‪ ،‬ﻣﺴﻠﺢ‪ ،‬دورم را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ را ﺑﺮدﻧﺪ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﭼﺮا ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻲ در ﺑﺮي؟ ﮔﻔﺘﻢ واﷲ‪ ،‬ﻣﻦ زن و‬
‫ﺑﭽﻪام ﺧﺎرﺟﻦ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮﻧﻢ اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻤﻮﻧﻢ‪ .‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺮم ﭘﻴﺶ زن و ﺑﭽﻪم‪ .‬ﻋﻜﺲ‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎي ﺧﻮاﻫﺮم ﺗﻮي ﺟﻴﺒﻢ ﺑﻮد‪ ،‬در آوردم ﻧﺸﺎن دادم‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ اﻳﻨﻬﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎم‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﻪ‪ ،‬ﺗﻮ ﻣﻬﻤﻮن ﻣﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺷﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻃﻮري ﺑﺮي‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﺎدرﺗﻮﻧﻮ‬
‫ﮔﺎﻳﻴﺪم‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﻬﻤﻮﻧﻲ؟ ﻣﻦ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ ﺑﺮم‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬دو ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻣﺎ را ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﺗﻮي ﻳﻚ ﺳﻠﻮل‪.‬‬
‫‪٥٧‬‬
‫رﻓﺘﻢ ﺗﻮي ﺳﻠﻮل‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ اﻳﻦ دﻓﻌﻪ دﻳﮕﺮ ﻣﺜﻞ ﻗﺒﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬آن دﻓﻌﻪ ﻛﻪ ﭘﻨﺎﻫﻨﺪه‬
‫ﺑﻮدم‪ ،‬وﺿﻌﻢ آن ﺟﻮري ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﻛﻪ ﻓﺮاري ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺑﻴﭽﺎرهام‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﻮﻟﻢ را ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدم ﺗﻮي ﺷﻠﻮار زﻳﺮي‪ .‬ﻫﻤﺔ ﺟﻴﺒﻬﺎم را ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺠﺰ‬
‫ﻳﻚ ﻛﻤﻲ ﭘﻮل ﺧُﺮد‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﮔﻴﺮ ﻧﻴﺎوردﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮداش ﺑﺎز ﻗﻔﺲ ﺷﻴﺮ را آوردﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ را ﺳﻮار ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ زﻧﺪان‬
‫زاﺧﻮ‪ ،‬ﺗﻮي اﺗﺎﻗﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد ﺑﻪ اﺗﺎق ﺳﺮخ‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﺧﻄﺮﻧﺎﻛﺘﺮﻳﻦ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﻬﺎ را ﻣﻲآورﻧﺪ اﻳﻨﺠﺎ‪.‬‬
‫در و دﻳﻮار ﺳﺮخ ﺑﻮد‪ ،‬رﻧﮓ ﺧﻮن‪ .‬ﻳﻚ ﻣﻮﻛﺖ ﺳﺮخ ﻫﻢ داﺷﺖ‪ .‬زﻳﺮ در ﻫﻢ‬
‫ﺑﺎز ﺑﻮد و ﺷﺒﻬﺎ ﻳﻚ ﺳﻮزي ﻣﻲآﻣﺪ ﻛﻪ ﻧﮕﻮ‪ .‬ﮔﻮﻳﺎ اﻳﻦ ﺳﺮﺧﻲ اﺗﺎق ﺗﺄﺛﻴﺮ رواﻧﻲ‬
‫وﺣﺸﺘﻨﺎﻛﻲ دارد‪ .‬آدم را ﻛﻼﻓﻪ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ اﻳﻨﻬﺎ از ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﻫﻢ‬
‫ﺟﺎﻛﺶﺗﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻛﻪ ﺟﺰو ﻛﻤﻴﺘﺔ ﻣﺮﻛﺰي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﺻﺪ ﺣﻜﻮﻣﺘﺸﺎن ﻧﻴﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬آﻣﺪﻧﺪ ﺳﺮاﻏﻢ ﺑﺮاي ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻣﺠﺪد‪ .‬دﻳﺪم آن ﺑﻠﻐﺎري‬
‫ﺑﺪﺑﺨﺖ ﻫﻢ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻦ روي ﺷﺎﺳﻲ ﻣﺎﺷﻴﻨﺶ ﻗﺎﻳﻢ ﺷﺪه ﺑﻮدم‪ ،‬آﻧﺠﺎﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻤﺎن‬
‫ﺟﺎ ﻛﻪ ﻳﺎرو از زﻳﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻴﺮوﻧﻢ آورد‪ ،‬ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ دادم ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﻨﺪه‬
‫ﺧﺪا اﺻﻼً ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻪ ﻣﻦ اﻳﻨﺠﺎ ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬ﻓﻜﺮ ﻛﺮدم آزادش ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ او ﻫﻢ‬
‫آﻧﺠﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ دﺳﺖ و ﭘﺎ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻨﻮ ﺑﺒﺨﺶ داداش‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻣﻬﻢ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺮدا ﺻﺒﺢ ﺑﺎز ﻗﻔﺲ ﺷﻴﺮ آﻣﺪ‪ ،‬ﺳﻮارم ﻛﺮدﻧﺪ ﺗﻮش‪ ،‬ﺑﺮدﻧﺪ ﺳﺎزﻣﺎن اﻣﻨﻴﺖ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﺑﺎز ﮔﻔﺘﻨﺪ ﭼﺮا ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻲ ﻓﺮار ﻛﻨﻲ؟‬
‫ﮔﻔﺘﻢ زن و ﺑﭽﻪم ﺧﺎرﺟﻦ‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺮم ﭘﻬﻠﻮﺷﻮن‪.‬‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪم زﻧﺪان د‪‬ﻫﻮك‪ .‬دو ﺳﻪ روز ﻫﻢ آﻧﺠﺎ ﺑﻮدم‪ .‬از آﻧﺠﺎ‪ ،‬دوﺑﺎره‬
‫ﺳﻮارم ﻛﺮدﻧﺪ ﺑﺮدﻧﺪ زﻧﺪان ﻣﻮﺻﻞ و اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ ﺗﻮ زﻧﺪان ﻋﻤﻮﻣﻲ‪.‬‬
‫‪٥٨‬‬
‫زﻧﺪان ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي واﻗﻌﻲ‪ ،‬ﺗﻮاﻟﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﻴﺼﺪ ﭼﻬﺎرﺻﺪﺗﺎ زﻧﺪاﻧﻲ داﺷﺖ‪.‬‬
‫در ﺑﻨﺪش ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎز ﺑﻮد‪ .‬از ﻫﺮ ﻣﻠﻴ‪‬ﺘﻲ آدم آﻧﺠﺎ ﺑﻮد‪ :‬راﻧﻨﺪه ﺗُﺮك‪ ،‬ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻲ‪،‬‬
‫دزد‪ .‬ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻠﻐﺎري‪ ،‬ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻣﺼﺮي‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺑﺎ ﺗُﺮﻛﻬﺎ راﺣﺖﺗﺮ ﺑﻮدم‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ آدﻣﻬﺎي ﺧﻮب و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ‬
‫ﻣﻲﺗﺮﺳﻴﺪم ﭘﻮﻟﻢ را رو ﻛﻨﻢ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺮام ﭼﺎي ﻣﻲﺧﺮﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻴﮕﺎر ﺑﻬﻢ‬
‫ﻣﻲدادﻧﺪ‪ .‬ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ ﻋﻤﻞ ﮔﺎﻳﻴﺪن و اﻳﻨﻬﺎ ﻧﺒﻮد‪ .‬ده ﺑﻴﺴﺖ روز‬
‫ﻣﺮا اﻳﻨﺠﺎ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﺑﺮدﻧﺪ زﻧﺪان ﺗﻜﺮﻳﺖ‪.‬‬
‫آﻧﺠﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﻮاﻟﺖ ﺑﻮد‪ .‬دو ﺳﻪ روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬دوﺑﺎره ﺑﺮدﻧﺪم زﻧﺪان ﺑﻐﺪاد‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪ روز ﻫﻢ آﻧﺠﺎ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﭼﻪ ﻣﺮﺿﻲ داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻲ از اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ‬
‫آﻧﺠﺎ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ از اردوﮔﺎه ﻓﺮار ﻣﻲﻛﺮدي‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺎه زﻧﺪاﻧﻲ ﻣﻲدادﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ‬
‫در ﻣﺠﻤﻮع ﺑﻴﺴﺖ و ﻫﻔﺖ ﻫﺸﺖ روز ﺗﻮي اﻳﻦ زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﻌﺪ‬
‫دو روز دﻳﮕﺮ ﻫﻢ آوردﻧﺪ زﻧﺪان ر‪‬ﻣﺎدﻳﻪ‪ ،‬و ﺑﻌﺪ ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﻛﻤﭗ ر‪‬ﻣﺎدﻳﻪ‪.‬‬
‫‪٥٩‬‬

‫ﻗﻀﻴﺔ زﻧﺪان اﻓﺘﺎدن ﻣﻦ ﺧﻴﻠﻲ اﻟﻜﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻨﻮز ﻛﺎري ﻧﻜﺮده ﺑﻮدم ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮش ﺳﻪ ﺳﺎل زﻧﺪاﻧﻲ ﺑﻜﺸﻢ‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻦ‪ ،‬ﺧﻴﻠﻲﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﻫﻤﻴﻦ‬
‫ﻃﻮر ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺗﺎزه ﻣﻦ ﺷﺎﻧﺲ آوردم‪ .‬ﻳﺎرو را ﺑﺎ زﻳﺮ ﺷﻠﻮاري از ﺧﺎﻧﻪاش‬
‫ﻛﺸﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻴﺮون‪ ،‬ﺗﺎ آﻣﺪه ﺑﻮد ﺑﺒﻴﻨﺪ ﭼﻲ ﺑﻪ ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻋﺪاﻣﺶ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ اﻛﺜﺮاً اﻳﻦ ﺟﻮري ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺮ ﻫﻴﭽﻲ‪ .‬ﻣﺜﻼً‪ ،‬ﺧﻮد ﻣﻦ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﻣﺸﺖ اﻋﻼﻣﻴﻪ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺸﺖ ﺗﻜﺜﻴﺮ ﻛﺮده ﺑﻮدم‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ‪ .‬ﻫﻨﻮز ﻧﻪ ﻓﺮﺻﺖ ﻛﺮده ﺑﻮدم‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح‪ ،‬روي ﺗﻮدة ﻣﺮدم ﻛﺎري ﺑﻜﻨﻢ‪ ،‬ﻧﻪ ﭼﻴﺰي‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ‬
‫ﻧﻘﻄﻪاي ﺑﺸﻮم ﺗﻮي ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪاي ﻛﻪ ﻧﺸﺪم ﻫﻴﭻ‪ ،‬ﻳﻚ وﻳﺮﮔﻮل ﺑﻲﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻫﻢ‬
‫ﭼﻲ؟ ﻧﺸﺪم‪.‬‬
‫اواﻳﻞ ﺑﻬﻤﻦ ‪ 60‬ﺗﻬﺮان ﺑﻮدم‪ .‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ ﻳﻚ ﺳﺮي ﺑﺮوم ﻫﻤﺪان دﻳﺪن‬
‫ﺧﺎﻧﻮادهام و ﺑﻌﺪش ﻫﻢ ﺑﺮوم ﺧﺮمآﺑﺎد‪ .‬رﻓﻴﻘﻢ ﮔﻔﺖ ﻧﺮو‪ .‬ﮔﻔﺖ ﭼﻨﺪ روزي‬
‫ﺑﻤﻮن‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻧﻤﻲﺗﻮﻧﻢ‪ ،‬روز ﺟﻤﻌﻪ ﺗﻮ ﺧﺮمآﺑﺎد ﻗﺮار دارم‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮم‪ .‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ‬
‫ﺑﺮوم ﻳﻚ ﻓﻜﺮي ﺑﺮاي دﺳﺘﮕﺎه ﭼﺎپ ﺑﻜﻨﻢ‪.‬‬
‫آﺧﺮﻳﻦ ﻧﺸﺮﻳﺔ ﭘﻴﻜﺎر در آﻣﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻛﺎﻏﺬش ﻫﻨﻮز ﺑﻮي ﭼﺎپ ﻣﻲداد‪ .‬ﺷﻤﺎرة‬
‫ﻗﺒﻞ را ﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎي ﺧﺮمآﺑﺎد ﻧﺨﻮاﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮداﺷﺘﻢ‪ ،‬ﺗﻮي ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ‬
‫ﺟﻌﺒﻪﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺑﻴﺴﻜﻮﻳﺖ ﺗﻴﻨﺎ ﺟﺎﺳﺎزي ﻛﺮدم و درش را ﻣﺜﻞ ﻗﺒﻞ ﺑﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫‪٦٠‬‬
‫ﺗﻮ ﺧﺮمآﺑﺎد ﻳﻚ ﻓﺮوﺷﮕﺎه ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ داﺷﺘﻴﻢ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ رﻓﻴﻘﻢ ﮔﻔﺘﻢ ﻣﺎ ﻳﻚ‬
‫ﻫﻤﭽﻴﻦ ﭼﻴﺰي دارﻳﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﺗﺎﻳﭗ و ﻳﻚ دﺳﺘﮕﺎه ﭼﺎپ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﻳﻚ ﺟﻮري ﺣﻔﻈﺶ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻣﻲدوﻧﻲ ﺳﺎزﻣﺎن رﻫﻨﻤﻮد داده ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﺔ‬
‫وﺳﺎﻳﻠﻮ ﺗﻮ ﻳﻪ ﺷﻬﺮ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻴﻦ؟ ﮔﻔﺘﻢ ﺳﺎزﻣﺎن ﺧﻴﻠﻲ از اﻳﻦ رﻫﻨﻤﻮدا ﻣﻲده‪.‬‬
‫ﻫﻲ دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻪ دﻗﻴﻘﻪ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲداد‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﻫﻤﺔ‬
‫اﻣﻜﺎﻧﺎت را ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻴﺪ ﺗﻮي ﻳﻚ ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه‪ ،‬و ﻫﻤﺔ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻫﻤﺪان‬
‫ﺑﺸﻮﻧﺪ ﺗﺎﺑﻊ آن‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺗﻮ ﺑﮕﻮ ﻣﻦ ﭼﻄﻮري آن ﻣﺎﺷﻴﻦ ﭼﺎپ ﻳﻐﻮر ﻋﻬﺪ ﺑﻮق را‬
‫ﺑﺮﻣﻲداﺷﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻲﺑﺮدم ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه؟ ﻳﺎ ﻫﺮ ﮔﻮرﺳﺘﺎن دﻳﮕﺮي؟ ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ ﺧﻴﻠﻲ ﻛﻪ‬
‫زرﻧﮓ ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻣﻲﺗﻮﻧﻢ اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻨﻮ‪ ،‬ﻳﻪ ﺟﻮري‪ ،‬ﻫﻤﻮﻧﺠﺎ ﺣﻔﻆ ﻛﻨﻢ‪.‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻮ وﺿﻌﻴ‪‬ﺖ ﻣﺎ‪ ،‬ﻓﻘﻂ دو راه وﺟﻮد داﺷﺖ‪ :‬ﻳﻜﻲ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ را‬
‫اوراق ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻲاﻧﺪاﺧﺘﻴﻢ دور‪ .‬ﻳﻜﻲ ﻫﻢ اﻳﻨﻜﻪ ﻳﻚ ﺟﻮري ﺣﻔﻈﺶ‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬اﻧﺘﻘﺎل دادﻧﺶ ﻛﺎر ﺣﻀﺮت ﻓﻴﻞ ﺑﻮد‪ .‬اوﻻً از اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎي ﻗﺪﻳﻤﻲ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ ﺧﻮرده ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺮﻳﺪه ﺑﻮد‪ ،‬دوﻣﺎً‪ ،‬ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﻛﺮدن ﻣﺎﺷﻴﻦ ﭼﺎپ‪ ،‬آن ﻫﻢ‬
‫در ﺑﻬﻤﻦ ‪ ،60‬و ﺗﻮ ﺧﺮمآﺑﺎد‪ ،‬ﻋﻤﻠﻲ ﻧﺒﻮد‪.‬‬

‫‪ 30‬ﺧُﺮداد اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺧﻴﻠﻴﻬﺎ وﻳﻞ و وﻳﻼن ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻦ و دو ﺳﻪ ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺗﻮي ﺧﺮمآﺑﺎد ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﻳﻚ ﺳﺮي ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ را‬
‫ﻛﻪ ﺗﻮي آن ﻓﺮوﺷﮕﺎه داﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬رد ﻛﺮده ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬وﻟﻲ ﻫﻨﻮز ﻳﻚ ﻣﻘﺪار دﺳﺘﻨﻮﺷﺘﻪ‬
‫و ﺟﺰوه ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ را ﻫﻢ ﻣﻲﺷﺪ ﻳﻚ ﻛﺎرﻳﺶ ﻛﺮد‪ ،‬ﺣﺘﻲ رﻳﺨﺘﺶ دور‪.‬‬
‫وﻟﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺗﺎﻳﭗ و ﭼﺎپ ﻣﻬﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﻓﻜﺮ ﻛﺮدم اﮔﺮ اوﺿﺎع ﺑﺪﺗﺮ ﺑﺸﻮد‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫‪٦١‬‬
‫ﺧﻮدش ﻏﻨﻴﻤﺘﻲ اﺳﺖ‪ .‬دﺳﺖ ﻛﻢ ﻣﻲﺷﻮد ﭼﻬﺎر ﺗﺎ اﻋﻼﻣﻴﻪ را ﺑﺎﻫﺎش ﭼﺎپ زد‪.‬‬
‫رﻓﻴﻘﻢ ﮔﻔﺖ اﮔﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻐﺎزه ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻛﻨﻪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ راﻫﺶ اﻳﻨﻪ ﻛﻪ ﻳﻪ‬
‫زﻳﺮزﻣﻴﻦ ﺗﻮ ﻣﻐﺎزه درﺳﺖ ﻛﻨﻴﻦ و ﻣﺎﺷﻴﻨﻮ ﺗﻮش ﭘﻨﻬﻮن ﻛﻨﻴﻦ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺻﺎﺣﺐ‬
‫ﻣﻐﺎزه از ﺧﻮدﻣﻮﻧﻪ‪ .‬ﺑﻌﺪ اﻳﻦ رﻓﻴﻖ ﻣﺎ ﺑﺮداﺷﺖ روي ﻳﻚ ﺗﻜﻪ ﻛﺎﻏﺬ ﭼﻬﺎرﺗﺎ ﺧﻂ‬
‫ﻛﺸﻴﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻧﻘﺸﺔ ﻳﻚ زﻳﺮ زﻣﻴﻦ ﻛﻪ ﻧﻤﻲداﻧﻢ دو ﻣﺘﺮ ﻃﻮل و ﺳﻪ ﻣﺘﺮ ﻋﺮض و‬
‫ﺗﻪ زﻳﺮ زﻣﻴﻦ ﻫﻢ اﺗﺎﻗﻜﻲ ﻳﻚ در ﻳﻚ و ﻧﻴﻢ و از اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺮداﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬زﻳﭗ‬
‫ﺷﻠﻮارﻣﺎن را ﺷﻜﺎﻓﺘﻴﻢ و اﻳﻦ ﻛﺎﻏﺬ را ﺗﻮش ﺟﺎﺳﺎزي ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﺴﺘﺔ ﺑﻴﺴﻜﻮﻳﺖ‬
‫را ﻫﻢ ﺑﺮداﺷﺘﻴﻢ و راه اﻓﺘﺎدﻳﻢ ﻃﺮف ﻫﻤﺪان‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ رﺳﻴﺪم‪ ،‬ﻫﻮا ﺗﺎرﻳﻚ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺐ را ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮاﺑﻴﺪم‪ .‬ﺻﺒﺤﺶ‪،‬‬
‫اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺎدرم دﻟﺶ ﺷﻮر ﻣﻲزد‪.‬‬
‫ﻫﻲ اﺻﺮار ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﻲ‪ ،‬ﻳﻪ روز اوﻣﺪي ﺧﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺧﻮاد ﺑﺮي ﺑﻴﺮون‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮوم‪.‬‬
‫رﻓﺘﻢ ﭘﻴﺶ ﺑﭽﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺮ و ﮔﻮﺷﻲ آب دادم‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ اﻣﺸﺐ ﭘﻴﺶ ﻣﺎ ﺑﻤﻮن‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮم‪ .‬ﻗﺮار دارم‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ آﻣﺪم ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻟﺒﺎﺳﻬﺎم را ﻋﻮض ﻛﺮدم‪ .‬ﻧﻘﺸﺔ زﻳﺮ‬
‫زﻣﻴﻦ را از ﻻي زﻳﭗ ﺷﻠﻮارم درآوردم‪ .‬ﻓﻜﺮ ﻛﺮدم ﭼﻴﺰ ﻣﻬﻤﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﮔﺬاﺷﺘﻢ‬
‫ﺗﻮي ﺟﻴﺒﻢ‪ .‬ﺑﻴﺴﻜﻮﻳﺖ را ﺑﺮداﺷﺘﻢ‪ .‬ﺳﻪ ﭼﻬﺎر ﺗﺎ ﻧﻮار دﻟﻜﺶ و ﻣﺮﺿﻴﻪ و ﺑﻨﺎن‬
‫ﻫﻢ ﮔﺬاﺷﺘﻢ ﺗﻮي ﺟﻴﺒﻢ‪ .‬ﻳﻚ ﻛﻤﻲ ﻫﻢ ﻗﻨﺪ از ﻣﺎدره ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬ﮔﺬاﺷﺘﻢ ﺗﻮي ﻳﻚ‬
‫ﺳﺎك ﻛﻮﭼﻮﻟﻮ‪.‬‬
‫‪٦٢‬‬
‫دﻓﻌﺔ ﻗﺒﻞ ﻛﻪ آﻣﺪه ﺑﻮدم ﻫﻤﺪان‪ ،‬آﻧﻘﺪر ﻋﺠﻠﻪ داﺷﺘﻢ ﻛﻪ ﻛﻔﺸﻬﺎم را ﻟﻨﮕﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻟﻨﮕﻪ ﭘﻮﺷﻴﺪه ﺑﻮدم‪ ،‬رﻓﺘﻪ ﺑﻮدم ﺧﺮمآﺑﺎد‪ .‬ﺗﻮ راه ﻓﻬﻤﻴﺪم‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻔﺸﻬﺎي ﻟﻨﮕﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻟﻨﮕﻪ را ﻫﻢ ﺑﺮداﺷﺘﻢ‪ ،‬ﮔﺬاﺷﺘﻢ ﺗﻮ ﺳﺎك‪.‬‬
‫ﻣﺎدرم اﻧﮕﺎر ﻣﻲداﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ اﺗﻔﺎﻗﻲ ﺑﻴﻔﺘﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻲ آﻣﺪ ﻛﻪ‪ ،‬ﻣﺎدر ﺟﻮن اﻗﻼً اﻣﺮوزو اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻤﻮن‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮم‪ ،‬ﻗﺮار دارم‪ ،‬ﻣﻲدوﻧﻲ ﻗﺮار ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻲ؟‬
‫رﻳﺶ و ﺳﺒﻴﻠﻢ را زده ﺑﻮدم‪ .‬ﻳﻚ ﻛﺖ درب و داﻏﻮن ﭘﻮﺷﻴﺪه ﺑﻮدم‪ .‬ﻗﻴﺎﻓﻪام‬
‫اﺻﻼً ﺗﻮ ﭼﺸﻢ ﻧﻤﻲزد‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ رﺑﻄﻲ ﺑﻪ ﭼﭙﻲ ﻣﭙﻲﻫﺎ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎ رﻓﺘﻴﻢ دروازه‪ .‬ﻳﻚ ﻛﻤﻲ اﻳﺴﺘﺎدﻳﻢ ﺗﺎ اﺗﻮﺑﻮس ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ‬
‫اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺘﻲﻫﺎ ﻣﺎ را دﻳﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻤﻴﺸﻪ از ﺗﻮدهاي و اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺘﻲ‪ ،‬ﻣﻲﺗﺮﺳﻴﺪم‪ .‬ﻓﻜﺮ ﻛﺮدم‬
‫ﻛﺎش ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﺎري دﺳﺖ ﻣﺎ ﻧﺪاده‪ ،‬اﺗﻮﺑﻮس ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ اﺗﻮﺑﻮس رﺳﻴﺪ‬
‫و ﻣﺎ ﭘﺮﻳﺪﻳﻢ ﺗﻮش‪.‬‬
‫آﻗﺎ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ دﻳﺪم اﻳﻦ ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ‪ ،‬ﺳﺮ ﻫﺮ ﭼﻬﺎر راه ﻳﻚ ﭘﺴﺖ‬
‫ﺑﺎزرﺳﻲ ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ و اوﺿﺎع ﺧﻴﻠﻲ ﺧﺮاب اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ اﻳﻦ ﺳﺎك و ﺑﺴﺘﺔ‬
‫ﺑﻴﺴﻜﻮﻳﺖ را ﮔﺬاﺷﺘﻢ ﺑﺎﻻ ﺳﺮم‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻳﻚ ﺟﻮري ﻛﻪ اﮔﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪاي ﭘﻴﺶ آﻣﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺸﻮد ﻧﺪﻳﺪهاش ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﭘﺴﺖ ﺑﺎزرﺳﻲ ﻫﻤﺪان ﻛﻪ رﺳﻴﺪﻳﻢ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺪاري آﻣﺪ ﺑﺎﻻ‪ ،‬دﻳﺪي زد و‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻴﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻢ اوﺿﺎع اﻳﻦ ﺟﻮري اﺳﺖ‪ ،‬اﻗﻼً اﻳﻦ ﺳﺎك را ﺑﺎ ﺧﻮدم‬
‫ﻧﻤﻲآوردم‪ .‬ﺑﮕﻮ آﺧﺮ ﻛُﺲﺧﻞ‪ ،‬ﺗﻮ اﻳﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻗﻨﺪ و ﻟﻨﮕﻪ ﻛﻔﺶ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻲ‬
‫ﭼﻜﺎر؟‬
‫اﻳﻦ ﻗﻨﺪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﻤﻪاش ﻣﺎﻫﻲ ‪ 700‬ﺗﻮﻣﻦ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻦ ﻣﻲداد‪ .‬اﻳﻦ ‪ 700‬ﺗﻮﻣﻦ را ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺧﻮردم‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺳﻴﮕﺎر ﻣﻲﻛﺸﻴﺪم و ﭼﺎي‬
‫‪٦٣‬‬
‫ﻣﻲﺧﻮردم‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻓﻘﻂ دوﻳﺴﺖ ﺗﻮﻣﻨﺶ ﺻﺮف ﺧﻮراك ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻗﻨﺪ ﻫﻢ آن‬
‫روزﻫﺎ ﻛﻮﭘﻨﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﻛﻪ ﻛﻮﭘﻦ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﺮ وﻗﺖ ﻣﻲآﻣﺪم‬
‫ﻫﻤﺪان‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻛﻴﻠﻮ ﻗﻨﺪ از ﻣﺎدره ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻢ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬ﻣﺎ ﻫﻤﺎن ﺟﻮر ﻛﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﻓﻜﺮ ﻛﺮدﻳﻢ اﮔﺮ ﻳﻘﻪﻣﺎن را ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻛﻔﺸﻬﺎي ﻟﻨﻜﻪ ﺑﻪ ﻟﻨﮕﻪ و ﻗﻨﺪ و اﻳﻦ ﻧﻮارﻫﺎي ﺗﻮي‬
‫ﺟﻴﺒﻤﺎن ﺟﻮر در ﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺎرﮔﺮ ﻛﻮرهﭘﺰﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪.‬‬
‫آﻗﺎ‪ ،‬ﻣﺎ وارد ﻣﻼﻳﺮ ﺷﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎزرﺳﻲ ﺑﻮد‪ .‬از ﻣﻼﻳﺮ ﺧﺎرج ﺷﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎزرﺳﻲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻧﺨﻴﺮ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ اﻣﺮوز ﮔﻤﺎﻧﻢ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻳﻘﺔ ﻣﺎ را ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﻦ‪،‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﭘﺴﺖ ﺑﺎزرﺳﻲ ﻣﻲرﺳﻴﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺗﺮﺳﻴﺪم‪ ،‬ﺗﺎ ازش رد ﻣﻲﺷﺪﻳﻢ‪،‬‬
‫وﺣﺸﺘﻢ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ و ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدم اﮔﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﭼﻲ؟‬
‫ﺑﻪ ﺳﺎﻣﻦ ﻫﻢ ﻛﻪ رﺳﻴﺪﻳﻢ‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﻧﺸﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪاره آﻣﺪ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻧﮕﺎه ﻛﺮد‪ ،‬رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﺧُﺐ‪ ،‬اﻳﻦ ﻫﻢ از اﻳﻦ ﻳﻜﻲ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺗﺎ راﻧﻨﺪه دﻧﺪه ﻋﻮض ﻛﺮد ﻛﻪ راه ﺑﻴﻔﺘﺪ‪،‬‬
‫ﭘﺎﺳﺪاره اﻳﺴﺖ داد‪ ،‬راﻧﻨﺪه اﻳﺴﺘﺎد‪ .‬ﭘﺎﺳﺪاره در را ﺑﺎز ﻛﺮد‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬اﻻن ﻧﮕﺎه‬
‫ﻛﺮدي‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻧﻪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴﺎده ﺷﻪ‪ .‬آﻗﺎ‪ ،‬ﻣﺎ ﻓﻬﻤﻴﺪﻳﻢ آن ﻳﻜﻲ ﻣﺎﻳﻴﻢ و ﺳﻌﻲ‬
‫ﻛﺮدﻳﻢ ﺧﻮدﻣﺎن را ﺑﺰﻧﻴﻢ ﺑﻪ ﻛﻮﭼﻪ ﻋﻠﻲ ﭼﭗ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪاره آﻣﺪ ﺗﻮ‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﺑﺎ ﺗﻮام‪،‬‬
‫ﺣﺎج آﻗﺎ! ﺑﻔﺮﻣﺎﻳﻴﻦ ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ .‬ﻣﻦ ﺧﻴﻠﻲ راﺣﺖ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪم‪ ،‬راه اﻓﺘﺎدم‪ .‬ﻳﻚ ﭘﺴﺮ ﻛﺮه‬
‫ﺧﺮي ﻛﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﻦ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ آﻗﺎ‪ ،‬ﭼﻴﺰاﺗﻮ ﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻲ‪ .‬ﻣﻦ ﺧﻮدم‬
‫را ﺑﻪ ﻧﺸﻨﻴﺪن زدم‪ .‬ﻳﺎرو داد زاد آﻗﺎ‪ ،‬آﻗﺎ‪ ،‬ﭼﻴﺰاﺗﻮ ﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻲ‪ .‬دﻳﺪم ﻛﺎرﻳﺶ‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ ﺳﺎك را ﺑﺮداﺷﺘﻢ‪ .‬ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺟﻌﺒﻪ ﺑﻴﺴﻜﻮﻳﺖ را ﺑﺮﻧﺪارم‪،‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬اﮔﺮ اﻳﻦ ﻣﺎدر ﻗﺤﺒﻪ ﺣﻮاﺳﺶ ﺑﻪ آن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺪﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﻴﭽﻲ‪ ،‬ﺟﻌﺒﺔ‬
‫ﺑﻴﺴﻜﻮﻳﺖ را ﻫﻢ ﺑﺮداﺷﺘﻢ‪ .‬ﺧُﺐ‪ ،‬ﺣﺎﻻ اﮔﺮ اﻳﻦ را ﺑﺎز ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻲ ﺑﮕﻮﻳﻢ؟ ﻣﮕﺮ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﻧﻴﺴﺘﻢ؟‬
‫‪٦٤‬‬

‫ﻫﻴﭽﻲ‪ .‬ﻣﺎ را ﺑﺮدﻧﺪ ﺗﻮ دﻓﺘﺮ ﺑﺴﻴﺞ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﻦ ﻓﻜﺮ ﻛﺮدم اﮔﺮ اﺳﻢ اﺻﻠﻲام را‬
‫ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻧﺎﺟﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺧﺎﻧﻪ را ﻫﻨﻮز ﭘﺎﻛﺴﺎزي ﻧﻜﺮده ﺑﻮدم‪ ،‬و اﮔﺮ ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺮم ﺑﺮ ﺑﺎد ﻣﻲرﻓﺖ‪.‬‬

‫ﮔﻔﺖ اﺳﻢ؟ ﮔﻔﺘﻢ ﺷﻔﻖ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻓﺎﻣﻴﻞ؟ ﮔﻔﺘﻢ اﷲوردي‪ .‬ﻳﺎدداﺷﺖ ﻛﺮد‪ .‬ﮔﻔﺖ‬
‫آدرس ﺧﻮﻧﻪ؟ ﻳﻚ آدرس اﻟﻜﻲ دادم‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺷﻐﻞ؟ ﮔﻔﺘﻢ ﻛﺎرﮔﺮ ﻛﻮرهﭘﺰﺧﻮﻧﻪ‬
‫ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺳﻮاد؟ ﮔﻔﺘﻢ ﺳﻮاد ﻧﺪارم‪.‬‬
‫آﻗﺎ اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ ﻳﻚ ذﻫﻨﻴﺘﻲ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ اﺻﻼً ﺑﺎ واﻗﻌﻴ‪‬ﺖ‬
‫ﻧﻤﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﮔﻠﻪ ﮔﻠﻪ ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ ﻧﻤﺎز ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬دﻋﺎ ﺑﻪ ﺟﺎن ﺧﻤﻴﻨﻲ‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﭘﻴﻜﺎر ﻣﻲﮔﻔﺖ اﻋﺘﻼي اﻧﻘﻼﺑﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻟﻮ رﻓﺘﻲ‪ ،‬دﺳﺘﮕﻴﺮ‬
‫ﺷﺪي‪ ،‬دﻓﺎع ﻛﻦ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻪ آﻗﺎ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺮج ﺑﺪه‪ ،‬دروﻏﻲ ﺑﮕﻮ‪ ،‬ﭼﻲ؟ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫اﺻﻼً ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻢ ﻛﺴﻲ ﻟﻮم داده ﻳﺎ اﻳﻨﻬﺎ اﺗﻔﺎﻗﻲ ﻳﻘﻪام را ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫روز ﻗﺒﻠﺶ ﭘﻨﺠﺎه و ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ را اﻋﺪام ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪٦٥‬‬
‫ﺣﺎل و روز ﺧﻮﺷﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎﺑﺎ ﻣﺎﺷﻴﻦ داره ﻣﻲره‪ .‬ﻣﻦ ﺣﻮﺻﻠﺔ ﻋﻼﻓﻲ ﻧﺪارم‪ ،‬ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻣﺎزﺟﻮﻳﻲ‬
‫ﻧﻜﻦ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﻮﺧﻪﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻨﻢ دﻳﻮاره‪ ،‬ﻣﻨﻢ ﻣﻲرم واﻣﻲﺳﺘﻢ ﻛﻨﺎر دﻳﻮار‪ .‬ﮔﻔﺖ‬
‫ﺑﺮادر‪ ،‬ﺑﺮادر ﺑﻨﻮﻳﺲ اﻳﻦ داره ﻣﺎ رو ﺑﺎ رژﻳﻢ ﺷﺎه ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻲﻛﻨﻪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ آﺧﻪ‬
‫اﻟﻜﻲ ﻫﻲ ﻳﻘﺔ ﻣﺮدﻣﻮ ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻦ ﻛﻪ ﭼﻲ؟ ﮔﻔﺖ ﻣﺎ اﻟﻜﻲ ﻧﻤﻲﮔﻴﺮﻳﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ اي‬
‫ﻣﺎدرﺗﻮ! ﮔﻮﻳﺎ ﻛﺎر ﻣﺎ ﺗﻤﻮﻣﻪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﺴﺘﺔ ﺑﻴﺴﻜﻮﻳﺖ را ﺑﺮداﺷﺖ و ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ ﺑﺎزش ﻣﻲﻛﺮد ﮔﻔﺖ‬
‫ﻛﺎرﮔﺮ ﻛﻮرهﭘﺰﺧﻮﻧﻪ دﻳﺪه ﺑﻮدﻳﻢ ﻧﻮن ﺑﺮﺑﺮي ﺑﺨﻮره‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻴﺴﻜﻮﻳﺖ‪ ...‬ﮔﻔﺘﻢ اﻳﻨﻮ‬
‫ﭘﻴﺪا ﻛﺮدهم‪.‬‬
‫ﻫﻴﭽﻲ آﻗﺎ‪ ،‬ﻧﺸﺮﻳﻪﻫﺎ رو ﺷﺪ‪ .‬آن ﻫﻢ اﻳﻦ ﺟﻮري‪ .‬ﮔﻔﺖ دﻳﺪي ﻣﺎ اﻟﻜﻲ‬
‫ﻧﻤﻲﮔﻴﺮﻳﻢ؟ و ﺑﻪ ﺑﻐﻞ دﺳﺘﻴﺶ ﮔﻔﺖ ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻛﺎدر ﻣﺮﻛﺰي رو ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‬
‫ﺑﺮادر‪ ،‬ﻛﺎدر ﻣﺮﻛﺰي ﻛﺪوﻣﻪ؟ دﻳﺪم اﻳﻨﻬﺎ اﺻﻼً ﺗﻮ ﺑﺎغ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻛﺎدر ﻣﺮﻛﺰي آن‬
‫ﻫﻢ ﺣﺎﻻ؟‬
‫ﮔﻔﺘﻢ اﻳﻨﻮ از ﻛﻨﺎر ﺧﻴﺎﺑﻮن ﭘﻴﺪا ﻛﺮدهم‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻲﺧﻮاي ﺑﮕﻲ ﭘﻴﻜﺎري‬
‫ﻧﻴﺴﺘﻲ؟ ﮔﻔﺘﻢ ﻧﻪ ﻛﻪ ﻧﻴﺴﺘﻢ‪ .‬ﻣﻦ اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺘﻲام‪ .‬ﮔﻔﺖ ﭘﺲ اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺘﻲ ﻫﺴﺘﻲ‪ .‬ﺑﻌﺪ‬
‫ﺟﻴﺒﻬﺎم را ﮔﺸﺖ و ﻧﻮارﻫﺎ را درآورد‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻣﺎدر ﻗﺤﺒﻪ‪ ،‬ﻣﺎ آدﻣﺎﻳﻲ رو ﻛﻪ‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻗﺮآن ﻣﻲذارن ﺗﻮ ﺟﻴﺒﺸﻮن‪ ،‬ﻣﻲﮔﻦ ﻣﺴﻠﻤﻮﻧﻴﻢ‪ ،‬ﺗﻮ ﻧﻮار ﮔﺬاﺷﺘﻲ ﺗﻮ‬
‫ﺟﻴﺒﺖ؟‬
‫آﻗﺎ‪ ،‬ﺻﺤﻨﺔ ﺧﻨﺪهداري ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻳﺎرو ﻓﻜﺮ ﻛﺮد اﻳﻦ ﻧﻮارﻫﺎ ﻣﺜﻼً اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻳﺎ ﻳﻚ ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﺠﺎ ﻳﻚ ﺿﺒﻂ ﺻﻮت ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻬﺶ‬
‫ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻠﻨﺪﮔﻮ وﺻﻞ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻛﻪ‪ ،‬روز اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺑﻮد‪ ،‬از اﻳﻦ ﺿﺒﻂ ﺻﻮت‪،‬‬
‫ﺳﺮود ﭘﺨﺶ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻮار ﻛﻪ ﻣﻲﮔﺬاﺷﺘﻲ ﺻﺪاش ﺗﻮ آن ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭘﺨﺶ‬
‫‪٦٦‬‬
‫ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫آﻗﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻮار اول را ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﺻﺪاي ﻣﺮﺿﻴﻪ ﺗﻮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭘﻴﭽﻴﺪ‪ .‬دوﻣﻲ را‬
‫ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﺻﺪاي دﻟﻜﺶ ﭘﻴﭽﻴﺪ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺧﻴﺎﻟﺖ ﺑﺎ ﺑﭽﻪ ﻃﺮﻓﻲ؟ آﻗﺎ‪ ،‬اﻳﻦ اﻻغ‪،‬‬
‫ﺑﺎور ﻧﻤﻲﻛﺮد ﻛﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﻧﻮار آواز اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻲ ﻧﻮار را ﭘﺲ و ﭘﻴﺶ ﻣﻲﻛﺮد و ﻫﻲ‬
‫ﺻﺪاي دﻟﻨﺸﻴﻦ ﺑﻨﺎن و دﻟﻜﺶ و ﻣﺮﺿﻴﻪ ﺗﻮي ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻣﻲﭘﻴﭽﻴﺪ‪ .‬ﺧﻴﻠﻲ ﻋﺼﺒﺎﻧﻲ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬از ﻳﻚ ﻃﺮف اﻳﻦ ﻧﻮارﻫﺎ ﭼﻴﺰي ﻧﺒﻮد‪ ،‬از ﻳﻚ ﻃﺮف ﻣﻮزﻳﻚ ﺗﻮ ﺷﻬﺮ‬
‫ﭘﺨﺶ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬آﻧﻘﺪر ﻫﻢ ﺧﺮ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﻴﻢ ﺑﻠﻨﺪﮔﻮ را ﻗﻄﻊ ﻧﻤﻲﻛﺮد‪ .‬ﻫﻴﭽﻲ‪،‬‬
‫آﺧﺮي را ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬وﻳﻜﺘﻮر ﺧﺎرا ﺑﻮد‪ .‬ﺷﻤﺎره ﺳﻪاش راﺗﺎزه اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺖ ﺑﻴﺮون داده‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺖ اﻳﻦ ﻣﺎل ﻛﻴﻪ؟ ﮔﻔﺘﻢ وﻳﻜﺘﻮر ﺧﺎراﺳﺖ‪ ،‬از ﺟﻠﻮ داﻧﺸﮕﺎه ﺧﺮﻳﺪهم‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﻛﻪ ﻣﻲدوﻧﻢ ﻫﺮ ﭼﻲ ﻣﻲﮔﻲ دروﻏﻪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﮕﻮ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺳﻴﮕﺎري آﺗﺶ زده ﺑﻮدم ﺑﻜﺸﻢ‪ ،‬ﻛﻪ دﻳﺪم ﺑﺨﺸﺪار آﻣﺪ ﺗﻮ‪ .‬اﺳﻤﺶ ﺟﻌﻔﺮ‬
‫اﻳﻤﺎﻧﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎ ﺑﻬﺶ ﻣﻲﮔﻔﺘﻴﻢ ﺟﻌﻔﺮ ﭼﻞ‪ .‬واﻗﻌﺎ دﻳﻮاﻧﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻮدش ﺑﻪ اﻳﻨﻬﺎ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد اﻳﻦ ﭘﺴﺮه ﻛﻪ ﺗﻮ ﻣﺎﺷﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﭙﻲ اﺳﺖ‪ .‬آن وﻗﺖ‪ ،‬ﺳﺎﻋﺖ دو ﻛﻪ‬
‫اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﻓﻼﻧﻲ رو‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪن‪ ،‬ﺑﺮو ﺧﻮﻧﻪﺷﻮ ﭘﺎﻛﺴﺎزي ﻛﻦ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺮه ﺧﺮ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﻮد ﻣﺮا ﻣﻲﺷﻨﺎﺧﺖ‪ .‬از‬
‫دوران دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد اﻳﻦ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻪ‪ .‬اﻣﺎ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻧﻤﻲداﻧﺴﺖ ﺟﺰو‬
‫ﻛﺪام ﺳﺎزﻣﺎﻧﻢ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻓﻜﺮش را ﺑﻜﻦ‪ ،‬اﻳﻦ آدم ﺑﺒﻮي ﭼﻞ دﻳﻮاﻧﻪ را ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﺑﺨﺸﺪار‪.‬‬
‫ﻫﻴﭽﻲ‪ .‬اﻳﻦ آﻣﺪ ﻳﻚ ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﻣﺎ اﻧﺪاﺧﺖ و ﺳﺮي ﺗﻜﺎن داد ﻛﻪ ﻳﻌﻨﻲ‬
‫دﻫﻨﺖ ﮔﺎﻳﻴﺪه اﺳﺖ و رﻓﺖ‪ .‬ﻳﺎرو ﻣﺜﻼً ﺑﺎزﺟﻮوه‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﻛﺠﺎرو ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻲ‬
‫ﻣﻨﻔﺠﺮﻛﻨﻲ؟ ﮔﻔﺘﻢ ﻳﺎ ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺎس! ﻣﻨﻔﺠﺮ؟ ﻣﻨﻈﻮرت ﭼﻴﻪ؟ ﮔﻔﺖ اﻳﻨﻮ ﻣﻲﮔﻢ‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﻛﺮوﻛﻲ ﻛﺠﺎﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﻢ ﻛﺮوﻛﻲ ﭼﻴﻪ؟ اﻳﻦ ﺣﺮﻓﺎ ﭼﻴﻪ ﺑﺮادر؟ ﻣﻦ اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺘﻲ‬
‫‪٦٧‬‬
‫ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﺣﺮﻓﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﻤﻲﭼﺴﺒﻪ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻫﻤﭽﻴﻦ ﺑﻬﺖ ﺑﭽﺴﺒﻮﻧﻢ ﻛﻪ ﻛﻴﻒ‬
‫ﻛﻨﻲ‪ .‬اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺘﻲ ﻫﺴﺘﻲ؟ ﭘﺲ اﻳﻦ ﭼﻴﻪ؟ و آن ﻛﺎﻏﺬ را ﻛﻪ ﻣﺜﻼً ﻧﻘﺸﺔ زﻳﺮزﻣﻴﻦ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻢ داد‪ .‬ﮔﻔﺖ اﻳﻦ ﻧﺸﺮﻳﺎت ﭘﻴﻜﺎر ﭼﻴﻪ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ ﻛﻪ از زﻣﻴﻦ‬
‫ﭘﻴﺪاﺷﻮن ﻛﺮدهم‪ .‬ﮔﻔﺖ ﭘﺲ ﭼﺮا ﻣﺎ از اﻳﻦ ﭼﻴﺰا ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺧُﺐ ﺷﻤﺎ‬
‫ﻧﮕﺎه ﻧﻤﻲﻛﻨﻴﻦ‪ .‬ﻣﻦ ﺳﻴﺎﺳﻲام‪ ،‬رو زﻣﻴﻨﻮ ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ .‬ﺗﺎزه اﻳﻦ ﺟﻌﺒﻪ ﺑﻴﺴﻜﻮﻳﺖ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﻲدوﻧﺴﺘﻢ ﺗﻮش ﭼﻴﻪ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻣﻲدوﻧﺴﺘﻲ‪ ،‬وﻟﻲ ﻳﺎدت ﻧﻤﻲآد‪ .‬ﺣﺎﻻ‬
‫ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﻤﺖ ﻳﻪ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰو ﻳﺎدت ﺑﻴﺎرن‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻮدم ﮔﻔﺘﻢ رﻓﺘﻢ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ‬
‫ﻋﺮب ﻧﻲ اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬
‫آره‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ ﭼﺸﻤﻬﺎي ﻣﺎ را ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻮار ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ‬
‫ﻓﻬﻤﻴﺪم ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﻴﺮوﻻن‪ ،‬ﭘﻴﺮوﻟﻲ‪ .‬ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻗﺒﻼ ﻣﺨﺼﻮص ﭘﻴﺸﺎﻫﻨﮕﻲ ﻣﻼﻳﺮ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬آﻗﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ ﺷﺮوع ﻛﺮدن ﺑﻪ زدن‪.‬‬
‫اوﻟﻴﻦ ﺿﺮﺑﺔ ﻛﺎﺑﻞ را ﻛﻪ زدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﻧﮕﻔﺘﻢ‪ .‬دوﻣﻲ را زدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎب آوردم‪.‬‬
‫ﺳﻮﻣﻲ را‪ ،‬ﭼﻬﺎرﻣﻲ را‪ .‬دﻳﺪم اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻲزﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺻﺪاي ﻣﻦ درﺑﻴﺎﻳﺪ‪ .‬آﻗﺎ‪ ،‬ﺷﺮوع‬
‫ﻛﺮدم ﺑﻪ آي و واي‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻢ ﺧﺪا! ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻧﮕﻮ ﺧﺪا‪ ،‬ﺟﺎﻛﺶ! ﻣﻲﮔﻔﺘﻢ ﭘﺲ‬
‫ﭼﻲ ﺑﮕﻢ؟ ﺑﮕﻢ ﺳﮓ؟ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺑﮕﻮ ﻟﻨﻴﻦ! ﺑﮕﻮ ﻣﺎرﻛﺲ!‬
‫ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ زدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻣﻲداﻧﻢ ﻛﻪ دﻳﮕﺮ ﺗﺤﻤﻠﻢ داﺷﺖ ﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺮادر‪ ،‬ﺑﺴﻪ دﻳﮕﻪ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺣﺮف ﻣﻲزﻧﻲ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺪون زدنام‬
‫ﺣﺮف ﻣﻲزدم‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺧُﺐ اﺳﻤﺖ ﭼﻴﻪ؟ ﮔﻔﺘﻢ ﺷﻔﻖ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺷﻐﻞ؟ ﮔﻔﺘﻢ ﻛﺎرﮔﺮ‬
‫ﻛﻮرهﭘﺰﺧﻮﻧﻪ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻣﺎدر ﺟﻨﺪه‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﮕﻲ ﻛﺠﺎ رو ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻲ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﻛﻨﻲ‪،‬‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻮر ﻣﻲزﻧﻴﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬ﻣﻨﻔﺠﺮ ﭼﻴﻪ؟ ﺗﺎ ﺣﺎﻻ ﻛﺪوم اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺘﻲ ﺟﺎﻳﻲ رو‬
‫ﻣﻨﻔﺠﺮ ﻛﺮده؟ ﮔﻔﺘﻢ ﺣﺘﻲ ﭘﻴﻜﺎريﻳﺎم ﻛﻪ ﺿﺪاﻧﻘﻼﺑﻦ ﺟﺎﻳﻲ رو ﻣﻨﻔﺠﺮ ﻧﻤﻲﻛﻨﻦ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ اﻳﻦ ﻗﻨﺪارو ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻲ ﺑﺒﺮي ﻛﺠﺎ؟‬
‫‪٦٨‬‬
‫ﺣﺎﻻ اﻳﻦ ﻗﻨﺪﻫﺎي ﻻﻣﺬﻫﺒﻢ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻼي ﺟﺎن ﻣﺎ‪ .‬ﺧُﺐ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﻚ‬
‫ﻣﺸﺖ ﻗﻨﺪ و دوﺗﺎ ﻧﺸﺮﻳﻪ و ﻳﻚ ﺟﻔﺖ ﻛﻔﺶ ﻟﻨﮕﻪ ﺑﻪ ﻟﻨﮕﻪ‪ ،‬ﺧﻮدﺑﻪﺧﻮد ﻣﺸﻜﻮك‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬ﻣﻦ ﺳﺮ ﻛﻮره ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ .‬روزي ﭘﻨﺠﺎه ﺗﺎ ﭼﺎﻳﻲ ﻣﻲﺧﻮرم‪ .‬ﮔﻔﺖ‬
‫ﺑﺰﻧﺶ ﻣﺎدر ﺟﻨﺪه رو ﺗﺎ آدرس درﺳﺖ ﺑﺪه‪.‬‬
‫آﻗﺎ زدن ﭼﻴﻪ؟ ﻫﻴﭻ ﻣﺎدر ﻗﺤﺒﺔ ﺧﺮي‪ ،‬ﻛﺴﻲ را ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ازش‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﻮري ﻧﻤﻲزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ اﻳﻦ ﻗﺪر داد و ﺑﻴﺪاد ﻛﺮدﻳﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﻗﺪر ﺧﺪا ﺧﺪا ﻛﺮدﻳﻢ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺗﻜﻪ‬
‫ﭘﺎرﭼﻪ ﺧﻴﺲ ﭼﭙﺎﻧﺪﻧﺪ ﺗﻮي دﻫﺎﻧﻤﺎن‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﻲزدﻧﺪ‪ ،‬ﺻﺪاي آدم ﻛﻪ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻫﻴﭻ‪ ،‬ﻧﻔﺲ ﻫﻢ ﻧﻤﻲﺷﺪ ﻛﺸﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ ﻛﻪ ﻣﻲدﻳﺪﻧﺪ ﻧﻔﺴﻢ دارد ﺑﻨﺪ ﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬ﭘﺎرﭼﻪ را‬
‫درﻣﻲآوردﻧﺪ و ﺑﺎز‪ :‬اﺳﻢ؟ آدرس؟‬
‫ﻣﻦ ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻔﺮﺗﻲ از اﻳﻦ ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ ﭘﻴﺪا ﻛﺮده ﺑﻮدم ﻛﻪ اﮔﺮ ﺷﺎﻫﺮﮔﻢ را‬
‫ﻫﻢ ﻣﻲزدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻤﺎن ﺣﺮﻓﻬﺎ را ﻋﻴﻦ ﻃﻮﻃﻲ ﺗﻜﺮار ﻣﻲﻛﺮدم‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺷﺎﻧﺲ‬
‫آورده ﺑﻮدم ﺷﺐ ﻗﺒﻠﺶ اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺖ را ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮدم‪ .‬ﻣﻮاﺿﻊ ﺟﺪﻳﺪش را‬
‫ﻣﻲداﻧﺴﺘﻢ‪ .‬اﻳﻨﻜﻪ ﮔﺮوﻫﻬﺎ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ دﺳﺖ از ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﺳﻼم ﺑﺮدارﻧﺪ و اﻳﻦ‬
‫ﻛُﺲ ﺷﻌﺮﻫﺎ‪ .‬ﻫﻤﺔ ﻧﺼﺤﻴﺘﻬﺎش را ﻫﻢ ﺣﻔﻆ ﺑﻮدم‪ .‬ﻳﺎرو ﭘﺎرﭼﻪ را ﻛﻪ از ﺗﻮ‬
‫دﻫﺎﻧﻢ در آورد‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﺑﺮادر ﻳﻪ وﻗﺖ ﻓﻜﺮ ﻧﻜﻨﻲ ﻣﺎ دارﻳﻢ ﺷﻜﻨﺠﻪت ﻣﻲﻛﻨﻴﻢﻫﺎ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺎ اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺘﻲﻳﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﺳﻼم ﮔﺎﻫﻲ ﺧﻄﺎ ﻣﻲﻛﻨﻦ‪ .‬ﮔﻔﺖ‬
‫ﻧﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﻄﺎم ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺗﻌﺰﻳﺮه‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪم ﺗﻮ دوران ﺧﻮدش‪ ،‬ﺿﺪ‬
‫اﻧﻘﻼﺑﻲﻳﺎ رو ﺗﻌﺰﻳﺮ ﻣﻲﻛﺮده‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﮕﻪ ﺗﻮ دورة ﻣﺤﻤﺪم ﺿﺪ اﻧﻘﻼب ﺑﻮده؟‬
‫ﮔﻔﺖ آره‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮﻧﻪﻫﺎي ﺗﻴﻤﻲ ﻳﻬﻮديﻳﺎ رو ﻛﺸﻒ ﻣﻲﻛﺮده‪.‬‬
‫‪٦٩‬‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﮕﻮﻳﻢ آﺧﺮ ﻣﺎدر ﺟﻨﺪه‪ ،‬دورة ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻧﺔ ﺗﻴﻤﻲ ﻛﺠﺎ ﺑﻮده؟‬
‫ﺣﺎﻻ اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻮر ﻛﻪ ﺷﻼق ﻣﻲزدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻲﺷﺎن ﻫﻢ‪ ،‬ﺟﺎﻛﺶ اﻳﺴﺘﺎده ﺑﻮد‬
‫ﻛﻨﺎرم‪ ،‬ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﺑﺎ ﭼﻲ‪ ،‬ﻫﻲ ﻣﻲﻛﻮﺑﻴﺪ روي ﮔﻴﺠﮕﺎﻫﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﺿﺮﺑﻪﻫﺎش ﻣﺤﻜﻢ‬
‫ﻧﺒﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﻋﺼﺎب آدم را ﺧُﺮد ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬آدم ﻧﻤﻲداﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻛﻒ ﭘﺎﻫﺎش ﻓﻜﺮ‬
‫ﻛﻨﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﮔﻴﺠﮕﺎﻫﺶ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﺎدر ﺟﻨﺪهﻫﺎ اﻳﻦ ﭘﺎرﭼﺔ ﺧﻴﺲ را ﻫﻢ ﭼﭙﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﺗﻮ دﻫﻨﻢ‪ .‬ﻧﻔﺲ ﻫﻢ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﻜﺸﻢ‪.‬‬
‫آﻗﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺎر ﻛﻪ ﭘﺎرﭼﻪ را در آوردﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﺷﺮوع ﻛﺮدﻳﻢ ﺑﻪ ﺣﺴﻴﻦ روﺣﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺗﻘﻲ ﺷﻬﺮام‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮده و زﻧﺪة ﺳﺎزﻣﺎن ﭘﻴﻜﺎر ﻓﺤﺶ دادﻳﻢ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ اﻳﻦ ﺟﻮري ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺷﻪ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻲ اﻳﻦ ﻃﺮح اﻧﻔﺠﺎر ﻛﺠﺎﺳﺖ؟‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺪﺑﺨﺘﻴﻪﻫﺎ‪ ،‬آﺧﻪ ﭼﺎرﺗﺎ ﺧﻂ ﻛﻪ ﻃﺮح اﻧﻔﺠﺎر ﻧﻤﻲﺷﻪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﮕﻪ ﻧﻤﻲﮔﻲ‬
‫اﻳﻦ ﻛﺮوﻛﻴﻪ‪ ،‬ﻃﺮح اﻧﻔﺠﺎره؟ ﻣﻦ اﻳﻨﺠﺎ در اﺧﺘﻴﺎر ﺷﻤﺎم‪ .‬اﮔﻪ ﺟﺎﻳﻲ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﺷﺪ‪،‬‬
‫اﻋﺪاﻣﻢ ﻛﻨﻴﻦ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺑﺒﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮﻧﻲ ﻛﻠﻚ ﺑﺰﻧﻲ‪ ،‬اﻻن ﻛﺎﻏﺬﺗﻮ دادﻳﻢ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺘﮕﺎه‪ .‬اﮔﻪ ﺧﻮدت راﺳﺖ و ﺣﺴﻴﻨﻲ ﺑﮕﻲ ﻛﻪ ﺧُﺐ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ ﻣﺎ ﺧﻮدﻣﻮن رﻣﺰ و‬
‫رﻣﻮزﺷﻮ ﻣﻲﺧﻮﻧﻴﻢ و دﻣﺎر از روزﮔﺎرت درﻣﻲآرﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺎدر ﻗﺤﺒﻪ ﻳﻚ ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﺷﻨﻴﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼً اﻳﻨﻜﻪ آدم ﺑﺎ ﺷﻴﺮ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ ﻳﺎ آب‬
‫ﭘﻴﺎز‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮد اﻳﻦ را ﺑﺎﻳﺪ داد ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﺗﺎ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺧﻴﻠﻪ ﺧُﺐ‪،‬‬
‫ﻣﮕﻪ ﻛﺎﻏﺬو ﻧﺪادي ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎه؟ ﭘﺲ ﺻﺒﺮ ﻛﻦ‪ ،‬اﮔﺮ رﻣﺰي ﺗﻮش ﭘﻴﺪا ﻛﺮدي‪ ،‬ﻫﺮ‬
‫ﻛﺎري ﺧﻮاﺳﺘﻲ ﺑﻜﻦ‪.‬‬
‫آﻗﺎ‪ ،‬ﺧﻼﺻﻪ زدﻧﺪ ﻣﺎ را آش و ﻻش ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎم دﺳﺘﻬﺎم از ﻛﺎﺑﻞ ﻗﺎچ‬
‫ﺧﻮرده ﺑﻮد‪ .‬دﺳﺘﺒﻨﺪ ﺗﻮي ﭼﺎك دﺳﺘﻢ ﻓﺮو رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺎﻫﺎم ﻛﻪ ﻫﻴﭻ‪ 42 ،‬ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﻛﺮدﻧﺶ ‪ .52‬ﭘﻬﻨﺎي ﮔﺮدهام آش و ﻻش ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦ ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺷﺮع‬
‫ﻣﻘﺪس اﺳﻼﻣﺸﺎن ﻫﻢ ﻣﻲزدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻤﺎن ﻧﻤﻲﻛﻨﻢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ آدم را ﺑﻪ آن روز‬
‫‪٧٠‬‬
‫ﺑﻴﻨﺪازﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻧﻤﻲداﻧﻢ آدم ﭼﻘﺪر ﺑﺎﻳﺪ ازاﻳﻦ دﻳﻮﺛﻬﺎ ﻣﺘﻨﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ! ﺗﺎ ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻪ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ راه ﺑﺮوم‬
‫ﺧﻼﺻﻪ اول ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﻫﺴﺘﻲ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﺎدري‪ .‬ﺑﻌﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‬
‫ﻋﻀﻮي‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ دﻟﻢ ﺧﻮش ﺑﻮد ﻛﻪ اﻳﻨﺠﺎ ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻮي ﻫﻤﺪان‪.‬‬
‫ﻫﻴﭽﻲ‪ ،‬ﺷﺶ ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻋﺖ ﻣﺎ را زدﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ دﻳﺪﻧﺪ ﭼﻴﺰي ﻧﻤﻲﻣﺎﺳﺪ‪ ،‬درب‬
‫و داﻏﻮن آوردﻧﺪ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ ﺗﻮي ﻳﻚ اﺗﺎﻗﻜﻲ‪ .‬ﻧﻪ ﭘﺘﻮﻳﻲ ﺗﻮش ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﭼﻴﺰي‪.‬‬
‫ﻳﻚ اﺗﺎﻗﻚ ﺧﺎﻟﻲ و ﺳﺮد‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ آن روز‪ ،‬ﻧﻪ ﺻﺒﺤﺎﻧﻪاي ﺧﻮرده ﺑﻮدم‪ ،‬ﻧﻪ ﻧﺎﻫﺎر‬
‫و ﺷﺎﻣﻲ‪ .‬ﺳﻴﮕﺎرم را ﻫﻢ ﻛﻪ از ﺗﻮ ﺟﻴﺒﻢ درآورده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ در ﻣﻴﺎن آن درد‬
‫و ﺳﺮﻣﺎ‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﻳﺎدم آﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﻴﮕﺎر ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺗﺎق ﻳﻚ ﻻﻣﭗ ‪ 40‬ﻳﺎ ‪ 25‬داﺷﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﭼﺲ ﻣﺜﻘﺎﻟﻲ ﻧﻮر ﻣﻲداد‪ .‬ﻫﻤﺎن‬
‫ﺟﻮر ﻛﻪ ﻛﻨﺎر دﻳﻮار ﭘﻬﻦ ﺷﺪه ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﺸﻤﻬﺎم ﻛﻒ اﺗﺎق دﻧﺒﺎل ﺗﻪ ﺳﻴﮕﺎر‬
‫ﻣﻲﮔﺸﺘﻢ‪ .‬ﮔﻮﺷﺔ دﻳﻮار دو ﺳﻪ ﺗﺎ ﻓﻴﻠﺘﺮ ﺗﺎ ﻧﻴﻤﻪ ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻮدم را ﻛﺸﻴﺪم‬
‫ﻛﻨﺎر در‪ .‬دﺳﺘﻬﺎم ﻛﻪ ﺟﺎن ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﭘﺎﻫﺎم از آن ﺑﺪﺗﺮ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺗﻮ اﻳﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴ‪‬ﺖ‪،‬‬
‫درد ﺑﻲﺳﻴﮕﺎري را ﻧﻤﻲﺷﺪ ﺗﺤﻤﻞ ﻛﺮد‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺎ ﺳﺮ ﻛﻮﺑﻴﺪم ﺑﻪ در‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ‬
‫ﻳﻚ ﺟﺎﻛﺸﻲ ﭘﻴﺪاش ﺷﻮد‪ .‬ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺒﺢ‪ ،‬ﻳﻜﻲ آﻣﺪ در را ﺑﺎز ﻛﺮد‪ ،‬ﭼﺎي آورد‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻫﺰار و ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺗﻮﻣﻦ از‬
‫ﺟﻴﺐ ﻣﻦ درآوردﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻮ ﭘﺮوﻧﺪهام ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ﻛﻤﻚ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻫﺰار‬
‫و ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺗﻮﻣﻦ ﻛﻪ از ﺟﻴﺒﻢ در آوردﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺎل ﺧﻮدﺗﻮن‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎش ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ﭘﺎﻛﺖ‬
‫ﺳﻴﮕﺎر ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺪﻳﻦ‪ .‬ﮔﻔﺖ از اﻳﻦ ﺧﺒﺮا ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺎ اﻳﻨﺠﺎ ﻫﺮوﺋﻴﻨﻲﻳﺎ و ﺳﻴﮕﺎريﻳﺎ‬
‫رو ﺗﺮك ﻣﻲدﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻫﺮ روز ﻛﺎر ﻣﺎ اﻳﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﺳﻴﮕﺎر ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ دﻳﻮﺛﻬﺎ ﻫﻢ‬
‫ﻣﺤﻞ ﻧﻤﻲﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎدر ﻗﺤﺒﻪﻫﺎ اﺻﻼً ﺷﺮف ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺎي ﻣﻦ آش و‬
‫‪٧١‬‬
‫ﻻش ﺑﻮد‪ .‬ﻛﻔﺶ ﺧﻮدم ﻛﻪ ﭘﺎم ﻧﻤﻲرﻓﺖ‪ .‬ﻳﻚ دﻣﭙﺎﻳﻲ ﻫﻢ ﻧﻤﻲدادﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻫﺎش‬
‫ﺑﺮوم ﺗﻮاﻟﺖ‪ .‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدم ﺑﺎ اﻳﻦ ﭘﺎي ﺑﺮﻫﻨﺔ ﻗﺎچ ﺧﻮردة زﺧﻤﻲ ﺑﺮوم ﺗﻮاﻟﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﻣﺪت ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻓﻜﺮ ﻛﺮدهام‪ ،‬و ﻫﻨﻮز ﺑﺮاﻳﻢ ﻏﺮﻳﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫اﻳﻨﻬﺎ ﭼﻪ ﺟﻮر ﺟﺎﻧﻮرﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﻜﺮش را ﺑﻜﻦ‪ ،‬ﻳﻚ ﭘﺎﺳﺪار ﻣﻼﻳﺮي ﺑﺎﺷﻲ‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﺳﻪ ﭼﻬﺎر ﻛﻼس ﺳﻮاد‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﺑﻨﺪه را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺑﻲدﻳﻦ ﺑﺪﻫﻨﺪ دﺳﺘﺖ‪.‬‬
‫ﻳﺎرو را از دﻫﺎت آورده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎزﺟﻮ‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﻫﻢ وﻗﺘﻲ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺗﻴﻤﻲ ﻛﺸﻒ ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬ﺗﻌﺰﻳﺮ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﺧُﺐ‪ ،‬ﻓﻜﺮ ﻛﻦ ﺑﻪ ﻳﻚ‬
‫ﻫﻤﭽﻴﻦ ﮔﻮﺳﺎﻟﻪاي ﭼﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﮔﻔﺖ؟ ﻫﺮ ﻛﺎري ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻲ ﻣﻲﮔﻔﺘﻢ ﻣﺎ‬
‫اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺘﻲﻳﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻳﻢ ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻧﻘﻼﺑﻲ ﮔﺎﻫﻲ اﺷﺘﺒﺎه ﻣﻲﻛﻨﻦ‪ .‬زده ﺑﻮدﻧﺪ ﺧﻮاﻫﺮ و‬
‫ﻣﺎدر ﺑﻨﺪه را ﺳﺮوﻳﺲ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﻲدﻳﺪم ﭼﺎره دﻳﮕﺮي ﻧﺪارم‪ .‬وﻗﺘﻲ‬
‫دﻳﺪﻧﺪ از اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻧﻤﻲروم‪ ،‬دﺳﺖ از ﺳﺮم ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺎﻫﻲ ﺗﻮ ﻫﻤﺎن‬
‫اﺗﺎﻗﻚ ﺑﻮدم ﺗﺎ ﺑﻌﺪ ﻛﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪم ﻫﻤﺪان‪.‬‬
‫ﺗﻮ اﻳﻦ ﻣﺪت ﻛﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﻮدم‪ ،‬ﻳﻚ ﭘﺴﺮ ﺟﻮان را ﻫﻢ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ ﭘﻴﺶ ﻣﻦ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﺑﻴﭽﺎره را ﻫﻢ زده ﺑﻮدﻧﺪ ﻟﺖ و ﭘﺎر ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﻣﺎدر ﺟﻨﺪهﻫﺎ اﻳﻦ را‬
‫ﺑﺎ ﭼﻲ زده ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﺎﻧﻪاش درب و داﻏﻮن ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﻣﺸﺖ زده ﺑﻮدﻧﺪ؟ ﺑﺎ‬
‫آﺟﺮ زده ﺑﻮدﻧﺪ؟ ﭼﺎﻧﻪاش ﺑﺎد ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﺒﻮد ﻛﺒﻮد‪ .‬اول ﻛﻪ آﻣﺪ ﺗﻮ‪ ،‬ﺳﻼﻣﻲ‬
‫ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬رﻓﺖ ﮔﻮﺷﺔ اﺗﺎق ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺟﺮم ﺗﻮ ﭼﻴﻪ؟ ﮔﻔﺖ ﻫﻴﺲ‪ .‬ﺑﻌﺪ دﻳﺪم‬
‫ﺑﻪ ﺑﺎﻻي اﺗﺎق اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ آﻧﺠﺎ دوﺗﺎ آﻳﻔﻦ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮد‬
‫اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻴﻜﺮوﻓﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﺣﺮﻓﻲ ﻛﻪ ﺑﺰﻧﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻲﺷﻨﻮﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﭘﺴﺮ ﺟﻮن ﻧﺘﺮس‪ ،‬ﺑﻴﺎ‬
‫ﺑﺸﻴﻦ اﻳﻨﺠﺎ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻓﻜﺶ داﻏﻮن ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺳﻴﺎه ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻴﭽﺎره ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻫﻢ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﻌﻠﻢ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬از اﻳﻦ ﻣﻌﻠﻤﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻲروﻧﺪ داﻧﺸﺴﺮاي ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ‪ ،‬و در ﻛﻨﺎر ﺗﺤﺼﻴﻞ‪،‬‬
‫‪٧٢‬‬
‫درس ﻫﻢ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﺑﺨﺖ ﺗﺎزه ده روزي ﺑﻮد ﻛﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻣﻌﻠﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﻳﻦ‪،‬‬
‫ﻳﻚ ﻣﻌﻠﻤﻲ داﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﺸﻬﺮي ﻣﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻴﻠﻲ ﺗﻮ ﻫﻤﺪان ﻣﺤﺒﻮب ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻴﻠﻲ‬
‫ﻛﺎر ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻨﺪه ﺧﺪا آدرس او را ﮔﻴﺮ ﻣﻲآو‪‬ر‪‬د‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﺎ ﻧﻤﻲداﻧﺪ ﻛﻪ ﻃﺮف‪،‬‬
‫ﻫﻮادار ﺟﺮﻳﺎﻧﻲ اﺳﺖ و رژﻳﻢ درﺑﻪدر دﻧﺒﺎﻟﺶ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻌﺪ اﻳﻦ ﺑﻴﭽﺎره رﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد ﻧﻔﺖ ﺑﺨﺮد‪ .‬دﻓﺘﺮ و دﺳﺘﻜﺶ ﻫﻢ دﺳﺘﺶ ﺑﻮده‪ .‬ﺗﻮ ﺻﻒ اﻳﺴﺘﺎده ﺑﻮده‪ .‬ﺻﻒ‬
‫ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺑﻮده‪ .‬ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻛﻨﺎر دﻳﻮار ﻧﺸﺴﺘﻪ‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻮر ﻛﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدهـ ﺧُﺐ‪ ،‬آدم‬
‫وﻗﺘﻲ ﺑﻲﻛﺎر ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻮﺻﻠﻪاش ﺳﺮ ﻣﻲرودـ داﺷﺘﻪ روي دﻓﺘﺮﭼﻪ ﺟﻴﺒﻲاش‬
‫اﻟﻜﻲ ﺧﻂ ﻣﻲﻛﺸﻴﺪه‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻫﻢ روﺑﺮوﻳﺶ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﺑﺎﺑﺎﻳﻲ از ﭘﺸﺖ‬
‫ﭘﻨﺠﺮه اﻳﻦ را ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ‪ .‬ﻫﻴﭽﻲ‪ ،‬ﻣﻲآﻳﻨﺪ اﻳﻦ ﺑﻨﺪه ﺧﺪا را ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻮ ﺧﻴﺎل‬
‫داﺷﺘﻪاي ﻛﺮوﻛﻲ ﻛﻤﻴﺘﻪ را ﺑﻜﺸﻲ‪ .‬ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬ﻧﻨﻪت ﺧﻮب‪ ،‬ﺑﺎﺑﺎت ﺧﻮب‪ .‬ﻧﺨﻴﺮ‪ ،‬زده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ آش و ﻻﺷﺶ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬زﻧﺶ ﺣﺎﻣﻠﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻴﻠﻲ ﻧﺎراﺣﺖ زﻧﺶ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺖ واﷲ ﮔﺮوه ﻣﺮوه ﻛﺪوﻣﻪ‪ .‬ﺣﺎﻻ آدرس آن ﻣﻌﻠﻢ را ﻫﻢ ﺗﻮي ﺟﻴﺒﺶ ﭘﻴﺪا‬
‫ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ او ارﺗﺒﺎط داري‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻌﻠﻤﻢ ﺑﻮده‪،‬‬
‫ﻓﻼن ﺑﻮده‪ ،‬ﻣﻦ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺮم ﺧﻮﻧﻪش‪ .‬ﻧﺨﻴﺮ‪ ،‬آدرس ﻳﻪ ﺿﺪ اﻧﻘﻼﺑﻮ داري‪،‬‬
‫ﻛﺮوﻛﻲام ﻛﻪ ﻣﻲﻛﺸﻴﺪي‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻘﺸﺔ زﻳﺮزﻣﻴﻦ ﻣﺎ و ﺧﻂ ﺧﻄﻲ ﻛﺮدن اﻳﻦ‬
‫ﺑﻴﭽﺎره ﺷﺪه ﺑﻮد ﻃﺮح اﻧﻔﺠﺎر‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ ﻣﺎ را ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ ﺳﻮار ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮﺗﻮ دوﻻ ﻛﻦ‪ ،‬و ﺗﻜﻮن ﻧﺨﻮر! ﺑﻪ‬
‫ﻃﺮف ﻫﻤﺪان‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ ﺗﻮ آن ﻣﻮﻗﻌﻴ‪‬ﺖ ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰ اﻳﻦ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﻛﺮدن ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﺗﻮ ﻫﺮ‬
‫ﺷﻬﺮي ﻛﻪ ﻣﻲرﻓﺘﻲ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺪام ﺑﺮاي ﺧﻮدﺷﺎن ﻳﻚ ﻣﻘﺮراﺗﻲ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻗﻴﺪ و ﺑﻨﺪي‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎﻻي ﺳﺮﺷﺎن ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻤﻪاش از اﻧﺘﻘﺎل وﺣﺸﺖ داﺷﺘﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺧُﺐ‪ ،‬دﻫﻨﻢ‬
‫ﺳﺮوﻳﺴﻪ‪ .‬دروغ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدم‪ .‬آدرس ﻋﻮﺿﻲ ﻫﻢ ﻛﻪ داده ﺑﻮدم‪.‬‬
‫‪٧٣‬‬
‫ﺣﺎﻛﻢ ﺷﺮع آن روزﻫﺎ اﻋﻠﻤﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺗﺮس و ﻟﺮز ﻣﻦ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ راﺣﺘﻲ اﻋﺪام ﻧﻤﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﭘﺲ داﺳﺘﺎن ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻮري اداﻣﻪ دارد‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‬
‫ﺗﻮي ﻫﻤﺪان ﻫﻴﭽﻲ ﻛﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻳﻚ ﭘﺎﺳﺪاري ﭘﻴﺪا ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺮا ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺳﺎﻟﻬﺎ آﻧﺠﺎ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺮده ﺑﻮدم‪ .‬دﻳﺪم ﻣﺠﺒﻮرم اﺳﻢ اﺻﻠﻲام را ﺑﮕﻮﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻫﻴﭽﻲ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ ﻫﻤﺔ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲﻫﺎ ﻣﺎﻟﻴﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ از ﻧﻮ ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫دم ﮔﻮرﺳﺘﺎن‪ ،‬دو ﺳﻪ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي ﻫﻤﺪان‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ اﻳﻨﺠﺎ آﺧﺮ ﺧﻄﻪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‬
‫ﻧﻤﻲﺧﻮاﻳﻢ ﺑﻪ ﺣﺎج آﻗﺎ اﻋﻠﻤﻲ زﺣﻤﺖ ﺑﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺧﻮدﻣﻮن ﺗﺮﺗﻴﺒﺘﻮ ﻣﻲدﻳﻢ‪.‬‬

‫ﭼﺸﻤﻬﺎي ﻣﻦ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻳﻜﻲﺷﺎن دﺳﺘﻢ را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻛﻤﻲ ﺗﻮي ﺧﺎك و ﺧﻞ راﻫﻢ ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻢ ﻛﻨﺎر دﻳﻮاري‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲﺷﺎن ﻓﺮﻣﺎن آﺗﺶ داد‪.‬‬
‫ﺻﺪاي ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎ را ﺷﻨﻴﺪم‪.‬‬
‫و ﺑﻌﺪ ﺧﻼء ﺑﻮد‪.‬‬
‫و ﺑﻌﺪﺗﺮ‪ ،‬ﺻﺪاي ﺧﻨﺪة ﭘﺎﺳﺪارﻫﺎ‪.‬‬

‫ﺧﻼﺻﻪ ﻫﻲ دورﻣﺎن ﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻗﺮ و اﻃﻮار آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ دوﺑﺎره ﺳﻮارﻣﺎن‬

‫ﻛﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺳﭙﺎه ﻫﻤﺪان‪ .‬ﻣﻦ ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻢ آﻧﺠﺎ ﺳﭙﺎه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪاً ﻓﻬﻤﻴﺪم‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﻣﺪﺗﻲ ﺑﻮد ﻫﻤﺪان زﻧﺪﮔﻲ ﻧﻤﻲﻛﺮدم‪.‬‬
‫ﺳﭙﺎه ﻛﻨﺎر ﻣﻘﺒﺮة ﺑﺎﺑﺎ ﻃﺎﻫﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺒﻼ ﺗﻔﺮﻳﺤﮕﺎه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻬﺶ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﭼﺎﻳﺨﺎﻧﺔ‬
‫ﺳﻨﺘﻲ‪ .‬ﻗﻠﻴﺎن ﻣﻲﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻦ ﺳﻔﺎﻟﻬﺎ ﻣﻲﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬دﻳﮓ و دﻳﮕﭽﻪ و اﻳﻨﻬﺎ‬
‫‪٧٤‬‬
‫ﻣﻲﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮﻛﺰ ﺗﻮرﻳﺴﺘﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﻳﻦ را ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺮﻛﺰ‬
‫ﺳﭙﺎه‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﻣﺎ را آوردﻧﺪ ﺗﻮ ﻳﻚ ﺳﺎﻟﻨﻲ ﻛﻪ ﺳﻪﺗﺎ ﺳﻠﻮل داﺷﺖ‪ .‬در ﻳﻚ ﺳﻠﻮل‬
‫را ﺑﺎز ﻛﺮدﻧﺪ ﻣﺎ را اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ ﺗﻮش‪ .‬دو ﺳﻪ ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ را اﺻﻼً‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻢ‪ .‬آن ﻳﻜﻲ‪ ،‬از ﻫﻤﻜﻼﺳﻲﻫﺎم ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺣﺴﻴﻦ ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎﻧﻲ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﭽﺔ ﺟﻨﺴﻲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫دﺑﻴﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺟﺎﻧﺎﻧﻪ دﻓﺎع ﻛﺮد‪.‬‬
‫اﻋﺪاﻣﺶ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫وﻗﺘﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ از آن ﺑﭽﻪﻫﺎي ﺟﻨﺲ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻤﻲﺷﻮد ﺑﮕﻮﻳﻲ ﻧﻪ‪ .‬ﻣﺤﺸﺮ ﺑﻮد!‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻦ آﻣﺪم ﺗﻮ‪ .‬دﻳﺪم آﻗﺎ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻴﭻ ﻛﺪام ﺗﺤﻮﻳﻠﻢ ﻧﮕﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺟﺰ ﻫﻤﻜﻼﺳﻲام‪ ،‬ﻛﺴﻲ ﻣﺮا ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺧﺖ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﻦ ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻢ ﻗﻴﺎﻓﻪام ﭼﻘﺪر‬
‫درب و داﻏﻮن ﺷﺪه‪ .‬ﺧُﺐ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﺎ را ﻛﺴﻲ ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺧﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺣﺴﻴﻦ؟‬
‫ﺗﻌﺠﺐ ﻛﺮد‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺗﻮ؟ ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬ﻣﻦ ﻓﻼﻧﻲام‪ .‬آﻗﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﻳﻚ ﻛﻤﻲ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﮕﺎه‬
‫ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺮوع ﻛﺮد ﺑﻪ ﻟﮕﺪ زدن ﺑﻪ اﻳﻦ در‪ .‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ﻟﮕﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﻟﮕﺪ ﻣﻲزدﻫﺎ! ﺑﺎ ﺗﻤﺎم وﺟﻮدش‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﺗﻌﻤﻴﺮﮔﺎه آن ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ زﻳﺎد ﺳﺮ و ﺻﺪا داﺷﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫ﺻﺪاي ﻣﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ راﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺪارﻫﺎ ﻧﻤﻲرﺳﻴﺪ‪ .‬آﻗﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﻟﮕﺪ ﻣﻲزد و داد و‬
‫‪٧٥‬‬
‫ﺑﻴﺪاد ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ ﻛﺜﺎﻓﺘﺎ! ﺿﺪ اﻧﻘﻼﺑﻲﻳﺎ! ﺿﺪ ﺧﻠﻘﻲﻳﺎ! ﺑﻴﺎﻳﻴﻦ اﻳﻨﺠﺎ! ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻳﻜﻲ‬
‫از ﭘﺎﺳﺪارﻫﺎ آﻣﺪ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺷﻤﺎ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻴﻦ ﻛﺴﻲ رو ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻧﻤﻲدﻳﻢ‪ ،‬ﭘﺲ اﻳﻦ‬
‫ﭼﻴﻪ؟ اﻳﻦ ﺻﻮرﺗﻪ واﺳﻪ اﻳﻦ درﺳﺖ ﻛﺮدﻳﻦ؟‬
‫ﻣﻦ ﺧﻮدم ﻛﻪ ﻧﻤﻲدﻳﺪم‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﭘﻴﺮﻫﻦ ﻣﺮا ﻛﻪ داد ﺑﺎﻻ ﻳﺎرو ﻳﻚ ﺟﻮري‬
‫ﺑﻪ ﮔﺮدهام ﻧﮕﺎه ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﻦ ﺧﻮدم ﻫﻢ وﺣﺸﺖ ﻛﺮدم‪ .‬ﻳﺎرو ﮔﻔﺖ ﻣﺎ ﺗﺤﻘﻴﻖ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻛﺴﻲ ﺣﻖ ﻧﺪاره ﺗﻮ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ اﻳﻦ ﺟﻮري ﻣﺮدﻣﻮ ﺑﺰﻧﻪ‪ ،‬و از‬
‫اﻳﻦ ﺷﺮ و ورﻫﺎ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬آﻣﺪﻳﻢ ﻧﺸﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺣﺴﻴﻦ‪ ،‬ﺗﻮ ﺳﻴﮕﺎر ﻣﻲﻛﺸﻲ؟ ﮔﻔﺖ ﻧﻪ‪ .‬ﺑﻪ آن‬
‫ﻳﻜﻲ ﮔﻔﺘﻢ ﺗﻮ؟ ﮔﻔﺖ ﻧﻪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪاره ﺑﻌﺪ از ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺗﺤﻘﻴﻖ‬
‫ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺖ اﻳﻦ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻪ در ﺑﺮه‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﻨﺪاق ﺗﻔﻨﮓ زدهﻧﺶ‪ .‬ﮔﻔﺖ اي ﺗﻒ‬
‫ﺑﻪ اون ﺷﺮاﻓﺘﺖ! ﺑﮕﻮ دﻳﻮث‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﻨﺪاق ﺗﻔﻨﮓ ﻳﻚ ﺟﺎ را ﻣﻲزﻧﻨﺪ‪ ،‬دو ﺟﺎ را‬
‫ﻣﻲزﻧﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎش آش و ﻻﺷﻪ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬آن ﭘﺴﺮه ﻛﻪ اﻻن ﺗﻮ ﺳﻮﺋﺪ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﮔﻔﺖ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪش‬
‫ﺳﻴﮕﺎره‪ .‬ﺧُﺐ‪ ،‬ﻣﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪام ﻫﻤﻪاش ﺳﻴﮕﺎر ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻣﺎ ﺳﻴﮕﺎر ﻧﺪارﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﭘﻮل ﺑﺪي ﺑﺮات ﺑﺨﺮﻳﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ ﭘﻮل ﻧﺪارم‪ 1500 .‬ﺗﻮﻣﻦ داﺷﺘﻪم‪ ،‬ازم‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪﻳﻦ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺑﮕﻮ ﺧﻮﻧﻮادهت ﺑﻴﺎرن‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺧﻮﻧﻮادهم ﻛﺠﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺧُﺐ‬
‫اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ ﺧﻮدﺗﻪ‪ .‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﮕﻮﻳﻢ آﺧﺮ اﻳﻦ ﭼﻪ اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ‪ ،‬ﻛﻪ‬
‫ﻫﻢ ﭘﻮل ﻣﺎ را ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﺪ‪ ،‬ﻫﻢ ﻗﻨﺪﻣﺎن را‪ ،‬ﻫﻢ ﻧﻮار دﻟﻜﺶﻣﺎن را‪ .‬وﻟﻲ دﻳﺪم‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻪ ﻗﻮل ﻣﻌﺮوف‪ ،‬ﭼﻲ؟ ﺟﺎي ﮔﻮزﻳﺪن ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺒﻴﻨﻢ‪ ،‬ﻛﺪوﻣﺘﻮن ﻣﻼﻗﺎﺗﻲ دارﻳﻦ؟ ﺣﺴﻴﻦ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ دارم‪ .‬او را دو‬
‫ﺳﻪ ﻫﻔﺘﻪ ﺟﻠﻮﺗﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬اﮔﻪ اﻳﻦ ﻧﻨﻪت اوﻣﺪ‪ ،‬ﻳﻪ ﺻﺪ‬
‫ﺗﻮﻣﻨﻲ ﺑﺮاي ﻣﻦ ازش ﺑﮕﻴﺮ‪ .‬ﺑﮕﻮ ﻳﻪ ده ﭘﻮﻧﺰده ﺗﺎ ﺑﺴﺘﺔ ﺳﻴﮕﺎر ﺑﻴﻀﻲام ﺑﺮام‬
‫‪٧٦‬‬
‫ﺑﻴﺎره‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ ﻣﺎ ﺗﻮ ﻋﺎﻟﻢ ﺗﺨﻴﻞ‪ ،‬ﻫﻲ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ ﻓﺮار ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻣﺄﻣﻮر ﻛﻪ آﻣﺪ‬
‫ﺑﺰﻧﻴﻤﺶ‪ ،‬در ﺑﺮوﻳﻢ‪ .‬ﻣﻦ اﺻﻼً ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻢ دﻗﻴﻘﺎ ﻛﺠﺎ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻌﻤﺎري‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن را ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﻣﺜﻼً از ﻛﺠﺎ ﺑﻪ ﻛﺠﺎ ﺑﺎﻳﺪ رﻓﺖ‪ .‬ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻳﻢ‪.‬‬
‫آن دوﺗﺎ ﺟﺮﻣﺸﺎن ﺳﺒﻚ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪاً ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻫﻲ ﺣﺒﺲ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ و ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻪ‬
‫ﻓﻜﺮ ﻓﺮار ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺳﻴﻢ ﺧﺎردار دارد ﻓﺮار ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺣﺎﻻ دﻳﻮاره‬
‫ﭼﻨﺪ ﻣﺘﺮ ﺑﻮد؟ ﺣﺪاﻗﻞ ﭼﻬﺎر ﻣﺘﺮ‪ .‬دو ﻣﺘﺮ ﻫﻢ ﺳﻴﻢ ﺧﺎردار ﺑﻮد‪ .‬اﺻﻼً ﻓﻜﺮ‬
‫ﻧﻤﻲﻛﺮدﻳﻢ ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﺧُﺐ ﻣﺎ ﻛﻪ ﭘﺮﻧﺪه ﻧﺒﻮدﻳﻢ‪ .‬ﺗﺎزه ﭼﻲ؟ ﭘﺎﺳﺪارﻫﺎ را ﻫﻢ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻲزدﻳﻢ‪ .‬از آن ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬آن ﭘﺎﺳﺪارﻫﺎي ﺗﻮي ﺑﺮﺟﻜﻬﺎ ﻫﻢ ﻛﻪ ﻣﺠﺴﻤﻪ‬
‫ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ درﺑﺮوﻳﻢ‪ .‬ﻳﺎ اﻧﮕﺎر ﻣﻲﺷﺪ ﺑﻪ راﺣﺘﻲ از زﻳﺮ آن ﻧﻮراﻓﻜﻨﻬﺎ‬
‫رد ﺷﺪ‪ ،‬از ارﺗﻔﺎع ﺑﻪ آن ﺑﻠﻨﺪي ﭘﺮﻳﺪ ﭘﺎﻳﻴﻦ و راه ﺧﻮد را ﮔﺮﻓﺖ و رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ وﻗﺘﻲ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻓﻜﺮ ﻛﺮدﻳﻢ‪ ،‬دﻳﺪﻳﻢ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻳﻚ روز‪ ،‬ﺑﺎزﺟﻮي ﺳﭙﺎه ﻫﻤﺪان‪ ،‬آﻣﺪ ﺳﺮاﻏﻤﺎن‪ .‬اﺳﻤﺶ ﺣﺴﻴﻦ ﻣﺤﻤﺪي‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪاً ﺗﺮور ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻮ دﻳﻤﺎه ‪ .60‬ﻣﻮﺟﻮد ﺧﻴﻠﻲ ﻛﺜﻴﻔﻲ ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﻻﺑﺪ ﻣﻲﺷﺪ رﻫﺒﺮ ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎن اﻳﺮان‪.‬‬
‫اﻳﻦ آﻣﺪ‪ .‬ﺑﺎز ﺳﻴﻦ ﺳﺆال و ﺟﻴﻢ ﺟﻮاب‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﺎ اﻳﻦ ﺑﺎر ﻧﺰدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎر اﺳﻢ‬
‫واﻗﻌﻲام را ﮔﻔﺘﻢ‪ .‬ﭼﻮن اﻳﻨﺠﺎ دﻳﮕﺮ ﻫﻤﻪ ﻣﺮا ﻣﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻣﺬﻫﺒﺘﻢ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ واﷲ ﻣﺬﻫﺐ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻪ‪ .‬ﺑﺎز ﻫﻤﺎن ﺳﺆاﻟﻬﺎ را ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻨﺘﻬﺎ آن ﻣﻮﻗﻊ ﻫﻨﻮز ﻛﺎرﻫﺎﺷﺎن ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲﻫﺎ را ﺧﻮد‬
‫دادﮔﺎه اﻧﺠﺎم ﻣﻲداد‪ .‬ﻳﻚ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲدادﻧﺪ‪ .‬زﻳﺎد ﻫﻢ ﻟﻔﺘﺶ‬
‫ﻧﻤﻲدادﻧﺪ‪ .‬ﺑﺨﺼﻮص ﻛﻪ ﻫﻤﺪان ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﺎ ﺣﺪود اﺳﻔﻨﺪ ‪ 61‬ﻛﺴﻲ را ﻧﻤﻲزد‪.‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺑﺪﻧﻲ ﻧﻤﻲﻛﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻼﻳﺮ و ﻧﻬﺎوﻧﺪ اﻳﻦ ﺟﻮري ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺎ‬
‫‪٧٧‬‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﺸﻜﻴﻼت ﻫﻤﺪان را ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻛﺴﻲ ﻛﺎﺑﻞ ﻧﺨﻮرده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻫﻤﺎن ﺧﺰﻋﺒﻼﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻔﺘﻲ‪ ،‬ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪت دادﮔﺎه‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ اﻋﻼم‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ دادﮔﺎه اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﺳﺮي را ﻣﻲآوردﻧﺪ ﺗﻮ دادﮔﺎه‪ ،‬ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺗﻮي اﻳﻨﻬﺎ‬
‫ﻳﻚ ﺟﺎﻛﺸﻲ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺤﻜﻮم را ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ و ﻟﻮ ﺑﺪﻫﺪ و ﻛﺎرش را زار‬
‫ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮاي ﺑﭽﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺷﻬﺮة ﺷﻬﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺎد‪ .‬وﻟﻲ در‬
‫ﻣﻮرد ﺧﻴﻠﻲﻫﺎ ﻓﻘﻂ ﻫﻤﺎن ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺤﻤﺪي از ﻣﺎ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﺗﻮ ﻛﻪ اﺳﻤﺖ‬
‫اﷲوري ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ واﷲ‪ ،‬ﻣﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺴﺮ اﻳﻦ ﺧﻮﻧﻮادهم‪ ،‬ﺗﺮﺳﻴﺪم ﺑﺮﻳﻦ در ﺧﻮﻧﻪ‪،‬‬
‫ﻣﺎدرم از ﺗﺮس ﺳﻜﺘﻪ ﻛﻨﻪ‪ .‬ﭘﺮﺳﻴﺪ از ﭼﺮﻳﻜﺎي ﻫﻤﺪون ﻛﻲ رو ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻲ؟‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ ﻛﺎري ﺑﺎﻫﺎﺷﻮن ﻧﺪارم‪ .‬ﮔﻔﺖ از ﺗﻮدهايﻳﺎ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ ﻛﺎري ﺑﺎﻫﺎﺷﻮن‬
‫ﻧﺪارم‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻳﻜﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎي ﭘﻴﻜﺎر ﺑﻮد ﺑﻪ اﺳﻢ ﺳﻌﻴﺪ دادﺧﻮاه‪ .‬ﮔﻔﺖ اﻳﻦ را‬
‫ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻲ؟ ﮔﻔﺘﻢ ﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺳﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻤﻪاش روي اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺘﻲ ﺑﻮدن ﺗﻜﻴﻪ‬
‫ﻣﻲﻛﺮدم‪ .‬ﮔﻔﺖ اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺘﻲﻳﺎ رو ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻲ؟ ﮔﻔﺘﻢ آره‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻪاي‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻳﻢ‪.‬‬
‫آﻗﺎ‪ ،‬ﻣﻦ ﺧﻴﻠﻲ ﺳﺎدهﻧﮕﺮ ﺑﻮدم‪ .‬ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدم ﺣﺎﻻ اﮔﺮ ﺑﺮوم دادﮔﺎه اﻧﻘﻼب‪،‬‬
‫ﺣﺎﻛﻢ ﺷﻬﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ اﻋﺪام‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ آزاد‪ .‬ﺗﺮس ﻣﺮس ﺗﻮ ﻛﺎرم ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺎ رﻓﺘﻴﻢ دادﮔﺎه اﻧﻘﻼب‪ .‬از در ﻛﻪ وارد ﺷﺪﻳﻢ‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭼﺸﻤﻤﺎن‬
‫ﺧﻮرد‪ ،‬ﻳﻚ ﻳﺎروﻳﻲ ﺑﻮد ﺑﻪ اﺳﻢ ﺳﻌﻴﺪ اﺳﻼﻣﻲ‪ .‬اﻳﻦ ﻫﻤﺴﺎﻳﺔ دﻳﻮار ﺑﻪ دﻳﻮارﻣﺎن‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺟﺰو ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻦ ﮔﺮدن ﻛﻠﻔﺖ ﺳﭙﺎه ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﻔﺮﻣﺎ‪ ،‬اﻳﻦ اوﻟﻴﺶ‪.‬‬
‫دادﮔﺎه اﻧﻘﻼب اوﻟﻬﺎ ﺑﺎﻏﻲ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﺎغ ﭘﺬﻳﺮاﻳﻲ‪ .‬ﻗﺒﻼ ﺧﺎﻧﺔ اﺳﺘﺎﻧﺪار ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪش ﺟﺰﺋﻲ از ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎه‪ .‬ﻳﻚ ﻗﺴﻤﺘﺶ را ﻫﻢ‬
‫ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ‪ .‬ﻳﻚ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﻢ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﺮاي ﺣﺎﻛﻢ ﺷﺮع‪ .‬اﻳﻦ‬
‫‪٧٨‬‬
‫ﻣﺮدك ﻳﻚ ﻧﻔﺮ را اﻋﺪام ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬زﻧﺶ را ﻫﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺮاي ﺧﻮدش‪.‬‬
‫ﻣﺎ را ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﻦ اﻳﻦ ﺑﺎغ را ﻗﺒﻼ دﻳﺪه ﺑﻮدم‪ .‬ﺗﻮي ﮔﺎراژش‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﺳﻴﻢ‪ ،‬ﻳﻚ ﺣﺼﺎري درﺳﺖ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮاي ﻫﻮاﺧﻮري‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﻳﻦ را ﻳﻚ‬
‫ﺟﻮري درﺳﺖ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﺘﻤﺎً ﺑﺎﻳﺪ از ﺗﻮ ﻳﻚ ﭼﻬﺎر دﻳﻮاري ﻣﻲرﻓﺘﻲ‪.‬‬
‫ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺗﺎرﻳﻚ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ دﻳﺪم روﺑﺮوم‪ ،‬ﺗﻮي ﺗﺎرﻳﻜﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺸﺖ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ ﻧﮕﻮ ﻳﻚ ﻣﺸﺖ زﻧﺪاﻧﻲ آﻧﺠﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﺧﻠﺨﺎﻟﻲ ﺳﺎل ‪ 58‬آﻣﺪه ﺑﻮد ﻫﻤﺪان ﻛﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻲﻫﺎ را ﺑﺪﻫﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﻛﻤﺒﻮد ﺟﺎ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﮔﺎراژ ﺑﺎغ را‪ ،‬ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﺮده ﺑﻮد زﻧﺪان‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﮔﺎراژ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻛﻤﻲ از ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﭘﺎﻳﻴﻨﺘﺮ ﺑﻮد‪ ،‬اﺻﻼً ﻧﻮر ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬دوﺗﺎ‬
‫ﻻﻣﭗ ﺻﺪ زده ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﻮش‪ .‬دوﺗﺎ اﺗﺎق داﺷﺖ‪ .‬اﺗﺎق ﻛﻪ ﭼﻪ ﻋﺮض ﻛﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺳﻘﻔﻬﺎش اﻳﻦ ﻗﺪر ﻛﻮﺗﺎه ﺑﻮد ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺷﺪ درﺳﺖ اﻳﺴﺘﺎد‪ .‬دوﺗﺎ ﻫﻢ ﺳﻠﻮل‬
‫اﻧﻔﺮادي ﺗﻮ اﻳﻦ اﺗﺎﻗﻬﺎ درﺳﺖ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎل ‪ 60‬ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻨﻮز اﻋﺪاﻣﻬﺎ اداﻣﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﺷﺮوع ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﻋﺪه را ﻛﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﺟﺮﻣﺸﺎن ﺳﺒﻚ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﭘﻠﻴﺲ‬
‫ﺷﺪﻧﺸﺎن ﻫﺴﺖ و ﻓﻼنـ ﺣﺎﻻ ﻓﺮﻗﻲ ﻧﻤﻲﻛﺮد ﻫﻮادار ﻛﺪام ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪـ ﻛﺮده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﻮ ﻳﻚ اﺗﺎق‪ .‬ﻳﻚ ﻋﺪه را ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﻮ ﻳﻚ اﺗﺎق دﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﻦ‪،‬‬
‫ﻫﻤﻪﺷﺎن ﻣﺠﺎﻫﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬روي دﻳﻮار ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ :‬ﻣﻴﻠﻴﺸﻴﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺘﺎدت ﺧﻮش‬
‫آﻣﺪي‪ .‬روي ﻫﻤﺎن دﻳﻮار اﺳﻢ اﻓﺮادي را ﻫﻢ ﻛﻪ اﻋﺪام ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ زﻳﺮزﻣﻴﻦ دادﮔﺎه ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﻦ اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺘﻲ را ﻫﻢ ﺑﺮدﻧﺪ‬
‫ﺗﻮش‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﺗﺎ از ﺑﭽﻪﻫﺎي آﺷﻨﺎ آﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﻮش اوﻣﺪي‪ ،‬ﺧﻮش اوﻣﺪي! ﮔﻔﺘﻨﺪ‬
‫ﺟﺮﻣﺖ ﭼﻴﻪ؟ ﮔﻔﺘﻢ اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺘﻲام‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺧﺠﺎﻟﺖ ﺑﻜﺶ ﭘﺴﺮ! از ﻛﻲ اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺘﻲ‬
‫‪٧٩‬‬
‫ﺷﺪي؟ ﮔﻔﺘﻢ واﷲ‪ ،‬ﻣﻦ از اوﻟﺶ اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺘﻲ ﺑﻮدم‪ ،‬اﮔﺮم ﻛﺴﻲ ﺟﺮأت ﻛﻨﻪ ﺑﮕﻪ‬
‫ﺑﺎﻻي ﭼﺸﻢ اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺖ اﺑﺮوﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺪرﺷﻮ درﻣﻲآورم!‬
‫ﺧﻼﺻﻪ دو ﺳﻪ ﻧﻔﺮ را ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻮري ﮔﺬاﺷﺘﻢ ﺳﺮ ﻛﺎر‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎور ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻦ اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺘﻲ ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ وﻟﻲ ﻳﺎدﺗﻮن ﺑﺎﺷﻪ ﻣﻦ از اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺘﻲﻳﺎي ﭘﺎﺳﺪار ﻧﻴﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺻﺒﺢ ﺳﺎﻋﺖ ﭘﻨﺞ ﻣﻲآﻣﺪ ﺳﺮاغ ﻣﻦ ﻛﻪ ﺑﻴﺎ‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ‪.‬‬
‫آﻧﺠﺎ ﻳﻚ آدم ﺧﻴﻠﻲ ﺟﺎﻟﺒﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﻗﺪي داﺷﺖ دو ﻣﺘﺮ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺪﺑﺨﺖ‪،‬‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ وﻗﺘﻲ ﻣﻲاﻳﺴﺘﺎد‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮد ﺳﺮش را ﺧﻢ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺳﻘﻒ ﻛﻮﺗﺎه ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ را ﺑﺎ دو ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ‪ ،‬روز ﻣﺮگ رﺟﺎﻳﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﺗﻮي ده ﻣﺮادﺑﻚ‬
‫ﻫﻤﺪان زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬آدﻣﻬﺎي ﻣﺮادﺑﻚ ﺧﻴﻠﻲ ﺣﺰباﻟﻠﻬﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬دﻫﺎﺗﻲﻫﺎ‬
‫داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﺗﻈﺎﻫﺮات ﻣﻲﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻛﻨﺎر ﺧﻴﺎﺑﺎن ﻛﻪ اﻳﺴﺘﺎده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺧﻨﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ ﺑﺮﻣﻲدارد ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ اﻳﻨﻬﺎ از ﻣﺮگ رﺟﺎﻳﻲ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻨﺪ‪ ،‬دارﻧﺪ ﻣﻲﺧﻨﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﺑﻮد اﻳﻨﻬﺎ را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﻮي اﻳﻦ اﺗﺎق‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻫﺮ روز ﻳﻜﻲ را ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ اﻋﺪام ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﺗﺎﻗﻬﺎي آﻧﺠﺎ ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد ﺑﻪ زﻳﺮ دادﮔﺎه و ﺑﺎﻻي دادﮔﺎه‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﻫﻤﺔ‬
‫زﻳﺮدادﮔﺎﻫﻲﻫﺎ اﻓﻘﻲ آزاد ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻻي دادﮔﺎﻫﻲﻫﺎي ﻋﻤﻮدي‪ .‬اﻳﻦ ﻫﻢ ﺑﺮاش‬
‫ﺟﺎ اﻓﺘﺎده ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﻨﺪهاي ﻛﻪ ﻛﺮده‪ ،‬اﻋﺪام ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬آﻗﺎ‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺧﺒﺮ‬
‫ﻣﻲدادن ﻛﻪ ﻣﺜﻼً اﻣﺮوز دوﻳﺴﺖ ﻧﻔﺮ را در ﺗﻬﺮان اﻋﺪام ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺪﺑﺨﺖ‪،‬‬
‫از وﺣﺸﺖ ﺑﻪ ﭼﻨﺎن رﻋﺸﻪاي دﭼﺎر ﻣﻲﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﮕﻮ! ﺑﻴﭽﺎره ﭼﻬﺎر روز ﺗﻮ‬
‫رﺧﺘﺨﻮاب ﻣﻲاﻓﺘﺎد و ﺗﺐ و ﻟﺮز ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﺶ‪.‬‬
‫ﻗﺒﻞ از اﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﻴﺎﻳﻢ ﻳﻜﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻛﻪ اﻻن ﺳﻮﺋﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻚ ﺷﻄﺮﻧﺞ‬
‫درﺳﺖ ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻨﭻ درﺳﺖ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن آﻧﺠﺎ ﻛﻪ‬
‫‪٨٠‬‬
‫ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن و روزﻧﺎﻣﻪ و اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺗﺨﺘﻪ ﻧﺮد ﻫﻢ درﺳﺖ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ‬
‫ﻳﻚ روز ﻛﻪ ﺣﺎﻛﻢ ﺷﺮع از آن ﻃﺮف رد ﻣﻲﺷﺪه‪ ،‬ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ ﺑﻪﺑﻪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‬
‫ﭼﻬﺎر آوردم‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺷﺶ آوردم‪ .‬ﺳﺮ ﻣﻲﻛﻨﻪ ﺗﻮ‪ ،‬ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ ﺑﻪﺑﻪ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ‬
‫دارﻧﺪ ﻗﻤﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬ﻣﻲآﻳﺪ ﻫﻤﻪ را ﻣﻲﻛﺸﺪ ﺑﻴﺮون و ﺑﻪ ﺟﺮم اﻋﻤﺎل‬
‫ﺧﻼف ﺷﺮع‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﺳﻲ ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻳﻜﻲ ﺳﻲ ﺿﺮﺑﻪ را ﻛﻪ ﻣﻲزﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﻣﻲﺧﻮرد ﺑﻪ ﻧﺨﺎﻋﺶ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻪ ﻛﺠﺎش ﻛﻪ ﺧﻞ و ﭼﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻗﺒﺾ‬
‫ﺣﻘﻮﻗﺶ را ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ اﻣﻀﺎء ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺠﺎي اﻣﻀﺎء ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﭼﻬﺎر ﺑﺴﺘﻪ‬
‫ﺳﻴﮕﺎر‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻫﺮ ﻣﻮﻗﻊ اﻳﻦ ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎي ﻣﺎدر ﻗﺤﺒﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺨﻨﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ‬
‫ﺷﻤﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻦ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﻣﺮادﺑﻚ ﺑﻮدﻳﺪ‪ ،‬اﻋﺪام رو ﺷﺎﺧﺘﻮﻧﻪ‪.‬اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻢ ﺑﻴﭽﺎرهﻫﺎ‬
‫ﺗﺐ و ﻟﺮزي ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﮕﻮ‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﺎ ﺟﺎن ﺳﺎﻟﻢ از اﻳﻨﺠﺎ در ﻧﻤﻲﺑﺮﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﻳﻚ ﺷﺸﻤﺎﻫﻲ آﻧﺠﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﺧﻨﺪه و ﺷﻮﺧﻲ آزادﺷﺎن ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫آن اﺗﺎﻗﻲ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺗﻮش ﺑﻮدم‪ ،‬اﻛﺜﺮ ﺑﭽﻪﻫﺎش اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﭽﻪﻫﺎي ﺧﻮب‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮ آن ﻳﻜﻲ اﺗﺎق‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺗﺎ از ﺑﭽﻪﻫﺎي اﻗﻠﻴ‪‬ﺖ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ‬
‫ﺑﺎﻫﺎﺷﺎن رﻓﺖ و آﻣﺪ داﺷﺘﻢ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺎه‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺎه و ﻧﻴﻢ ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﺗﻮ اﻳﻦ ﻣﺪت‪،‬‬
‫ﻫﻔﺘﻪاي ﻳﻚ دﻓﻌﻪ ﻣﻲﺑﺮدﻧﻤﺎن ﺣﻤ‪‬ﺎم ﺷﻬﺮداري‪ .‬از اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﮔﻮﺷﺖ‬
‫ﺗﻮش ﺣﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲآوردﻧﺪ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﺗﻮش ﻣﻲﻧﺸﺴﺘﻲ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﺟﺎ را‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻲ ﺑﺒﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺳﻪ ﭼﻬﺎرﺗﺎ ﻫﻢ ﻣﺤﺎﻓﻆ ﺑﺎ ﻣﻮﺗﻮر دﻧﺒﺎل اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫ﻣﻲآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﺎﻓﺖ زﻳﺎدي ﻧﺒﻮد‪ ،‬وﻟﻲ اﮔﺮ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﭘﻴﺎده ﺑﺒﺮﻧﺪﻣﺎن‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ ﻓﺮار ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺗﻮ زﻧﺪان ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻲ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﺎﻫﻞ ﻣﺎﻫﻠﻬﺎي ﻫﻤﺪان‪ ،‬ﻛﻠّﻲ ﺗﺤﻮﻳﻠﻤﺎن ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫از راه ﻛﻪ ﻣﻲرﺳﻴﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺻﻠﻮات ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﺷﻤﺎ رو ﺑﻪ ﺣﻀﺮت‬
‫ﻋﺒﺎس‪ ،‬ﻳﻪ دﻓﻪ دﻳﮕﻪ ﻣﺎ رو آزاد ﻛﻨﻴﻦ‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬ﻣﺎ ﺧﻮدﻣﻮن ﻣﮕﻪ ﻛﻲ‬
‫‪٨١‬‬
‫ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ رو آزاد ﻛﻨﻴﻢ؟ ﺧﻴﻠﻲ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‬
‫ﺑﺎزﻫﻢ اﻳﻦ ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ در زﻧﺪاﻧﻬﺎ را ﺑﺎز ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺧﻤﻴﻨﻲ ﻣﻲﮔﻔﺖ زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻣﺎ داﻧﺸﮕﺎﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻲﮔﻔﺖ داﻧﺸﮕﺎﻫﻬﺎي ﻣﺎ‬
‫زﻧﺪان اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﻮرد ﻫﻤﺪان درﺳﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻮن داﻧﺸﻜﺪة ﻛﺸﺎورزي ﻫﻤﺪان‪،‬‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد زﻧﺪان‪ .‬دﻳﻮارﺑﻨﺪي ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از ﺳﺎﻟﻦ ﺳﻠﻒ ﺳﺮوﻳﺴﺶ‪ ،‬ﺳﻴﺰده‪،‬‬
‫ﭼﻬﺎردهﺗﺎ ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادي در آورده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ اﺗﺎق ﺑﺰرﮔﻲ درﺳﺖ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﺑﺮاي دﻋﺎ و ﺛﻨﺎ‪ .‬ﮔﺎﻫﮕﺎﻫﻲ ﻣﻴﺰ ﭘﻴﻨﮓ ﭘﻨﮕﻲ ﻣﻲﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺣﺎﻟﺶ را‬
‫داﺷﺘﻲ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻲ ﺗﻮش ﭘﻴﻨﮓ ﭘﻨﮓ ﺑﺎزي ﻛﻨﻲ‪ .‬ﻛﻼﺳﻬﺎش را ﻫﻢ ﺗﻴﻐﻪ ﻛﺸﻴﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮ اﻳﻦ ﻣﺪت‪ ،‬ﻣﺪام ﻣﻲرﻓﺘﻢ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ‪ .‬ﻫﻨﻮز از اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺖ ﻛﻮﺗﺎه ﻧﻴﺎﻣﺪه ﺑﻮدم‪.‬‬
‫ﻣﻼﻗﺎﺗﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ ،‬وﻟﻲ از ﻃﺮﻳﻖ ﺧﺎﻧﻮادة ﺑﭽﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻳﻚ ﻛﻤﻲ ﭘﻮل ﻣﻲرﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻴﮕﺎر ﻫﻢ ﻛﻪ ﻛﻮﭘﻨﻲ ﻣﻲدادﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ وﻗﺘﻬﺎ ﻫﻢ ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪﻣﺎن ﻫﻮاﺧﻮري‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ‬
‫ﺗﻮ ﻫﻤﺎن ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻋﻴﻦ آﻏﻞ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﻦ را ﺑﺮدﻧﺪ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ و ﻣﻨﺘﻘﻠﻢ ﻛﺮدﻧﺪ ﺑﻪ داﻧﺸﻜﺪة ﻛﺸﺎورزي ﻫﻤﺪان‪.‬‬
‫آﻧﺠﺎ ﻣﺮا اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ ﺗﻮ ﻳﻚ اﺗﺎﻗﻲ ﻛﻪ ﺳﻪ ﭼﻬﺎرﺗﺎ از ﺑﭽﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮ‬
‫ﻫﻤﺎن ﻓﺎﺻﻠﻪاي ﻛﻪ ﻣﻦ آﻧﺠﺎ ﺑﻮدم‪ ،‬ده دوازدهﺗﺎ از ﺑﭽﻪﻫﺎ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻤﻪﺷﺎن از ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫اﺳﻤﻬﺎ ﻳﺎدم ﻧﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﻨﺞ‪ ،‬ﺷﺶ ﺗﺎﺷﺎن ﭘﺴﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲﺷﺎن ﻣﻬﺪي اﻓﺸﺎر ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻬﺪي اﻓﺸﺎر‪ ،‬داﻧﺸﺠﻮي داﻧﺸﮕﺎه ﻣﺸﻬﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪٨٢‬‬
‫دورة ﺷﺎه‪ ،‬ﻳﻚ ﺳﺎل زﻧﺪان ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻨﺠﺎ اﻳﺴﺘﺎد و از آﻧﭽﻪ ﺑﻮد دﻓﺎع ﻛﺮد‪.‬‬
‫اﻋﺪاﻣﺶ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎ آﻣﺪﻳﻢ اﻓﺘﺎدﻳﻢ اﻳﻨﺠﺎ‪ .‬ﻫﻨﻮز ﺗﻮ‪‬ابﺳﺎزي و ﻗﺮاﺋﺖ ﻗﺮآن و اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﺟﻮر‪ ،‬ﻣﻲﺷﻮد ﮔﻔﺖ از زﻧﺪان ﺷﺎه ﻫﻢ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ آﻧﺠﺎ ﻣﺜﻼً رﺳﺎﻟﺔ آﻗﺎي‬
‫ﮔﻮدرزي‪ ،‬رﻫﺒﺮ ﻓﺮﻗﺎن را ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪم‪ .‬ﺿﺒﻂ ﺻﻮت ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻮار ﺑﻮد‪ ،‬اﻛﺜﺮاً رادﻳﻮ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﺻﻼً ﻣﺸﻜﻠﻲ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﺑﻨﺪﻫﺎ را ﺟﺪا ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺪ ‪ 3‬و ‪ 2‬و ‪1‬‬
‫ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﺳﺮي ﺑﺎزاري ﻛﻪ ﭘﻴﺮ و ﭘﺎﺗﺎل ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺪام ﺗﻮ ﻳﻚ اﺗﺎق‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﻴﺎن اﺗﺎﻗﻬﺎش رﻓﺖ و آﻣﺪ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻴﻦ ﻣﻬﻤﺎﻧﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻓﻀﺎي‬
‫ﺧﻮﺑﻲ ﺑﻮد ﺗﺎ اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه ﻛﻪ ﺣﺴﻴﻦ روﺣﺎﻧﻲ را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺷﺎﻫﻜﺎر ﻛﺮد و رﻳﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎﺳﻪ ﻛﻮزة ﻣﺎ‪ ،‬ﺟﺎﻛﺶ!‬
‫آﻗﺎ‪ ،‬ﻣﺎ آﺧﺮﻳﻦ دادﮔﺎﻫﻤﺎن را رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬دﻓﺎع ﻫﻢ ﻛﺮده ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﻳﻚ روز‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻮر ﻛﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬آﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻮ ﻣﻲﮔﻲ اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺘﻲ ﻫﺴﺘﻲ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﺎ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮﻧﻴﻢ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻮري ﻗﺒﻮل ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺖ ﺗﻮ رو ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻛﻨﻪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎﺑﺎ‪،‬‬
‫ﻣﻦ ﻛﻪ ﺗﺸﻜﻴﻼﺗﻲ ﻧﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻫﻮادارم‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺷﻌﺎر ﻛﻪ ﻣﻲﻧﻮﺷﺘﻲ؟ ﮔﻔﺘﻢ وﻗﺘﻲ‬
‫ﺷﻤﺎ ﺷﻌﺎر ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻨﻢ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ رو ﻗﺒﻮل دارم‪ ،‬دﻳﮕﻪ ﭼﻪ ﺷﻌﺎري ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ‪.‬‬
‫ﺗﺎزه‪ ،‬ﻣﻦ اﺻﻼً ﺧﻄﻢ ﺧﻮب ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﺸﺮﻳﻪ از ﻛﺠﺎ ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻲ؟ ﮔﻔﺘﻢ از ﺗﻮ‬
‫ﺧﻴﺎﺑﻮن‪ ،‬از ﻫﺮﺟﺎ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﻲاوﻣﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ ﺗﻮي ﻫﻤﺪان ﻫﻤﻪ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺣﺰباﻟﻠﻬﻲ ﻧﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬وﻟﻲ دﻗﻴﻘﺎ‬
‫ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ ﺟﺰو ﭼﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﺗﻮ ﻫﻤﺪان ﻫﻨﻮز ﺳﺎﺑﻘﺔ ﺑﺪي‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﻳﺎرو ﮔﻔﺖ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﭼﻴﺰي ﻋﻠﻴﻪ ﺗﻮ ﻧﺪاره‪ ،‬وﻟﻲ اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮ رو ﺗﺄﻳﻴﺪ‬
‫‪٨٣‬‬
‫ﻛﻨﻪ‪ .‬ﻣﺎ ﭘﻴﻐﺎم دادﻳﻢ ﺑﻪ ﻣﺎدره ﻛﻪ ﺑﺮود ﭘﻴﺶ ﺗﺸﻜﻴﻼت اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺘﻲﻫﺎي ﺧﺮمآﺑﺎد و‬
‫ﻫﻤﺪان و ﺗﻬﺮان ﻛﻪ اﻳﻦ ﺗﺄﻳﻴﺪﻳﻪ را ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﻧﺪادﻧﺪ ﻛﺜﺎﻓﺘﻬﺎ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻳﻚ روز ﻧﻤﺎﻳﻨﺪة‬
‫اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺖ ﻫﻤﺪان‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻦ زﻧﺪان ﻫﻤﻜﺎري ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻛﻠﺖ و ﺑﻨﺪ و ﺑﺴﺎط‬
‫آﻣﺪ ﺑﺎﻻي ﺳﺮ ﻣﻦ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻌﺪاً ﻓﻬﻤﻴﺪم اﻳﻦ ﭼﻪ ﺟﻮر ﮔﻬﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‬
‫ﺷﻔﻖ اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺘﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬وﻟﻲ ﮔﻤﺎﻧﻢ ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﭘﻴﻜﺎري اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ اﻳﻦ ﺗﺄﻳﻴﺪﻳﻪ‬
‫را ﻧﺪادﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻣﻦ ﻓﻜﺮ ﻛﺮدم‪ ،‬ﻣﻦ ﻛﻪ اﻋﺘﺮاف ﻧﻜﺮدهام‪ ،‬ﻛﺴﻲ ﻫﻢ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز‬
‫ﭼﻴﺰي راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﮕﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬از آن ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﺔ ﻗﻠﺒﻢ را ﻫﻢ ﻣﻄﺮح ﻛﺮده‬
‫ﺑﻮدم‪ ،‬دﻛﺘﺮ ﻫﻢ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻛﺮده ﺑﻮد ﻛﻪ وﺿﻊ ﻗﻠﺒﻢ ﺧﺮاب اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدم‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﻳﻦ ﭼﻴﺰﻫﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻫﻢ ﻣﻲدﻫﺪ و ﻣﻦ از اﻳﻦ ﺧﺮاب ﺷﺪه‬
‫ﺧﻼص ﻣﻲﺷﻮم‪.‬‬
‫ﻳﻚ روز ﺧﺒﺮدار ﺷﺪم ﻛﻪ ﭼﻨﺪﺗﺎ از ﺑﭽﻪﻫﺎ را ﺑﺮدهاﻧﺪ اﻧﻔﺮادي‪.‬‬
‫ﻣﺠﺘﺒﻲ روان ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﻋﻠﻲ ﺷﻠﻴﻠﻪاي‪،‬‬
‫اﻛﺒﺮ ﻋﺮاﻗﻴﭽﻲ‪،‬‬
‫و رﺿﺎ ﻋﺎﻟﻤﻲ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎن ﺷﺐ‪ ،‬ﻣﻦ و ﻳﻜﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻣﺠﺎﻫﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺴﻦ ﺷﻔﻴﻌﻲ‪ ،‬را ﺻﺪا ﻛﺮدﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ وﺳﺎﻳﻠﺘﻮﻧﻮ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻴﻦ‪ .‬ﻣﺎ را ﻫﻢ ﺑﺮدﻧﺪ اﻧﻔﺮادي‪ .‬زﻣﻴﻦ ﺧﻴﺲ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﺳﻠﻮﻟﻬﺎ را ﺗﺎزه درﺳﺖ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻬﺎرﭘﻨﺞ ﺗﺎش ﻛﻪ آﻣﺎده ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺎ را‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ ﺗﻮش‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﺗﻮ اﻳﻦ اﻧﻔﺮادي ﺑﻮدم ﻳﻚ ﭘﺎﺳﺪاري ﺑﻮد‪ ،‬از اﻳﻦ روﺳﺘﺎﻳﻲﻫﺎي ﺳﺎده‪.‬‬
‫ﭘﺪرش ﺗﺨﻢﻣﺮغ ﻓﺮوش ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻤﺎﻧﻢ ﻣﺮا ﺑﺎ ﻛﺴﻲ اﺷﺘﺒﺎه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﭘﺴﺮه ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻓﺎﻣﻴﻠﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻨﺪه ﺧﺪا ﻫﻢ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮد ﻓﺎﻣﻴﻞ‬
‫‪٨٤‬‬
‫ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﻫﻢ ﻛﻪ دﻳﺪﻳﻢ اﻳﻦ ﺟﻮري اﺳﺖ‪ ،‬اﻟﻜﻲ اﻟﻜﻲ ﺧﻮدﻣﺎن را ﭼﺴﺒﺎﻧﺪﻳﻢ‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ‪ .‬اﺻﻼً ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻤﺶ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﭘﺪرم‪ ،‬از ﭘﺪرش ﭼﻨﺪﺗﺎ‬
‫ﺗﺨﻢﻣﺮغ ﺧﺮﻳﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﺷﻮﺧﻲ ﺷﻮﺧﻲ‪ ،‬ﺷﺪﻳﻢ ﻓﺎﻣﻴﻞ اﻳﻦ ﭘﺴﺮه‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ ﺟﺮﻣﺖ ﭼﻴﻪ؟ ﮔﻔﺘﻢ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺎس ﻣﻨﻮ اﻟﻜﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪن اﻧﺪاﺧﺘﻪن‬
‫اﻳﻨﺠﺎ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻴﭻ ﻛﺎري ﻧﻜﺮدي؟ ﮔﻔﺘﻢ ﻧﻪ واﷲ‪ ،‬ﻣﻦ اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺘﻲﻳﻢ‪ ،‬اﻳﻨﺎ ﺑﺎور‬
‫ﻧﻤﻲﻛﻨﻦ‪ ،‬ﻣﻲﮔﻦ ﭘﻴﻜﺎري ﻫﺴﺘﻲ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﻣﻲرم ﺑﺎ ﺣﺎج آﻗﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﻨﻢ‪،‬‬
‫از ﻧﻈﺮ اﺳﻼم ﻛﺴﻲ ﺣﻖ ﻧﺪاره ﺑﻴﮕﻨﺎﻫﺎ رو اﻳﻨﺠﺎ ﻧﮕﻬﺪاره‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ اﻳﻦ رﻓﺖ ﺑﻴﺮون‪ .‬ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﻣﺠﺎﻫﺪﻫﺎ ﮔﻔﺖ ﺗﻮ اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺖ ﭘﻴﻜﺎري‪،‬‬
‫ﻧﻪ؟ ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎﺑﺎ دﺳﺖ ﺑﺮدار‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﺑﺬار ﻳﻪ ﻣﺪت اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺘﻲ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎ‪،‬‬
‫ﻳﺎدش ﺑﻪﺧﻴﺮ‪ ،‬ﺷﺒﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ اﻋﺪاﻣﺶ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﺷﻔﻖ‪ ،‬ﺧﺠﺎﻟﺖ ﺑﻜﺶ‪،‬‬
‫ﺑﻴﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮﻳﻢ اﻋﺪام ﺷﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻴﺨﻮد آﺑﺮوي ﺧﻮدﺗﻮ ﻧﺒﺮ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ ﺗﺎ ﭘﺎي ﺟﻮﺧﻪ‪،‬‬
‫اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺘﻲ ﻣﻲﻣﻮﻧﻢ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﭘﺎﺳﺪاره‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻓﺎﻣﻴﻠﻲ‪ ،‬ﻛﻠّﻲ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻟﻄﻒ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻫﺮ‬
‫ﻫﻔﺘﻪ ﻣﻲرﻓﺖ ﺧﺎﻧﺔ ﻣﺎ‪ ،‬ﺑﺮام ﻛﻔﺶ ﻣﻲآورد‪ ،‬ﻛﺘﺎب ﻣﻲآورد‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲآورد‪.‬‬
‫اﻳﻦ دﻳﮕﺮ ﻓﺎﻣﻴﻞ ﻣﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺮﭼﻲ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺮام ﻣﻲآورد‪ .‬ﻣﺤﺴﻦ ﻣﻲﮔﻔﺖ‬
‫ﭘﺴﺮ‪ ،‬ﺗﻮ اﻟﻜﻲ اﻟﻜﻲ ﭼﻪ ﺟﻮري ﺑﺎ اﻳﻦ ﻓﺎﻣﻴﻞ ﺷﺪي؟ ﻣﻲﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬ﻣﺎ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ‬
‫از ﻛﻮن آوردﻳﻢ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﻳﻪ دﻓﻪام ﻛﻪ ﺷﺎﻧﺲ ﺑﻪ ﻣﺎ رو ﻛﺮده‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮﻧﻲ ﺑﺒﻴﻨﻲ؟‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﻓﺎﻣﻴﻠﻴﻢ‪ ،‬ﻓﺎﻣﻴﻠﻴﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻨﺪه ﺧﺪا رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﭘﻴﺶ ﺣﺎﻛﻢ ﺷﺮع‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻓﺎﻣﻴﻞ ﻣﺎ رو ﺑﻴﮕﻨﺎه اﻧﺪاﺧﺘﻴﻦ ﺗﻮ زﻧﺪان‪ .‬ﺣﺎﻛﻢ ﺷﺮع ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻴﮕﻨﺎه ﭼﻴﻪ ﭘﺴﺮ؟‬
‫ﺗﻮ ﭼﻪ ﻣﻲدوﻧﻲ اﻳﻦ ﻛﻴﻪ؟ اﻳﻦ ﺟﺮﻣﺶ ﺧﻴﻠﻲ ﺳﻨﮕﻴﻨﻪ‪ ،‬ازﺟﻤﻠﻪ ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت دﻳﻨﻲ‬
‫درس داده‪ ،‬ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻣﺴﻠﻤﻮﻧﻮ ﻛﺎﻓﺮ ﻛﺮده‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد اﻳﻦ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﺟﺮﻣﺶ‬
‫ﻣﺮﺗﺪﺳﺎزﻳﻪ‪.‬‬
‫‪٨٥‬‬
‫ﭘﺎﺳﺪاره اوﻣﺪ ﻛﻪ ﺗﻮ ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت دﻳﻨﻲ درس ﻣﻲدادي؟ ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬ﻣﻦ ﻛﻪ‬
‫ﻧﻤﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ درس ﺑﺪم‪ ،‬ﺑﻪ زور ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺎﻳﺪ درس ﺑﺪي‪ ،‬ﺑﻌﺪﺷﻢ ﺗﻮي‬
‫ﭼﻬﺎر ﭘﻨﺞ ﺟﻠﺴﻪ ﻣﮕﻪ ﻣﻲﺷﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ رو ﻛﺎﻓﺮ ﻛﺮد؟‬
‫ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻴﭽﺎره ﻫﺮ ﻛﺎري ﺑﺮاي ﻣﻦ اﻧﺠﺎم ﻣﻲداد‪ .‬رﻓﺘﻪ ﺑﻮد اﻳﻦ را ﺑﻪ‬
‫ﺣﺎﻛﻢ ﺷﺮع ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺎﻛﻢ ﺷﺮع ﺗﺮﺳﻴﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻦ راﺑﻄﻪام ﺑﺎ اﻳﻦ اداﻣﻪ ﭘﻴﺪا‬
‫ﻛﻨﺪ و ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﺸﻮد‪ .‬ﺑﺪﺑﺨﺖ را ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ وﻳﻼﻧﺶ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮدﻧﺪ ﻣﺤﺎﻓﻈﺶ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻫﻢ ﺷﻨﻴﺪم ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ زدهاﻧﺪ ﺗﺮﺗﻴﺒﺶ را دادهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻲﺳﻮاد ﺑﻮد‪ .‬از زور ﻓﻘﺮ و ﻓﻼﻛﺖ آﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺪه ﺑﻮد‬
‫ﺑﺴﻴﺠﻲ‪ .‬اﻳﻦ آدم ﺧﻴﻠﻲ ﺷﺮﻳﻔﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻴﻠﻲ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﻬﺎ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ از‬
‫ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻛﻤﻚ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﻦ اﺧﻼﻗﻲ دارم ﻛﻪ راﺣﺖ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﮔﺮم ﻣﻲﮔﻴﺮم‪ .‬ﺑﻌﺪ‪،‬‬
‫ﭼﻮن ﺧﻴﻠﻲ ﺟﺎ ﻋﻮض ﻛﺮدهام‪ ،‬ﺗﻮ ﺷﻬﺮ ﺧﻮدم‪ ،‬آدﻣﻬﺎي زﻳﺎدي را ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻢ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﮔﻔﺖ ﺗﻮ ﺑﭽﺔ ﻛﺠﺎﻳﻲ؟ ﮔﻔﺘﻢ ورﻣﻪﺿﻴﺎء‪ .‬ﻣﺤﻠﺔ ﻓﻘﻴﺮﻧﺸﻴﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ دﻳﺪ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادة ﻣﻦ ﻫﻢ ﻣﺜﻞ ﺧﻮدش ﻓﻘﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﺎ ﻣﻦ رﻓﻴﻖ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺪرش ﺣﻤﺎل ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻮدش ﻛﺎرﮔﺮ ﺳﺎده‪ .‬ﻣﻲآﻣﺪ آﻧﺠﺎ‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲآورد‪.‬‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺧﻨﺪﻳﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻨﻜﻪ ﺣﺰباﻟﻠﻬﻲ ﺑﺎﺷﺪ و اﻳﻦ ﺑﻨﺪ و ﺑﺴﺎطﻫﺎ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫راﺑﻄﺔ ﻣﺎ آن ﻗﺪر ﺑﺎ اﻳﻦ ﺧﻮب ﺷﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺑﺎر ﺗﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻳﻚ ﺗﻮ‪‬اب‬
‫ﺧﺒﻴﺚ را ﺑﺪﻫﻴﻢ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﻮ‪‬اﺑﻪ آدم ﻟﺠﻨﻲ ﺑﻮد‪ .‬واﻗﻌﺎ ﻟﺠﻦ ﺑﻮدﻫﺎ! ﻫﻤﻪ را اذﻳ‪‬ﺖ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻳﻚ ﺷﺐ‬
‫ﻣﺤﺎﻛﻤﻪاش ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ ﻗﺒﻞ از رﻓﺘﻨﻢ ﺑﻪ اﻧﻔﺮادي ﺑﻮد‪ .‬آﻗﺎ اﻳﻦ را‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ ﺗﻮي ﺳﻠﻮﻟﻲ ﺑﺎ ﻳﻚ ﭘﺴﺮي ﻛﻪ اﺳﻤﺶ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﻗﺮﺑﺎدي ﺑﻮد‪ .‬او ﻫﻢ‬
‫اﻋﺪام ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻔﺪه ﻫﺠﺪه ﺳﺎﻟﺶ ﺑﻮد‪ .‬آﻗﺎ‪ ،‬ﻳﻚ روز اﻳﻦ ﻗﺮﺑﺎدي آﻣﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻳﻴﻦ‬
‫ﺑﺒﻴﻨﻴﻦ رو دﻳﻮار ﭼﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ .‬ﻳﻚ ﻋﻜﺲ ﺧﺎﻣﻨﻪاي روي دﻳﻮار ﺑﻮد ﻛﻪ ﺟﻤﻠﺔ‬
‫‪٨٦‬‬
‫ﺧﻤﻴﻨﻲ زﻳﺮش ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﻣﻦ ﺧﺎﻣﻨﻪاي را ﺑﺰرگ ﻛﺮدهام‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﺣﺮﻣﺰاده ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻠﻤﺔ ﺑﺰرگ را ﺧﻂ زده ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﻤﻠﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻦ‬
‫ﺧﺎﻣﻨﻪاي را ﻛﺮدهام‪ .‬آﻗﺎ ﻣﻦ اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ را ﻛﻪ دﻳﺪم‪ ،‬ﺗﻨﻢ ﻟﺮزﻳﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﻛﺎر اوﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻣﺎ ﻫﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ اﻛﺜﺮﻳ‪‬ﺘﻲ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻴﮕﻨﺎﻫﻴﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺎدر ﻗﺤﺒﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻛﺎر درﺳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺪاش ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺟﻴﺒﻬﺎش را ﮔﺸﺘﻴﻢ‪ .‬دﻳﺪﻳﻢ ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﮔﺰارﺷﻲ ﻫﻢ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻛﺮده‪.‬‬
‫ﻣﺎدرﻗﺤﺒﻪ اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت در آورده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻫﻢ ﮔﺰارش ﻛﺮده‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ اﻳﻨﺠﺎ ﭼﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺧﻮﺑﻴﺶ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﻨﻮز‬
‫ﮔﺰارﺷﺶ را ﺗﻤﺎم ﻧﻜﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮ ﻣﺮﻋﻲ‪ ،‬رﻓﺖ ﺳﺮاغ ﻳﻜﻲ دوﺗﺎ دﻳﮕﺮ و ﺧﻼﺻﻪ‬
‫ﭼﻨﺪﺗﺎﻳﻲ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻳﻢ رﻓﺘﻴﻢ ﺳﺮاغ رﺋﻴﺲ زﻧﺪان ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺨﻞ آﺳﺎﻳﺶ ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬و‬
‫ﻗﻀﻴﻪ را ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ اﮔﻪ اﻳﻦ اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎﺷﻪ ﻣﺎ اﻋﺘﺼﺎب ﻏﺬا ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺗﻮ‬
‫زﻧﺪان ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ و اﻋﺘﺼﺎب ﻏﺬا؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ رو ﺣﻞ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫ﻧﺎﺻﺮ ﻣﺮﻋﻲ ﻣﺠﺎﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﭽﺔ ﺑﺎﺻﻔﺎي ﺧﻮﺑﻲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻧﺎﺻﺮ ﻣﺮﻋﻲ را‪،‬‬
‫ﺗﻮي ﺷﻬﺮ‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﺟﺮﺛﻘﻴﻞ‪،‬‬
‫دار زدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺧﻼﺻﻪ از اﻳﻦ ﺑﺴﻴﺠﻴﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻴﻢ ﻛﺎري ﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ اُزﮔﻞ را ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻛﻨﻨﺪ‬
‫‪٨٧‬‬
‫اﻧﻔﺮادي‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﻛﻠّﻲ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﻣﻲﺑﺮد در ﺧﺎﻧﻪﺷﺎن‪ ،‬وﺻﻴﺘﻨﺎﻣﻪ ﻣﻲﺑﺮد‪ ،‬ﻛﻠّﻲ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬آﺧﺮش ﻫﻢ ﻳﻜﻲ از‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻣﺠﺎﻫﺪ ﻛﻪ ﮔُﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻟﻮش داد‪.‬‬
‫اﻳﻦ راﺑﻄﻪاش آن ﻗﺪر ﺑﺎ ﻣﻦ ﺧﻮب ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﺑﻬﺶ‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﭘﻴﻜﺎري‪ .‬ﻟﻤﭙﻦ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﻟﻮﻃﻲﮔﺮي ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﻳﻦ‪ ،‬از آدﻣﻬﺎي‬
‫ﺗﺮﺳﻮ‪ ،‬آدﻣﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ و ﭘﺎي اﻳﻦ و آن ﻣﻲاﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪش ﻣﻲآﻣﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺖ‪ ،‬آدم ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺤﻜﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻮي اﻧﻔﺮادي‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ دوﺗﺎ‬
‫زﻧﺪاﻧﺒﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺪ ﻧﻤﻲﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﻛﺘﺎﺑﻬﺎ را‪ ،‬آن ﻛﻪ ﻓﺎﻣﻴﻠﻢ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻲآورد‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﻳﻜﻲ ﻫﻢ ﺑﺮام ﻧﻮار ﻣﻲﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎن ﻣﻲﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﺷﺠﺮﻳﺎن ﻣﻲﮔﺬاﺷﺖ‪،‬‬
‫رادﻳﻮ ﺑﺮام ﺑﺎز ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻫﻮاﺧﻮري ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﺮا ﻣﻲآورد ﺑﻴﺮون ﻳﻚ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬دوﺳﺎﻋﺖ ﻗﺪم ﻣﻲزدم‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻳﻚ ﻣﺪت او را ﻫﻢ ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ را‬
‫آوردﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺎش‪ .‬ﺗُﺮك ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﻣﺎل داغ ﺗﭙﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺎل ﻛﺠﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻛﺸﺎورز‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺪﺑﺨﺘﻬﺎ را از ﺗﻮ دﻫﺎت ﺑﺮﻣﻲداﺷﺘﻨﺪ ﻣﻲآورﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ زﻧﺪاﻧﺒﺎن و‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻆ و ﭘﺎﺳﺪار‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ از ﺗﻮ ﭼﻲ ﮔﺮﻓﺘﻦ؟ ﮔﻔﺘﻢ ﺗﺎﻧﻚ‪ .‬آﻗﺎ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫ﺑﺎور ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻛﺠﺎ ﻗﺎﻳﻤﺶ ﻛﺮده ﺑﻮدي؟ ﮔﻔﺘﻢ ﻳﺎرباﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ اﻳﻦ‬
‫دﻳﮕﺮ ﭼﻪ ﺟﻮر ﮔﻮﺳﺎﻟﻪايﺳﺖ؟‬
‫دورة ﺷﺎه ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﻳﺎرو‪ ،‬ﺧﺮه ﻣﻲره زﻧﺪون‪ ،‬ژان ﭘﻞ ﺳﺎرﺗﺮ درﻣﻲآد‪ ،‬ﺗﻮ‬
‫اﻳﻦ دوره‪ ،‬اﮔﺮ ژان ﭘﻞ ﺳﺎرﺗﺮ ﻣﻲرﻓﺘﻲ‪ ،‬ﺧﺮ ﻣﻲآﻣﺪي ﺑﻴﺮون‪ .‬آﺧﺮ اﻳﻦ ﻫﻢ ﺷﺪ‬
‫زﻧﺪاﻧﺒﺎن؟ ﺑﮕﻮ ﺧﻮارﻛُﺴﺪه‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺗﺎﻧﻚ ﻗﻮﻃﻲ ﻛﺒﺮﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﺘﻮاﻧﻢ‬
‫ﻗﺎﻳﻤﺶ ﻛﻨﻢ؟‬
‫ﻣﻦ دﻳﺪم ﻳﻚ ﻛﻤﻲ وﺳﺎﻳﻞ ﺑﺮام رﺳﻴﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪﺗﺎ ﻛﺘﺎب ﻫﻢ ﺗﻮش ﺑﻮد‪ .‬ﮔﺬر از‬
‫‪٨٨‬‬
‫رﻧﺠﻬﺎي ﺗﻮﻟﺴﺘﻮي و ﻣﺮگ ﻛﺴﺐ و ﻛﺎر ﻣﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻴﮕﺎر وﻳﻨﻴﺴﺘﻮن و ﻣﺎﻟﺒﺮو‬
‫ﻫﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﻪ ﻓﻜﺮ ﻛﺮدﻧﺪ دﻳﮕﺮ ﻛﺎر ﻣﺎ ﺗﻤﺎم اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ را ﺑﺎ ﻣﺤﺴﻦ ﺷﻔﻴﻌﻲ‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﺪ ﺗﻮي اﻳﻦ ﺳﻠﻮل‪ .‬ﮔﻔﺘﺶ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻲ واﺳﻪ ﭼﻲ آوردﻧﻤﻮن اﻳﻨﺠﺎ؟ ﮔﻔﺘﻢ‬
‫ﻧﻤﻲدوﻧﻢ‪ ،‬ﺗﻮ ﻛﻪ دﻳﺪي ﻣﻦ آﺧﺮﻳﻦ دﻓﺎﻋﻤﻢ ﻛﺮدم‪ .‬ﻣﻦ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدم دارﻧﺪ‬
‫آزادﻣﺎن ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﺠﺎ ﺳﺮ در آورده ﺑﻮدﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬آن ﺷﺐ ﻧﺨﻮاﺑﻴﺪﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻠﻮل ﻫﻨﻮز ﻛﺎﻣﻞ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻫﻨﻮز ﺳﻮراﺧﻬﺎي‬
‫در را ﺧﻮب ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﻮش داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﻮش ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻳﻚ‬
‫ﺳﺮي ﺳﻮراخ ﺗﻮ در اﻳﺠﺎد ﺷﻮد‪ .‬از اﻳﻦ ﺳﻮراﺧﻬﺎ ﻣﻲﺷﺪ ﺑﻴﺮون را دﻳﺪ‪.‬‬

‫دﻳﺪﻳﻢ ﺻﺪاي ﭘﺎ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫از ﺳﻮراخ در ﻧﮕﺎه ﻛﺮدﻳﻢ‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎرﺗﺎ را ﭼﺸﻢ ﺑﺴﺘﻪ از ﺳﻠﻮﻟﻬﺎ آوردﻧﺪ ﺑﻴﺮون‪.‬‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺠﺘﺒﻲ روان ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻠﻲ ﺷﻠﻴﻠﻪاي ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻛﺒﺮ ﻋﺮاﻗﭽﻲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫رﺿﺎ ﻋﺎﻟﻤﻲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫و ﻛﻤﻲ ﺑﻌﺪ‪،‬‬
‫ﻓﻘﻂ ﺻﺪاي ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫اﺻﻼً ﻓﻜﺮ ﻧﻤﻲﻛﺮدم اﻛﺒﺮ ﻋﺮاﻗﭽﻲ را آن ﺷﺐ اﻋﺪام ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﻜﻪ‬

‫ﺑﻴﺎورﻧﺪﻣﺎن ﺗﻮي اﻧﻔﺮادي‪ ،‬آﻣﺪه ﺑﻮد ﺑﺎﻃﺮي ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺮاي رادﻳﻮش‪.‬‬
‫‪٨٩‬‬
‫ﻓﺮداش‪ ،‬روز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻮد و روز ﻣﻼﻗﺎت‪ .‬آﻗﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺎدر ﻣﺎ آﻣﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫ﻣﻲﺧﻮام ﭘﺴﺮﻣﻮ ﺑﺒﻴﻨﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻼﻗﺎﺗﻲ ﻧﺪاره‪ .‬ﮔﺮﻳﻪ و زاري راه اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد‬
‫ﻛﻪ ﭘﺴﺮﻣﻮ اﻋﺪام ﻛﺮدﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻨﺎزهﺷﻮ ﺑﺪﻳﻦ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺧﺎﻧﻮم اﻋﺪام ﻧﺸﺪه‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﻗﻮل ﻣﻲدﻳﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﻧﺨﻴﺮ‪ ،‬اﻋﺪاﻣﺶ ﻛﺮدﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻲدوﻧﻢ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬ﻳﻜﺪﻓﻌﻪ‬
‫دﻳﺪم در ﺳﻠﻮل ﺑﺎز ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻨﺔ ﻣﺎ آﻣﺪ ﺗﻮ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺗﻮ اوﻣﺪي اﻳﻨﺠﺎ ﭼﻪ ﻛﻨﻲ؟ ﮔﻔﺖ‬
‫ﻓﻜﺮ ﻛﺮدم اﻋﺪاﻣﺖ ﻛﺮدهن‪ .‬اﻧﻘﺪر داد و ﺑﻴﺪاد ﻛﺮدم ﺗﺎ آوردﻧﻢ ﺗﻮ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﺎدرم ﻧﮕﺎه ﻛﺮد ﺑﻪ اﻳﻦ اﺗﺎق‪ .‬ﻫﻤﻪاش ﻳﻚ ﻣﺘﺮ در دو ﻣﺘﺮ‪ .‬ﮔﻔﺖ اﻳﻨﺠﺎ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻲ؟ ﮔﻔﺘﻢ ﻧﻪ واﷲ‪ ،‬ﺗﻮ ﻳﻪ وﻳﻼ ﺑﺎ اﺳﺘﺨﺮ و ﻫﻤﻪ ﭼﻲ‪ .‬ﺧُﺐ ﻣﻲﺑﻴﻨﻲ‬
‫ﻛﻪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪاره ﻫﻢ ﻛﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮم اﻳﺴﺘﺎده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﭽﺔ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﺎﻣﺎن‪،‬‬
‫ﺑﻴﺮون ﭼﻪ ﺧﺒﺮ؟ ﮔﻔﺖ ﺗﺎ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺣﺰب ﺗﻮده و ﺷﻮروي ﻫﺴﺖ‪ ،‬اﻳﻦ رژﻳﻢ‬
‫ﭘﺎ ﺑﺮﺟﺎﺳﺖ و روز ﺑﻪ روز ﻛﻮﻧﻪ ﻣﻲﻛﻨﻪ و رﻳﺸﻪ ﻣﻲدووﻧﻪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪاره ﮔﻔﺖ اﻳﻦ‬
‫ﻣﺎدرﺗﻢ ﻛﻪ ﻣﺜﻞ ﺧﻮدت ﺿﺪاﻧﻘﻼﺑﻴﻪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺧُﺐ راﺳﺖ ﻣﻲﮔﻪ دﻳﮕﻪ‪.‬‬
‫آﻗﺎ ﻣﺎ ﭘﻨﺞ‪ ،‬ﺷﺶ ﻣﺎه ﺗﻮي اﻧﻔﺮادي ﺑﻮدﻳﻢ و ﺗﻮ اﻳﻦ ﻣﺪت ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻧﻴﺎﻣﺪ‬
‫ﺳﺮاغ ﻣﺎ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﺧﺮت ﺑﻪ ﭼﻨﺪ؟ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺳﻠﻮﻟﻲام‪ .‬ﻣﺎ ﻫﻢ ﻫﺮ روز‬
‫ﺑﺮاي ﺧﻮدﻣﺎن ﻳﻚ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﻣﻲدادﻳﻢ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪاره ﻛﻪ رد ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮ اﺧﻢ ﻣﻲﻛﺮد‪،‬‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺘﻴﻢ وﺿﻌﻤﺎن ﺧﺮاب اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﻟﺒﺨﻨﺪ ﻣﻲزد‪ ،‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻴﻢ وﺿﻌﻤﺎن ﺧﻮب‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻳﻚ روز آﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ وﺳﺎﻳﻠﺘﻮﻧﻮ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻴﻦ‪.‬‬
‫ﺑﺎز رﻓﺘﻴﻢ ﭘﻴﺶ ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻗﺒﻠﻲ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺷﺎدي ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ زﻧﺪه ﺑﺮﮔﺸﺘﻪاﻳﻢ‪ .‬ﻣﺎ‬
‫ﻫﻢ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻛﻪ ﺧُﺐ‪ ،‬ﻓﻌﻼً ﻫﺴﺘﻴﻢ‪.‬‬
‫آﻗﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ دوﺑﺎره ﺷﺮوع ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬از ﻧﻮ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺪرت‬
‫ﺧﻮب‪ ،‬ﻣﺎدرت ﺧﻮب‪ ،‬آﺧﺮ دﻳﻮث‪ ،‬ﻣﺎ دﻓﺎع آﺧﺮﻣﺎن را ﻫﻢ ﻛﺮدهاﻳﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﻪ!‬
‫اوﻧﺎ ﻫﻤﻪش ﻛﺸﻜﻪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدي دروﻏﻪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ آﺧﻪ ﭼﻴﺶ دروﻏﻪ؟ ﮔﻔﺖ‬
‫‪٩٠‬‬
‫ﻫﻤﻪش دروﻏﻪ! ﺗﻮ ﭘﻴﻜﺎري ﻫﺴﺘﻲ و ﺑﺎﻳﺪ از ﻧﻮ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﺑﺸﻲ!‬
‫ﻣﻦ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﺷﺪه ﺑﻮدم ﻃﻮﻃﻲ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ را ﻛﻪ دﻓﻌﺔ اول راﺟﻊ ﺑﻪ‬
‫ﻗﻨﺪ و ﺑﻴﺴﻜﻮﻳﺖ و ﻛﻔﺶ و ﻛﻠﻴﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬دﻗﻴﻘﺎ‪ ،‬ﻫﻤﻪاش را‪ ،‬ﻣﻮ ﺑﻪ ﻣﻮ‪،‬‬
‫ﺗﻜﺮار ﻛﺮدم‪ .‬ﻳﻚ ﻫﻔﺖ ﻫﺸﺖ ﺟﻠﺴﻪ ﻫﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻳﻜﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﻛﺪام ﻣﺎدر‬
‫ﺳﮕﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﭘﺲ دادم‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻣﺴﻠﻤﻮن ﺷﺪي؟ ﮔﻔﺘﻢ واﷲ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻢ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻮرد اﺳﻼم ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﻨﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺠﺎﻫﺪي ﺑﻮد‪ ،‬دﻛﺘﺮ ﺑﻮد‪ .‬آدم ﺧﻮﺑﻲ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪاً از ﻫﻤﺪان ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪش اوﻳﻦ‪ .‬از اﻳﻦ ﭘﺮﺳﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺷﻔﻖ ﻧﻤﺎز‬
‫ﻣﻲﺧﻮﻧﻪ؟ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد آره ﺑﺎﺑﺎ‪ .‬ﺑﻌﺪ اﻳﻦ ﺑﻨﺪة ﺧﺪا را ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﻓﺼﻞ زده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدﻳﻜﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﻮدش داره ﻣﻲﮔﻪ ﺗﺎزه ﻣﻲﺧﻮام در ﻣﻮرد اﺳﻼم‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﻨﻢ‪ ،‬ﺗﻮ ﻣﻲﮔﻲ ﻧﻤﺎز ﻣﻲﺧﻮﻧﻪ؟‬
‫ﮔﻔﺖ ﻻﻣﺬﻫﺐ ﭼﺮا اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻮ زدي؟ ﮔﻔﺘﻢ ﻋﺠﺐ ﺧﺮي ﻫﺴﺘﻲ‪ ،‬ﺧُﺐ ﻣﻦ از‬
‫ﻛﺠﺎ ﺑﺪوﻧﻢ اﻳﻨﺎ از ﺗﻮ ﭼﻲ ﻣﻲﭘﺮﺳﻦ؟ ﺑﻌﺪ ﻳﻜﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﮔﻔﺖ ﺑﺮو‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲﺗﻮ درﺳﺖ ﻛﻦ‪ .‬ﺑﮕﻮ ﻣﻦ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺖ ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖ ﻧﻴﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫وﮔﺮﻧﻪ اﻳﻦ ﺟﺎﻛﺸﺎ ﺣﻜﻢ ارﺗﺪاد ﻣﻲدن و ﻣﻲذارﻧﺖ ﭘﺎي دﻳﻮار‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ ﻣﺎ ﺗﻮ‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﺑﻌﺪي اﻳﻦ را درﺳﺖ ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬دﻳﮕﺮ دﻓﺎع و از اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ ﻫﻢ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪاً ﻓﻬﻤﻴﺪم ﻗﻀﻴﻪ از ﭼﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﺧﻂ ﺳﻪاي ﻣﺎدر ﺟﻨﺪه ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫دﺧﺘﺮ ﺑﺎز ﺑﻮد ﺗﺎ ﺳﻴﺎﺳﻲﻛﺎر و ﻛﻠّﻲ ﻫﻢ ﮔﻪﻛﺎري ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺎ را اﻳﻨﺠﺎ دﻳﺪه‬
‫ﺑﻮد‪ .‬رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد اﻳﻦ ﭘﻴﻜﺎري اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻴﭽﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻣﺎ ﺷﺪﻳﻢ ﭘﻴﻜﺎري‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﺎ را ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ ﺑﺮدﻧﺪ ﻣﻼﻳﺮ‪ .‬آﻧﺠﺎ‬
‫ﭘﻨﺞ ﺳﺎل ﺣﺒﺲ ﻗﻄﻌﻲ و ﭘﻨﺞ ﺳﺎل ﻫﻢ ﺗﺄدﻳﺒﻲ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫‪٩١‬‬

‫دوﺑﺎره ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ ﺗﻮي ﻫﻤﺎن ﻛﻤﭗ وﻳﺮان ر‪‬ﻣﺎدﻳﻪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺴﻲ ﺑﻮدم‬
‫ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮ را رﻓﺘﻪ ﺑﻮدم و دﻗﻴﻘﺎ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻢ ﻛﺠﺎ ﺑﻪ ﻛﺠﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﭽﻪﻫﺎ آﻣﺪﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ ﭼﻲ ﺷﺪ؟ ﻣﺎ ﻫﻢ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻲ ﮔﻔﺖ ﻳﻪ ﺷﻬﺮي ﻧﺰدﻳﻚ‬
‫اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲﮔﻦ اوﻧﺠﺎ ﻣﺎﺷﻴﻨﺎي ﺗُﺮﻛﻴﻪ ﻫﺴﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ ﻛﻪ ﺗُﺮﻛﻲ ﺑﻠﺪ ﻧﻴﺴﺘﻢ‪،‬‬
‫ﺑﻴﺎ ﺑﺎﻫﻢ ﺑﺮﻳﻢ ﺻﺤﺒﺖ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﺎ ﻋﻠﻲ رﻓﺘﻴﻢ ﺗﻮي آن ﺷﻬﺮ‪ .‬اﺳﻤﺶ ﻳﺎدم ﻧﻴﺴﺖ ﭼﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺐ‬
‫راه ﻣﻲاﻓﺘﺎدﻳﻢ‪ .‬رﻓﺘﻴﻢ ﺳﻴﻨﻤﺎ ﺗﺎ ﺷﺐ ﺷﺪ‪ .‬آﻧﺠﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﮔﻤﺮك ﻣﺎﻧﻨﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫رﻓﺘﻴﻢ ﺑﺎ اﻳﻦ راﻧﻨﺪه ﺣﺮف ﺑﺰن‪ ،‬ﺑﺎ آن راﻧﻨﺪه ﺣﺮف ﺑﺰن‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻨﺠﺎ ﮔﻴﺮ ﻛﺮدهاﻳﻢ‬
‫و ﻓﻼن و ﺑﻬﻤﺎن‪ .‬ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻳﻜﻲﺷﺎن دﻟﺶ ﺑﺮاﻳﻤﺎن ﺳﻮﺧﺖ‪ .‬اﻳﻦ داﺷﺖ ﻣﻮاد‬
‫ﻏﺬاﻳﻲ ﻣﻲﺑﺮد‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻣﻲﺗﻮﻧﻢ ﻳﻜﻲﺗﻮﻧﻮ ﻗﺎﻳﻢ ﻛﻨﻢ ﺑﺒﺮم‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻠﻲ ﮔﻔﺘﻢ ﺗﻮ ﺑﺮو‪.‬‬
‫وﻟﻲ ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﺔ ﺑﻌﺪ ﻃﺮف ﭘﺸﻴﻤﺎن ﺷﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﺷﺮﻳﻜﻢ ﻣﻲﺗﺮﺳﻪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻛﺎر‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﻪ‪ .‬آن ﺷﺐ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﺮﺳﻴﺪﻳﻢ‪ .‬ﺑﺮﮔﺸﺘﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺗﻮ اﻳﻦ ﻫﻴﺮ و وﻳﺮ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻓﺎرﺳﻬﺎ را ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ ﺗﻮي ﻳﻚ اردوﮔﺎه‬
‫دﻳﮕﺮ‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﺮوﻳﻢ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ آﻧﺠﺎ ﻛﺠﺎﺳﺖ‪ .‬دﻫﺎت ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺷﺸﺼﺪﺗﺎ‬
‫ﺧﺎﻧﺔ از ﭘﻴﺶ ﺳﺎﺧﺘﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﺧﻴﻠﻲ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﺷﺮﻛﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻮي آﻧﺠﺎ‬
‫ﻛﺎر ﻣﻲﻛﺮده‪ .‬اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻣﺎل ﻛﺎرﻣﻨﺪان آن ﺷﺮﻛﺖ ﺑﻮده‪ .‬ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻳﻚ اﺗﺎﻗﻪ و‬
‫‪٩٢‬‬
‫دو اﺗﺎﻗﻪ‪ .‬ﺗﻮي ر‪‬ﻣﺎدﻳﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ا‪‬ﻟﻤ‪‬ﻨﺖ آب ﮔﺮم ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ و ﺧﻮدﻣﺎن را‬
‫ﻣﻲﺷﺴﺘﻴﻢ‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ ﺣﻤ‪‬ﺎم داﺷﺖ‪ ،‬وان داﺷﺖ‪ ،‬ﻟﺒﺎﺳﺸﻮﻳﻲ داﺷﺖ‪ ،‬زﻣﻴﻦ ﺗﻨﻴﺲ‪،‬‬
‫اﺳﺘﺨﺮ‪ ،‬ﻣﻴﺪان اﺳﺐ ﺳﻮاري داﺷﺖ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ ﺷﻬﺮك ﻛﺎﻣﻠﻲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻮ ر‪‬ﻣﺎدﻳﻪ ﻳﻚ ﺳﺮي ﺧﺎﻧﻮاده ﻓﺎرس ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺪﺗﺎﻳﻲ ﺳﺮﺑﺎز ﻓﺮاري ﺑﻪ ﻋﻼوة‬
‫ﻣﺎ‪ .‬ﻫﻤﻪ را آوردﻧﺪ اﻳﻨﺠﺎ‪ .‬ﺑﭽﻪﻫﺎ رﻓﺘﻨﺪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮ را ﻟﺨﺖ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﺎزش‬
‫را آوردﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺮاﻏﺶ را آوردﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻼﺻﻪ ﻫﺮﭼﻲ ﻛﻢ داﺷﺘﻴﻢ از ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮ‬
‫آوردﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻛﺎر ﻣﺎ ﺷﺮوع ﺷﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﻣﻲﻧﺸﺴﺖ ﻧﻘﺸﺔ ﻓﺮار ﻣﻲﻛﺸﻴﺪ‪ .‬ﻣﻦ‬
‫و ﻳﻚ ﭘﺴﺮي ﺑﻪ اﺳﻢ ﺣﺴﻴﻦ آﻧﺠﺎ ﻣﻌﺮوف ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﻃﺮح ﻓﺮار داﺷﺖ‬
‫ﻣﻲآﻣﺪ ﺳﺮاغ ﻣﺎ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ آﻧﺠﺎ‪ ،‬ﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﺴﻴﺮ را‬
‫ﺑﻠﺪﻳﻢ و ﺧﺎﻳﻪ ﻓﺮار ﻛﺮدن دارﻳﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻦ‪ ،‬ﻛﺎرﺗﻬﺎي ﺟﻌﻠﻲ‬
‫ﺗﻤﻴﺰي درﺳﺖ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻳﻚ ﺑﺎر ﻳﻚ ﻛﺎرت رﻣﺎﻧﻴﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﻣﻦ درﺳﺖ ﻛﺮد‪ ،‬و‬
‫ﻣﻦ ﺷﺪم ﻣﻬﻨﺪس‪ .‬ﻫﻴﭽﻲ‪ ،‬ﻫﺮ روز ﻃﺮﺣﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ آﻣﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﻧﻘﺸﻪ آورد‪ .‬ﻧﻘﺸﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺷﻬﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﭼﻴﺰي ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺸﺎن داد‪ .‬ﮔﻔﺖ اﮔﻪ از اﻳﻦ رودﺧﻮﻧﻪ ﻋﺒﻮر ﻛﻨﻴﻦ‪ ،‬اﻳﻦ ﻃﻮر ﻛﻪ‬
‫ﺗﻮ ﻧﻘﺸﻪ ﻧﺸﻮن ﻣﻲده‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﻲرﺳﻴﻦ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﻪ راﻫﻲ‪ .‬ﻳﻚ‬
‫ﻃﺮﻓﺶ ﻣﻲره ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﺮز ﺳﻮرﻳﻪ‪ ،‬ﻳﻚ ﻃﺮﻓﺶ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺗُﺮﻛﻴﻪ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﻳﻪ ﻛﻤﻲ‬
‫ﺧﺮﻣﺎ ﺑﺮاي ﺧﻮردن ﺑﺎ ﺧﻮدﺗﻮن ﺑﺒﺮﻳﻦ و ﻳﻪ ﺗﻴﻜﻪ ﻃﻨﺎب ﺑﺮاي ﮔﺬﺷﺘﻦ از‬
‫رودﺧﻮﻧﻪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ از اﻳﻦ ﺑﻬﺘﺮ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﺷﺶ ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﭘﻨﺞ ﺗﺎ ﻫﻤﺪاﻧﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﺗﻬﺮاﻧﻲ‪.‬‬
‫دوﺗﺎ از اﻳﻨﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺪﺑﺨﺘﻬﺎ‪ ،‬ﺳﻪ ﺳﺎل آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬دﻫﻬﺎ ﺑﺎر ﻫﻴﺌﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﺻﻠﻴﺐ ﺳﺮخ آﻣﺪه ﺑﻮد آﻧﺠﺎ‪ ،‬وﻟﻲ ﻫﻨﻮز اﻳﻨﻬﺎ را ﺧﺎرج ﻧﻜﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪٩٣‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎر‪ ،‬راﺣﺖ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﻳﻢ رﻓﺘﻴﻢ ﻣﻮﺻﻞ‪ .‬ﻳﻜﻲ دو ﺑﻄﺮ وﻳﺴﻜﻲ ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ‪،‬‬
‫ﻳﻚ ﻛﻤﻲ ﺑﻴﺴﻜﻮﻳﺖ و ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬و ﻃﻨﺎب‪ .‬ﺷﺐ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﻮار ﻣﻴﻨﻲﺑﻮس ﺷﺪﻳﻢ ﺑﻪ‬
‫ﻃﺮف زاﺧﻮ‪ .‬از ﻣﻮﺻﻞ ﻛﻪ رد ﺷﺪﻳﻢ‪ ،‬ده دﻗﻴﻘﻪ‪ ،‬ﻳﻚ رﺑﻊ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺗﻮ ﺑﻴﺎﺑﺎن ﮔﻔﺘﻴﻢ‬
‫ﻧﮕﻬﺪار‪ .‬ﺗﺎ راﻧﻨﺪه آﻣﺪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﺪﻫﺪ ﻛﻪ اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻴﺎﺑﺎن اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ‪ ،‬ﻣﺎ‬
‫ﭘﺮﻳﺪﻳﻢ ﭘﺎﻳﻴﻦ و از ﺟﺎده ﮔﺬﺷﺘﻴﻢ‪ .‬رﻓﺘﻴﻢ ﺑﻪ ﻃﺮف رودﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﺑﻌﺪ دﻳﺪﻳﻢ ﺻﺪاي‬
‫رﻳﻮ ارﺗﺸﻲ ﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﺑﻴﺪﻳﻢ زﻣﻴﻦ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺻﺪا ﻣﺤﻮ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ اﻳﻨﺠﺎ رودﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻜﻲ وﻳﺴﻜﻲ را ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻳﻜﻲ‬
‫ﻃﻨﺎب را‪ .‬ﻳﻜﻲ ﺑﻴﺴﻜﻮﻳﺖ و ﺧﺮﻣﺎ را‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻚ ﺟﺎﻳﻲ را ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ‬
‫ﻛﻪ ﻛﻢ ﻋﺮض ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ راﺣﺖ از آن ﺑﮕﺬرﻳﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻮي آن ﺗﺎرﻳﻜﻲ‬
‫ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ ﺗﺸﺨﻴﺺ دﻫﻴﻢ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﺎ ﻫﻲ از ﻛﻨﺎر رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲرﻓﺘﻴﻢ‪،‬‬
‫ﻫﻲ ﻣﻲدﻳﺪﻳﻢ آب اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ اﻳﻦ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﻣﺎ روي ﻧﻘﺸﻪ دﻳﺪﻳﻢ اﻳﻦ ﺟﻮري‬
‫ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺣﺘﻲ راه ﻫﻢ اﻳﻦ ﺟﻮري ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﺧُﺐ‪ ،‬ﻣﺎ ﻛﻪ اﻣﻜﺎن اﻳﻦ را ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺮوﻳﻢ ﻳﻚ ﻣﺴﻴﺮي را ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪،‬‬
‫ﺑﻌﺪ راه ﺑﻴﻔﺘﻴﻢ‪ .‬راه ﻣﻲاﻓﺘﺎدﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻲرﻓﺘﻴﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲﮔﺬﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬اﮔﺮ ﻧﻤﻲﺷﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻫﻴﭻ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮه از رﻓﺘﻦ ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪﻳﻢ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﻨﺸﻴﻨﻴﻢ وﻳﺴﻜﻲﻣﺎن را ﺑﺨﻮرﻳﻢ ﺗﺎ ﻫﻮا‬
‫روﺷﻦ ﺷﻮد ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﭼﻪ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻳﻜﻲ دو ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻫﻢ ﭼﺮت زدﻳﻢ‪ .‬ﻫﻮا ﻛﻪ روﺷﻦ‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻳﻢ اﻳﻨﺠﺎ ﺳﺪ اﺳﺖ ﻧﻪ رودﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﺳﺪ ﺻﺪام ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻓﻬﻤﻴﺪﻳﻢ‬
‫ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﺸﻮﻳﻢ از ﭼﻨﺪﺗﺎ ﭘﺎدﮔﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪاﻳﻢ‪ .‬ﻫﻴﭽﻲ‪ ،‬اﻳﻦ ﻫﻢ ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﺮوﻳﻢ از ﻳﻚ راه دﻳﮕﺮ‪ .‬ﻳﻚ ﺷﻬﺮي ﺑﻮد ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻮﺻﻞ ﻛﻪ راﻧﻨﺪهﻫﺎ‬
‫ﻣﻲآﻣﺪﻧﺪ ﮔﺎزوﺋﻴﻞ ﻣﻲزدﻧﺪ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ رﻓﺘﻴﻢ ﻣﻮﺻﻞ‪ .‬ﺷﺐ رﻓﺘﻴﻢ ﺗﻮ آن ﺷﻬﺮ‪.‬‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻴﻢ ﭼﺎي ﺧﻮردﻳﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﻨﺪﺗﺎ راﻧﻨﺪه ﺣﺮف زدﻳﻢ‪ .‬ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﺟﺮأت‬
‫‪٩٤‬‬
‫ﻧﻜﺮد ﺑﺒﺮدﻣﺎن‪ .‬ﻫﻤﻪ ﻣﻲﺗﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ اﻳﻦ دﻓﻌﻪ ﻫﻢ ﻧﺸﺪ‪ .‬ﻧﺎﭼﺎر ﺷﺪﻳﻢ‬
‫ﺑﺮﮔﺮدﻳﻢ ﻛﻤﭗ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﺎ از ﻫﻤﺔ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﻲ ﻛﺮده ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﭘﺲ‬
‫ﭼﺮا ﺑﺮﮔﺸﺘﻴﺪ؟ ﮔﻔﺘﻴﻢ اﻳﻦ ﺟﻮري ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺳﺮ ﻣﺎه ﭘﻮل ﻛﻪ ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬راه ﻣﻲاﻓﺘﺎدﻳﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻣﻲﮔﻔﺘﻴﻢ اﮔﺮ‬
‫آﻣﺪﻧﺪ ﭼﻚ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ رﻓﺘﻪاﻧﺪ ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ دﻳﮕﺮ ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎه ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﮔﺮوه ﺑﻴﺴﺖ ﻧﻔﺮه راه اﻓﺘﺎدﻳﻢ رﻓﺘﻴﻢ‪ .‬آﻣﺪﻳﻢ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺤﻠﻪاي ﻛﻪ‬
‫ﺗﺮﻳﻠﻴﻬﺎ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻣﻲزدﻧﺪ‪ .‬از ﺷﻮﻣﻠﻲ ﻣﻲآﻣﺪﻳﻢ ﺣﻠﻪ‪ ،‬ﻣﻲرﻓﺘﻴﻢ ﺑﻐﺪاد‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻫﻢ‬
‫ﻣﻲرﻓﺘﻴﻢ ﻣﻮﺻﻞ‪ .‬ﺳﺎﻋﺖ را ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺷﺒﻬﺎ ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻤﺘﺮ ﺑﻮد‪ .‬راﺣﺖ‬
‫ﺳﻮار ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﻲﺷﺪﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻲرﻓﺘﻴﻢ ﻣﻮﺻﻞ‪ .‬از ﺑﻐﺪاد ﺗﺎ ﻣﻮﺻﻞ ‪ 4‬ﺳﺎﻋﺘﻲ راه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺗﻮي ﻣﺎﺷﻴﻦ ارﺗﺸﻲﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ ﻣﺮﺧﺼﻲ‪ ،‬ﺳﻮار ﻣﻲﺷﺪﻳﻢ ﻳﺎ ﺗﻮي‬
‫ﻣﻴﻨﻲﺑﻮس‪ .‬آﻧﺠﺎ ﻣﺤﻞ ﻋﺒﻮر و ﻣﺮور ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻮد ﺑﺎ آدﻣﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪،‬‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﺸﻜﻮك ﻧﻤﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﻴﺴﺖ و ﭼﻬﺎرﺗﺎﻳﻲ راه اﻓﺘﺎدﻳﻢ‪ .‬ﻳﻜﻲ دﻻر داﺷﺖ‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﻟﻴﺮ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﻗﺮار ﮔﺬاﺷﺘﻴﻢ ﺑﺮوﻳﻢ ﻳﻚ ﺗﺎﻧﻜﺮ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺎ ﻃﺮف ﻗﺮار ﺑﮕﺬارﻳﻢ ﻛﻪ‬
‫ﺗﺎﻧﻜﺮش را ﭘﺮ ﻧﻜﻨﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎش ﻣﺎ را ﺗﻮي ﺗﺎﻧﻜﺮ ﺟﺎ ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻧﮕﻮ اﻳﻦ ﺷﻴﻮه‬
‫ﻗﺒﻼ ﻟﻮ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺪﺗﺎ از ﺑﭽﻪﻫﺎ اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﺎرو درﻳﭽﺔ ﺗﺎﻧﻜﺮ‬
‫را ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﻮب ﻋﺮاق ﺗﺎ ﺑﻐﺪاد ﻛﻠّﻲ راه اﺳﺖ‪ .‬دﺳﺖ ﻛﻢ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺷﻴﺮش را ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﻫﻮا وارد ﺗﺎﻧﻜﺮ ﺑﺸﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻳﺎرو ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺎﻧﻜﺮ‬
‫ﮔﻮﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮده‪ .‬ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻮﺻﻞ‪ ،‬ﺷﻴﺮ ﺗﺎﻧﻜﺮ را ﻣﻲﺑﻨﺪد ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﭼﻚ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻟﻮ‬
‫ﻧﺮود‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻳﺎدش ﻣﻲرود دوﺑﺎره ﺑﺎزش ﻛﻨﺪ‪ .‬از ﻣﻮﺻﻞ ﺗﺎ زاﺧﻮ ﺧﻴﻠﻲ راه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺮور اﻛﺴﻴﮋن ﺗﻮي ﺗﺎﻧﻜﺮ ﻛﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬و ﺣﺎل ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﺪ ﻣﻲﺷﻮد و‬
‫ﻫﻲ ﻣﻲزﻧﻨﺪ ﺑﻪ دﻳﻮارة ﺗﺎﻧﻜﺮ‪ ،‬وﻟﻲ ﺻﺪا ﺑﻪ ﺻﺪا ﻧﻤﻲرﺳﺪ‪ .‬راﻧﻨﺪه ﺑﺎ ﺧﻴﺎل‬
‫‪٩٥‬‬
‫راﺣﺖ داﺷﺘﻪ ﻣﻲراﻧﺪه‪ .‬ﻧﺰدﻳﻚ ﭘﻞ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺧﻠﻴﻞ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﺧﻔﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻲ زدهاﻧﺪ ﺑﻪ دﻳﻮارة ﺗﺎﻧﻜﺮ‪ .‬ﻳﺎور ﺑﺎزرﺳﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮد و ﮔﻨﺪش‬
‫درﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬درﻳﭽﺔ ﺗﺎﻧﻜﺮ را ﺑﺎز ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻴﺴﺖ ﺗﺎ آدم ﻧﻴﻤﻪ ﺟﺎن را ﻣﻲآورﻧﺪ‬
‫ﺑﻴﺮون‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ را‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻫﻢ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ راﻧﻨﺪة ﺗﺎﻧﻜﺮ ده ﺳﺎل ﺣﺒﺲ‬
‫داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮي زﻧﺪان دﻳﺪﻣﺶ‪ .‬از اﻳﺮاﻧﻲﻫﺎ دل ﺧﻮﻧﻲ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺖ اﻳﻨﻬﺎ‬
‫زﻧﺪﮔﻴﻢ را ﺧﺮاب ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ را ﻣﻲداﻧﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﺎ راﻧﻨﺪه ﺣﺮف ﻣﻲزﻧﻴﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﻳﺎرو ﺷﻴﺮ را‬
‫ﻧﺒﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﻣﻲرﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﻓﻬﻤﻴﺪﻳﻢ ﻛﻪ از آن ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻫﺮ‬
‫ﺗﺎﻧﻜﺮي ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺑﮕﺬرد‪ ،‬ﺑﺎزرﺳﻬﺎ ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ ﺑﺎﻻ و ﺳﻴﺦ ﻣﻲزدﻧﺪ ﺗﻮش‬
‫ﻛﻪ ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ ﮔﺎزوﺋﻴﻞ دارد ﻳﺎ ﻧﻪ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬ﺳﻪ ﭼﻬﺎرﺗﺎ از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻘﻴﻪ ﻣﺎﻧﺪﻳﻢ‪ .‬ﻧﺸﺴﺘﻴﻢ ﺻﺤﺒﺖ‬
‫ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ دو ﺑﺎره ﺑﺮﮔﺸﺘﻦ ﺧﻴﻠﻲ زور دارد‪ .‬ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ راﻧﻨﺪهﻫﺎ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﺧﻮدﻣﺎن ﻳﻮاﺷﻜﻲ ﺳﻮار اﻳﻦ ﺗﺮﻳﻠﻴﻬﺎ ﺑﺸﻮﻳﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻫﺮ ﻃﻮر ﺷﺪه ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﺮوﻳﻢ‪ .‬اﮔﺮ رﻓﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺧُﺐ‪ ،‬اﮔﺮ ﮔﻨﺪش درآﻣﺪ‪ ،‬ﮔﻮر ﭘﺪرﺷﺎن‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺎه دﻳﮕﺮ ﻫﻢ‬
‫ﻣﻲروﻳﻢ زﻧﺪان‪.‬‬
‫دوﺗﺎ از اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎ ﻛﻪ ﺗﻮش ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺣﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬آﻧﺠﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﺔ‬
‫ﻃﺒﻘﺎت اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺎري ﭼﻮﺑﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻮش دﻳﺪه ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬وﻟﻲ روي ﺳﻘﻔﺶ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻲرﻓﺘﻲ دﻳﺪه ﻧﻤﻲﺷﺪي‪ .‬ﭼﺎدر داﺷﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ده ﻧﻔﺮﻣﺎن ﺑﺮوﻳﻢ روي اﻳﻦ‬
‫ﺳﻘﻒ‪ ،‬ده ﻧﻔﺮ ﻫﻢ روي ﺳﻘﻒ آن ﻳﻜﻲ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺣﺴﺎب ﻛﻦ‪ ،‬راﻧﻨﺪه ﺗﻮي ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻪ و ﻣﺎ ﻳﻜﻲ ﻳﻜﻲ از ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﻲﻛﺸﻴﻢ ﺑﺎﻻ‪ .‬آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﭽﻪﺗﺮ و ﺿﻌﻴﻔﺘﺮ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬رﻓﺘﻨﺪ روي اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻘﻴﻪ ﻫﻢ روي آن ﻳﻜﻲ‪.‬‬
‫‪٩٦‬‬
‫ﻣﺎ ﺗﺎ رﻓﺘﻴﻢ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺎ ده ﻧﻔﺮﻣﺎن ﻛﺎﻣﻞ ﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﭼﺎدر روي ﻣﺎﺷﻴﻦ را ﻛﻪ‬
‫از دو ﻃﺮف ﻟﻮﻟﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎز ﻛﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﻛﺸﻴﺪﻳﻢ روي ﺧﻮدﻣﺎن‪ .‬ﻳﻚ ﺑﻮي‬
‫ﭘﺸﻜﻞ ﮔﺎو و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪي ﻣﻲآﻣﺪ ﻛﻪ داﺷﺘﻴﻢ ﺧﻔﻪ ﻣﻲﺷﺪﻳﻢ‪ .‬ﭼﺎدر آن ﻳﻜﻲ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ ،‬ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﭼﻪ ﺟﻮري ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎزش ﻧﻜﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﻋﺖ ﭼﻬﺎر ﺻﺒﺢ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎ ﻓﻜﺮ ﻛﺮدﻳﻢ اﻳﻦ راﻧﻨﺪهﻫﺎ ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ دﻳﮕﺮ راه ﻣﻲاﻓﺘﻨﺪ‪ .‬آﻗﺎ‪ ،‬ﻣﺎ ﻧﻴﻢ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺷﺪﻳﻢ‪ ،‬ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺷﺪﻳﻢ‪ ،‬دو ﺳﺎﻋﺖ‪ .‬ﺣﺎﻻ آﻓﺘﺎب زده ﺑﻮد‬
‫و ﻣﺎ‪ ،‬دهﺗﺎ آدم ﺟﺴﺒﻴﺪه ﺑﻪ ﻫﻢ زﻳﺮ اﻳﻦ ﭼﺎدر ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬و ﺑﻮي ﮔﻨﺪ ﻫﻢ‬
‫داﺷﺖ ﺧﻔﻪﻣﺎن ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎﻻﺧﺮه راه اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ روي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻋﻘﺒﻲ زﻳﺮ ﭼﺎدر و‬
‫ﺗﻨﮓ ﻫﻢ دراز ﻛﺸﻴﺪه ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬و ﺑﻘﻴﺔ ﺑﭽﻪﻫﺎ روي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺟﻠﻮي‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ دﻳﺪﻳﻢ ﺳﺮ و ﺻﺪا ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻛﻤﻲ ﮔﻮش دادﻳﻢ‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫آﻣﺪﻳﻢ ﺑﻔﻬﻤﻴﻢ ﭼﻲ ﺑﻪ ﭼﻲ اﺳﺖ‪ ،‬دﻳﺪﻳﻢ ﭼﺎدر از روي ﻣﺎ ﻛﻨﺎر رﻓﺖ و ﻳﻜﻲ‬
‫ﮔﻔﺖ ﺑﻴﺎﻳﻴﻦ ﭘﺎﻳﻴﻦ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ ﻧﮕﻮ ﺑﭽﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ روي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺟﻠﻮي ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻣﻤﻜﻦ‬
‫اﺳﺖ ﺗﻮي راه ﭘﺴﺖ ﺑﺎزرﺳﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﭘﺎﻳﮕﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ آﻧﻬﺎ را از ﺑﺎﻻ ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲرﺳﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﻫﺮ ﻃﻮر ﺷﺪه ﭼﺎدر را ﺑﺎز‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻜﺸﻨﺪ روي ﺧﻮدﺷﺎن‪.‬‬
‫اﻳﻦ اُزﮔﻠﻬﺎ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻲرود‪ ،‬ﻳﻜﻲ را ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‬
‫ﻛﻪ ﭼﺎدر را ﺑﺎز ﻛﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻳﺎرو ﭼﺎدر را ﺑﺎز ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎد ﻣﻲزﻧﺪ زﻳﺮ ﭼﺎدر و‬
‫ﺑﻠﻨﺪش ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻫﻮا‪ .‬راﻧﻨﺪة ﻣﺎ ﻛﻪ ﭘﺸﺖ آن ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﻲراﻧﺪه‪ ،‬ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ ﭼﺎدر ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﺷﺪه ﻫﻮا‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﻫﻢ روي ﺳﻘﻒ ﻣﺎﺷﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻮق ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﻲاﻳﺴﺘﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻴﭽﻲ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﻛﻪ آوردﻧﺪ ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ ﺳﺮاغ ﻣﺎ ﻛﻪ ﻳﺎﻻ ﭘﻴﺎده ﺷﻴﻦ‪.‬‬
‫‪٩٧‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﻣﺎ را ﺗﻮ ﺑﺮ ﺑﻴﺎﺑﺎن ﭘﻴﺎده ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺧﻮارﻛُﺴﺪهﻫﺎ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﭼﻪ وﻗﺖ ﺑﺎز ﻛﺮدن ﭼﺎدر ﺑﻮد؟ ﻫﻴﭽﻲ‪ ،‬آن ده ﻧﻔﺮ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ ﻛﻤﭗ‪ .‬ﻣﺎ ﻣﺎﻧﺪﻳﻢ و آن ﺟﺎده‪.‬‬
‫ﺗﺎزه ﻳﻚ ﺷﺐ ﺑﻮد ﻛﻪ از اردوﮔﺎه زده ﺑﻮدﻳﻢ ﺑﻴﺮون‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﻤﺎﻧﻴﻢ ﻳﻚ‬
‫ﻓﻜﺮي ﺑﻜﻨﻴﻢ‪ .‬ﻛﻨﺎر ﺟﺎده‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺠﺮاي آب ﺑﻮد‪ .‬رﻓﺘﻴﻢ ﻛﻨﺎرش ﻧﺸﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﻛﻤﻲ‬
‫آن ﻃﺮﻓﺘﺮ‪ ،‬ﻛﻨﺎر ﺟﺎده‪ ،‬ﻳﻚ ﻗﻬﻮهﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺗُﺮك ﺑﻮد‪ ،‬رﻓﺖ ﺗﻮي‬
‫آن ﻗﻬﻮهﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﻳﻚ ﻛﻤﻲ آب آورد‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﻳﻦ دوﺳﻪﺗﺎ ﺗُﺮﻛﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻲ‬
‫ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ ﻳﻜﻲﺷﺎن ﻣﻲرﻓﺖ ﺗﻮ ﻗﻬﻮهﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ راﻧﻨﺪهﻫﺎ ﺻﺤﺒﺖ‬
‫ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ده ﻧﻔﺮي ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮد رﻓﺖ‪ .‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﻮﻳﻢ‪ .‬ﺷﺶﺗﺎ از ﺑﭽﻪﻫﺎ‬
‫ﺑﺎ ﻫﻢ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﺪﻳﻢ ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ‪.‬‬
‫ﺑﺎز ﺑﺮﮔﺸﺘﻴﻢ ﻫﻤﺎن ﭘﻤﭗ ﺑﻨﺰﻳﻦ‪ .‬ﻧﺎن ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻏﺬا ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ‪ .‬ﺑﺎ راﻧﻨﺪهﻫﺎ ﺻﺤﺒﺖ‬
‫ﻛﺮدﻳﻢ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺎزﻫﻢ ﻧﺸﺪ‪ .‬ﻧﺎﭼﺎر ﺷﺪﻳﻢ ﺑﺮﮔﺮدﻳﻢ ﻛﻤﭗ و ﺻﺒﺮ ﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﻣﺎه دﻳﮕﺮ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﻫﺮ ﺑﺎر ﻛﻪ ﻣﻲرﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﻣﻲﺷﺪﻳﻢ ﭘﻮل ﻏﺬاﻳﻲ ﺑﺪﻫﻴﻢ‪ ،‬ﻋﺮﻗﻲ ﺑﺨﻮرﻳﻢ‪،‬‬
‫ﭘﻮﻟﻤﺎن ﺗﻤﺎم ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫آن ﺷﺶﺗﺎ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق‪ ،‬ﺗﻮي ﻣﻨﻄﻘﺔ ﺑﺎرزان‪ .‬ﻓﻜﺮ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮد ﻳﻚ ﺟﻮري ﺧﺎرج ﺷﺪ‪ .‬ﻛﻠّﻲ ﺑﻼ ﺳﺮﺷﺎن آﻣﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻛﻠّﻲ در ﺣﻖ ﻫﻢ ﻧﺎﻣﺮدي ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲﺷﺎن اﺻﻼً ﻧﻔﻬﻤﻴﺪﻳﻢ ﭼﻲ ﺷﺪ‪ ،‬زﻧﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮده اﺳﺖ؟ ﺑﻘﻴﻪﺷﺎن را ﻫﻢ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از ﻳﻜﻤﺎه از‬
‫زﻧﺪان آزادﺷﺎن ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲﺷﺎن ﻣﺤﺴﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺸﺪ ﭼﻲ ﺑﻪ ﺳﺮش آﻣﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲﺷﺎن‪ ،‬ﻣﻬﺪي‬
‫ﭼﺮﻳﻚ ﺑﻮد ﻛﻪ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ دﻳﮕﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴﺴﺘﻢ ﻓﺮار ﻛﻨﻢ‪ .‬آدم ﺗﺮﺳﻮﻳﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻤﺎن‬
‫ﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬دم و دﺳﺘﮕﺎه ﻋﺮق ﺳﺎزي درﺳﺖ ﻛﺮد‪ .‬ﺧﺮﻣﺎ ﻣﻲﺧﺮﻳﺪ ﻳﻚ ﮔﻮﻧﻲ ﺳﻪ‬
‫‪٩٨‬‬
‫دﻳﻨﺎر‪ ،‬ﻋﺮق ﺧﺮﻣﺎ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺮاي ﺧﻮدش ﺣﺎل ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺗﻮ اﻳﻦ ﭼﻬﺎرﺗﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬دوﺗﺎﺷﺎن ﻟﺠﻦ ﺑﺎزي درآورده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺿﺒﻂ‬
‫ﺻﻮت ﻳﻚ ﭘﻨﺎﻫﻨﺪة ﺑﺪﺑﺨﺖ را دزدﻳﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻦ‬
‫ﺑﻬﺸﺎن اﻋﺘﻤﺎد ﻧﻜﺮدم‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ اﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﺎ اﻳﻨﻬﺎ راه ﻧﻤﻲاﻓﺘﻢ‪ .‬ﺧُﺐ‪ ،‬ﻣﺎ داﺷﺘﻴﻢ ﻳﺎ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬در ﺣﻖ دﻳﮕﺮي ﻧﺎﻣﺮدي ﻧﻤﻲﻛﺮدﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ آﻣﺪ ﮔﻔﺖ ﺗﻮي د‪‬ﻫﻮك‪ ،‬از داﺧﻞ ﻳﻚ ﭘﺎرﻛﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﻛﻮه زد‪ ،‬از‬
‫ﻛﻮه ﮔﺬﺷﺖ و اﻧﺪاﺧﺖ ﺗﻮي ﻣﻨﻄﻘﺔ آزاد ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎ و از آﻧﻬﺎ ﻛﻤﻚ ﮔﺮﻓﺖ و‬
‫رﻓﺖ ﺗُﺮﻛﻴﻪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎر‪ ،‬ﻫﺸﺖ ﻧﻔﺮي راه اﻓﺘﺎدﻳﻢ‪ .‬ﻛﺎري ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻃﺮف ﺳﻴﺎﺳﻲ اﺳﺖ ﻳﺎ‬
‫ﻧﻪ‪ .‬ﻫﻤﺎن اول ﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﺬاﺷﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺲ‪ ،‬از ﻫﺮ ﺟﺎ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺮﮔﺮدد‪،‬‬
‫ﺧﻮدش ﻣﻲداﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎز‪ ،‬ﺷﺒﺎﻧﻪ اﺗﻮﺑﻮس ﺳﻮار ﺷﺪﻳﻢ‪ ،‬رﻓﺘﻴﻢ ﮔﺎراژ ﻣﻮﺻﻞ و ﺑﻌﺪ ﮔﺎراژ د‪‬ﻫﻮك‪.‬‬
‫اﻳﻦ د‪‬ﻫﻮك ﻳﻚ ﺟﻮري ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺒﻞ از ﺳﺎﻋﺖ ﻫﻔﺖ ﺻﺒﺢ ازش‬
‫ﻣﻲﮔﺬﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﭘﺴﺖ ﺑﺎزرﺳﻲ و اﻳﻦ ﺟﻮر ﻣﺸﻜﻼت ﻣﻲﺷﺪﻳﻢ‪ .‬ﺗﺎزه‬
‫آﻧﺠﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺄﻣﻮران رﺳﻤﻲ‪ ،‬ﻛﻠّﻲ ﻫﻢ ﻣﺄﻣﻮر ﻣﺨﻔﻲ داﺷﺖ‪ .‬و ﭼﻮن ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﺔ‬
‫آزاد ﺷﺪه ﻣﻲرﺳﻴﺪ‪ ،‬وﻗﺘﻲ وارد ﺷﻬﺮ ﻣﻲﺷﺪي‪ ،‬ﺧﺎرج ﺷﺪن ازش ﻣﺸﻜﻞ ﺑﻮد‪.‬‬
‫رﺳﻴﺪﻳﻢ ﺑﻪ آن ﭘﺎرك‪ .‬ﭘﺎرك ﻛﻮﭼﻜﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺮ ﺗﺎ ﺗﻬﺶ ﺑﻪ اﻧﺪازة دوﺗﺎ زﻣﻴﻦ‬
‫ﻓﻮﺗﺒﺎل ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدﻳﻢ ﺗﺎ وﻗﺘﻲ ﻫﻮا ﺗﺎرﻳﻚ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺻﺒﺮ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از‬
‫ﭘﺎرك ﺑﮕﺬرﻳﻢ و از ﻛﻮه ﺑﺮوﻳﻢ ﺑﺎﻻ‪ .‬ﺣﺎﻻ اﻳﻦ ﭘﺎرك ﻧﻪ ﺟﺎي ﻣﺨﻔﻲ ﺷﺪن‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﭼﻴﺰي‪.‬‬
‫ﺑﺎﻏﺒﺎﻧﻬﺎي ﺗُﺮك آﻣﺪﻧﺪ ﺳﺮاﻏﻤﺎن ﻛﻪ اﻫﻞ ﻛﺠﺎﻳﻴﺪ و از اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ‪ .‬ﻣﺎ ﻫﻢ‬
‫ﻳﻚ ﻣﺸﺖ ﭼﺎﺧﺎن ﺗﺤﻮﻳﻠﺸﺎن دادﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﻦ اﻳﺘﺎﻟﻴﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻢ و آن ﻳﻜﻲ‬
‫‪٩٩‬‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻮي اﺳﺖ و آن ﻳﻜﻲ ﻧﻤﻲداﻧﻢ اﻫﻞ ﻛﺠﺎ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﺎ ﻳﻜﻲ ﻛﻤﻲ ﻛﺮدي‬
‫ﺣﺎﻟﻴﻤﺎن ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻇﻬﺮ ﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻋﻠﻲ ﻛﻪ ﺗُﺮﻛﻲ و ﻛﺮدي ﻣﻲداﻧﺴﺖ‪ ،‬رﻓﺖ‬
‫ﻏﺬاﻳﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﺮد‪ ،‬ﺧﻮردﻳﻢ‪ .‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻴﻢ ﺑﺮوﻳﻢ ﺑﻴﺮون ﭘﺎرك‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﻲﺗﺮﺳﻴﺪﻳﻢ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪاي ﭘﻴﺶ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﺗﻮي ﭘﺎرك ﻫﻤﻪ ﻫﻤﻪاش ﻧﮕﺮان ﺑﻮدﻳﻢ ﻛﻪ ﮔﻨﺪ ﻛﺎرﻣﺎن‬
‫درﻧﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ ﻫﺮ ﺟﻮري ﺑﻮد ﺗﺎ ﻏﺮوب ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﺧﻮدﻣﺎن را ﺳﺮﮔﺮم ﻛﺮدﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﭘﻨﺞ ﺷﺶ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ ﺑﺎ ﺑﺮ و ﺑﭽﻪﻫﺎﺷﺎن آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻫﻮا داﺷﺖ‬
‫ﺗﺎرﻳﻚ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺻﺒﺮ ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ ﺗﺎ ﭘﺎرك ﻛﺎﻣﻼ ﺧﻠﻮت ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫ﻓﺎﺻﻠﺔ ﭘﺎرك ﺗﺎ ﻛﻮه‪ ،‬ﻳﻜﺪﺳﺖ ﺻﺎف ﺑﻮد و آدم وﻗﺘﻲ راه ﻣﻲاﻓﺘﺎد ﺑﻪ ﻃﺮف‬
‫ﻛﻮه‪ ،‬راﺣﺖ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻮا ﻛﻪ ﺗﺎرﻳﻚ ﺷﺪ‪ ،‬دﻳﺪﻳﻢ آن ﻃﺮف ﭘﺎرك ﭼﻨﺪﺗﺎ ﻧﻮراﻓﻜﻦ ﺳﻴﻨﺔ ﻛﻮه را‬
‫روﺷﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﺣﺘﻤﺎﻻً اﻳﻦ ﻧﻮراﻓﻜﻨﻬﺎ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮ آﻧﺠﺎ ﻛﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎ ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ از ﻛﻮه ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ ﭼﻄﻮر از زﻳﺮ اﻳﻦ ﻧﻮراﻓﻜﻨﻬﺎ ﺑﮕﺬرﻳﻢ ﻛﻪ دﻳﺪه ﻧﺸﻮﻳﻢ؟‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﻃﻮر ﻛﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺧﻠﻮت ﺷﺪن ﭘﺎرك ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬داﺷﺘﻴﻢ وﺿﻌﻴ‪‬ﺖ را ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ آن روﺑﻪرو‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﺔ دوﻳﺴﺖ ﺳﻴﺼﺪ ﻣﺘﺮ‪ ،‬ﺷﻴﺎر ﻣﺎﻧﻨﺪي ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ از ﻧﻮر ﻣﺤﻔﻮظ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﮔﻔﺖ ﺗﺎ اوﻧﺠﺎ رو ﺳﻴﻨﻪ ﺧﻴﺰ ﺑﺮﻳﻢ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ده‬
‫ﻣﺘﺮ ﺑﻴﺴﺖ ﻣﺘﺮ ﻛﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﺳﺮﻳﻊ ﺧﻮدﻣﺎن را‬
‫ﺑﻪ آن ﺷﻴﺎر ﺗﺎرﻳﻚ ﺑﺮﺳﺎﻧﻴﻢ و ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ از ﺳﻴﻨﺔ ﻛﻮه ﺑﺎﻻ ﺑﺮوﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ده و ﻧﻴﻢ‪ ،‬ﻳﺎزده‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﭘﺎرك ﻛﺎﻣﻼ ﺧﺎﻟﻲ ﺷﺪ‪ ،‬دوﻳﺪﻳﻢ و ﺧﻮدﻣﺎن را‬
‫رﺳﺎﻧﺪﻳﻢ ﺑﻪ آن ﺷﻴﺎر و ﭘﻴﺶ رﻓﺘﻴﻢ‪ .‬ﻧﺰدﻳﻚ ﻛﻮه‪ ،‬ﻳﻜﺪﻓﻌﻪ دﻳﺪﻳﻢ ﺻﺪاي ﮔﻠﻮﻟﻪ‬
‫ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬آﻗﺎ‪ ،‬از ﺗﺮس ﭼﻔﺖ ﻛﺮدﻳﻢ و دوﻳﺪﻳﻢ ﺳﺮﺟﺎي اوﻟﻤﺎن‪.‬‬
‫ﻧﻔﻬﻤﻴﺪﻳﻢ ﭘﺎﻳﮕﺎه ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻮد ﻳﺎ ﭼﻲ‪ .‬اﻣﺎ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻮد اﻳﻦ ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﺎ‬
‫‪١٠٠‬‬
‫ﺷﻠﻴﻚ ﻧﻤﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎز ﻧﺸﺴﺘﻴﻢ ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮدﻳﻢ ﻛﻪ ﭼﻜﺎر ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻛﺎري ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ ﺑﻜﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻴﻢ ﻓﺮار ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺒﻮدﻳﻢ رﻳﺴﻚ ﻛﻨﻴﻢ و ااﺣﻴﺎﻧﺎً ﺑﺎ‬
‫ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺗﺮﺗﻴﺒﻤﺎن را ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﺎ ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدﻳﻢ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﺟﺎ ﻧﺸﺴﺘﻴﻢ ﺑﻪ‬
‫ﭼﺮت زدن‪ .‬ﺻﺒﺢ ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮﻣﺎن ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﺪﻳﻢ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ‪.‬‬
‫ﺑﺎز رﻓﺘﻴﻢ آن ﭘﻤﭗ ﺑﻨﺰﻳﻦ‪ .‬ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﺗﺎ راﻧﻨﺪه ﺣﺮف زدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪاي‬
‫ﻧﺮﺳﻴﺪﻳﻢ و ﺑﺎز ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﻳﻢ ﺑﺮﮔﺮدﻳﻢ ﺗﻮ آن ﻛﻤﭗ ﻟﻌﻨﺘﻲ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﭘﺴﺮ ﻛﺮد ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﭽﺔ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﻳﻪ آﺷﻨﺎﻳﻲ دارم ﻛﻪ ﻓﺎﻣﻴﻠﺶ‬
‫ﺳﺮﻛﺮدة ﺟﺎﺷﻬﺎي ﻣﻮﺻﻠﻪ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻣﻲﺧﻮام ﺑﺮم ﺳﺮاغ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﻛﺎري ﺑﺮام‬
‫ﺑﻜﻨﻪ و از اﻳﻨﺠﺎ ﻧﺠﺎﺗﻢ ﺑﺪه‪ ،‬وﻟﻲ ﻧﻤﻲﺧﻮام ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮم‪ ،‬ﺑﻴﺎ ﺑﺎﻫﻢ ﺑﺮﻳﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎﺷﻪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﻫﻢ راه اﻓﺘﺎدﻳﻢ‪ .‬دﻳﮕﺮ ﻓﻜﺮ ﻧﻤﻲﻛﺮدﻳﻢ ﻛﻪ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ و ﻓﻼن و ﺑﻬﻤﺎن‪.‬‬
‫ﻣﻬﻢ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ از اﻳﻦ ﺧﺮاب ﺷﺪه ﺑﺰﻧﻴﻢ ﺑﻴﺮون‪.‬‬
‫رﻓﺘﻴﻢ ﻣﻮﺻﻞ‪ .‬ﺗﻮي ﻣﺤﻠﻪاي اﻋﻴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻬﺶ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ اﻳﺎﺷُﺮﻃﻪ‪ .‬ﺧﺎﻧﺔ ﻃﺮف‬
‫را ﭘﻴﺪا ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬در زدﻳﻢ‪ ،‬آﻣﺪ در را ﺑﺎز ﻛﺮد‪ .‬از آن ﺟﺎﺷﻬﺎي ﻣﺎدر ﻗﺤﺒﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫ﺗﻮ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﻢ ﻛﻠﺖ ﻣﻲﺑﻨﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺮدﻫﺎ اﻛﺜﺮاً ﺳﻨﺖ ﻣﻬﻤﺎن ﻧﻮازي دارﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﻃﺮف ﺟﺎش ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎز‬
‫ﻣﻬﻤﺎﻧﺶ را ﻧﻤﻲﻓﺮوﺷﺪ‪ .‬ﻃﺮف زﻳﺎد ﺗﺤﻮﻳﻠﻤﺎن ﻧﮕﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺎدرش ﻫﻢ از ﻏﺮﻳﺒﻪ‬
‫ﺑﻮدن ﻣﺎ و از ﺣﺎﻟﺘﻤﺎن ﻓﻬﻤﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻛﺎر ﺧﻴﺮ ﻧﻴﺎﻣﺪهاﻳﻢ‪ .‬رﻓﺘﺎر ﭼﻨﺪان ﺟﺎﻟﺒﻲ‬
‫ﻧﺸﺎن ﻧﺪاد‪ .‬ﻫﻲ ﻏﺮﻏﺮ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬وﻗﺘﻲ دﻳﺪم اﻳﻦ ﺟﻮري اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ ﻧﻤﻲﺷﻮد‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻄﺮح ﻛﺮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﺎ دوﺳﺘﻬﺎي ﺑﺮادر زﻧﺖ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬آﻣﺪه ﺑﻮدﻳﻢ‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﺑﮕﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﻴﺎﻳﻴﻢ ﺳﻼﻣﺶ را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺮﺳﺎﻧﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎر ﻫﻢ ﺗﻴﺮﻣﺎن ﺑﻪ‬
‫ﺳﻨﮓ ﺧﻮرد‪.‬‬
‫‪١٠١‬‬
‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﻏﻼم ﻫﻢ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﻮي ﺟﻨﮓ زﺧﻤﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺪن ﺳﺎﻟﻤﻲ‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﻳﻚ اﻣﻜﺎﻧﻲ دارم‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺮا ﺑﺒﺮﻳﺪ ﻣﻮﺻﻞ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺘﻮاﻧﻢ‬
‫ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻳﻚ ﺟﺎش ﺧﺎرج ﺷﻮم‪ .‬ﺟﺎﺷﻬﺎي ﻋﺮاق ﻣﻌﻤﻮﻻ آدﻣﻬﺎي ﻓﻘﻴﺮي ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ از ﺑﻴﭽﺎرﮔﻲ ﺟﺎش ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﻛﺎر ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﺰدور ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﻳﻜﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎ اﻳﻦ را ﺑﺮدﻳﻢ ﻣﻮﺻﻞ و آدرس را ﺑﺮاش ﭘﻴﺪا ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ‬
‫ﺑﺎﻫﺎش ﺻﺤﺒﺖ ﻛﻦ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﺳﻪﻣﺎن را ﺑﺒﺮد‪ .‬ﻏﻼم رﻓﺖ‪ ،‬در زد و‬
‫رﻓﺖ ﺗﻮ‪ .‬ﻣﺎ ﻫﻢ رﻓﺘﻴﻢ آن ﻧﺰدﻳﻜﻴﻬﺎ‪ ،‬ﺗﻮي ﭘﺎرك ﻧﺸﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻋﺮﻗﻲ ﺧﻮردﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺷﺐ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﺟﺎ ﺧﻮاﺑﻴﺪﻳﻢ‪ .‬ﻓﺮداش ﺳﺎﻋﺖ ده ده و ﻧﻴﻢ ﺻﺒﺢ رﻓﺘﻴﻢ‬
‫ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ اﻳﻦ ﻛﺎرش ﺑﻪ ﻛﺠﺎ رﺳﻴﺪه‪ .‬ﻃﺮف ﻗﺮار ﺑﻮد ﻫﻤﺎن ﺷﺐ ﻏﻼم را ﺑﺒﺮد‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫وﻗﺘﻲ ﻓﻬﻤﻴﺪ ﻣﺎ ﻫﻢ ﺑﺎ او ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬از ﺗﺮﺳﺶ او را ﻫﻢ از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻴﺮون ﻛﺮد‪.‬‬
‫دوﺗﺎ از ﺑﭽﻪﻫﺎ از ﻣﺴﻴﺮي رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻮﻓﻖ ﻫﻢ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺧﻮدﺷﺎن را‬
‫ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ ﺗُﺮﻛﻴﻪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﺑﺎ ﻳﻜﻲ از رﻓﻘﺎم ﻛﻪ ﺗﻮ ﺳﻮﺋﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ارﺗﺒﺎط ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ رﻓﻴﻘﻢ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻧﺎﻣﻪ داد‪ .‬ﻛﺮوﻛﻲ راﻫﻲ را ﻛﻪ آﻧﻬﺎ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻛﺸﻴﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﮔﻔﺘﻢ اﻳﻦ ﻛﺮوﻛﻲ را دارم ﻫﺮ ﻛﻲ ﻣﻲﺧﻮاد‪ ،‬ﺑﻴﺎد ﺑﺮﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺎﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ و ﻋﻠﻲ و ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ راه اﻓﺘﺎدﻳﻢ‪ .‬رﻓﺘﻴﻢ ﺑﻐﺪاد‪ ،‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺻﻞ‪ ،‬و د‪‬ﻫﻮك‪.‬‬
‫د‪‬ﻫﻮك ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻮار ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﻲﺷﺪﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﺴﻴﺮش اﻳﻦ ﻃﻮري ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫ﭘﺴﺖ ﺑﺎزرﺳﻲ را دور ﻣﻲزد و ﻣﺎ آن ﻃﺮف رودﺧﺎﻧﻪ ﻛﻪ ﭘﻴﺎده ﻣﻲﺷﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺗﻮي‬
‫ﺧﺎك ﺗُﺮﻛﻴﻪ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ راﺣﺘﻲ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ ﻗﺮار ﺑﻮد ﺗﻮي آن ﺷﻬﺮ ﺑﺮوﻳﻢ دم ﻳﻚ ﻛﻴﻮﺳﻚ‪ ،‬ﻋﻜﺲ آن دوﺳﺘﻤﺎن را‬
‫ﻧﺸﺎن ﺑﺪﻫﻴﻢ و ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻣﺎ رﻓﻴﻖ ﻓﻼﻧﻲ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ دو ﻫﻔﺘﻪ ﭘﻴﺶ رد ﻛﺮدي‪.‬‬
‫دوﺳﺘﻢ ﻛﻪ ﺗﻮ ﺳﻮﺋﺪ ﺑﻮد ﻳﻚ ﺟﻮري ﺑﺎ اﻳﻦ ﻗﺮار ﻣﺪار ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪١٠٢‬‬
‫ﻫﻔﺖ و ﻧﻴﻢ ﺻﺒﺢ رﺳﻴﺪﻳﻢ ﺟﻠﻮ ﻛﻴﻮﺳﻚ‪ .‬ﻫﻨﻮز ﺑﺎز ﻧﻜﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﻛﻤﻲ‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺷﺪﻳﻢ‪ ،‬دﻳﺪﻳﻢ ﻧﻴﺎﻣﺪ‪ .‬از ﻳﻜﻲ ﭘﺮﺳﻴﺪﻳﻢ اﻳﻦ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻛﻲ ﺑﺎز ﻣﻲﻛﻨﻪ؟ ﮔﻔﺖ‬
‫ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻻن ﻳﻜﻲ دو ﻫﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺴﺘﻪ‪ .‬ﻓﻜﺮ ﻛﺮدﻳﻢ ﻻﺑﺪ ﺗﻮ ﻫﻤﻴﻦ‬
‫راﺑﻄﻪﻫﺎ اﺗﻔﺎﻗﻲ ﺑﺮاش اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻴﻢ ﭼﻪ ﺟﻮري ﺑﺮﮔﺮدﻳﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺮﻣﻲﮔﺸﺘﻴﻢ د‪‬ﻫﻮك‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﺗﻮي اﻳﻦ ده ﻳﻚ ﺧﻨﺪق ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﻮش آت‬
‫آﺷﻐﺎل و ﺧﺎﻛﺴﺘﺮ رﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻓﻜﺮ ﻛﺮدﻳﻢ ﺑﻪ ﻫﺮﺟﻬﺖ ﻣﺎ ﻛﻪ از ﻣﺮز‬
‫رد ﺷﺪهاﻳﻢ‪ ،‬اﻳﻨﺠﺎ ﻫﻢ ﻛﻪ ﻣﻨﻄﻘﺔ آزاد اﺳﺖ و ﺑﮕﻴﺮ و ﺑﺒﻨﺪي ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬راه ﻣﻲاﻓﺘﻴﻢ‬
‫ﻣﻲروﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎي ﻗﻴﺎدة ﻣﻮﻗﺖ ﺑﺮﺳﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﻣﻘﺪار ﻏﺬا ﻻزم داﺷﺘﻴﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻠﻲ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﺮو در اﻳﻦ ﺧﻮﻧﻪ رو ﺑﺰن‪،‬‬
‫ﺑﺒﻴﻦ ﻣﻲﺗﻮﻧﻲ ﻳﻪ ﻛﻤﻲ ﻧﻮن ﺑﮕﻴﺮي ﺑﺨﻮرﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ رﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ دوان‬
‫دوان آﻣﺪ ﻛﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻴﻦ ﺑﻴﺎﻳﻦ‪.‬‬
‫اﻳﻦ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد در ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد اﻳﺮاﻧﻲ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬وﺿﻌﻤﺎن اﻳﻦ ﺟﻮري اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺸﻨﻪ و ﮔﺮﺳﻨﻪاﻳﻢ‪ .‬ﺻﺎﺣﺒﺨﺎﻧﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺮو رﻓﻘﺎﺗﻢ ﺑﺮدار ﺑﻴﺎر‪.‬‬
‫آﻗﺎ‪ ،‬رﻓﺘﻴﻢ ﺗﻮي ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬آدﻣﻬﺎي ﺑﺎ ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﻣﻬﺮﺑﺎن‪ .‬ﺧﺎﮔﻴﻨﻪ ﺑﺮاﻣﺎن درﺳﺖ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎن ﻟﻮاش داغ داغ ﺑﺮاﻣﺎن آوردﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮردﻳﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺷﻠﻮار ﻛﺮدي ﺑﻬﻤﺎن‬
‫دادﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﺮﻧﮓ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺷﻮﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺻﺎﺣﺒﺨﺎﻧﻪ آدم ﺧﻴﻠﻲ ﺑﺎ ﻣﺤﺒﺘﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮادرش ﺟﺰو ﻣﺴﺴﻮﻟﻴﻦ ﺣﺰب‬
‫دﻣﻜﺮات ﻋﺮاق ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺪرش را دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬زﻧﺪان ﺑﻮد‪ .‬آﻗﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﻮان‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺎدﮔﻲ ﻣﺎ را آورد ﺗﺎ ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪاي‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺎده رو ﺑﮕﻴﺮﻳﻦ‬
‫ﺑﺮﻳﻦ ﺗﺎ ﺑﺮﺳﻴﻦ ﺑﻪ ﻳﻪ ده‪ .‬اوﻧﺠﺎ ﺧﻮدﺗﻮﻧﻮ ﺑﻪ ﺷﻮراي ده ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﻨﻴﻦ‪ ،‬اوﻧﺎ‬
‫ﻛﻤﻜﺘﻮن ﻣﻲﻛﻨﻦ‪.‬‬
١٠٣
‫‪١٠٤‬‬

‫ﭘﻨﺞ‪ ،‬ﺷﺶ ﻣﺎه ﺗﻮ زﻧﺪان ﻣﻼﻳﺮ ﺑﻮدم‪ .‬ﺗﻮ اﻧﻔﺮادي‪ .‬اﻧﻔﺮادي ﻛﻪ ﭼﻪ ﻋﺮض‬
‫ﻛﻨﻢ‪ .‬آﻧﺠﺎ ﺳﻪ ﺗﺎ ﻛﻼس ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﺒﺪﻳﻠﺶ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ زﻧﺪان‪ .‬ﺗﻮ ﻳﻚ اﺗﺎق‪،‬‬
‫دوﺗﺎ ﺗﻮ‪‬اب ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮ اﺗﺎق دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﻣﺎ ده دوازده ﺗﺎ‪ .‬ﻣﻦ و ﻳﻚ رزﻣﻨﺪﮔﺎﻧﻲ از‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎي ﭼﭗ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻘﻴﻪ ﻫﻢ از ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻣﺠﺎﻫﺪ‪ .‬ﺗﻮ اﻳﻦ اﺗﺎق‪ ،‬ﮔﺎﻫﻲ وﻗﺘﻬﺎ‬
‫واﻟﻴﺒﺎل ﺑﺎزي ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ‪ ،‬ورزش ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﻫﻮاﺧﻮري ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ .‬ﺣﻤ‪‬ﺎم ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺧﻴﻠﻲ ﺟﺎي ﻣﺰﺧﺮﻓﻲ ﺑﻮد‪ .‬اﻛﺜﺮ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﮔﺎل ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﭘﻨﺞ‪ ،‬ﺷﺶ ﻣﺎه‪ ،‬دوﺑﺎره ﺑﺮم ﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ ﻫﻤﺪان‪ .‬ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﭼﺮا ﻫﻲ ﻣﺎ را‬
‫ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬آن روزﻫﺎ ﺟﻮ زﻧﺪان ﻫﻨﻮز ﭼﭗ ﺑﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺗﻮ‪‬اب داﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﻧﻪ ﺗﻮ‪‬اﺑﻲ ﻛﻪ ﻛﺎﺑﻞ ﺑﺰﻧﺪ ﻳﺎ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻛﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﻫﺮﺟﻬﺖ دﮔﻮري ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺎﻫﻲ‬
‫راﺟﻊ ﺑﻪ ﻛﺴﻲ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻲدادﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﻋﺪاﻣﺶ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﻫﺮ‬
‫ﺻﻮرت ﻓﻀﺎي اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺜﻞ ﺗﻬﺮان ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺎ را اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ ﺗﻮ ﺑﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺮوﻳﺪ ﺑﭙﻮﺳﻴﺪ‪ .‬آﻧﺠﺎ ﭼﻨﺪﺗﺎ از ﺑﭽﻪﻫﺎي اﻗﻠﻴ‪‬ﺖ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ زﻳﺮ ﺣﻜﻢ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺎ ﻛﻪ ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﻣﺴﺌﻠﺔ ﻗﻠﺒﻢ را‬
‫ﻋﻤﺪه ﻛﺮده ﺑﻮدم‪ .‬ﻳﻚ روز‪ ،‬ﺳﺎﻋﺖ ﭘﻨﺞ ﺻﺒﺢ آﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ وﺳﺎﻳﻠﺖ را ﺟﻤﻊ ﻛﻦ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮوي اوﻳﻦ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻫﻔﺖ ﺗﺎ ﺟﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ ﻳﻜﻴﺶ را ﻫﻢ از‬
‫اوﻳﻦ در ﻧﻤﻲﺑﺮم‪ .‬ﻓﻘﻂ ﺑﺴﺘﻪ ﺳﻴﮕﺎرم را ﺑﺮداﺷﺘﻢ‪ .‬ﻧﻪ ﻟﺒﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﭼﻴﺰي‪ .‬راه‬
‫‪١٠٥‬‬
‫اﻓﺘﺎدﻳﻢ ﺑﻪ ﻃﺮف اوﻳﻦ‪ .‬آﻗﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﻨﺎن ﻋﻤﻠﻴﺎت ﭘﻠﻴﺴﻲ ﻣﺎ را از ﺷﻬﺮ ﺧﺎرج ﻛﺮدﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺰي ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﺧﻮدﻣﺎن را ﺧﺮاب ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ ﭼﻪ رﺑﻄﻲ ﺑﻪ اوﻳﻦ‬
‫دارم؟‬
‫دوﺗﺎ ﭘﺎﺳﺪار ﺗﻮ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺮا ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺧﻮدم ﻣﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲﺷﺎن‬
‫ﮔﻔﺖ ﻣﻨﻮ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻲ؟ ﮔﻔﺘﻢ ﻧﻪ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﺗﻮ ﭘﻴﺸﻮﻧﻲ ﺗﻮ ﻣﻲدﻳﺪم ﻛﻪ ﻛﺎرت ﺑﻪ‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻜﺸﻪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﭼﺮا؟ ﮔﻔﺖ ﻳﺎدﺗﻪ از ﻫﻤﻮن روزﻫﺎي اول اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺿﺪ ﻣﺮدم‬
‫ﺑﻮدي؟ ﻳﺎدﺗﻪ ﻫﻲ ﺷﻌﺎر ﻣﻲدادي‪ ،‬اﻳﺮان را ﺳﺮاﺳﺮ ﺳﻴﺎﻫﻜﻞ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ؟ ﻫﻤﻮن ﺟﺎ‬
‫ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ ﺗﻮ ﺑﻪ اﻳﻦ روز ﻣﻲاﻓﺘﻲ‪.‬‬
‫آﻗﺎ‪ ،‬ﺑﺮق از ﻣﻦ ﭘﺮﻳﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدم از ﺳﺎل ‪ 60‬ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺷﺪه ام‪ .‬ﺧُﺐ اﻳﻦ‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ﺗﻮ ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﺧﻴﻠﻲ ﻣﻬﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺎ آدﻣﻬﺎي ﺳﺎﺑﻘﻪ دار‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﺳﻴﺎﺳﻲﻫﺎي ﺳﺎﺑﻖ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ راﺣﺘﻲ ﻛﻨﺎر ﻧﻤﻲ آﻣﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺷﺎن اﻳﻦ ﺟﻮري‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ اﮔﺮ ﻣﻲدﻳﺪﻧﺪ از دوران ﺷﺎه ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻮدهاي‪ ،‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﻨﺪ اﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﺷﺪه‪ .‬ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻛﺎرﻳﺶ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﺜﻼً اﮔﺮ از دورة ﺷﺎه ﻣﺠﺎﻫﺪ ﺑﻮدي‪ ،‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ اﻳﻦ‬
‫ﻣﺮﺗﺪ ذاﺗﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺮﺗﻴﺒﺖ را ﻣﻲدادﻧﺪ‪ .‬ﺣﺴﺎﺑﻲ ﻟﺖ و ﭘﺎرت ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻳﺎ ﻛﺎري‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻃﻮر ﺷﺪه ﺑﺒِﺮُي‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻼب ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺷﺪه ﺑﻮدي‪،‬‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺟﻮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً وﻗﺘﻲ از ﻣﻦ ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ ﭼﺮا ﺑﺎ اﻳﻦ ﮔﺮوﻫﻬﺎ ﻫﻤﻜﺎري ﻛﺮدهاي؟ ﮔﻔﺘﻢ ﺷﻤﺎ‬
‫ﺑﺎ دوﻟﺖ ﻟﻴﺒﺮال ﺑﺎزرﮔﺎن ﻫﻤﻜﺎري ﻣﻲﻛﺮدﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻨﻢ از ﺷﻤﺎ زده ﺷﺪم‪ ،‬رﻓﺘﻢ ﺑﺎ‬
‫اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن‪ .‬اﻳﻦ ﭼﻴﺰي ﺑﻮد ﻛﻪ اﻛﺜﺮاً ﺑﻬﺶ اﺷﺎره ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧُﺐ‪ ،‬ﻣﻦ اﻳﻦ‬
‫ﺣﺮﻓﻬﺎ را زده ﺑﻮدم و ﺣﺎﻻ ﻣﻲدﻳﺪم اﻳﻦ ﭘﺎﺳﺪاره دارد از ﻗﺒﻞ اﻧﻘﻼب ﺣﺮف‬
‫ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬آﻗﺎ‪ ،‬ﻣﻦ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدم اﻳﻦ ﻣﺮدك اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ را ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻦ زده ﻳﺎ ﻧﻪ‪ .‬ﻛﻪ‬
‫ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻓﻬﻤﻴﺪم ﭼﻴﺰي ﻧﮕﻔﺘﻪ و ﺧﻴﻠﻲ ﺗﻌﺠﺐ ﻛﺮدم‪.‬‬
‫‪١٠٦‬‬
‫ﺳﺮ راه‪ ،‬ﻣﺎ را ﺑﺮدﻧﺪ ﺗﻮ ﻳﻚ ﺗﺎﻛﺴﺘﺎن ﻧﺎﻫﺎر ﺧﻮردﻳﻢ‪ .‬ﻳﻜﻲ دو ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺑﺎ‬
‫ﭘﺎﺳﺪارﻫﺎي آﻧﺠﺎ ﻣﺎ را ﻣﺴﺨﺮه ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ راه اﻓﺘﺎدﻳﻢ ﺑﻪ ﻃﺮف اوﻳﻦ‪.‬‬
‫وارد ﺷﺪن ﺑﻪ اوﻳﻦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺎدﮔﻴﻬﺎ ﻧﺒﻮد‪ .‬اول ﻣﺎ را ﺑﺮدﻧﺪ دادﺳﺘﺎﻧﻲ ﺗﻬﺮان‪،‬‬
‫از ﺻﺎﻧﻌﻲ اﺟﺎزة ورود ﺑﻪ زﻧﺪان اوﻳﻦ را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از دو ﺳﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﻣﺎ را‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮوﻳﻢ ﻗﺰلﺣﺼﺎر‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺧﺪاﻳﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ ﭼﺮا اﻳﻦ ﺟﻮري‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؟ ﺧﻼﺻﻪ ﻣﺎ را ﺑﺮدﻧﺪ زﻧﺪان ﻗﺰلﺣﺼﺎر‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻤﻪاش ﻳﻚ ﺑﺴﺘﻪ ﺳﻴﮕﺎر‬
‫داﺷﺘﻢ‪ .‬دو ﺳﻪ ﺗﺎش را دود ﻛﺮده ﺑﻮدم‪ .‬ﻣﻲداﻧﺴﺘﻢ ﻗﺰلﺣﺼﺎر ﺳﻴﮕﺎر ﻧﻤﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ اﻳﻦ ﺳﻴﮕﺎر را ﻳﻚ ﺟﻮري ﺗﻮ ﻟﺒﺎﺳﻤﺎن ﻗﺎﻳﻢ ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺑﺮدﻧﺪم واﺣﺪ ‪3‬‬
‫ﻗﺰلﺣﺼﺎر‪.‬‬
‫ﻗﺰلﺣﺼﺎر ﺷﻜﻞ ﻣﺰﺧﺮﻓﻲ دارد‪ .‬درش ﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﺎز ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻲ ﻓﺮار‬
‫ﻛﻨﻲ‪ .‬ﭼﻮن دور و ﺑﺮش ﻣﺴﻄﺢ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺴﺘﻲ و ﺑﻠﻨﺪي ﻧﺪارد‪ .‬ﭼﻬﺎرﺗﺎ ﺑﺮج ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﻫﻢ دارد ﺑﺎ ﻧﻮراﻓﻜﻦ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ از ﻫﺮ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻲ ﺑﮕﺬري‪ ،‬ﺑﻪ راﺣﺘﻲ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺰﻧﻨﺪت‪ .‬وﻟﻲ زﻧﺪان ﺷﻴﻜﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺪود ﺳﺎﻋﺖ ده ﺷﺐ رﺳﻴﺪﻳﻢ‪ .‬ﻣﻦ را اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ زﻳﺮ ﻫﺸﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ آﻣﺪ‬
‫ﻛﻪ ﭘﺸﺘﺖ را ﺑﻜﻦ ﺑﻪ دﻳﻮار و واﻳﺴﺎ‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻓﻬﻤﻴﺪم ﺣﺎج داوود رﺣﻤﺎﻧﻲ‬
‫ﺟﺎﻛﺶ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﻫﻢ ﺳﻴﮕﺎر ﻧﻜﺸﻴﺪه و ﺧﻤﺎر‪ .‬ﻓﻜﺮ ﻛﺮدم ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺑﻪ‬
‫اﻳﻨﻬﺎ دروغ ﮔﻔﺘﻪام‪ ،‬ﺣﺎﻻ اﮔﺮ اﻳﻨﺠﺎ ﭘﺘﻪام روي آب ﺑﻴﻔﺘﺪ‪ ،‬ﭼﻜﺎر ﻛﻨﻢ؟ آﻗﺎ‪ ،‬دو‬
‫ﺳﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﻫﻤﺎن ﺟﺎ ﺳﺮﭘﺎ واﻳﺴﺎدم‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻳﻜﻲ آﻣﺪ ﻣﻦ را ﺑﺮد ﺗﻮ ﻳﻚ‬
‫ﺳﻠﻮل ﻛﺜﻴﻒ‪.‬‬
‫ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﺗﻜﻪ ﭘﺘﻮ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺳﻴﮕﺎري را ﻛﻪ ﺗﻮي ﻛﺎﭘﺸﻨﻢ ﺟﺎﺳﺎزي ﻛﺮده‬
‫ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﻴﺮوم آوردم‪ .‬آﻣﺪم ﺳﻴﮕﺎر را روﺷﻦ ﻛﻨﻢ‪ ،‬ﭼﺸﻤﻢ اﻓﺘﺎد ﺑﻪ دﻳﻮار‪ .‬دﻳﺪم‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻟﺸﻜﺮ ‪ 12‬ﺗﻮ‪‬اﺑﻴﻦ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻳﺎ اﻣﺎم زﻣﺎن‪ ،‬اﻳﻨﺠﺎ دﻳﮕﺮ ﻛﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻟﺸﻜﺮ‬
‫‪١٠٧‬‬
‫ﺗﻮاﺑﻴﻦ دارد؟ ﮔﻔﺘﻢ اﮔﻪ ﻓﻘﻂ ﻫﻤﻴﻦ ‪ 12‬ﻟﺸﻜﺮ را ﻫﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﺎر ﻣﻦ زار‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻴﮕﺎري ﻛﺸﻴﺪم و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺧﻮاﺑﻴﺪم ﻛﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻟﮕﺪي ﺧﻮرد ﺗﻮ ﭘﻬﻠﻮم و از‬
‫ﺟﺎ ﭘﺮﻳﺪم‪ ،‬دﻳﺪم ﻳﻚ آدﻣﻲ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻗﻴﺎﻓﺔ وﺣﺸﺘﻨﺎﻛﻲ ﻛﻪ ﺧﺪا ﻧﺼﻴﺐ ﮔﺮگ‬
‫ﻼ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ ﺑﺎور ﻛﻨﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ آدم‬
‫ﺑﻴﺎﺑﺎن ﻧﻜﻨﺪ‪ ،‬واﻳﺴﺎده ﺑﺎﻻ ﺳﺮم‪ .‬آﻗﺎ‪ ،‬ﻣﻦ اﺻ ً‬
‫ﺗﻮي ﺷﻬﺮ ﻗﺪم ﺑﺰﻧﺪ و ﻣﺮدم از دﻳﺪﻧﺶ وﺣﺸﺖ ﻧﻜﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﺸﻤﻬﺎي ﻟﻮچ‪ ،‬ﻣﻮﻫﺎي‬
‫ﺳﻔﻴﺪ‪ ،‬اﻳﻦ رﻳﺶ ﻛﺜﺎﻓﺘﺶ را ﻫﻢ دو ﺷﺎخ ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﻣﺎل ﻛﺪام ﮔﺮوﻫﻜﻲ؟‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﭘﻴﻜﺎر‪ .‬ﮔﻔﺖ ﭘﺲ ﭼﺮا ﻧﻤﺎز ﻧﻤﻲﺧﻮﻧﻲ؟ ﮔﻔﺘﻢ ﺧُﺐ ﺑﻴﺪار ﻧﺸﺪه ﺑﻮدم‪ .‬ﻣﺎ را‬
‫ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﺮد دﺳﺘﺸﻮﻳﻲ‪ .‬وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ آﻣﺪﻳﻢ اﻟﻜﻲ ﻧﻤﺎزي ﺧﻮاﻧﺪم‪،‬‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻢ ﺧﻮاﺑﻴﺪم‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﺑﻴﺪار ﺷﺪم‪ .‬دﻳﺪم از ﺻﺒﺤﺎﻧﻪ ﺧﺒﺮي ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ از ﺗﺮس اﻳﻦ ﻳﺎرو‪،‬‬
‫ﺟﺮأت ﻧﻤﻲﻛﺮدم ﺑﺮوم ﺑﻴﺮون‪ .‬ﻫﻲ ﻧﮕﺎه ﻛﺮدم‪ ،‬دﻳﺪم آﻗﺎ‪ ،‬ﻛﺴﻲ ﺑﺮام ﺻﺒﺤﺎﻧﻪ‬
‫ﻧﻤﻲ آورد‪ .‬ﺳﻴﮕﺎرﻫﺎ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬دﻳﺪم ﻳﻚ ﺳﺮي آدم ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ آﻣﺪم ﺗﻮ ﺣﻴﺎط ﻛﻪ از ﻳﻜﻲ ﺳﻴﮕﺎري ﻳﮕﻴﺮم‪ ،‬ﻛﻪ دﻳﺪم ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ‬
‫ﻣﺜﻞ ﻣﻐﻮﻟﻬﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻗﺎ‪ ،‬از ﺗﺮﺳﻢ دوﻳﺪم ﺗﻮ اﺗﺎق‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ اﻳﻦ ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ‬
‫ﻋﺠﺐ ﺟﺎﻳﻲ آوردهاﻧﺪ ﻣﺎ را!‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﻳﺎزده اﻳﻦ ﻃﻮرﻫﺎ آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﺮدﻧﺪ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻗﺰلﺣﺼﺎر‪ .‬ﺗﺎزه‬
‫ﻓﻬﻤﻴﺪم ﭼﺮا ﻣﺮا آورده اﻧﺪ اﻳﻨﺠﺎ‪.‬‬
‫آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﻮدم‪ ،‬ﻫﺸﺖ ﺗﺎ ﺗﺨﺖ داﺷﺖ‪ .‬ﻛﺎرﻛﻦﻫﺎش از رادﻳﻮﻟﮋﻳﺴﺖ ﺗﺎ‬
‫دﻛﺘﺮ‪ ،‬ﻫﻤﻪ زﻧﺪاﻧﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪﺗﺎ دﺧﺘﺮ راه ﻛﺎرﮔﺮي ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺠﺎﻫﺪ‪.‬‬
‫رادﻳﻮﻟﮋﻳﺴﺘﺶ اﻗﻠﻴ‪‬ﺘﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﺮف ﻫﺸﺖ ﺗﺎ زﺑﺎن ﺑﻠﺪ ﺑﻮد‪،‬‬
‫آﻧﺠﺎ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻧﺴﺨﻪ ﭘﻴﭻ‪ .‬دارو ﻣﻲﭘﻴﭽﻴﺪ‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻳﻚ زﻣﺎﻧﻲ ﻣﺴﺌﻮل ﺧﺮﻳﺪ‬
‫‪١٠٨‬‬
‫ﻧﻴﺮوي ﻫﻮاﻳﻲ ﺑﻮده‪ .‬ﻳﻚ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺑﻮد ﻫﻤﻴﻦ ﻃﻮر‪ .‬دﻧﺪاﻧﺴﺎزش ﻳﻚ ﺑﺎزﺟﻮي‬
‫ﺳﺎواك ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻚ دﻛﺘﺮ دﻳﮕﺮ ﺑﻮد ﻃﺮﻓﺪار ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﻛﻪ ده ﺳﺎل ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻦ را ﺑﺮدﻧﺪ آﻧﺠﺎ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻧﮕﻮ اﻳﻦ ﺣﺎج داوود ﺟﺎﻛﺶ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻦ‬
‫ﺑﻴﺎﻳﻢ اﻳﻨﺠﺎ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﻬﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮده ﻛﻪ اﻳﻦ ﭘﺴﺮه از ﺷﻬﺮ دﻳﮕﺮي آﻣﺪه و ﺗﺎ‬
‫روزي ﻛﻪ ﺗﻮي اﻳﻦ اﺗﺎق اﺳﺖ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﺣﻖ ﻧﺪارد ﺑﺎﻫﺎش ﻛﻠﻤﻪاي ﺣﺮف‬
‫ﺑﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ از در رﻓﺘﻴﻢ ﺗﻮ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺳﻼم‪ ،‬دﻳﺪﻳﻢ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﺟﻮاب ﻧﻤﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ‬
‫ﺧﻮاﺑﻴﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻓﻬﻤﻴﺪم از ﺑﭽﻪﻫﺎي آرﻣﺎن ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺮو دﻛﺘﺮ‬
‫ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ‪ .‬ﺟﻮان ﺳﺮﺣﺎل ﺧﻮﺑﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻼم ﻛﺮد‪ .‬ﻳﻜﻲ ﻛﻪ ﺑﻌﺪاً ﻓﻬﻤﻴﺪم‬
‫از آن ﺗﻮ‪‬اﺑﻬﺎي ﻛﺜﻴﻒ ﻗﺰلﺣﺼﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﭼﺮا ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺮف ﻣﻲزﻧﻲ؟ ﻣﮕﻪ‬
‫ﺣﺎج داوود ﻣﻨﻊ ﻧﻜﺮده؟ ﮔﻔﺖ ﺳﻼم ﻛﺮدم‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ آﻧﺠﺎ ﻓﻬﻤﻴﺪم ﻗﻀﻴﻪ از ﭼﻪ‬
‫ﻗﺮار اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﺎ ﺣﺮﻓﻲ ﻧﺪارﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﺰﻧﻴﻢ‪ ،‬ﺻﺤﺒﺖ ﺳﻴﮕﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ‬
‫ﺳﻴﮕﺎري ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺳﻴﮕﺎر ﻧﺪارم‪ ،‬ﭘﻮل ﻫﻢ ﻧﺪارم ﻛﻪ ﺳﻴﮕﺎر ﺑﺨﺮم‪ .‬ﮔﻔﺖ اﻳﻨﺠﺎ ﻓﻘﻂ‬
‫ﻫﻔﺘﻪاي دو ﺑﺴﺘﻪ ﺳﻴﮕﺎر ﻣﻲدن‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﺑﻴﻀﻲ را ﻧﺼﻒ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﺑﺎ ﻫﻢ‬
‫ﻣﻲﻛﺸﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫آدﻣﻬﺎي اﻳﻦ زﻧﺪان ﻫﻤﻴﺸﻪ در ﺣﺎل ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻋﺪه ﻣﻲآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ‬
‫ﻋﺪه ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ ﺑﻮد‪ ،‬از ﺑﭽﻪﻫﺎي ﭘﻴﻜﺎر ﻣﺴﺠﺪ ﺳﻠﻴﻤﺎن‪ .‬اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪ ،60‬ﺷﺶ ﻣﺎه ﺣﺒﺲ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﻛﻪ اﺳﻔﻨﺪ ‪ 61‬ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺒﺴﺶ ﺷﺪه ﺑﻮد ‪ 25‬ﺳﺎل‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻲ‬
‫ﺗﻮ‪‬اﺑﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ راﺟﻊ ﺑﻬﺶ اﻃﻼﻋﺎت داده ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﻮن ﺑﺎ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻛﺎر ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻲ ﺟﺮﻣﺶ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﺒﺴﺶ ﺷﺪه ﺑﻮد ‪25‬‬
‫ﺳﺎل‪ .‬آدم ﺟﺎﻟﺒﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺎ اﻳﻦ راﺟﻊ ﺑﻪ وﺿﻌﻴ‪‬ﺖ ﻫﻤﺪان ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮدم و‬
‫‪١٠٩‬‬
‫وﺿﻌﻴ‪‬ﺖ ﻛﺘﺎب و اﻳﻦ ﭼﻴﺰﻫﺎ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﺎ آﻧﺠﺎ ﺗﻮ‪‬اب ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺪارﻳﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﺗﻮ‪‬اﺑﻬﺎ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ دارن‪ ،‬ﮔﺮوه ﻛﺮ دارن‪ ،‬از اﻳﻨﻬﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬اﻳﻨﺠﺎ ﺗﻮ‪‬اﺑﻬﺎ‬
‫ﻗﺪرت دارن‪.‬‬
‫آن روزﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺸﻜﻴﻼت زﻧﺪان را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﻳﻚ ﺗﺸﻜﻴﻼت ‪750‬‬
‫ﻧﻔﺮي داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺗﺸﻜﻴﻼت ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴ‪‬ﺖ‬
‫آﻧﭽﻨﺎﻧﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺜﻼً ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ روﺣﻴﻪ ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬ﺟﻠﺴﺎت‬
‫ﺑﺤﺚ ﺑﮕﺬارد ﻛﻪ ﺑﻪ راﺣﺘﻲ اﻃﻼﻋﺎت ﻧﺪﻫﻨﺪ و ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﻧﺒﺮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ آن روزﻫﺎ‬
‫ﺣﺘﻲ ﺗﺸﻜﻴﻼت ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻫﻢ ﻟﻮ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺧﻴﻠﻴﻬﺎﺷﺎن اﻋﺪام ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫ﺧﻴﻠﻴﻬﺎ ﻫﻢ ﺣﺒﺴﻬﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﭘﻴﻜﺎر ﻗﺒﻞ اﻳﻨﻜﻪ از ﻫﻢ ﺑﭙﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻮ ﻗﺰلﺣﺼﺎر ﺗﺸﻜﻴﻼت وﺳﻴﻌﻲ داﺷﺖ‪ .‬ﻳﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺎ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺪت ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺣﺎﺟﻲ رﺣﻤﺎﻧﻲ رﻓﺘﻪ ﺑﻮده ﻣﻜﻪ‪ ،‬ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺗﺸﻜﻴﻼت درﺳﺖ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮ‪‬اﺑﻬﺎ‬
‫را ﺗﻮي ﺗﺎرﻳﻜﻲ ﮔﻴﺮ ﻣﻲآوردﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻛﺸﺖ ﻣﻲزدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻛﻪ ﺣﺎﺟﻲ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ‪ ،‬آﻣﺪه ﭼﻨﺪ ﺗﺎﺷﺎن را ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ .‬ﻳﻚ ﺳﺮي ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﻪ ﺣﺎﺷﻴﺔ ﻗﺮآن ﻧﻮﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﻟﻮ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺪﺗﺎﺷﺎن را زده ﺑﻮد‪ ،‬دﻳﮕﺮان را ﻟﻮ داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪﺗﺎﻳﻲ‬
‫اﻋﺪام ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﺟﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﻣﺎ ﺷﻤﺎ را آوردﻳﻢ اﻳﻨﺠﺎ ارﺷﺎد ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬اون‬
‫وﻗﺖ ﺷﻤﺎ ﺗﺸﻜﻴﻼت درﺳﺖ ﻣﻲﻛﻨﻴﻦ؟‬
‫آﻧﺠﺎ آدﻣﻬﺎي ﻋﺠﻴﺒﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﭘﺴﺮ ﭼﻬﺎرده ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد از ﺑﭽﻪﻫﺎي‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﻧﻤﻲداﻧﻢ رﻫﺒﺮ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻮده‪ ،‬ﭼﻲ ﺑﻮده‪ .‬اﻳﻦ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﻣﻴﻨﻲﺑﻮس‬
‫ﺧﺎﻧﻮادة ﺧﻮدش را آورده ﺑﻮد زﻧﺪان‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺎدر و ﺧﻮاﻫﺮ و ﺑﺮادر و ﻋﻤﻮ و‬
‫ﻫﺮﻛﺴﻲ را ﻛﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮده ﻳﻚ ﻛﻤﻲ ﺑﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﺳﻤﭙﺎﺗﻲ دارد‪ ،‬ﻟﻮ داده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺧﻮدش ﻫﻢ ‪ 25‬ﺳﺎل ﺣﺒﺲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻴﭽﺎره ﻫﻤﻪاش ‪ 32‬ﻛﻴﻠﻮ وزن‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ﺑﭽﻪ ﺑﻮد‪ .‬زﺧﻢ اﺛﻨﻲﻋﺸﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬آورده ﺑﻮدﻧﺪ ﻋﻤﻠﺶ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ‬
‫‪١١٠‬‬
‫روﻏﻦ ﻛﺮﭼﻚ ﻣﻲﺧﻮرد ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻋﻜﺲ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻮي روﻏﻦ‬
‫ﻛﻮﭼﻚ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺸﺪ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ آدﻣﻲ ﺑﻮد ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺪ ﺷﻌﻮر‪.‬‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺷﻮﻫﺮ ﮔﻮﮔﻮش ﻫﻢ آﻧﺠﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﺑﻨﺪ ﻣﺨﺼﻮص ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻃﻠﺐﻫﺎ‬
‫ﺑﻮد و ﻛﻮدﺗﺎﭼﻲﻫﺎ و ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ و ﮔﺮدن ﻛﻠﻔﺖﻫﺎ‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻤﻪ ﺟﻮر‬
‫اﻣﻜﺎﻧﺎﺗﻲ دارﻧﺪ‪ .‬از ﻣﺠﻠﺔ ﺟﺪول ﺑﮕﻴﺮ ﺗﺎ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻛﺎرﻫﺎي دﺳﺘﻲ و رﻣﺎن‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن و ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻮ زﻧﺪان ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺎﻫﺎش وﻗﺖ ﻛﺸﻲ ﻛﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮاي‬
‫ﺑﻘﻴﻪ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺧﻮد ﺣﺎج داوود رﺣﻤﺎﻧﻲ ﺑﺎرﻫﺎ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺧﺮج ﺷﻤﺎ رو اﻳﻦ ﺳﻠﻄﻨﺖ‬
‫ﻃﻠﺒﺎ ﻣﻲدن‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ارج و ﻗﺮﺑﻲ داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﮕﻮ! ﺗﻴﻤﺴﺎر ﺑﺎﻗﺮي ﻛﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻌﻠﻢ‬
‫ﻧﻴﻢ ﭘﻬﻠﻮي ﺑﻮده‪ ،‬آﻧﺠﺎ ﺑﻮد‪ .‬راﺳﺖ ﻳﺎ دروغ‪ ،‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﺧﺮج ﻣﺎﻫﻴﺎﻧﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام از‬
‫اﻳﻨﻬﺎ ‪ 15000‬ﺗﻮﻣﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﺻﻼً ﻧﻈﺎﻓﺖ ﻧﻤﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺮد ﭼﻬﻞ ﭼﻬﻞ و‬
‫ﭘﻨﺠﺴﺎﻟﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻤﻲداﻧﻢ اﻫﻞ ﺳﻘﺰ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺮدﺷﺖ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺣﺰب دﻣﻜﺮات راﺑﻄﻪ داري‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺖ اﻻن ﭘﻨﺞ ﺳﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ دارم ﺣﺒﺲ‬
‫ﻣﻲﻛﺸﻢ‪ .‬ﻳﻚ ﺑﺎر ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ده ﺳﺎل ﺣﺒﺲ داري‪ ،‬ﻳﻚ ﺑﺎر ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ‪15‬‬
‫ﺳﺎل‪ .‬ﭼﻨﺪﺗﺎ ﺑﭽﻪ داﺷﺖ‪ .‬آدم ﻓﻘﻴﺮ ﺑﻴﭽﺎرهاي ﺑﻮد‪ .‬زﻳﺮ ﺷﻜﻨﺠﻪ‪ ،‬ﻛﺎﺳﺔ زاﻧﻮش را‬
‫ﺧُﺮد ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻧﻈﺎﻓﺘﭽﻲ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻃﻠﺐﻫﺎ‪ .‬ﻫﺮ اﺗﺎﻗﻲ ده ﺑﻴﺴﺖ‬
‫ﺗﻮﻣﻦ ﺑﻬﺶ ﻣﻲدادﻧﺪ ﻧﻈﺎﻓﺖ ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺗﻮ ﻫﺮ اﺗﺎﻗﻲ ﻳﻚ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﻮ‪‬اﺑﻬﺎ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲداد‪ .‬ﻣﻦ ﻛﻪ وارد‬
‫ﺷﺪم‪ ،‬دﻳﺪم آﻗﺎ‪ ،‬ﺷﺮوع ﺷﺪ‪ .‬از ﻫﺸﺖ ﺻﺒﺢ ﺗﺎ ﻇﻬﺮ‪ ،‬ﺗﻮ‪‬اﺑﻬﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﺎرو ﻣﻲآﻣﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ اول ﻃﺮﻓﺪار اﻳﻦ ﮔﺮوه ﺑﻮدم و ﺑﻌﺪ آن ﮔﺮوه و ﺣﺎﻻ ﺗﻮﺑﻪ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻢ و از اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ‪ .‬ﻧﺎﻫﺎر ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬دو ﺳﺎﻋﺖ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎز‬
‫دوﺑﺎره اﻳﻦ ﺷﺮ و ورﻫﺎ ﺗﻮ‪‬اﺑﻬﺎ ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﺪ ﺗﺎ ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﻦ ﻣﺜﻼً ﺑﻴﻤﺎر‬
‫ﺑﻮدم‪ .‬ﻳﻚ دﻓﻌﻪ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن را ﺧﺎﻣﻮش ﻛﺮدم‪ .‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﻣﺎدر ﺳﮕﻬﺎ ﻣﮕﺮ‬
‫‪١١١‬‬
‫ﻣﻲﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ روز‪ ،‬ﻳﻚ دﺧﺘﺮ ﺗﻮ‪‬اب ﺑﻮد ﻛﻪ ﮔﻔﺖ ﻫﻮادار اﻗﻠﻴﺖ ﻫﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫ﺷﺮوع ﻛﺮد ﻛﻪ ﺧﻂ ﻣﺎ ﺑﺎ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻃﻠﺐﻫﺎ و ﺑﺨﺘﻴﺎر و اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﻳﻜﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻫﺮ وﻗﺖ از ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﺆاﻟﻲ ﻛﺮدم‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﺟﻮاﺑﻲ ﻧﺪادﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻓﻌﻼً‬
‫دﺷﻤﻦ اﺻﻠﻲﻣﺎن ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺗﻮ ﺻﻔﺤﺔ ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮدم‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻳﻚ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ درﻣﻮرد اﻗﻠﻴ‪‬ﺖ اﻳﻦ را‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﻳﻦ دﺧﺘﺮه ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﻮد اﻳﻦ را ﺑﻪ ﺧﻮدش ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻲداد ﻛﻪ ﻣﻦ‬
‫ﺑﺎ اﻗﻠﻴ‪‬ﺖ و رﻫﺒﺮي اﻗﻠﻴ‪‬ﺖ ﺑﻮدهام‪ .‬ﻣﻦ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻢ اﻳﻦ دروغ ﮔﻨﺪه را ﺗﺤﻤﻞ ﻛﻨﻢ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﻧﻨﻪ ﺟﻨﺪه اﻳﻨﺠﺎ دﻳﮕﻪ ﭼﺮا دروغ ﻣﻲﮔﻲ؟ آﻧﺠﺎ ﺳﻪ ﭼﻬﺎرﺗﺎ ﺗﻮ‪‬اب ﻫﻢ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲﺷﺎن ﮔﻔﺖ ﭼﺮا ﺗﻮﻫﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﻲ ﺑﺮادر؟ ﮔﻔﺘﻢ ﺗﻮﻫﻴﻦ ﭼﻴﻪ‪ ،‬اﻳﻦ داره دروغ‬
‫ﻣﻲﮔﻪ‪ ،‬آﺧﻪ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻳﻪ ﺳﺎل ﺣﺒﺲ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎ رﻫﺒﺮي ﻓﺪاﻳﻲ ﻳﺎ ارﺗﺒﺎط داره؟‬
‫ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻦ ﺗﻮ‪‬اﺑﻬﺎ ﻳﻚ ﭼﺮﻧﺪﻳﺎﺗﻲ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﺻﻼً آدم ﺟﺪﻳﺸﺎن ﻧﻤﻲﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮد ﺑﻴﺸﺘﺮش ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻳﻪ ﻣﺎﻟﻲ رژﻳﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮاي‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن ﻫﻢ ﺷﺨﺼﻴ‪‬ﺖ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﻲﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧُﺐ‪ ،‬اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻮ ﻳﻚ ﺷﺐ ﺑﺎ ﻓﻼن‬
‫آدم ﺗﻮي ﺳﺎزﻣﺎﻧﺖ ﺧﻮاﺑﻴﺪهاي‪ ،‬ﭼﻪ رﺑﻄﻲ دارد ﺑﻪ ﻗﻀﻴﺔ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪ .‬ﻳﻚ دﺧﺘﺮ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻫﻢ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﮔﺎﻫﻲ اﻳﻦ ﻃﺮف آن ﻃﺮف ﺑﺎ ﻛﺴﻲ ﺑﺨﻮاﺑﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻛﻪ‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ دادن ﻧﺪارد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻴﻠﻴﻬﺎ را ﻣﺠﺒﻮر ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪،‬‬
‫وﻟﻲ ﻃﺮف ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ از زﻳﺮش در ﺑﺮود‪.‬‬
‫ﻳﻚ روز ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺟﺪﻳﺪ دارﻳﻢ‪ .‬ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﻬﺶ ﻣﻲﮔﻔﺘﻴﻢ‬
‫رد دﻳﻨﮕﻠﺘﻴﻚ ﺑﺎ دﻳﻨﮕﻠﺘﻴﻚ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺮدﻳﻜﺔ ﺟﻔﻨﮕﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻬﺶ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ‬
‫ﻣﻮﺳﻮي‪ .‬ﻧﻤﻲداﻧﻢ اﺳﻤﺶ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻮد ﻳﺎ ﻧﻪ‪ .‬وﻳﺪﺋﻮ را روﺷﻦ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻮﺿﻴﺢ‬
‫داد ﻛﻪ ﻣﻦ ﻃﻲ دوﻳﺴﺖ ﺟﻠﺴﻪ‪ ،‬در ﻣﻮرد ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺖ‬
‫ﻣﻦ دوﻳﺴﺖ ﺗﺎ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺗﻮ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ ﭘﻴﺪا ﻛﺮدهام ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻳﻜﻲ از‬
‫‪١١٢‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﻨﺎﻗﻀﻬﺎ را ﺟﻮاب ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻣﺎﻛﺴﻴﺴﺖ ﻣﻲﺷﻮم‪ .‬ﻳﻚ ﻫﻔﺖ‪ ،‬ﻫﺸﺖ ﺗﺎ آدم‬
‫ﺑﺪﺑﺨﺖ را ﻫﻢ ﻣﺠﺒﻮر ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮوﻧﺪ ﺑﻨﺸﻴﻨﻨﺪ ﭘﺎي ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ اﻳﻦ و ﮔﻮش‬
‫ﺑﺪﻫﻨﺪ و ﻳﺎدداﺷﺖ ﺑﺮدارﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﺜﻼً ﻣﺎرﻛﺲ راﺟﻊ ﺑﻪ‬
‫آزادي اﻳﻦ را ﮔﻔﺘﻪ‪ ،‬ﻟﻨﻴﻦ اﻳﻦ را‪ ،‬ﮔﺮاﻣﺸﻲ اﻳﻦ را‪ ،‬ﺧُﺐ ﻛﺪام اﻳﻨﻬﺎ درﺳﺖ‬
‫اﺳﺖ؟ ﺑﻌﺪ ﻫﻢ دورﺑﻴﻦ ﻣﻲرﻓﺖ روي ﭼﻬﺮة ﺣﻀﺎر ﺑﻴﭽﺎره ﻛﻪ ﻣﺜﻞ ﮔﺎو ﻧﮕﺎﻫﺶ‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ ﻛﻲ ﺣﺎﻻ ﺟﺮأت ﻣﻲﻛﺮد ﺑﺮود ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﺤﺚ ﻛﻨﺪ؟ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ‬
‫دﺧﺘﺮ ﺳﻬﻨﺪي ﺟﺮأت ﻛﺮده ﺑﻮد ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﺤﺚ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻛﻪ آﻗﺎ ﻛﻢ آورده ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد ﺣﻴﻒ ﻛﻪ ﺿﻌﻴﻔﻪاي وﮔﺮﻧﻪ ﻫﻤﻴﻦ اﻻن ﻣﻲدادم ﺑﻜﺸﻨﺪت‪ .‬ﻋﺎﺑﺪﻳﻨﻲ ﻫﻢ ﺑﺎ‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﺑ‪‬ﺮﻳﺪه ﺑﻮد ﺑﻬﺶ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد اﻳﻦ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻲ ﭼﺮﻧﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح دوﻳﺴﺖ ﺗﺎ ﺗﻨﺎﻗﻀﻲ ﻛﻪ ﺗﻮ ﭘﻴﺪا ﻛﺮدهاي‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻲ زﻧﺪاﻧﻲ‬
‫ﺑﺒﺮاﻧﻲ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻫﻔﺘﻪاي ﻳﻚ ﻓﻴﻠﻢ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدادﻧﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ را‬
‫ﻛﻪ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﻧﺸﺎن ﻣﻲداد ﺿﺒﻂ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدادﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﺑﺎر ﻣﻦ‬
‫اﻋﺘﺮاض ﻛﺮدم‪ .‬ﻳﻜﻲ ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﺟﻮﺷﻜﺎر ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻘﺎل ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻲ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻮل‬
‫وﻳﺪﺋﻮ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﺮﻧﺞ ﺧﻮﻧﻴﻦ را دﻳﺪهام‪ ،‬ﻳﺎ اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺗﻮﻧﻞ را‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ ﻣﺠﺒﻮرم روزي ده ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬دوازده ﺳﺎﻋﺖ وﻳﺪﺋﻮ ﺑﺒﻴﻨﻢ‪ ،‬ﭼﺸﻤﻬﺎم ﻛﻮر‬
‫ﺑﺸﻪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻳﻚ روزم ﻛﻪ ﻓﻴﻠﻢ دارﻳﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﻓﻴﻠﻤﺎي ﻋﻬﺪ ﺑﻮﻗﻲ رو ﻣﻲذاري‪ .‬ﮔﻔﺖ‬
‫ﺗﻮ اﻧﺘﻈﺎر داري ﻓﻴﻠﻤﺎي ﺳﻜﺴﻲ ﻧﺸﻮن ﺑﺪﻳﻢ؟ ﮔﻔﺘﻢ اﮔﻪ ﻣﺴﺌﻠﺔ ﻣﻦ دﻳﺪن ﻓﻴﻠﻢ‬
‫ﺳﻜﺴﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﺮ از اﻳﻨﺠﺎ در ﻧﻤﻲآوردم‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﺑﺎر دﻋﺎي ﻛﻤﻴﻞ را اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﻮي ﺣﺴﻴﻨﻴﺔ زﻧﺪان‪ .‬ﺗﻮ‪‬اﺑﻬﺎ را‬
‫واداﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ و ﺗﻮﺑﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻛﺲ ﻣﻲآﻣﺪ ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪاي‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﺎ ﻓﻼن ﺳﺎزﻣﺎن ﻛﺎر ﻣﻲﻛﺮدم و ﻣﺜﻼً از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻧﻤﻲﻛﻨﻢ‪.‬‬
‫‪١١٣‬‬
‫ﻳﻜﻲ ﺧﻴﻠﻲ ﺟﺎﻟﺐ ﺑﻮد‪ .‬آﻣﺪ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﻴﺴﺖ و ﺳﻪ ﺳﺎل را ﻓﺮوﺧﺘﻪام و‬
‫دﻳﮕﺮ ﻳﻚ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺘﺎﺑﻲ را ﻧﻤﻲﻓﺮوﺷﻢ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﺗﻮ زﻧﺪان ﺗﺸﻜﻴﻼت داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺎﻫﻲ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺧﻮدﺷﺎن را‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮﻳﻀﻲ ﻣﻲزدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲآﻣﺪﻧﺪ ﺗﻮ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺧﻂ ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻼت ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﻟﻮ رﻓﺖ‪ ،‬ﻫﺮﻛﺴﻲ را ﻛﻪ از ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ ﺗﻮ ﺑﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺟﻴﺒﻬﺎش را ﻣﻲﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺑﻴﻤﺎري ﮔﺎل ﻫﻢ داﺷﺘﻢ‪ .‬دﻟﻴﻠﺶ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﻮ ﻣﻼﻳﺮ آﻓﺘﺎب ﻧﻤﻲدﻳﺪﻳﻢ‪.‬‬
‫وﺿﻊ ﺣﻤ‪‬ﺎم ﻫﻢ ﺧﺮاب ﺑﻮد‪ .‬دو ﺗﺎ ﺗﺸﺖ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﻮ ﻳﻚ ﺳﻠﻮل‪ .‬ﺑﺎ آب‬
‫ﺳﺮد ﺣﻤ‪‬ﺎم ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ‪ 15 .‬ﻧﻔﺮ ﺑﺎﻳﺪ در ﻃﻮل ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ ﺧﻮدﻣﺎن را ﻣﻲﺷﺴﺘﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﻣﺎن را ﻫﻢ ﻫﻤﺎن ﺟﺎ ﻣﻲﺷﺴﺘﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻳﻚ روز ﺑﭽﻪﻫﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﻴﺎ ورزش ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺻﺒﺢ ﻛﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪش‬
‫ورزش ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ رﻓﺘﻢ ورزش‪ .‬ﺑﻌﺪ از ورزش ﻫﻤﺔ زﻳﺮ ﭘﻴﺮﻫﻨﻲﻫﺎ و‬
‫ﺷﻮرﺗﻬﺎ را رﻳﺨﺘﻢ ﺗﻮي ﻳﻚ ﺗﺸﺖ‪ ،‬ﺷﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﻣﻦ دﻳﺪم اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻲ ﺧﻮدﺷﺎن را‬
‫ﻣﻲﺧﺎراﻧﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﭼﺮا ﻫﻲ ﺧﻮدﺗﻮﻧﻮ ﻣﻲﺧﺎروﻧﻴﻦ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﻤﻲدوﻧﻴﻢ‪.‬‬
‫آﻧﺠﺎ ﻳﻚ دﻛﺘﺮ ﮔﺎوي ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺑﻴﻤﺎرياي ﭼﻨﺪﺗﺎ ﻗﺮص ﻣﻲداد‪ .‬ﭘﻮل‬
‫ﻗﺮﺻﻬﺎ را ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮدت ﻣﻲدادي‪ .‬ﻣﻦ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ روز ﺑﺎ اﻳﻨﻬﺎ ورزش ﻛﺮدم‪.‬‬
‫ﭼﻮن آﻧﺠﺎ ﻧﻤﺎز ﻧﻤﻲﺧﻮاﻧﺪم ﻛﻪ ﺻﺒﺢ زود ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮم‪ .‬ﻫﻤﺎن ﻳﻚ روز ﻛﻪ‬
‫ﺷﻮرﺗﻢ را ﺗﻮ آن ﺗﺸﺖ ﻣﺸﺘﺮك ﺷﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻛﺎرم را ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻳﻚ ﻣﺪﺗﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ ﻫﻤﺪان‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﺎزه اﺛﺮ ﻛﺮد‪ .‬ﺧﺎرش ﺷﺮوع ﺷﺪ‪ .‬ﻻﻣﺬﻫﺐ ﺑﺪ دردي‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻲ ﺑﺎﻳﺪ دﺳﺘﺖ ﻣﻴﺎن ﻛﺸﺎﻟﺔ راﻧﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫آﻗﺎ‪ ،‬ﻳﻚ دﻛﺘﺮي آﻧﺠﺎ ﺑﻮد‪ .‬اﺳﻢ ﻛﺜﺎﻓﺘﺶ را ﻳﺎدم رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻲ ﻛﺶ‬
‫ﺷﻠﻮارم ﺷﻞ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻬﺖ آﻧﺘﻲ ﺑﻴﻮﺗﻴﻚ ﻣﻲداد‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻲ ﺑﻨﺪ ﻛﻔﺸﻢ ﺑﺎز ﺷﺪه‪،‬‬
‫‪١١٤‬‬
‫ﺑﻬﺖ آﻧﺘﻲ ﺑﻴﻮﺗﻴﻚ ﻣﻲداد‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺣﺴﺎب ﻛﻦ‪ ،‬ﻣﻦ ﻫﻲ آﻧﺘﻲ ﺑﻴﻮﺗﻴﻚ ﻣﻲﺧﻮردم‬
‫وﻟﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮي ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻫﻢ آﻧﺠﺎ راﺟﻊ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎري ﭘﻮﺳﺘﻲ اﻃﻼﻋﻲ‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻗﺰلﺣﺼﺎر ﻛﻪ رﻓﺘﻢ‪ ،‬روز اول دوم ﺑﻪ دﻛﺘﺮ ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ ﺑﻴﭽﺎره‬
‫ﺷﺪم از ﺑﺲ ﺧﻮدم را ﺧﺎراﻧﺪم‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺷﻠﻮارﺗﻮ ﺑﻜﺶ ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ .‬ﻛﺸﻴﺪم‪ .‬ﮔﻔﺖ‪،‬‬
‫ﮔﺎﻟﻪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﮔﺎل دﻳﮕﻪ ﭼﻴﻪ؟ ﮔﻔﺖ ﻳﻚ ﻣﺮض ﻣﺰﺧﺮﻓﻪ‪ .‬ﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﺔ ﻟﺒﺎﺳﺎﺗﻮ‬
‫ﺑﺮﻳﺰي دور‪ ،‬ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺠﻮﺷﻮﻧﻲ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﻳﻜﻲ ﻳﻚ ﺷﻮرت ﺑﻪ ﻣﺎ داد‪ ،‬ﻳﻜﻲ زﻳﺮ ﭘﻴﺮﻫﻨﻲ‪ .‬ﻳﻚ ﭘﺴﺮ ﻣﺠﺎﻫﺪي‬
‫ﻫﻢ ﺑﻮد ﺑﻪ اﺳﻢ ﻣﻮﺳﻮي‪ .‬ﭘﺮﺳﺘﺎر ﺑﻮد‪ .‬واﻗﻌﺎ اﻧﺴﺎن ﺷﺮﻳﻔﻲ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻫﺮ روز‬
‫ﺻﺒﺢ‪ ،‬ﻟﺒﺎﺳﻬﺎي ﻣﻦ را ﻣﻲﺑﺮد‪ ،‬ﻣﻲﮔﺬاﺷﺖ ﺗﻮي دﻳﮓ‪ ،‬ﻣﻲﺟﻮﺷﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮام‬
‫ﻣﻲآورد‪.‬‬
‫دﻛﺘﺮ ﻣﺎﻳﻌﻲ داده ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﺮ روز ﺻﺒﺢ ﻣﻲﻣﺎﻟﻴﺪم ﺑﻪ ﺑﺪﻧﻢ‪ .‬ﻳﻚ ﺻﺎﺑﻮﻧﻲ ﻫﻢ‬
‫داده ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ آن ﺧﻮدم را ﻣﻲﺷﺴﺘﻢ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻳﻚ ﻣﺎه از ﺷﺮ اﻳﻦ ﮔﺎل‬
‫راﺣﺖ ﺷﺪم‪.‬‬
‫آﻗﺎ‪ ،‬ﻣﻦ ﭘﻮل ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﺳﻴﮕﺎر ﻫﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺳﻮي ﭘﺮﺳﺘﺎر ﮔﻔﺘﻢ ﺗﻮ‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﻫﻤﺪاﻧﻲ ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺳﻲ؟ ﮔﻔﺖ ﭼﺮا‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﻫﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ ﻧﮕﻮ اﻳﻦ ﺗﻮ‪‬اب اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺑﮕﻮ ﻓﻼﻧﻲ اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ‪ .‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﭘﻮل دارد‪.‬‬
‫ﻳﻚ روز ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻟﻮﻟﻪﻛﺶ آﻣﺪه‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ اﻳﻨﺠﺎ ﻟﻮﻟﻪﻛﺸﻲ ﻣﻲﺧﻮاد ﭼﻜﺎر؟ ﺑﻌﺪ‬
‫دﻳﺪم ﻳﻚ ﭘﺴﺮي آﻣﺪ‪ ،‬ﺳﻼم ﻛﺮد‪ .‬ﻣﻦ ﻫﺮ ﭼﻲ ﻓﻜﺮ ﻛﺮدم‪ ،‬دﻳﺪم ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺳﻤﺶ‪.‬‬
‫‪ 18‬ﺳﺎﻟﻲ داﺷﺖ‪ .‬دﻳﺪم در آورد ‪ 300‬ﺗﻮﻣﻦ داد ﺑﻪ ﻣﻦ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﺔ ﻟﻮﻟﻪﻛﺸﻲ‬
‫اوﻣﺪم اﻳﻨﻮ ﺑﻬﺖ ﺑﺪم‪ .‬ﻳﻚ ﺑﺎﻛﺲ ﺳﻴﮕﺎر ﻫﻢ ﺑﻬﻢ داد‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻨﻮ از ﻛﺠﺎ‬
‫ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻲ؟ دﻳﺪم ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻦ را‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﻤﺎم رﻓﻘﺎم را ﻫﻢ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﺪ‪ .‬آﻗﺎ‪ ،‬ﺑﻌﺪاً‬
‫ﺧﺒﺮ دار ﺷﺪم ﻛﻪ اﻳﻦ ﺟﺰو ﮔﺮوه ﻛﺮ ﻟﺸﮕﺮ دوازده ﺗﻮ‪‬اﺑﻴﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪١١٥‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﺗﻮ‪‬اب اﻳﻦ ﺟﻮري ﻫﻢ ﺑﻮد‪.‬‬
‫آﻗﺎ‪ ،‬ﻣﻦ اﻳﻦ ﺻﺤﻨﻪ را ﻫﻴﭻ وﻗﺖ ﻳﺎدم ﻧﻤﻲرود‪ .‬آن روزﻫﺎ ﺗﻮ ﻗﺰلﺣﺼﺎر ﺑﻪ‬
‫زﻳﺮ ‪ 35‬ﺳﺎل ﻣﻼﻗﺎﺗﻲ ﻧﻤﻲدادﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺮادر ﻳﺎ ﺧﻮاﻫﺮت ﻫﻢ ﺑﻮد راه ﻧﻤﻲدادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ ﻣﻦ ﻳﻚ روز ﺳﺎﻋﺖ ﭘﻨﺞ ﺷﺶ ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ‪ ،‬از ﭘﻨﺠﺮه دﻳﺪم دو ﻧﻔﺮ زﻳﺮ ﺑﻐﻞ‬
‫ﻳﻚ ﭘﻴﺮزن ﺷﺼﺖ‪ ،‬ﻫﻔﺘﺎد ﺳﺎﻟﻪ را ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و دارﻧﺪ ﻣﻲآورﻧﺪ ﻣﻼﻗﺎت ﭘﺴﺮش‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎن روز آﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻼﻗﺎﺗﻲ داري‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺧﺪاﻳﺎ‪ ،‬ﺗﻮ ﻗﺰلﺣﺼﺎر و ﻣﻼﻗﺎﺗﻲ؟‬
‫ﻣﻦ ﻛﻪ اﻳﻨﺠﺎ ﻛﺴﻲ را ﻧﺪارم‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ رﻓﺘﻢ‪ .‬دﻳﺪم اﻳﻦ ﻧﻨﻪ ﺑﺎﺑﺎي ﻣﻦ اﻳﺴﺘﺎده اﻧﺪ‬
‫آﻧﺠﺎ‪ .‬ﮔﻮﺷﻲ ﺗﻠﻔﻦ را ﺑﺮداﺷﺘﻢ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ ﻧﻤﻲﺷﻪ دﺳﺖ از ﺳﺮ ﻣﻦ ﺑﺮدارﻳﻦ؟ ﻫﺮﺟﺎ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻲرﻓﺘﻢ‪ ،‬ﭘﻴﺪاﺷﺎن ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻧﻨﻪ ﺟﻮن ﺑﭽﻪﻣﻮﻧﻲ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻣﺎن‬
‫ﺧﺪا وﻟﺖ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﮔﻔﺖ ﺗﺎزه ﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﻳﻚ ﻟﺸﻜﺮ ﻓﻚ و ﻓﺎﻣﻴﻞ ﭘﺸﺖ‬
‫درن‪ .‬داﻳﻲام ﻧﺰدﻳﻚ ﻛﺮج زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻣﺎدرم رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﻤﺎم ﺧﺎﻧﻮادة آﻧﻬﺎ‬
‫را ﻫﻢ آورده ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺪﺑﺨﺘﻬﺎ از ﺻﺒﺢ ﮔﺮﺳﻨﻪ و ﺗﺸﻨﻪ ﺟﻠﻮ ﻗﺰلﺣﺼﺎر اﻳﺴﺎده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬راﻫﺸﺎن ﻧﺪاده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻓﻘﻂ ﭘﺪر ﻣﺎدرش ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮوﻧﺪ ﺗﻮ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬ﻣﺎدره ‪ 400‬ﺗﻮﻣﻦ ﭘﻮل داده ﺑﻮد ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺑﻴﺎورد‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻳﺎرو ﮔﻔﺖ‬
‫وﻗﺖ ﻣﻼﻗﺎت ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺎدرم ﮔﻔﺖ ﻧﻨﻪ ﺟﻮن ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺎ ﺑﻤﻮن‪ ،‬اﻳﻨﺠﺎ زﻧﺪوﻧﺶ‬
‫ﺧﻴﻠﻲ ﻗﺸﻨﮕﻪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ آره‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻨﺠﺎ ﻳﻪ ﻣﺎﻫﻪ‪ ،‬ﺳﺮم ﺑﻪ ﺑﺎد ﻣﻲره‪.‬‬
‫‪١١٦‬‬

‫ﻣﻲداﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻦ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﺷﺐ ﺷﻼق ﺧﻮردم‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ اﮔﺮ از آن زن ﻣﻲﭘﺮﺳﻴﺪي‪،‬‬

‫از او ﻛﻪ ﻫﻔﺖ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز‪ ،‬ﻣﺪام‪ ،‬ﻫﻔﺘﺼﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼﻗﺶ زده ﺑﻮدﻧﺪ و ﻳﻚ ﻛﻠﻤﻪ‬
‫ﺣﺮف ﻧﺰده ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎ اﻋﺪاﻣﺶ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻗﻀﻴﻪ ﻓﺮق ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻳﺎ‬
‫آدﻣﻬﺎﻳﻲ ﻣﺜﻞ ﻣﻦ‪ ،‬ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺷﻼق ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﺷﻜﻨﺠﺔ ﻣﺎ ﻣﺪاوم ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺮ روزه ﺑﻮد‪ .‬از ﺻﺒﺢ زود ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺎﻋﺖ ﭘﻨﺞ ﺑﻴﺪارت ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻳﺪ وﺿﻮ ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻲ‪.‬‬
‫ﻧﻤﺎز ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪي‪.‬‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ اﻟﻤﺴﺎﺋﻞ ﺑﻬﺖ ﻣﻲدادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪي‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺣﻔﻆ ﻣﻲﻛﺮدي‪.‬‬

‫ﻣﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﭼﺮﻧﺪﻳﺎت اﻋﺘﻘﺎد ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻨﻬﺎ را ﺣﻔﻆ ﻣﻲﻛﺮدم‪.‬‬

‫آداب ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن را ﺣﻔﻆ ﻣﻲﻛﺮدم‪.‬‬
‫ﻣﻦ اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻲﻛﺮدم‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدم زﻧﺪه ﺑﻤﺎﻧﻢ‪.‬‬
‫‪١١٧‬‬
‫ﻣﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدم ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﺑﻪ ﻛﺴﻲ ﻟﻄﻤﻪ ﻧﺰﻧﻢ‪ ،‬زﻧﺪه ﺑﻤﺎﻧﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻦ و اﻣﺜﺎل ﻣﻦ ﻓﻘﻂ ﺧﻮدﻣﺎن را ﺧُﺮد ﻛﺮدﻳﻢ ‪ .‬ﺣﻘﺎرﺗﻲ ﻫﺮ روزه و ﻃﻮﻻﻧﻲ را‬
‫ﺗﺤﻤﻞ ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﻣﻦ دﻟﻴﻠﻲ ﺑﺮاي دﻓﺎع ﻛﺮدن ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﭼﻮن ﻛﺎري ﻧﻜﺮده ﺑﻮدم ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮش اﻋﺪام ﺷﻮم‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ از ﺳﺎزﻣﺎﻧﻢ دﻓﺎع ﻣﻲﻛﺮدم‪ ،‬اﻋﺪام ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻧﻜﺮدم‪.‬‬
‫در ﻣﻮﻗﻌﻴ‪‬ﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﻮدم‪ ،‬ﻣﺮگ ﻳﻚ ﭼﻴﺰ ﻣﺰﺧﺮف و ﺑﻲﻣﻌﻨﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻛﻪ‪،‬‬
‫ﻣﻦ ﻫﻨﻮز ﻛﺎري ﻧﻜﺮده ﺑﻮدم ﻛﻪ ﻛﺎري ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﭘﺎش ﺑﺎﻳﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮش اﻋﺪام ﺷﻮم‪ .‬ﺑﻪ اﺻﻄﻼح‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ ﻧﻘﻄﻪاي از ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﻮم‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ‬
‫ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ ﻛﺎري ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﻮدم ﺧﻮدم را ﺣﺬف ﻛﻨﻢ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﻢ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺣﻘﺎرﺗﻲ را ﻛﻪ ﺗﺤﻤﻞ ﻛﺮدم ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻮد ﻛﻪ زﻧﺪه‬
‫ﺑﻤﺎﻧﻢ ﺗﺎ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﺮاي ﺧﻠﻖ ﻛﺎري ﺑﻜﻨﻢ‪ ،‬ﻳﺎ اﻳﻦ ﭼﺮت و ﭘﺮتﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺰو‪‬رﻫﺎ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﻧﻪ‪ .‬ﻣﻦ اﺻﻼً ﺑﻪ اﻳﻦ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﻓﻜﺮ ﻧﻤﻲﻛﺮدم‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻣﺮا ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫اﺑﺘﺪاﻳﻲﺗﺮﻳﻦ ﻛﺎري ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻲﻛﺮدم ﻧﻔﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻛﺎري ﻛﻪ ﻫﺮ آدم ﻋﺎﻗﻠﻲ ﻛﻪ در‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴ‪‬ﺖ ﻣﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ ﻧﺎﭼﺎر ﺷﺪم ﻫﻤﻴﻦ را اداﻣﻪ دﻫﻢ‪ .‬و ﺑﻌﺪ ﻫﻢ‬
‫ﻫﻲ ﮔﻔﺘﻢ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮدم ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﻛﺎر را اداﻣﻪ‬
‫ﻣﻲدﻫﻢ‪ .‬اﻣﺎ اداﻣﻪ دادن آن ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﺣﻘﺎرﺗﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲﺗﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ اﻋﺘﻼي اﻧﻘﻼﺑﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﭼﺮﻧﺪ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪش ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺷﺶ ﻣﺎه دﻳﮕﺮ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺎل ﺗﻮﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻓﻬﻤﻴﺪ دروغ‬
‫ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﺗﺎزه وﻗﺘﻲ ﮔﻴﺮ ﻣﻲاﻓﺘﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﮕﻴﺮي‪ .‬ﻧﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‬
‫ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﻧﻪ رﻫﻨﻤﻮدي‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻦ رﻫﻨﻤﻮد داده ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬و‬
‫ﻣﻦ ﺑﻪ ﺷﻴﻮة ﺧﻮدم ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﺮدم‪ .‬ﻣﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺰو‪‬ران زﻣﺎﻧﻪ درﮔﻴﺮ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺧﻮدم‬
‫‪١١٨‬‬
‫ﺳﻪ ﺳﺎل ﺗﻤﺎم ﺑﺎ ﺗﺰوﻳﺮ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺮدم‪.‬‬

‫ﺗﻮﺿﻴﺢ اﻟﻤﺴﺎﺋﻞ ﺣﻔﻆ ﻛﺮدم‪.‬‬

‫آداب ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺣﻔﻆ ﻛﺮدم‪.‬‬
‫ﺣﺘﻲ از ﻳﻚ آﺧﻮﻧﺪ دﻳﻮث دوﺗﺎ ﻫﺠﺪه ﮔﺮﻓﺘﻢ‪.‬‬
‫ﺳﻴﻨﻪ زدم‪.‬‬
‫ﻗﺮآن روي ﺳﺮم ﮔﺬاﺷﺘﻢ و ﺳﻴﻨﻪ زدم‪.‬‬

‫ﻳﻚ ﺑﺎر ﻫﻢ ﻛﻪ ﻗﺮآن ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ ،‬ﺗﻮﺿﻴﺢ اﻟﻤﺴﺎﺋﻞ روي ﺳﺮم ﮔﺬاﺷﺘﻢ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﻬﺸﺎن ﻛﻴﺮ زدم‪ .‬از زﻳﺮ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ در رﻓﺘﻢ‪ .‬ﺑﻴﻤﺎري ﻗﻠﺒﻢ را ﺑﻬﺎﻧﻪ‬
‫ﻛﺮدم و از زﻳﺮ اﻳﻦ ﻳﻜﻲ ﺷﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﻲ ﻛﺮدم‪.‬‬
‫ﺷﺎﻫﻜﺎر ﻛﺮدم‪.‬‬
‫ﺧﻴﻠﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎ از اﻳﻦ ﺷﺎﻫﻜﺎرﻫﺎ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻳﻜﻲ دوﻣﺎه ﻗﺒﻞ از ﻣﺎه‬
‫رﻣﻀﺎن‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻣﻌﺪهاي ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ .‬از ﻣﻌﺪه درد ﺧﻮاﺑﺸﺎن ﻧﻤﻲﺑﺮد‪ .‬از اﻳﻦ‬
‫ﻗﺮﺻﻬﺎي ﻛﻴﺮي ﻛﻪ ﻃﻌﻢ ﮔﭻ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮردﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﭘﻮﻟﺶ را از ﺟﻴﺐ‬
‫ﻣﺒﺎرك ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﻲدادﻧﺪ‪ .‬دو ﻣﺎه اداي ﻗﺮص ﺧﻮردن در ﻣﻲآوردﻧﺪ‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ‬
‫ﻫﻢ واﻗﻌﺎ ﻣﻲﺧﻮردﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺎور ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺑﻪ آن دﻳﻮﺛﻬﺎ و ﻣﺎه‬
‫ﻣﺒﺎرﻛﺸﺎن ﻛﻴﺮ ﻣﻲزدﻧﺪ‪ .‬واﻗﻌﺎ ﺷﺎﻫﻜﺎر ﻧﻴﺴﺖ؟ ﺑﺎور ﻛﻦ ﻫﺴﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ در ﺳﺮزﻣﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﺸﺖ ﺟﺎﻛﺶ ﺑﺮش ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻫﻜﺎرش‬
‫ﺑﻬﺘﺮ از اﻳﻦ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺷﺎﻫﻜﺎر اﺻﻠﻲ ﻣﻦ ﻓﺮار ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺮار ﻛﺮدم و آن ﺧﺎك را ﺑﻪ ﻫﻤﺎن‬
‫ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ ﺳﭙﺮدم‪ .‬ﺑﺮاﻳﻢ ﻫﻮرا ﻧﻤﻲﻛﺸﻲ؟!‬
‫‪١١٩‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﻛﻪ‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ ﻧﻘﻄﻪاي از ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﻮم‪ .‬و اﻣﺮوز ﻛﻪ ﻓﻜﺮش را‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ ،‬ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ ﺷﺪه ام‪ .‬اﻣﺎ ﻧﻘﻄﻪاي از ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺳﺮاﭘﺎ ﮔﻪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺷﺮﻳﻔﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﺮدﻣﺎن ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻣﺮا ﺟﺰﺋﻲ از ﺧﻮد ﻛﺮد‪ .‬ﺣﺘﻲ آﻧﻬﺎﻳﻲ را ﻛﻪ اﻳﺴﺘﺎدﻧﺪ و ﺗﻦ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺰوﻳﺮ ﻧﺪادﻧﺪ و دﻳﻮﺛﻬﺎي ﻣﺰو‪‬ر اﻋﺪاﻣﺸﺎن ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﻦ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در‬
‫ﻣﻨﻲ ﻛﻪ ﻧﻘﻄﻪاي از اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﺳﺮاﭘﺎ ﮔﻬﻢ‪.‬‬
‫اﻣﺸﺐ دوﺑﺎره ﻣﺴﺖ ﻛﺮدهام‪.‬‬
‫ﻣﺴﺖ ﻛﺮدهام ﺗﺎ ﺑﺎر ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺣﻘﺎرﺗﻲ را ﻛﻪ ﺑﺮ ﺷﺎﻧﻪام ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﻨﻢ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮد ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻳﻚ ﻛﻤﻲ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﻮدن ﺑﺪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻦ از‬
‫ﻣﻨﻄﻖ ﻣﻲﺗﺮﺳﻢ‪ .‬از ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﻮدن ﻣﻲﺗﺮﺳﻢ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﻄﻖ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﻴﻠﻴﻬﺎ را‬
‫واﻣﻲداﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ وادارﺷﺎن ﻣﻲﻛﺮد ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮﻳﻦ رﻓﻘﺎﻳﺸﺎن را ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ﺗﻴﻎ ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ ﺑﺴﭙﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫اردﺷﻴﺮ ﮔﻔﺖ ﺷﻔﻖ‪ ،‬اﻳﻨﺎ ﺟﺎﻛﺸﻦ‪ .‬اﻳﻨﺎ ﺑﻪ ﻫﻴﭽﻜﺲ رﺣﻢ ﻧﻤﻲﻛﻨﻦ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺗﻮ‬
‫ﺧﻴﺎل ﻣﻲﻛﻨﻲ زرﻧﮕﻲ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻤﻪ رو از دم وﻳﺮان ﻣﻲﻛﻨﻦ‪ .‬و ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ‬
‫وﻳﺮان ﻧﺸﻮد‪ ،‬رﻓﺖ و اﻋﺪام ﺷﺪ‪.‬‬
‫اردﺷﻴﺮ‪ ،‬ﺑﻴﺴﺖ و ﭼﻬﺎرﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﻳﻚ ﭘﺎﺳﺪار ﺧﺎك ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﻜﺘﺒﻲ آﻣﺪ ﻛﻪ ﺑﺮو ﺣﻤ‪‬ﺎم‪ ،‬اﺻﻼً ﻧﻴﺎزي ﻧﺒﻮد‬
‫ﻛﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ اﻋﺪاﻣﺖ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻫﻤﻪ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻴﻢ وﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﺑﻴﺎ ﺑﺮو ﺣﻤ‪‬ﺎم‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻗﺮار اﺳﺖ‬
‫اﻋﺪاﻣﺶ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ او آﻣﺪ و ﺑﺎ اﻓﺘﺨﺎر اﻋﻼم ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﻴﺎ ﺑﺮو ﺣﻤ‪‬ﺎم ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ اﻋﺪاﻣﺖ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫اردﺷﻴﺮ رﻓﺖ ﺣﻤ‪‬ﺎم‪.‬‬

‫‪١٢٠‬‬
‫اردﺷﻴﺮ رﻳﺸﺶ را زده ﺑﻮد‪.‬‬
‫اردﺷﻴﺮ ﺳﺒﻴﻠﻬﺎﻳﺶ را ﭼﺨﻤﺎﻗﻲ ﻛﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫اردﺷﻴﺮ ﭘﻴﺮاﻫﻦ ﺳﻔﻴﺪ ﭘﻮﺷﻴﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﻴﺮاﻫﻦ ﺳﻔﻴﺪ را ﺑﺮاي اﻳﻦ ﭘﻮﺷﻴﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺳﻴﻨﻪاش را‬
‫ﻣﻲﺷﻜﺎﻓﺪ ﻗﻄﺮات ﺧﻮﻧﺶ ﺑﺮ زﻣﻴﻨﻪاي ﺳﻔﻴﺪ ﻧﻘﺶ ﺑﻨﺪد‪.‬‬
‫اردﺷﻴﺮ از ﺑﻪ دار آوﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪن ﻣﺘﻨﻔﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ دﻟﻢ ﻣﻲﺧﻮاد اﻋﺪاﻣﻢ ﻛﻨﻦ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﮔﻔﺖ دﻟﻢ ﻣﻲﺧﻮاد ﺑﺎ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻛﺸﺘﻪ ﺑﺸﻢ‪.‬‬
‫دﻟﻢ ﻣﻲﺧﻮاد اﻋﺪاﻣﻢ ﻛﻨﻦ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﮔﻔﺖ دﻟﻢ ﻣﻲﺧﻮاد ﺑﺎ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻛﺸﺘﻪ ﺑﺸﻢ‪.‬‬
‫دﻟﻢ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﮔﻞ ﺳﺮﺧﻲ روي ﺳﻴﻨﻪم ﺑﺸﻜﻔﻪ‪.‬‬

‫اردﺷﻴﺮ آن ﺷﺐ ﺑﺮاي ﻫﻤﺔ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺷﺮﺑﺖ ﺧﺮﻳﺪ‪.‬‬

‫اردﺷﻴﺮ آن ﺷﺐ ﻫﻤﻪاش ﺳﺮود ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫اردﺷﻴﺮ آن ﺷﺐ ﻫﻤﻪاش ﺷﻌﺮ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫اردﺷﻴﺮ آن ﺷﺐ ﮔﻔﺖ ﺗﻮ ﺧﻴﺎل ﻣﻲﻛﻨﻲ زرﻧﮕﻲ رﻓﻴﻖ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻫﻴﭽﻜﺲ رﺣﻢ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻣﺎ ﻣﻦ ﺑﻬﺸﺎن ﻛﻴﺮ زدم‪.‬‬

‫ﻣﻦ ﺗﻮي زﻧﺪاﻧﻲ ﻛﻪ ﮔﺮﻳﻪ ﻛﺮدن ﺑﺮاي اﻋﺪاﻣﻴﻬﺎ ﻣﻤﻨﻮع ﺑﻮد‪ ،‬رﻓﺘﻢ زﻳﺮ ﭘﺘﻮ و‬
‫ﺳﺎﻋﺘﻬﺎ ﺑﺮاي اردﺷﻴﺮ ﮔﺮﻳﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫اردﺷﻴﺮ ﻛﺎرﮔﺮ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ‪ 24‬ﺳﺎﻟﺶ ﺑﻮد اﻣﺎ ﻣﻦ اﻣﺮوز ‪ 38‬ﺳﺎﻟﻪام‪ .‬او ﻣﺮگ را ﺑﻪ‬
‫‪١٢١‬‬
‫ﺧﻔﺖ ﻛﺸﻴﺪن ﺗﺮﺟﻴﺢ داد و ﻣﻦ ﻣﺎﻧﺪم‪ ،‬ﺑﺎ وزﻧﺔ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺣﻘﺎرﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺷﺎﻧﺔ‬
‫ﺧﻮد ﺣﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ .‬ﻛﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺷﻴﺮﺟﻪﻫﺎي ﻧﺮﻓﺘﻪ ﮔﺎﻫﻲ ﻛﻮﻓﺘﮕﻴﻬﺎي‬
‫وﺣﺸﺘﻨﺎﻛﻲ از ﺧﻮد ﺑﺮﺟﺎ ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ؟ اردﺷﻴﺮ ﺷﻴﺮﺟﻪ زد و ﻣﻦ ﻣﺎﻧﺪم و ﺑﻪ‬
‫ﺷﻴﺮﺟﻪ زدن او ﻧﮕﺎه ﻛﺮدم‪ .‬ﻣﺎﻧﺪم ﺗﺎ اﻣﺮوز ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﻛﻨﺎر ﺗﻮ ﺑﻨﺸﻴﻨﻢ و ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ‬
‫ﭼﻪ ﺷﺎﻫﻜﺎري ﻛﺮدهام‪.‬‬
‫داﺷﺘﻢ ﻣﻲﮔﻔﺘﻢ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻓﻘﻂ ﺷﻼق ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬دﺳﺖ ﻛﻢ در ﻫﻤﺪان ﺷﻼق‬
‫ﻧﻤﻲزدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻫﺮ روز ﺑﺮاﻳﺖ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻣﻲﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺮوز ﻣﺼﺎﺣﺒﺔ ﺑﺮادر ﺗﻮ‪‬اب‪،‬‬
‫ﮔﻮزاﷲ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﺮدا ﻣﺼﺎﺣﺒﺔ ﺧﻮاﻫﺮ ﺗﻮ‪‬اب‪ ،‬رﻗﻴﻪﮔﻮزو‪ .‬اﻣﺮوز ﺿﺮﺑﺖ ﺧﻮردن‬
‫ﻳﻜﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﺮدا ﺷﻬﺎدت ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ‪ ،‬و ﺗﻮ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ ﺑﺮادران و ﺧﻮاﻫﺮان‬
‫ﺧﺎك ﺑﺮﺳﺮت ﮔﻮش ﻣﻲدادي‪.‬‬
‫در ﻛﻮن ﺧﺮ ﻣﻲزدي‪ ،‬ﺳﺨﻨﺮان ﺑﻴﺮون ﻣﻲرﻳﺨﺖ‪ .‬ﻳﻜﻲ آﻣﺪه ﺑﻮد‪ .‬دوﺗﺎ ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺖ‪ ،‬ﭼﻬﺎرﺗﺎ ﻓﺤﺶ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻲداد‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﻣﺮگ ﺑﺮ رﺟﻮي‪ ،‬ﭼﻬﺎرﺗﺎ‬
‫ﻓﺤﺶ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻲداد‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﻣﺮگ ﺑﺮ رﺟﻮي‪ .‬ﻛﺴﻲ ﻧﻤﻲﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻲاﻳﺴﺘﺎد ﻓﺤﺶ ﺧﻮاﻫﺮ و ﻣﺎدر را ﻣﻲﻛﺸﻴﺪ ﺑﻪ ﺟﺎن ﻣﺎ‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺷﻤﺎ ﻣﺎدر‬
‫ﻗﺤﺒﻪﻫﺎ ﻫﻨﻮز ﺗﻮﺑﻪ ﻧﻜﺮدهاﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﺑﺎر ﻫﻢ ﻳﻚ دﺧﺘﺮ ﺧﻮﺷﮕﻠﻲ آﻣﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺷﻠﻮار ﻟﻲ ﭘﻮﺷﻴﺪه ﺑﻮد و رﻧﮓ و‬
‫ﻟﻌﺎﺑﻲ ﻫﻢ داﺷﺖ‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ ﻫﻢ ﭼﺎدرش را ﺑﺎد ﻣﻲداد و ﻣﻦ اﮔﺮ آن ﻫﻤﻪ ﻛﺎﻓﻮر را‬
‫ﻛﻪ ﺗﻮي ﻏﺬاﻫﺎي زﻧﺪان ﻣﻲرﻳﺨﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺨﻮرده ﺑﻮدم‪ ،‬ﻻﺑﺪ ﻛﺎري دﺳﺖ ﺧﻮدم‬
‫ﻣﻲدادم‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ در ﺗﺨﻴﻠﻢ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻲﮔﺎﻳﻴﺪﻣﺶ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﮔﻤﺎﻧﻢ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻛﻠﻤﺔ ﮔﺎﻳﻴﺪن را ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻴﻞ ﺟﻨﺴﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬آدم‬
‫اﻧﺘﻘﺎﻣﺠﻮﻳﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻮل اﺳﺘﺎدﻫﺎي داﻧﺸﮕﺎه اﺳﺖ و ﻣﻦ ﺑﺎ ﺧﻮدم ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ رﻳﺪم‬
‫‪١٢٢‬‬
‫ﺑﻪ داﻧﺸﮕﺎه و ﺑﻪ ﻫﻴﻜﻞ ﻫﻤﺔ آن اﺳﺘﺎدﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﺟﺎزه دادهاﻧﺪ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﺸﺎن‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ﺑﺎ ﺧﻮدم ﮔﻔﺘﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﺷﻬﺎﻣﺖ داﺷﺘﻢ و دو ﺳﻪ ﺗﺎ از آن ﻫﻤﻪ‬
‫ﺟﻤﻠﻪﻫﺎﻳﻲ را ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﻮدم ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر ﻧﺒﻮدم آن ﻫﻤﻪ‬
‫ﺣﻘﺎرت را ﺗﺤﻤﻞ ﻛﻨﻢ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺎ ﻋﺎدت ﻛﺮدهاﻳﻢ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎ ﺧﻮدﻣﺎن ﺣﺮف‬
‫ﺑﺰﻧﻴﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻮدم ﮔﻔﺘﻢ اﻳﻦ را ﻓﻘﻂ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﺎﻳﻴﺪ‪ .‬آن روز ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﻛﻪ ﻓﺤﺶ‬
‫دادن اﺻﻮﻻ ﻧﺸﺎﻧﺔ زﺑﻮﻧﻲ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮوز دادن ﺧﺸﻢ در ﻋﻴﻦ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ‪.‬‬
‫ﺻﺎدق و ﺛﻮق ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻠﻨﺪ ﮔﻔﺖ ﺷﻔﻖ‪ ،‬ﺑﺒﻴﻦ اﻳﻦ ﺷﻮﻫﺮ ﻣﻲﻛﻨﻪ ﻣﻦ ﺑﮕﻴﺮﻣﺶ؟‬

‫ﺻﺎدق وﺛﻮق را ﻫﻢ اﻋﺪام ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ دﺧﺘﺮك آﻣﺪه ﺑﻮد ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﭼﻲ را ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻲﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻓﺤﺶ ﻣﻲداد ﺑﻪ رﺟﻮي‪ .‬و اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻲﺷﺪ ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ‪ .‬و ﺗﻮ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻲﻧﺸﺴﺘﻲ‬
‫ﮔﻮش ﻣﻲدادي‪ .‬و ﺗﻮ اﮔﺮ ﻣﻲرﻓﺘﻲ‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎﻳﺶ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧُﻠﻮص ﻧﺪاري‪ .‬و‬
‫ﻫﻤﺔ آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ وﺿﻊ ﻣﺮا داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺧُﻠﻮص دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺳﻪ ﺳﺎل ﺗﻤﺎم ﻫﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﻛﺮدم ﻛﻪ ﺧُﻠﻮص دارم‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲﻫﺎ را‬
‫رﻓﺘﻢ‪ .‬ﻫﻲ ﺗﻮﻫﻴﻦ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﻦ ﻫﻲ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﺛﺒﺎت ﺧُﻠﻮﺻﻢ ﺗﺤﻤﻞ ﻛﺮدم‪.‬‬
‫آﻣﺪﻧﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮن ﺑﺪﻫﻲ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺮاي ﺟﺒﻬﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮن ﺑﺪﻫﻴﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﻧﻤﻲدادي‪ ،‬ﻃﺮﻓﺪار ﺻﺪام ﺑﻮدي‪ .‬دادﻳﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﺧُﻠﻮﺻﻢ را ﻧﺸﺎن دادم‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﺧﻮﻧﻢ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻧﻴﺎﻣﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﭘﺮ از ﻧﻴﻜﻮﺗﻴﻦ ﺑﻮد‪ .‬اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺷﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ رأي‬
‫ﺑﺪﻫﻴﺪ‪ .‬از ﭘﻴﺶ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎﻣﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺷﻨﺎﺳﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﭽﻪﻫﺎﻳﺘﺎن را‬
‫ﺑﻴﺎورﻳﺪ ﻛﻪ رأي ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺧُﻠﻮص ﻧﺸﺎن دادﻳﻢ و ﮔﻮﺳﺎﻟﻪاي را ﻛﻪ ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻴﻢ‬
‫ﻛﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮدﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﺮود ﺗﻮي ﻣﺠﻠﺲ ﻛﻨﺎر ﮔﻮﺳﺎﻟﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ و‬
‫‪١٢٣‬‬
‫ﺑﺮاﻳﻤﺎن ﻗﺎﻧﻮﻧﻬﺎي ﺟﺪﻳﺪ وﺿﻊ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫و اﻣﺎ اﻳﻦ ﺑﺎزي ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻲ ﻣﻲآﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﺧُﻠﻮﺻﺘﺎن ﻛﺎﻣﻞ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎر ﻗﻀﻴﻪ ﮔﺮدن ﻣﺮا ﻧﮕﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎر را ﻣﻦ ﺷﺎﻧﺲ آورده ﺑﻮدم‪ .‬ﻣﻲداﻧﻲ اﻛﺒﺮ؟ ﺷﺎﻧﺲ آوردن ﺧﻴﻠﻲ‬
‫ﺧﻮب اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ آدم ﻳﻚ ﺑﺎر ﺗﻮ زﻧﺪﮔﻲ ﮔﻬﺶ ﺷﺎﻧﺲ ﻣﻲآورد‪ ،‬ﻧﻤﻲداﻧﺪ ﺑﺎ‬
‫ﺧﻮدش و ﺑﺎ آن ﺷﺎﻧﺲ ﻛﻮﻧﻲاش ﭼﻪ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎر ﻧﻮﺑﺖ ﻣﺘﺄﻫﻠﻬﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧُﻠﻮص ﻧﺸﺎن ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬و ﻣﻦ ﻣﺠﺮد ﺑﻮدم‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻣﺠﺮد ﺑﻮدم و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺑﺪﺷﺎﻧﺴﻲ ﻣﺘﺄﻫﻠﻬﺎ ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﺮدم‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻣﺠﺮد ﺑﻮدم و ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺎﻫﺪ ﺣﻘﺎرت آﻧﻬﺎ ﻣﻲﺑﻮدم‪.‬‬
‫ﻣﻲداﻧﻲ‪ ،‬وﻗﺘﻲ رﻓﻴﻘﻲ ﻛﻪ ﻫﻢ ﺳﻠﻮﻟﻲ ﺗﻮﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪ ﻣﻲآورد‪ ،‬ﭼﻘﺪر دردﻧﺎك‬
‫اﺳﺖ اﻛﺒﺮ؟ رﻓﻴﻖ ﺗﻮ ﻛﻪ ﺣﺴﺮت ﺧﻮش ﺷﺎﻧﺴﻲ ﺗﻮ را ﻣﻲﺧﻮرد‪ .‬رﻓﻴﻖ ﺗﻮ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻲداﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻮ ﻣﻲداﻧﻲ ﻛﻪ او ﺑﺪ آورده اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻪ ﻣﻲداﻧﺪ ﺗﻮ از اﻳﻦ ﻛﻪ دﺳﺖ‬
‫ﻛﻢ ﻳﻚ ﺑﺎر ﺗﺎﺳﺖ ﺑﺪ ﻧﻨﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ‪ .‬و ﻣﻲداﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴ‪‬ﺖ‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت داﺷﺘﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺧﻮاهﻧﺎﺧﻮاه در ﻧﻈﺮ ﺗﻮ ﻫﻢ ﺗﺤﻘﻴﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﻳﺎ‬
‫دﺳﺖ ﻛﻢ ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ اﺣﺴﺎس اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻣﻤﻜﻦ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺣﻤﻞ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻳﺎ دﺳﺖ‬
‫ﻛﻢ ﻧﮕﺎه ﺗﺮﺣﻢ آﻣﻴﺰ ﻣﻦ و ﺗﻮ را‪.‬‬

‫ﻳﻚ روز آﻣﺪﻧﺪ ﻣﺘﺄﻫﻠﻬﺎ را ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﮔﻔﺘﻨﺪ ازدواﺟﻬﺎي ﺷﻤﺎ از ﻧﻈﺮ ﺷﺮﻋﻲ درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺷﻤﺎ وﻗﺘﻲ ازدواج ﻛﺮدهاﻳﺪ ﻛﻪ ﻛﺎﻓﺮ ﺑﻮده اﻳﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻖ ﺑﻮدهاﻳﺪ‪.‬‬
‫‪١٢٤‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ زﻧﻬﺎي ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺣﺮاﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ از ﻧﻮ ﻋﻘﺪ ﺷﻮﻳﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ ﻳﻜﻲﺷﺎن ﮔﻮﺷﺔ ﺳﻠﻮل ﻧﺸﺴﺖ و ﮔﺮﻳﻪ ﻛﺮد‪ .‬ﻳﻜﻲ ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺎس ﻛﻼم اﷲ ﻣﺠﻴﺪ ﭘﺸﺖ ﻗﺒﺎﻟﺔ زﻧﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻪ‪ .‬ﺣﺘﻲ اﮔﺮ آﺧﻮﻧﺪ ﻫﻢ ﻋﻘﺪ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻗﺒﻮل ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ از ﻧﻮ ﻋﻘﺪ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫و آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﻧﺪ ﺑﺎز ﺧُﻠﻮص ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺒﺎدا ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻦ زﻧﺪان‬
‫ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ ﻛﻨﻨﺪ و از ﻧﻮ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎ ﺷﺮوع ﺷﻮد‪.‬‬
‫زﻧﻬﺎﺷﺎن را آوردﻧﺪ ﺗﻮ زﻧﺪان‪ ،‬از ﻧﻮ ﺑﺮاﺷﺎن ﻋﻘﺪ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻛﺎر ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺎ ﺗﻤﺎم ﻧﺸﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺗﻮﺑﻪ ﻛﺮدن ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻮر اﻟﻜﻲ‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﺧُﻠﻮص داﺷﺘﻦ را ﺑﺎﻳﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺷﻤﺎ ﻣﺘﺎﻫﻠﻴﺪ و ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺷﺮع اﺳﻼم‪ ،‬زﻧﻬﺎﺗﺎن ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻔﺘﻪاي ﻳﻚ ﺑﺎر ﺑﺎ زﻧﻬﺎﺗﺎن ﺟﻔﺘﮕﻴﺮي ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ دو ﺳﻪ ﺗﺎ از ﺳﻠﻮﻟﻬﺎ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر اﺧﺘﺼﺎص دادﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺘﺎﻫﻠﻬﺎ ﻳﻚ‬
‫ﻫﻔﺘﻪ در ﻣﻴﺎن‪ ،‬ﻳﻚ ﺷﺐ را ﺗﻮي آن ﺳﻠﻮل ﺑﺎ زﻧﻬﺎﺷﺎن ﺟﻔﺘﮕﻴﺮي ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻔﺘﮕﻴﺮي ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ﻛﻠﻤﻪ را ﻛﺎﻣﻼ ﺑﻪ ﺟﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﺑﺮم‪ .‬وﻗﺘﻲ‬
‫ﻫﻤﺨﻮاﺑﮕﻲ ﻣﻦ را ﻫﻢ ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻫﻴﭻ ﻛﻠﻤﻪاي ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮ از اﻳﻦ‬
‫ﺑﺮاي ﻫﻤﺨﻮاﺑﮕﻲ ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺳﻢ‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﻗﺪم اول اﺳﺖ؟ ﻳﺎ ﭼﻲ؟ آدم ﭼﻪ‬
‫ﻣﻲداﻧﺪ ﻓﺮدا ﭼﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻫﻤﺎن ﺿﺮب اﻟﻤﺜﻞ ﻗﺪﻳﻤﻲ‬
‫ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻫﻤﻴﺸﻪ در وﺿﻌﻴ‪‬ﺘﻲ ﻗﺮار دارﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ از اﻳﻦ ﺳﺘﻮن‬
‫ﺑﻪ آن ﺳﺘﻮن ﻓﺮج اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪١٢٥‬‬
‫ﺑﻌﺪ ﺗﺎ اﻳﻦ ﻓﺮج ﺳﺮ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺑﻌﺪي ﺳﺮ رﺳﻴﺪ‪ :‬ﻓﻌﺎﻟﻴ‪‬ﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ‬
‫اﻳﻦ دﻳﮕﺮ ﭼﻪ ﺻﻴﻐﻪايﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ اﻳﻦ ﻛﺎﻣﻞ ﻛﺮدن ﺧُﻠﻮص اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺧُﻠﻮﺻﺸﺎن ﻛﺎﻣﻞ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻓﻌﺎﻟﻴ‪‬ﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻴﻤﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺸﻜﻴﻞ دادﻳﻢ‪.‬‬

‫ﻓﻌﺎﻟﻴ‪‬ﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﺮدﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﺗﻴﻤﻲ ﻳﻚ ﺟﻮر ﺧُﻠﻮص ﻧﺸﺎن ﻣﻲداد‪.‬‬

‫ﻣﻦ ﻫﻢ ﺑﺎ ﻧﻮﺷﺘﻦ زﻧﺪﮔﻲ اﻣﺎم ﺣﺴﻦ و ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ ﺧُﻠﻮص ﻧﺸﺎن دادم‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﻳﻦ ﺧُﻠﻮص ﻣﺎدر ﺟﻨﺪه ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﻛﻤﺎل ﻣﻲرﺳﻴﺪ؟ ﻣﺮﺣﻠﺔ ﺑﻌﺪﻳﺶ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻤﺎزﺟﻤﻌﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻫﺮ ﻛﺲ ﺧُﻠﻮص دارد ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﻪﻣﺎن ﺧُﻠﻮص ﻧﺸﺎن دادﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺻﻒ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و از ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ‪ .‬و ﻣﺎ ﻣﺜﻞ ﻳﻚ‬
‫ﻣﺸﺖ ﺑﺮه ﺳﺮﺑﺮاه ﻣﻲرﻓﺘﻴﻢ و ﻧﻤﺎز ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪﻳﻢ و ﺑﺮ ﻣﻲﮔﺸﺘﻴﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺮه؟ ﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺎ‬
‫ﺑﺮه ﻧﺒﻮدﻳﻢ‪ .‬ﻫﻴﭻ ﻛﺪاﻣﻤﺎن ﺑﺮه ﻧﺒﻮدﻳﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﻲﭘﻨﺎه ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬اﻛﺒﺮ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺸﺖ‬
‫آدم ﺑﻲﭘﻨﺎه ﻛﻪ در ﭼﻨﮕﺎل ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪه ﺑﻮدﻳﻢ و راه ﻓﺮاري ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ ﻓﺮار ﻛﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻛﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮﻳﻢ؟ وﻗﺘﻲ ﺗﺸﻜﻴﻼﺗﻲ ﺑﺎﻗﻲ‬
‫ﻧﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬وﻗﺘﻲ اﻛﺜﺮ ﻣﺮدم ﺿﺪ ﻣﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺠﺎ ﻓﺮار ﻛﻨﻢ؟ رﻓﻘﺎم ﻛﻪ‬
‫ﻫﻤﻪ ﻳﺎ زﻧﺪان ﺑﻮدﻧﺪ ﻳﺎ وﻳﻞ و وﻳﻼن‪ .‬ﻛﺴﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﺑﻬﺶ ﭘﻨﺎه‬
‫ﺑﺒﺮم‪ .‬ﭘﺲ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻮدم ﻫﻤﻴﻦ ﺣﻘﺎرت را ﺗﺎب ﺑﻴﺎورم‪.‬‬
‫آره‪ ،‬ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺿﺮﺑﻪﻫﺎي ﺷﻼق ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺷﻜﻨﺠﻪ‪ ،‬اﮔﺮ از ﻣﻦ‬
‫ﺑﭙﺮﺳﻲ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻣﺪاوم اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪١٢٦‬‬

‫راﻫﻲ را ﻛﻪ آن ﺟﻮان ﻧﺸﺎن داده ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ و ﭘﻴﺶ رﻓﺘﻴﻢ ﺗﺎ رﺳﻴﺪﻳﻢ ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺎن دﻫﻲ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬آﻧﺠﺎ ﻳﻚ ﭼﻴﺰي ﺑﻪ اﺳﻢ ﺷﻮراي ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﻓﺮارﻳﻬﺎ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﻲ اﻳﻦ ده ﺟﺰو اﻋﻀﺎي ﻗﻴﺎدة ﻣﻮﻗﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻛﺜﺮاً ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ‬
‫ﭘﺎرﺗﻴﺰان ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫رﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺧﻮدﻣﺎن را ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﻛﻠّﻲ ﺗﺤﻮﻳﻠﻤﺎن ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺬﻳﺮاﻳﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻧﺎﻫﺎري دادﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻫﻢ ﻳﻜﻲﺷﺎن ﺑﺎ ﻣﺎ آﻣﺪ‪ ،‬ده ﺑﻪ ده رﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﺷﺐ ﺷﺪ‪ .‬ﺷﺐ‬
‫ﻫﻢ ﻏﺬاﻳﻲ ﺑﻪ ﻣﺎ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫دوﺑﺎره راه اﻓﺘﺎدﻳﻢ‪ .‬از ﺷﻴﺐ ﺗﻨﺪي ﭘﺎﻳﻴﻦ رﻓﺘﻴﻢ‪ .‬دل و رودهام داﺷﺖ ﺑﺎﻻ‬
‫ﻣﻲآﻣﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ ﻣﮕﺮ ﺑﺰﻛﻮﻫﻲاﻧﺪ؟ ﺑﻌﺪ رﺳﻴﺪﻳﻢ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻛﻪ‬
‫ﻫﺰارﺗﺎﻳﻲ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ ﺗﻮش ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻣﺎ را ﺑﺮدﻧﺪ ﻛﻤﻴﺘﻪ د‪‬ﻫﻮك‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺎرﺗﻬﺎي ﺟﻌﻠﻲ ﻣﺎ ﻫﻨﻮز ﺗﻮي ﺟﻴﺒﻤﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻦ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﭼﺎي دادﻧﺪ‪ .‬ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺗﻮ اﻳﺮان ﻧﻤﻲﺗﻮﻧﺴﺘﻴﻢ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬زدﻳﻢ‬
‫ﺑﻴﺮون‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻫﻢ ﺗﻮي ﻛﻤﭗ ر‪‬ﻣﺎدﻳﻪ ﺑﻮدﻳﻢ و ﻛﻠّﻲ ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ ﻛﺸﻴﺪﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﺎﻻﺧﺮه‬
‫‪١٢٧‬‬
‫ﻓﺮار ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺑﺮﻳﻢ ﺗُﺮﻛﻴﻪ‪ .‬ﻣﻲداﻧﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻗﻴﺎدة ﻣﻮﻗﺖ ﺑﺎ‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﻫﻤﻜﺎري ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﺤﻮﻳﻠﻤﺎن دﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﺎره‬
‫دﻳﮕﺮي ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮﻧﻴﻢ ﻛﻤﻜﺘﻮن ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺗﻮﻗﻊ ﻧﺪارﻳﻢ ﻛﻤﻜﻤﻮن ﻛﻨﻴﻦ‪ ،‬ﻓﻘﻂ‬
‫راﻫﻮ ﻧﺸﻮﻧﻤﻮن ﺑﺪﻳﻦ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﻤﻲﺗﻮﻧﻴﻢ‪ ،‬اﻣﺸﺒﻮ اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻤﻮﻧﻴﻦ و ﺻﺒﺢ راه ﺑﻴﻔﺘﻴﻦ‬
‫ﺑﺮﻳﻦ‪.‬‬
‫ﺷﺐ را ﺧﻮاﺑﻴﺪﻳﻢ‪ .‬ﺻﺒﺢ ﮔﻔﺘﻨﺪ اﻳﻦ ﺟﺎده رو ﺑﮕﻴﺮﻳﻦ ﺑﺮﻳﻦ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺮﺳﻴﻦ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﺔ ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﭼﻲ ﭼﻲ‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﺴﻲ ﻳﻘﻪﻣﺎن را ﻧﮕﻴﺮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﻪ‪ ،‬اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻨﻄﻘﺔ‬
‫آزاده‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻣﺸﻜﻠﻲ ﺑﺮاﺗﻮن ﭘﻴﺶ ﻧﻤﻲآد‪.‬‬
‫ﺗﻮي اﻳﻦ ﺟﺎده‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﻮدﻣﺎن ﻣﻲرﻓﺘﻴﻢ‪ .‬ﻫﻮاي ﺧﻮب‪ ،‬ﻓﻀﺎ ﺳﺮ ﺳﺒﺰ‪ ،‬ﭘﺮ از‬
‫ﭘﺮﻧﺪه‪ ،‬ﻧﻪ ﭘﻠﻴﺲ ﺟﺎﻛﺸﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﺷﺮﻃﺔ دﻳﻮﺛﻲ‪ ،‬ﺷﺎد و ﺳﺮﺣﺎل داﺷﺘﻴﻢ ﺑﺮاي‬
‫ﺧﻮدﻣﺎن ﻣﻲرﻓﺘﻴﻢ‪ .‬ﻳﻚ ﻛﻤﻲ ﻛﻪ رﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺧﻮردﻳﻢ ﺑﻪ ﺗﻮر ﻫﻔﺖ‪ ،‬ﻫﺸﺖ ﺗﺎ‬
‫ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﺠﺎ؟ ﮔﻔﺘﻴﻢ اﻳﺮاﻧﻲ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬دارﻳﻢ ﻣﻲرﻳﻢ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺗُﺮﻛﻴﻪ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻴﺸﺎن ﮔﻔﺖ ﻓﻜﺮ ﻛﺮدﻳﻦ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻮر اﻟﻜﻴﻪ‪ ،‬اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻨﻄﻘﺔ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺣﺰب‬
‫دﻣﻜﺮاﺗﻪ‪ .‬اﺟﺎزة ﻋﺒﻮرﺗﻮن‪ ،‬ﺑﺮﮔﺔ ﻋﺒﻮرﺗﻮن ﻛﻮ؟ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻧﺪارﻳﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﭘﺲ راه‬
‫ﺑﻴﻔﺘﻴﻦ‪.‬‬
‫راه اﻓﺘﺎدﻳﻢ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺘﻲ رﻓﺘﻴﻢ‪ .‬ﻣﺎ را ﺑﺮدﻧﺪ ﻛﻤﻴﺘﺔ ﺷﻬﺮ زاﺧﻮ‪ .‬ﻛﻨﺎر ﻫﻤﺎن‬
‫اردوﮔﺎه‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺣﺰب ﺷﻮﻋﻲ ﻋﺮاق ﻫﻢ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ ﻫﺮ دم ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﺔ‬
‫ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﺑﺎر ﻳﻚ ﮔﻠﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ را زدﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎﻳﻲ ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ‬
‫ﺑﺸﻮد ﺑﻬﺶ ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪ‪ .‬ﻳﻚ در‪‬هء ﺑﺰرگ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎﻻﻳﺶ ﺗﻴﺮﺑﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﻫﺎ ﺧﻴﻠﻲ ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻬﺶ ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺷﺐ ﺷﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻓﺮدا‬
‫ﺑﺎﻳﺪ از اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺮﻳﻦ‪ .‬ﺑﺎ ﻳﻜﻲ ﻛﻪ ﻣﺎل ﺣﺰب ﺷﻮﻋﻲ ﻋﺮاق ﺑﻮد‪ ،‬رﻓﺘﻴﻢ ﺗﻮي‬
‫‪١٢٨‬‬
‫ﺧﺎﻧﻪاي ﺧﻮاﺑﻴﺪﻳﻢ‪ .‬ﻓﺮداش ﺑﻪ ﻣﺎ ﻳﻚ ﻛﺎﻏﺬ دادﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻫﺮ دﻫﻲ ﻛﻪ‬
‫رﺳﻴﺪﻳﻦ اﻳﻨﻮ ﻧﺸﻮن ﺑﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻛﺎري ﺑﺎﻫﺎﺗﻮن ﻧﺪارن‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻮر ﺑﺮﻳﻦ ﺗﺎ‬
‫ﺑﺮﺳﻴﻦ ﺑﻪ ﺗُﺮﻛﻴﻪ‪.‬‬
‫آﻣﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺳﻪ ﻧﻔﺮي‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮ دﻫﻲ ﻛﻪ ﻣﻲرﺳﻴﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺳﻼﻣﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﻛﺎﻏﺬ را‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدادﻳﻢ‪ ،‬از ﻣﺎ ﭘﺬﻳﺮاﻳﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺎي ﻣﻲدادﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎﻫﺎر ﻣﻲدادﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺎم‬
‫ﻣﻲدادﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺐ ﻣﻲﺧﻮاﺑﻴﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺻﺒﺢ راه ﻣﻲاﻓﺘﺎدﻳﻢ ﺑﻪ ﻃﺮف ده ﺑﻌﺪي‪ .‬ﺑﺎ ﻛﺴﻲ‬
‫ﻣﺸﻜﻠﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ دﻫﻬﺎ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻛﻨﺎر ﻳﻚ رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻴﻠﻲ از اﻳﻨﻬﺎ ﻓﺎرﺳﻲ‬
‫ﺑﻠﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲﺷﺎن ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ را ﺑﺮاﻣﺎن ﻧﺎﻣﮕﺬاري ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺑﺒﻴﻦ‪،‬‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﺧﻴﺎﺑﻮن ﭘﻬﻠﻮﻳﻪ‪ ،‬اﻳﻨﺠﺎ ﻋﺒﺎس آﺑﺎده‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ ﺧﻮردﻳﻢ ﺑﻪ ﭘﺴﺖ ﭼﻨﺪﺗﺎ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ‪ .‬ﺧﻴﻠﻲ آﻗﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺬﻳﺮاﻳﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎم دادﻧﺪ‪ .‬ﺷﺐ ﻫﻢ روي ﭘﺸﺖ ﺑﺎم ﺑﺮاﻳﻤﺎن ﺟﺎ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﺑﻴﺪﻳﻢ‪ .‬ﻫﻮا ﺧﻴﻠﻲ‬
‫ﺧﻮب ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻜﻲﺷﺎن آﻣﺪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺣﺮف زد‪ .‬اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺑﻠﺪ ﺑﻮد و آﻟﻤﺎﻧﻲ‪ .‬ﺑﭽﺔ‬
‫ﺑﺎﺣﺎﻟﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻣﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮﻧﻴﻢ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﭼﻮن اﮔﻪ دوﻟﺖ ﺗُﺮﻛﻴﻪ‬
‫ﺑﻔﻬﻤﻪ‪ ،‬اذﻳ‪‬ﺘﻤﻮن ﻣﻲﻛﻨﻪ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ رو ﺑﻤﺒﺎرون ﻣﻲﻛﻨﻪ‪ .‬ﮔﻔﺖ در ﺿﻤﻦ ﻧﻤﻲﺗﻮﻧﻴﻢ‬
‫ﺷﻤﺎ رو ﺗﺤﻮﻳﻞ پ‪.‬پ‪ .‬ﻛﺎي )ﺳﺎزﻣﺎن ﻛﺎرﮔﺮان ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ( ﺗُﺮﻛﻴﻪ ﺑﺪﻳﻢ‪ .‬اﻳﻨﻪ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻬﺘﺮه ﺧﻮدﺗﻮن ﺗﺎ ﺗُﺮﻛﻴﻪ ﺑﺮﻳﻦ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﺎﺷﻪ‪ ،‬ﺗﻮ ﻓﻘﻂ راﻫﻮ ﻧﺸﻮﻧﻤﻮن ﺑﺪه‪ ،‬ﺧﻮدﻣﻮن ﻣﻲرﻳﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻫﻤﻴﻦ‬
‫ﺟﺎده رو ﺑﮕﻴﺮﻳﻦ ﺑﺮﻳﻦ‪.‬‬
‫رﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬رﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺎ رﺳﻴﺪﻳﻢ ﺑﻪ آﺧﺮﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪاي ﻛﻪ ﻣﺮز ﻋﺒﻮر و ﻣﺮور ﻗﻴﺎدة‬
‫ﻣﻮﻗﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﮔﻤﺮك ﻣﺎﻧﻨﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺮز ﻋﺒﻮر ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻲﻫﺎ ﻫﻢ ﺑﻮد‪ .‬از آن‬
‫ﻃﺮف ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﮔﺎو ﻣﻲآوردﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ ‪ 15‬دﻳﻨﺎر ﺣﻖ ﮔﻤﺮك ﻣﻲدادﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از‬
‫اﻳﻦ ﻃﺮف ﻳﻚ ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﻣﻲﺧﺮﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ آن ﻃﺮف‪.‬‬
‫‪١٢٩‬‬
‫ﺷﺐ رﻓﺘﻴﻢ ﺧﺎﻧﺔ ﻣﺴﺌﻮل ﮔﻤﺮك‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺑﺮﻳﻢ ﺷﻬﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم ارو‬
‫در‪‬ه )درة ﻣﺮگ(‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻲ آﻧﺠﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﭘﻮﻧﺼﺪ ﺷﺸﺼﺪ دﻳﻨﺎر ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻣﻲﺑﺮدﻣﺎن‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻧﺪارﻳﻢ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ راﺿﻲ ﺷﺪ ‪ 120‬دﻳﻨﺎر ﺑﮕﻴﺮد و ﺑﺒﺮدﻣﺎن‪.‬‬
‫ﻓﺮداش ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﻳﻦ راه اﻓﺘﺎدﻳﻢ‪ .‬آﻗﺎ‪ ،‬ﻣﺎ از ﺳﻴﻨﻮر ﻛﻪ رد ﺷﺪﻳﻢ‪،‬‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻠﻪﻫﺎﻣﺎن را در آوردﻳﻢ ﺷﺎﺷﻴﺪﻳﻢ ﺑﻪ ﺧﺎك ﻋﺮاق‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ آﻫﺎي ﺻﺪام‬
‫ﺟﺎﻛﺶ! ﻣﺎ ﺑﺎﻻﺧﺮه در رﻓﺘﻴﻢ‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎر ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻋﺖ رﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬رﺳﻴﺪﻳﻢ ﺧﺎﻧﺔ ﻳﺎرو ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻴﻪ‪ .‬آدم ﻓﻘﻴﺮي ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺧﺎﻧﻪ اش ﻧﺎﻫﺎر ﺧﻮردﻳﻢ و ﺑﺎز راه اﻓﺘﺎدﻳﻢ‪ .‬رﺳﻴﺪﻳﻢ ﺑﻪ ﻳﻚ ده‪ .‬ﻳﻜﻲ ﮔﻔﺖ‬
‫ﮔﺰارش دادهن ﻛﻪ ﭼﻨﺪﺗﺎ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ دارن ﻣﻲآن اﻳﻦ ﻃﺮﻓﻲ‪ ،‬ﺧﻼﺻﻪ دارن‬
‫دﻧﺒﺎﻟﺘﻮن ﻣﻲﮔﺮدن‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻴﻪ ﺟﺪي ﻧﮕﺮﻓﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﺑﻲﺧﻴﺎﻟﺶ‪ ،‬ﺑﺮﻳﻢ‪.‬‬
‫رﺳﻴﺪﻳﻢ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻛﻪ ﺧﻴﻠﻲ ﺑﺎﺻﻔﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎغ داﺷﺖ‪ ،‬ﭘﺮ از اﻧﮕﻮر و آﻟﻮ‪ .‬ﻣﺎ‬
‫ﻫﻢ دﻳﮕﺮ ﻏﻤﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ رﻓﻴﻘﻤﺎن رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﺎ ﻫﻢ ﻣﻮﻓﻖ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻴﺎل راﺣﺖ رﻓﺘﻴﻢ ﺗﻮ ﺑﺎغ و د ﺑﺨﻮر‪ .‬و ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻬﺎ‪ ،‬دﻟﻲ از ﻋﺰا‬
‫در آوردﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺗﻮي دﻫﺎت ﺑﻌﺪي‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از رﻓﻘﺎي ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻴﻪ ﺑﺮﺧﻮردﻳﻢ‪ .‬او ﻫﻢ‬
‫ﻫﻤﺮاﻫﻤﺎن آﻣﺪ‪ .‬آﻧﺠﺎ ﭼﻮن ﻣﻨﻄﻘﺔ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻤﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ارﺗﺸﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫آﻣﺪﻳﻢ‪ ،‬رﺳﻴﺪﻳﻢ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻮﺳﺘﺎن‪ .‬ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻴﻪ ﮔﻔﺖ ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ اﻳﻨﺠﺎ واﻳﺴﻴﻦ ﺗﺎ‬
‫ﻣﻦ ﺑﺮﮔﺮدم‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎ رﻓﻴﻘﺶ رﻓﺖ ﺗﻮ ﺟﺎده‪ ،‬ﺟﻠﻮ ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ را ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺳﻮار ﺷﺪ رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎ اﻳﺴﺘﺎدﻳﻢ‪ .‬ﻫﻮا ﺗﺎرﻳﻚ ﺷﺪ‪ .‬دﻳﮕﺮ اﺗﻮﻣﺒﻴﻠﻲ ﺗﻮي ﺟﺎده ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻴﻪ ﺑﻌﺪ از ﻳﻜﺴﺎﻋﺘﻲ آﻣﺪ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻣﻲرﻳﻢ ﺗﻮ اﻳﻦ ده‪ ،‬ﺷﺐ ﺧﻮﻧﺔ ﻳﻜﻲ‬
‫‪١٣٠‬‬
‫ﻣﻲﻣﻮﻧﻴﻢ ﺗﺎ ﺻﺒﺢ‪ ،‬وﻟﻲ ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ﻛﺴﻲ ﺣﺮف ﻧﺰﻧﻴﻦ‪ ،‬ﭼﻮن اﮔﻪ ﺑﻔﻬﻤﻦ ﻏﺮﻳﺒﻪ اﻳﻦ‪،‬‬
‫ﻣﻤﻜﻨﻪ ﺑﺮن ﻟﻮ ﺑﺪن‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﺎﺷﻪ‪ .‬از ﻛﻨﺎر ﺟﺎده ﻣﻲرﻓﺘﻴﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ ﻗﺪم‪،‬‬
‫ﻳﻜﺪﻓﻌﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﮔﻔﺖ ﺑﺪوﻳﻦ‪ .‬و دوﻳﺪ‪ .‬و ﻣﺎ ﻫﻢ دوﻳﺪﻳﻢ‪ .‬و رﮔﺒﺎر ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬آن‬
‫ﻫﻢ ﭼﻪ رﮔﺒﺎري! دو دﻗﻴﻘﻪ ﻧﺸﺪ ﻛﻪ ﺳﺮاﭘﺎ ﺧﻴﺲ ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﺎ ﺑﺪون اﻳﻦ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﻗﻀﻴﻪ ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻮري‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﻳﻦ ﺑﺎﺑﺎ ﻣﻲدوﻳﻢ‪ ،‬ﻛﻪ دﻳﺪﻳﻢ‬
‫ﺟﺎده روﺷﻦ ﺷﺪ و اﻳﻦ ﮔﻔﺖ دراز ﺑﻜﺸﻴﻦ‪ ،‬و دراز ﻛﺸﻴﺪ و ﻣﺎ ﻫﻢ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ ﻧﮕﻮ اﻳﻦ ﺻﺪاي ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎي ارﺗﺸﻲ را ﻛﻪ از ﭘﻴﭻ ﺟﺎده ﻣﻲآﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻨﻴﺪه‬
‫ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺪوﻳﺪ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ ﻣﺎ ﻛﻨﺎر ﺟﺎده روي زﻣﻴﻦ دراز ﻛﺸﻴﺪﻳﻢ‪ ،‬و ﺑﺎران‬
‫ﺷﺮﺷﺮ ﻣﻲﺑﺎرﻳﺪ‪ ،‬و دوﺗﺎ ﺳﺮﺑﺎز ﻫﻢ آن ﻃﺮف ﺟﺎده‪ ،‬از ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻴﺮون‬
‫و ﭼﺮاغ ﻗﻮه ﻣﻲاﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ اﻳﻦ ﻃﺮف ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﮔﻮﻳﺎ ﻣﻲﺗﺮﺳﻴﺪﻧﺪ ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ اﻳﻦ‬
‫ﻃﺮف‪ .‬ﻻﺑﺪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪاﻳﻢ‪ .‬ﻳﻚ ﻛﻤﻲ ﭼﺮاغ ﻗﻮه اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ را‬
‫ﻧﺪﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﻮار ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﻳﻢ‪ ،‬دﻳﺪﻳﻢ ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻴﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﭘﺲ‬
‫اﻳﻦ ﭼﻲ ﺷﺪ؟ ﻛﺠﺎ رﻓﺖ؟ آﻗﺎ ﻫﺮﭼﻲ ﻧﮕﺎه ﻛﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻲ ﺻﺪا زدﻳﻢ‪ ،‬دﻳﺪﻳﻢ‬
‫ﻧﺨﻴﺮ‪ ،‬از آﻗﺎي ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻲ اﺛﺮي ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫از ﺗﺮﺳﺶ در رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﺎ ﻣﺎﻧﺪهاﻳﻢ ﺗﻮي اﻳﻦ ﺟﺎده‪ ،‬ﺷﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ‬
‫ﺟﺎ ﺗﺎرﻳﻚ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎ ﻫﻢ ﻛﻪ راه را ﺑﻠﺪ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮدﻣﺎن را ﺗﻮي ارو در‪‬ه ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﻗﺒﻞ از آن ﻧﻤﻲﺷﺪ‪ .‬ﺟﺎﻳﻲ‬
‫ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫رﻓﺘﻴﻢ ﺗﻮي ﻫﻤﺎن ﻣﻮﺳﺘﺎن ﮔﻪ آن ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﻚ ﺳﺎﻳﺒﺎن ﭼﻮﺑﻲ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻴﻢ ﻣﺸﻮرت ﻛﺮدﻳﻢ ﻛﻪ آﺗﺶ روﺷﻦ ﻛﻨﻴﻢ ﻳﺎ ﻧﻪ‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮه روﺷﻦ ﻛﺮدﻳﻢ‪،‬‬
‫ﻳﻚ ﻛﻤﻲ ﺧﻮدﻣﺎن را ﮔﺮم ﻛﺮدﻳﻢ‪ ،‬و ﭼﺮﺗﻲ ﻫﻢ زدﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺻﺒﺢ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﻳﻢ‪ ،‬ﻳﻚ ﺷﻜﻢ ﺳﻴﺮ اﻧﮕﻮر ﺧﻮردﻳﻢ و رﻓﺘﻴﻢ ﻛﻨﺎر ﺟﺎده را‬
‫‪١٣١‬‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ و ﭘﻴﺶ رﻓﺘﻴﻢ‪ .‬ﻣﺎﺷﻴﻨﻲ ﺟﻠﻮﻣﺎن ﺗﺮﻣﺰ ﻛﺮد‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻛﺠﺎ؟ ﮔﻔﺘﻴﻢ ارو در‪‬ه‪.‬‬
‫ﺳﻮارﻣﺎن ﻛﺮد‪ .‬رﻓﺘﻴﻢ ادارة ﭘﻠﻴﺲ‪ ،‬ﺧﻮدﻣﺎن را ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ آﻣﺪهاﻳﻢ‬
‫ﭘﻨﺎﻫﻨﺪه ﺷﻮﻳﻢ‪ .‬اﺳﻤﻬﺎﻣﺎن را ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﮔﻔﺖ ﺑﺮوﻳﺪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺻﺒﺤﺎﻧﻪ ﺑﺨﻮرﻳﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ ﭼﻪ ﺧﻮب‪ .‬ﺗﺎ آﻣﺪﻳﻢ ﺑﺮوﻳﻢ‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﺻﺒﺮ ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﺑﺮدﻣﺎن ﺗﻮي ﻳﻚ اﺗﺎق‪،‬‬
‫زﻧﺪاﻧﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ زرﺷﻚ‪ ،‬اﻳﻨﺠﺎم ﻛﻪ زﻧﺪوﻧﻪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ ﻣﺄﻣﻮري آﻣﺪ‪ ،‬ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﮔﻔﺖ ﭼﻄﻮر اوﻣﺪﻳﻦ؟‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﺎ ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻲ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﭼﻪ ﻗﺪر ﺑﻪ ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻲ دادﻳﻦ؟ ﮔﻔﺘﻴﻢ ‪ 120‬دﻳﻨﺎر‪ .‬ﮔﻔﺖ‬
‫ﻏﻴﺮ ﻣﻤﻜﻨﻪ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﻪ ﺟﺰ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻗﻴﺎدة ﻣﻮﻗﺖ آﻣﺪه اﻳﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺮوﻧﺪه ﺗﺸﻜﻴﻞ داد‪ .‬ﭼﻬﺎر ﭘﻨﺞ روز ﻫﻢ آﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺗﻮي ﻳﻚ اﺗﺎق ﻟﺨﺖ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﭘﻮل‬
‫ﻏﺬا را ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮدﻣﺎن ﻣﻲدادﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻫﻨﻮز ﻳﻚ ﻛﻤﻲ ﭘﻮل داﺷﺘﻴﻢ‪ .‬روزﻫﺎي اول و دوم ﺗﺎس ﻛﺒﺎب ﺧﻮردﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻌﺪ‬
‫ﻛﻪ دﻳﺪﻳﻢ ﭘﻮﻟﻬﺎ دارد ﺗﻪ ﻣﻲﻛﺸﺪ‪ ،‬ﻧﺎن ﺧﺎﻟﻲ ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻴﻢ ﺑﺎ ﭼﺎي ﺷﻴﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﻲﺧﻮردﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﭼﻬﺎر ﭘﻨﺞ روز آﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮاﻳﻢ ﺑﺒﺮﻳﻤﺘﻮن ﺷﻬﺮ اﻛﺎري‪.‬‬
‫ﻳﺎرو ﮔﻔﺖ ﭘﻮل ﻣﺎﺷﻴﻨﻮ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮدﺗﻮن ﺑﺪﻳﻦ‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬ﭘﻮﻟﻤﻮن ﻛﺠﺎ ﺑﻮده؟‬
‫ﮔﻔﺖ ﻧﻪ‪ ،‬اﮔﻪ ﭘﻮل ﻧﺪﻳﻦ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺎ ﻣﻲﻣﻮﻧﻴﻦ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﭼﻪ زﻧﺪﮔﻲاي‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻫﺮﺟﺎ ﻛﻪ ﻣﻲروﻳﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﻔﺘﻴﻢ دﺳﺖ ﻳﻚ ﻣﺸﺖ ﺟﺎﻛﺶ؟‬
‫ارو در‪‬ه‪ ،‬واﻗﻌﺎ در‪‬ه ﻣﺮگ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﺟﺎدة ﻣﺎرﭘﻴﭻ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻲرﻓﺖ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺑﻌﺪ‬
‫دوﺑﺎره ﻣﻲآﻣﺪ ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ .‬ﻣﺎ را ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺤﻮﻳﻞ ﭘﻠﻴﺲ آﻧﺠﺎ دادﻧﺪ‪ .‬ﭘﻠﻴﺲ ﻫﻢ ﻣﺎ را‬
‫اﻧﺪاﺧﺖ ﺗﻮي ﻳﻚ ﺳﻮراﺧﻲ ﺗﺎرﻳﻚ و ﻛﺜﻴﻒ ﻛﻪ دو ﺳﻪ ﺗﺎ ﭘﺘﻮي ﻛﻬﻨﺔ ﺑﻮﮔﻨﺪو‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬و ﺑﺮاي ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮدﻣﺎن ﭘﻮل ﻣﻲدادﻳﻢ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﺎ ﻓﻜﺮ ﻛﺮدﻳﻢ‬
‫اﻣﺸﺐ ﻛﺎرﻣﺎن ﺗﻤﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻓﺮدا ﻫﻢ ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﻨﺪﻣﺎن ﺗﻮي ﻛﻤﭗ‪ ،‬و ﺑﻌﺪ ﻫﻢ‬
‫‪١٣٢‬‬
‫زﻧﮓ ﻣﻲزﻧﻴﻢ ﺑﻪ رﻓﻴﻘﻤﺎن ﺗﻮ ﺳﻮﺋﺪ‪ ،‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ ﭘﻮل ﺑﻔﺮﺳﺖ‪ ،‬و راه ﻣﻲاﻓﺘﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻧﺼﻒ ﺷﺐ‪ ،‬ده دوازده ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ را ﻫﻢ آوردﻧﺪ ﺗﻮ ﻫﻤﺎن ﺳﻮراﺧﻲ‪ .‬آن ﺷﺐ‬
‫ﮔﻮﻳﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻮد‪ .‬آﻧﺠﺎ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎ ﻣﺪام ﺣﻤﻠﻪ‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺿﺮﺑﻪ ﻣﻲزدﻧﺪ و ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻋﺮوﺳﻲ‪ ،‬دﻳﺮ وﻗﺖ آﻣﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪﺷﺎن را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ آورده ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﻮي اﻳﻦ ﺳﻮراﺧﻲ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺟﺎي‬
‫ﺧﻮاب ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻫﻤﻪاش دو ﺳﻪ ﺗﺎ ﭘﺘﻮ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي ﭼﻬﺎرده ﭘﺎﻧﺰده ﻧﻔﺮ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺄﻣﻮره‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ ﭘﺘﻮ ﺑﺪه‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻮل ﺑﺪﻳﻦ‪.‬‬
‫ﺻﺒﺢ آﻧﻬﺎ را ول ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ ﻣﺄﻣﻮر زﻧﺪان زﻧﻲ را آورد ﻛﻨﺎر‬
‫ﻣﻴﻠﻪﻫﺎ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺒﻴﻨﺪ ﻣﺎ ﭘﺴﺮش را دﻳﺪهاﻳﻢ ﻳﺎ ﻧﻪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺳﻴﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ‬
‫ﭼﻨﺪﺗﺎ از اﻳﺮاﻧﻲﻫﺎ را آوردﻧﺪ ﺗﻮي ﺳﻠﻮل ﻣﺎ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ دارﻧﺪ دﻳﭙﻮرﺗﻤﺎن ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ دﻳﭙﻮرت دﻳﮕﻪ ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻲ؟ ﮔﻔﺖ آره‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺮﻣﺎن ﮔﺮداﻧﻨﺪ اﻳﺮان‪.‬‬
‫دﻳﮕﺮ زﻧﺪﮔﻲ آن ﻗﺪر ﮔﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰي ﺑﺮاﻳﻢ ﺗﻔﺎوﺗﻲ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﻛُﺲ‪ ‬ﻣﺎدرﺷﺎن! ﻛُﺲ‪ ‬ﻣﺎدر ﻫﻤﺔ اﻳﻦ رژﻳﻤﻬﺎي ﻣﺎدر ﻗﺤﺒﺔ ﺟﺎﻛﺶ! ﮔﻔﺘﻢ‬
‫ﺑﺒﺮﻧﺪ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ از اﻳﻦ ﭼﻪ ﻛﺎرم ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ ﺑﻜﻨﻨﺪ؟ ﻧﻬﺎﻳﺘﺶ ﻳﻚ‬
‫ﻓﺼﻞ دﻳﮕﺮ ﻣﻲزﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺖ و ﭘﺎرم ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻫﻢ ﻣﻲﮔﺬاردم ﭘﺎي دﻳﻮار‪.‬‬
‫آﻣﺪﻧﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﻴﺎﻳﻴﻦ ﺑﻴﺮون‪ .‬ﺳﻴﺰده ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ دﻳﭙﻮرت ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻏﻴﺮ از ﻣﺎ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﻛﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻘﻴﻪ داﻧﺶ آﻣﻮز و ﺳﺮﺑﺎز ﻓﺮاري ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫داﻧﺶ آﻣﻮزه ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادهاش ﻛﻪ ﺗﻮي ﺗُﺮﻛﻴﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻤﺎس ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻧﻮادهاش دوﻳﺴﺖ ﻫﺰار ﺗﻮﻣﻦ ﺑﻪ ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻲ داده ﺑﻮد ﻛﻪ او را ﺑﻴﺎورد ﺗُﺮﻛﻴﻪ‪،‬‬
‫ﺑﻌﺪ ﻫﻢ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ آﻟﻤﺎن‪ .‬ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻲ ﺟﺎﻛﺶ‪ ،‬ﺑﻴﭽﺎره را آورده ﺑﻮد ﺗﺎ ﻳﻚ ﺟﺎﻳﻲ و‬
‫وﻟﺶ ﻛﺮده ﺑﻮد و او اﻓﺘﺎده ﺑﻮد دﺳﺖ اﻳﻦ دﻳﻮﺛﻬﺎ‪ .‬آﻧﻬﺎ از دﻳﭙﻮرت ﺷﺪن‬
‫وﺣﺸﺘﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﻮﻗﺶ وﻗﺘﻲ ﺑﺮﻣﻲﮔﺸﺘﻨﺪ اﻳﺮان‪ ،‬ﻳﻜﻲ دوﺗﺎ ﺳﻴﻠﻲ ﻣﻲﺧﻮردﻧﺪ‬
‫‪١٣٣‬‬
‫و ﭘﻮﻟﺸﺎن ﻫﻢ ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺎ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﻓﺎﺗﺤﻪﻣﺎن ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫آﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﻮل ﺑﺪﻳﻦ‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﭼﻪ ﭘﻮﻟﻲ ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﺮاﻳﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺗﺎ‬
‫ﻳﻮﻛﺴﻮﻛﻮا‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻣﻲﺧﻮاﻳﻴﻦ دﻳﭙﻮرت ﻛﻨﻴﻦ‪ ،‬ﭘﻮلام ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪﻳﻢ؟ ﭼﺲ ﻣﺜﻘﺎل‬
‫ﭘﻮل داﺷﺘﻴﻢ‪ .‬ﻧﺪادﻳﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻧﺪارﻳﻢ‪ .‬ﻣﺎ را ﺳﻮار ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻛﺮدﻧﺪ ﺑﺮدﻧﺪ ﻳﻮﻛﺴﻮﻛﻮا‪.‬‬
‫آﻧﺠﺎ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪﻣﺎن ﺗﻮي ﺳﻪ ﺗﺎ ﺳﻠﻮل‪ .‬ﻣﺎ ﺳﻪ ﺗﺎ ﻛﻪ ﭼﻨﺪان ﭘﻮﻟﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬وﻟﻲ‬
‫ﭘﻮﻟﻬﺎي ﺑﻘﻴﻪ را ﻏﺎرت ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﺷﺎن را ﻏﺎرت ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﻲﺧﻮاﻳﻢ‬
‫ﺗﺤﻮﻳﻠﺘﻮن ﺑﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻴﻦ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎ و ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﻳﻜﻲ رو اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﻴﻦ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻣﻲرﻳﻢ ﭘﻬﻠﻮ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎ‪.‬‬
‫ﻣﺎ را آوردﻧﺪ ﺗﻮي ﻳﻚ دﻫﻲ ول ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬اوﻧﺠﺎ ﭘﺎﻳﮕﺎه ﻛﻮﻣﻠﻪﺳﺖ‪،‬‬
‫اون ﻃﺮف ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎي ﺣﺰب دﻣﻜﺮاﺗﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻚ رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﻃﺮف ﺧﺎك ﺗُﺮﻛﻴﻪ ﺑﻮد‪ ،‬آن ﻃﺮف ﺧﺎك اﻳﺮان‪ .‬رﻓﺘﻴﻢ‬
‫ﺗﻮ ﻣﻨﻄﻘﺔ آزاد ﺣﺰب دﻣﻜﺮات‪ .‬آن ﻣﻮﻗﻊ ﻣﺴﺌﻮﻟﺶ ﻛﻪ ﺑﻬﺶ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﺴﺌﻮل‬
‫ﻧﺎوﭼﺔ ﺷﻤﺎل‪ ،‬ﻋﻠﻲ ﻛﺎﺷﻔﭙﻮر ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻌﺪاً ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﺗﻮي ﺗُﺮﻛﻴﻪ‬
‫ﺗﺮورش ﻛﺮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺗُﺮﻛﻴﻪ ﻣﺎ را دﻳﭙﻮرت ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻣﻲﺧﻮاﻳﻦ ﭼﻜﺎر‬
‫ﻛﻨﻴﻦ؟ ﻣﻦ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺮﮔﺮدم ﺗُﺮﻛﻴﻪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻫﺮﺟﺎ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ‬
‫ﺑﺮوم‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ از ﺗُﺮﻛﻴﻪ ﻣﻲرﻓﺘﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ ﻣﻲﺧﻮام ﺑﺮﮔﺮدم ﺗُﺮﻛﻴﻪ‪ .‬وﻟﻲ ﭘﻮل ﻧﺪارم‪،‬‬
‫راﻫﻲام ﺑﻠﺪ ﻧﻴﺴﺘﻢ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻋﻠﻲ‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﻣﻲرم ﭘﻬﻠﻮ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎي‬
‫ﺣﺰب دﻣﻜﺮات‪.‬‬
‫ﻏﺬاﻳﻲ دادﻧﺪ و ﺷﺐ را آﻧﺠﺎ ﺧﻮاﺑﻴﺪﻳﻢ‪ .‬ﻓﺮداش‪ ،‬ﺣﺪود دو ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ دو‬
‫ﻧﻔﺮ آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻲﺷﺎن ﺑﺮادر آن ﭘﺴﺮه داﻧﺶ آﻣﻮزه ﺑﻮد و ﻳﻜﻲ ﻫﻢ ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻲ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫داﻧﺶ آﻣﻮزه ﮔﻔﺘﻨﺪ درﺑﻪ در دﻧﺒﺎﻟﺘﻮن ﻣﻲﮔﺸﺘﻴﻢ‪ .‬ﻗﺮار ﺷﺪ دوﺑﺎره او را ﺑﺒﺮﻧﺪ‬
‫ﺗُﺮﻛﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﺒﺮﻧﺪ وان و اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل‪ ،‬و ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﺎرش را ﺑﺪﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪١٣٤‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮدﻳﻜﻪ ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻲ ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ اﻻن ﺗﻮ ﻣﻮﻗﻌﻴ‪‬ﺘﻲ ﻫﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﭘﻮل و ﭘﻠﻪ ﻧﺪارم‪،‬‬
‫وﻟﻲ اﮔﻪ ﻛﻤﻜﻢ ﻛﻨﻲ ﺑﺒﺮي ﺗُﺮﻛﻴﻪ‪ ،‬ﻗﻮل ﺻﺪ در ﺻﺪ ﻣﻲدم از رﻓﻴﻘﻢ ﻛﻪ ﺗﻮ‬
‫ﺳﻮﺋﺪه‪ ،‬ﭘﻮل ﺑﮕﻴﺮم ﺑﻬﺖ ﺑﺪﻫﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻧﻤﻲﺷﻪ‪ .‬ﻗﺒﻮل ﻧﻜﺮد‪ .‬ﻣﺎ را ﺑﺎ ﻣﻴﻨﻲﺑﻮس‬
‫ﺑﺮد ﺗﻮ ﻳﻚ دﻫﺎﺗﻲ‪ ،‬ﺗﻮي ﺧﺎﻧﻪاي ﻣﺎﻧﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از دو ﺳﻪ ﺳﺎﻋﺖ آﻣﺪ‪ ،‬ﺑﺮادرﻫﺎش‬
‫را ﺑﺮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﺷﻤﺎ را ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ ﺑﺒﺮم‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﻣﺎﻧﺪﻳﻢ‪ .‬ﻗﺮار ﺷﺪ ﺑﺎز ﻣﺎ را ﺑﺮﮔﺮداﻧﻨﺪ ﻫﻤﺎن ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻛﻪ‬
‫ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﻴﻨﻲﺑﻮس رﻓﺘﻴﻢ‪ .‬آﻧﺠﺎ ﺑﺎ دوﺗﺎ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮدﻳﻢ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺑﺮوﻳﻢ ﭘﻴﺶ ﻋﻠﻲ ﻛﺎﺷﻔﭙﻮر‪ .‬ﻳﺎرو ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﻲﺳﻴﻢ زد ﺑﻪ‬
‫ﻛﺎﺷﻔﭙﻮر‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻣﺎ دو ﻧﻔﺮ را ﺑﺒﺮد ﭘﻴﺶ او و ﺑﻘﻴﻪ را ﺑﺒﺮد ﻳﻚ ﺟﻮري وارد ﻣﺮز‬
‫اﻳﺮان ﻛﻨﺪ ﻛﻪ دﺳﺖ ﭘﺎﺳﺪارﻫﺎي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﻧﻴﻔﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ آﻣﺪﻳﻢ ﭘﻬﻠﻮي ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎ‪ .‬ﺣﺎﻻ دﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﻛﺎﺷﻔﭙﻮر ﻣﺎ را ﺗﺤﻮﻳﻞ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﻣﺎ ﺗﻮ اردوﮔﺎه ﺷﻮﻣﻠﻲ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬رﻓﻴﻘﻢ ﻛﻪ ﺗﻮ ﺳﻮﺋﺪ‬
‫اﺳﺖ از ﻃﺮﻳﻖ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي اﻗﻠﻴ‪‬ﺖ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻛﺎرﻫﺎﻳﻲ ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﻪ ﭼﻬﺎرﺗﺎ از رﻓﻘﺎم ﺗﻮ اردوﮔﺎه ﺷﻮﻣﻠﻲ و رﻣﺎدي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ را ﺑﻴﺎورﻳﺪ ﺑﻴﺮون‪ .‬وﻟﻲ ﭼﻮن اﻗﻠﻴ‪‬ﺖ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﺴﺌﻠﺔ ﭼﻬﺎرم ﺑﻬﻤﻦ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﺮﺻﺖ ﻧﻜﺮده ﺑﻮد ﺑﻴﺎﻳﺪ ﺗﻮي اردوﮔﺎه ﺳﺮاغ ﻣﺎ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﭼﺮﻳﻜﻬﺎ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺮﻳﻜﻬﺎ ﻫﻢ ﻳﻜﻲ را ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮدﻧﺪ ﺳﺮاغ ﻣﺎ ﻛﻪ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮﻳﺪ ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ‪ ،‬وﻟﻲ‬
‫ﻣﻦ ﺑﻪ آن رﻓﻴﻘﻢ ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﭘﺎي ﺧﻮدم آﻣﺪهام اﻳﻨﺠﺎ و ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ ﺧﻮدم ﮔﻠﻴﻢ‬
‫ﺧﻮدم را از آب ﺑﻴﺮون ﺑﻜﺸﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ ﺧﻮدم ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ از اﻳﻦ ﺟﻬﻨﻢ ﺑﺮوم‬
‫ﺑﻴﺮون‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ ﻣﺎ را ﻣﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﭼﺮﻳﻜﻬﺎ ﻣﺎ را ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻲﺳﻴﻢ‬
‫زدﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﻴﺎورﻳﺪﺷﺎن‪.‬‬
‫ﺗﻮي اﻳﺮان دﻳﮕﺮ ﻣﻨﻄﻘﺔ آزاد ﺑﻪ آن ﺻﻮرت ﻗﺒﻞ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬دﻣﻮﻛﺮاﺗﻬﺎ و‬
‫‪١٣٥‬‬
‫ﻛﻮﻣﻠﻪاﻳﻬﺎ و ﺳﺎﻳﺮ ﮔﺮوﻫﻬﺎ ﺗﻮ ﺣﺎﺷﻴﺔ ﻣﺮزي ﻣﻴﺎن اﻳﺮان و ﻋﺮاق ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻛﻪ از‬
‫ﺧﺎك ﻋﺮاق ﻓﺮار ﻛﺮده ﺑﻮدﻳﻢ و ﺑﺎ ﻫﺰار ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ ﺧﻮدﻣﺎن را رﺳﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻳﻢ‬
‫ﺗُﺮﻛﻴﻪ‪ ،‬ﺣﺎﻻ دوﺑﺎره ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻮدﻳﻢ ﺑﺮﮔﺮدﻳﻢ ﺑﻪ ﺧﺎك ﻋﺮاق‪.‬‬
‫‪١٣٦‬‬

‫ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﻮارد اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﻲ‪ ،‬ﮔﻤﺎن ﻧﻜﻨﻢ ﺑ‪‬ﺮﻳﺪن آدﻣﻬﺎ ﺗﻮ اﻳﻦ دوره‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﺔ ﻋﺠﻴﺐ‬
‫ﻏﺮﻳﺒﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﻴﻬﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻓﻜﺮ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎﺑﻞ و اﻧﻮاع دﻳﮕﺮ‬
‫ﺷﻜﻨﺠﻪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻦ ﮔﻤﺎﻧﻢ ﻓﻘﻂ ﻛﺎﺑﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﺔ ﻃﺮز ﺗﻔﻜﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﺔ ﺷﺨﺼﻴ‪‬ﺖ ﻓﺮدي اﺳﺖ‪ .‬ﻧﮕﺎه آدم اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن‪ .‬وﮔﺮﻧﻪ ﺣﺴﻴﻦ‬
‫روﺣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻛﺎﺑﻞ ﻧﺨﻮرد‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﺮا ﺑ‪‬ﺮﻳﺪ و رﻳﺪ؟‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ وﻗﺘﻲ دﻳﺪ ﺧﻴﻞ ﮔﺴﺘﺮده ﺗﻮ‪‬اﺑﻴﻦ راه اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎزه ﺑﻪ اﺻﻄﻼح‬
‫زرﻧﮕﻲ ﻛﺮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﺗﻮﺑﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ وﻗﺘﻲ دﻳﺪ ﻫﻤﻪ دارﻧﺪ ﺗﻮﺑﻪ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﺗﻮﺑﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﺧُﺐ ﻛﻢ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺪود ﻫﺸﺘﺎد درﺻﺪ زﻧﺪاﻧﻴﻬﺎ‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺳﺮ و ﺗﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎي ﭼﭗ زﻧﺪان ﻫﻤﺪان‪ ،‬ﺳﻲ ﭼﻬﻞ ﺗﺎ ﻣﻲﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻘﻴﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺷﻜﺴﺖ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﻫﻮادارﻫﺎت ﻣﻲﮔﻮﻳﻲ‬
‫ﻳﻚ ﻣﺎه دﻳﮕﺮ رژﻳﻢ رﻓﺘﻨﻲﺳﺖ و ﻫﻮادارت ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺧﺒﺮي ﻧﻴﺴﺖ و‬
‫ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ ﭼﺮت ﮔﻔﺘﻪاي‪ ،‬ﻣﻲﺑﺮد‪.‬‬
‫ﻛﺎر ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ رﺳﻴﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﺣﺎج داوود رﺣﻤﺎﻧﻲ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﭼﻮب ﺧﻂ‬
‫‪١٣٧‬‬
‫ﺑﻜﺸﻴﺪ‪ .‬ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﻋﻤﺮ رژﻳﻢ ﺳﺮ آﻣﺪه‪ ،‬ﺗﺎ اول ﻣﻬﺮ ﻣﻲرود‪ .‬ﻣﻬﺮ ﺷﺪ‬
‫آﺑﺎن‪ ،‬رژﻳﻢ ﺳﺮ ﺟﺎش ﺑﻮد‪ .‬آﺑﺎن ﺷﺪ آذر‪ ،‬ﻧﺮﻓﺖ‪ .‬ﺷﺪ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺷﺪ ﺳﺎل دوم‪،‬‬
‫وﻟﻲ رژﻳﻢ ﻫﻨﻮز ﺳﺮﺟﺎﻳﺶ ﺑﻮد‪ .‬ﺧُﺐ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻛﻪ ﺗﻮان اﻳﻦ را ﻧﺪارﻧﺪ ﻳﻚ ﻋﻤﺮ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ وﻋﺪهﻫﺎ دروغ از آب در ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﻮري ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ وﻋﺪه ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪاي ﻫﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧُﺐ‪،‬‬
‫اﻛﺜﺮ اﻳﻦ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻨﻲ ﻛﻪ ﻣﻦ دﻳﺪم‪ ،‬داﻧﺶ آﻣﻮز ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺤﺼﻴﻠﻜﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ‬
‫ﻛﻪ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺣﺮﻓﻪاي ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻃﺮف ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻣﻲﻓﺮوﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺷﺪ‬
‫ﻓﺮوﺧﺖ‪ ،‬ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻳﻮزي داده ﺑﻮدﻧﺪ دﺳﺘﺶ ﻛﻪ ﺑﺮو ﺑﺸﻮ ﻣﺴﺌﻮل ‪ 15‬ﻧﻔﺮ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻳﺎرو ﺑﻮد‪ ،‬ده ﭘﺎﻧﺰده ﻧﻔﺮ زﻳﺮ ﻧﻈﺮش ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ اﻧﺠﺎم‬
‫ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ را ﻟﻮ داد‪ ،‬ﻫﺸﺖ ﻧﻔﺮﺷﺎن اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﻢ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﮔﻤﺎﻧﻢ ﺷﻜﻨﺠﻪ دادن اﻳﻦ ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ ﺗﻮي‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻲﻧﻈﻴﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﻓﻘﻂ اﻳﻦ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﺎ ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﻜﻪ وارد زﻧﺪان ﺑﺸﻮﻳﻢ‪،‬‬
‫ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮرده ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﻣﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﻌﺎرﻫﺎي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻣﺎت ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮدم‪ .‬ﺧُﺐ‪ ،‬ﻣﻦ ﻣﻲﮔﻔﺘﻢ ﻣﺮگ ﺑﺮ ﺷﻮروي‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﻫﻢ ﻣﻲﮔﻔﺖ‬
‫ﻣﺮگ ﺑﺮ ﺷﻮروي‪ .‬ﻣﻦ ﻣﻲﮔﻔﺘﻢ ﻣﺮگ ﺑﺮ آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬او ﻫﻢ ﻫﻤﻴﻦ را ﻣﻲﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺷﻌﺎر ﻣﻦ و ﺗﻮ ﭼﻪ ﻓﺮﻗﻲ ﺑﺎ ﻫﻢ دارد؟ ﻣﻦ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪم‪ .‬ﺧُﺐ ﻣﻦ از ﭼﻪ‬
‫ﭼﻴﺰي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ دﻓﺎع ﻛﻨﻢ؟ ﻣﻲﮔﻔﺘﻢ ﺗﻮدهﻫﺎ‪ ،‬ﺧُﺐ‪ ،‬ﺗﻮدهﻫﺎ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫زﻧﺪاﻧﺒﺎن ﺧﻮد ﻣﻦ‪ .‬ﺗﻮدهﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻣﻦ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﻧﻤﻲﻓﻬﻤﻴﺪﻳﻢ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ دارﻳﻢ ﺷﻌﺎري را ﻣﻄﺮح ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪاش‬
‫را ﻫﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﻣﺜﻞ ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻲ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬
‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻳﺎرو ﻣﻲﮔﻔﺖ رد دﻳﺎﻟﻜﺘﻴﻚ ﺑﺎ دﻳﺎﻟﻜﺘﻴﻚ‪.‬‬
‫‪١٣٨‬‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻣﻦ دوﻳﺴﺖ ﺗﺎ ﺗﻨﺎﻗﺾ از ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ در آوردهام‪ ،‬اﮔﺮ ﺟﻮاﺑﻲ ﺑﺪﻫﻲ‪،‬‬
‫ﻣﻦ ﻣﻲﺷﻮم ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺖ‪ .‬ﺧُﺐ ﻣﻦ ﺟﻮاﺑﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﻣﻦ اﺻﻼً ﭼﻪ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻢ‬
‫ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻲ‪ .‬ﻣﻨﻲ ﻛﻪ داﻧﺶ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ ،‬آﮔﺎﻫﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ درﺳﺘﻲ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ ،‬ﻛﻪ ﻧﺸﺮﻳﻪام را درﺳﺖ ﻧﻤﻲﺧﻮاﻧﺪم‪ ،‬و ﺗﺎزه اﮔﺮ ﻫﻢ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪم‪ ،‬ﻫﻤﻪ‬
‫ﭼﻴﺰ را ﭼﺸﻢ و ﮔﻮش ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬و ﺧﺪام ﺣﺴﻴﻦ روﺣﺎﻧﻲ ﺑﻮد و‬
‫اﺑﻮﺗﺮاب ﺣﻖ ﺷﻨﺎس و ﻣﺴﻌﻮد رﺟﻮي و ﻛﻴﺎﻧﻮري‪ ،‬و ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﭘﺸﺘﻮاﻧﺔ ﺣﻀﻮر‬
‫اﻳﻦ آدﻣﻬﺎ ﻣﻌﻨﻲ داﺷﺘﻢ‪ ،‬ﺧُﺐ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ وﻗﺘﻲ ﻣﻲاﻓﺘﻢ ﺗﻮي زﻧﺪان‪ ،‬ﺗﻬﻲ‬
‫ﻫﺴﺘﻢ و زرﺗﻲ ﻣﻲﺷﻜﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺗﺎزه آن ﻃﺮف ﻗﻀﻴﻪ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ‪ .‬ﭘﻴﻜﺎر ﻣﺜﻼً در ﻣﻲآﻣﺪ ﻋﻠﻴﻪ ﺟﻤﻬﻮري‬
‫اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ ﻟﻴﺒﺮاﻟﻬﺎ‪ ،‬ﺷﻌﺎر ﻣﺤﻮري اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻳﻜﺪﻓﻌﻪ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻟﻴﺒﺮاﻟﻬﺎ‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻌﺎر ﻣﺎ ﻋﻠﻴﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻻ اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ را از‬
‫ﻛﺪام ﻗﻮﻃﻲ در ﻣﻲآورد‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻧﻤﻲدادﻧﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﻫﻢ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻧﻪ رﻫﺒﺮﻫﺎﻣﺎن ﺷﻌﻮر داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﺪﻫﻨﺪ و ﻧﻪ ﻣﺎ ﺷﻌﻮرش را داﺷﺘﻴﻢ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﭼﻴﺰي ﺑﺪﻫﻴﻢ ﻳﺎ از آﻧﻬﺎ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ‪ .‬ﺟﻤﻬﻮري ﺟﺎﻛﺶ ﻫﻢ ﻛﻪ اﺻﻼً‬
‫ﻓﺮﺻﺖ ﻧﺪاد دﺳﺖ راﺳﺖ و ﭼﭙﻤﺎن را از ﻫﻢ ﺗﺸﺨﻴﺺ دﻫﻴﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺗﻮي‬
‫زﻧﺪان ﻣﻲدﻳﺪم آن ﻣﺴﺌﻮل ﻧﻨﻪ ﺳﮓ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻣﻦ ﻣﻲداﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ از ﻗﺒﻞ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬وﮔﺮﻧﻪ ﺳﻌﻴﺪ ﻳﺰدﻳﺎن ﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ دورة‬
‫ﺷﺎه‪ ،‬ﺗﻮي زﻧﺪان اﻓﺴﺎﻧﺔ ﻣﻘﺎوﻣﺖ دارد‪ .‬ﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺎواك ﺷﺎه ﺑﺎ آن دم و‬
‫دﺳﺘﮕﺎﻫﺶ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻤﺒﻲ را ﻛﻪ ﺗﻮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﺶ ﻛﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﺸﻒ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻲ اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻲﺑﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً ﻳﻜﻲ از ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﻛﺎﺑﻞ ﺧﻮردهم‪ ،‬اوﻧﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫ﺗﻮ‪ .‬ﭼﻮن ﭘﺮﺳﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﭘﻴﻜﺎري اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﻧﻪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ آدم‬
‫‪١٣٩‬‬
‫ﻛﺎﺑﻞ ﻧﺨﻮرده ﺑ‪‬ﺮﻳﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ از ﻗﺒﻞ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺮﻳﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﻮ ﺧﺎرج ﻣﻲﺑﻴﻨﻲ‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﻛﺎﺑﻞ ﻧﻤﻲﺧﻮرد‪ .‬ﭼﺮا‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻛﺎر ﻛﺮد؟ ﻛﺎر ﻛﺮدن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ‪ .‬ﻣﻦ آدم ﻫﺴﺘﻢ دﻳﮕﺮ‪ .‬ﺗﻮي‬
‫زﻧﺪان ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدم ﻣﻨﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ دﻫﻘﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺧُﺐ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﺑﺮاﻳﺸﺎن‬
‫دارم؟ وﻗﺘﻲ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻮر اﻟﻜﻲ ﺑﺎ ﭼﻬﺎرﺗﺎ ﺷﻌﺎر ﻣﻲروي زﻧﺪان‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ‬
‫ﻣﻲﺷﻜﻨﻲ‪ .‬ﻣﻦ ﻣﻄﻤﺌﻨﻢ آن ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﻮ زﻧﺪان ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ دوام‬
‫آوردﻧﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ آدﻣﻬﺎي ﻟﻮﻃﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ آدﻣﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻦ ﺣﺴﺎب‬
‫ﻣﻲﻛﺮدم ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ رﻓﻴﻘﻢ‪ ،‬دهﻫﺎ ﺑﺎر رﻓﺘﻪام ﻋﺮق ﺧﻮري‪ .‬ﺗﻮي ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ دﺳﺖ‬
‫ﮔﺮدن ﻫﻢ اﻧﺪاﺧﺘﻪاﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻢ آواز ﺧﻮاﻧﺪهاﻳﻢ‪ .‬ﺷﺐ رﻓﺘﻪ ام ﺧﺎﻧﻪاش‪ ،‬ﻣﺎدرش‬
‫ﺑﺮام ﻏﺬا آورده‪ ،‬رﺧﺘﺨﻮاﺑﻢ را اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻲﭘﻮل ﺑﻮدهام‪ ،‬ازش ﭘﻮل‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪام‪ .‬ﻣﻲدﻳﺪم اﻳﻦ ﺟﺰﺋﻲ از زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ ﺑﺪﻫﻤﺶ دﺳﺖ‬
‫ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ‪ .‬اﻳﻦ را ﻣﻦ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺗﻮ‪‬اب ازﮔﻞ ﮔﻔﺘﻢ‪ .‬ﭼﻮن ﺗﻮي ﺗﻮ‪‬اﺑﻬﺎ ﻫﻢ آدم‬
‫ﺣﺴﺎﺑﻲ زﻳﺎد ﺑﻮد‪ .‬ﻃﺮف ﻇﺎﻫﺮا ﺗﻮﺑﻪ ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ دﮔﻮري ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﺗﻮ آدم ﻣﺰﺧﺮف ﮔﻬﻲ ﻫﺴﺘﻲ! ﭼﻨﺪ ﺷﺐ ﺗﻮ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺮد ﻏﺬا ﺧﻮردهاي‬
‫ﺟﺎﻛﺶ؟ ﭼﻨﺪ ﺷﺐ ﻣﺎدرش رﺧﺘﺨﻮاب ﺗﻮ را اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﻢ ﺟﺎﻛﺶ‪ ،‬ﺗﻮ‬
‫اﮔﺮ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ دﺳﺘﻬﺎي ﻣﺎدرش ﻛﻪ اﺳﺘﻜﺎن ﭼﺎي را ﺟﻠﻮت ﻣﻲﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﻓﻜﺮ‬
‫ﻣﻲﻛﺮدي‪ ،‬ﻟﻮش ﻧﻤﻲدادي ﻛﻪ ﺑﺒﺮﻧﺪ اﻋﺪاﻣﺶ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ آدﻣﻬﺎﻳﻲ را ﻛﻪ دﻳﺪم دﻓﺎع ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻛﺜﺮاً ﺑﺪون ﻫﻮﻳ‪‬ﺖ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻨﻈﻮرم اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺟﺰو ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻫﻮﻳ‪‬ﺖ ﻓﺮدي‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺨﺼﻮص ﺑﻌﺪ از ﺳﺎل ‪ ،61‬ﻳﻌﻨﻲ ﻃﺮف‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻟﻮﻃﻲ ﺑﻮد‪،‬‬
‫اﻧﺴﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ آدﻣﻬﺎ اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺖ‪ .‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ‪ 50‬ﻧﻔﺮ را ﺑﺪﻫﺪ دم ﺗﻴﻎ و‬
‫ﺧﻮدش زﻧﺪه ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪١٤٠‬‬
‫دوﻳﺴﺖ ﺗﺎ ﻛﺎﺑﻞ ﻛﻪ ﺑﺨﻮري‪ ،‬ﻓﻮﻗﺶ اﺳﺘﺨﻮاﻧﺖ ﭼﺮك ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﻛﺴﻲ‬
‫در زﻧﺪﮔﻴﺶ ﻛﺘﻚ ﻧﺨﻮرده اﺳﺖ؟ ﻣﺸﺖ ﻧﺨﻮرده اﺳﺖ؟ ﻫﻤﻪ ﻛﺘﻚ ﺧﻮردهاﻳﻢ‪.‬‬
‫از ﭘﺪر ﻣﺎدر‪ ،‬ﺗﻮ دﻋﻮا‪ .‬ﻳﺎرو ﻣﻲدﻳﺪ وﻗﺘﻲ ﭘﻴﻜﺎري وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬از ﭼﻪ ﭼﻴﺰش‬
‫دﻓﺎع ﻛﻨﺪ؟ ﻳﻜﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎي ﺟﻨﺲ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﺑﻮد‪ ،‬دﻳﺪه ﺑﻮد از ﻛﻲ دﻓﺎع ﻛﻨﺪ؟‬
‫از ﻋﺮﻓﺎت دﻓﺎع ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﻋﺮﻓﺎت را ﺿﺪ اﻧﻘﻼب‬
‫ﻣﻲداﻧﺴﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ آﺧﺮ اﻳﻦ ﻫﻢ ﺷﺪ دﻓﺎع؟ ﻋﺮﻓﺎت ﻛﻴﻪ ﻛﻪ ﺗﻮ ازش دﻓﺎع‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻲ؟ ﻳﻌﻨﻲ آدم ﺷﺎﻫﻜﺎرﻫﺎﻳﻲ ﻣﻲدﻳﺪ ﺑﺎور ﻧﻜﺮدﻧﻲ‪ .‬واﷲ‪ ،‬اﻣﺮوز اﮔﺮ ﻣﻦ‬
‫ﺑﺮﮔﺮدم‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﺑﮕﻴﺮدم‪ ،‬از ﻋﺮوﺳﻲ ﻧﻨﻪام ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ﺗﺎ داﻣﺎدي ﺑﺎﺑﺎم‪.‬‬
‫اﻳﻨﺠﺎ دﻗﻴﻘﺎ ﻟﻮﻃﻲﮔﺮي ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺮ ﻛﻲ ﻟﻮﻃﻲﺗﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ دوام ﻣﻲآورد‪.‬‬
‫ﺗﺼﻮر ﻣﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ داﻧﺸﺠﻮ و ﻣﻌﻠﻢ آﮔﺎﻫﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮد ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ‪ ،‬در‬
‫ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻃﻮر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺧﻴﻠﻲﻫﺎ ﻣﻲروﻧﺪ ﻳﻚ ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدم را‬
‫ﺑﭽﺎﭘﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ در ﻧﻬﺎﻳﺖ زﻧﺪﮔﻴﺸﺎن را ﺑﻜﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺮوز ﻛﻪ دوران ﻗﺪﻳﻢ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ داﻧﺶ و ﻓﺮﻫﻨﮓ داراي ﻣﻌﻨﻮﻳﺘﻲ ﺧﺎص‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎزه ﻗﺪﻳﻤﻬﺎ ﻫﻢ از ﻣﻴﺎن ﺻﺪ ﺗﺎ آدم ﺑﺎ داﻧﺶ‪ ،‬ﭼﻨﺪﺗﺎﻳﻲ اﻧﮕﺸﺖ ﺷﻤﺎر‬
‫ﺷﺮﻳﻒ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺧُﺐ‪ ،‬ﻳﻚ داﻧﺶ آﻣﻮز ﻳﺎ داﻧﺸﺠﻮ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز زﻧﺪﮔﻲ ﻧﻜﺮده اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻛﻪ دﺳﺖ ﻧﻜﺮده اﺳﺖ ﺗﻮ ﺟﻴﺒﺶ‪ ،‬ﺻﺪ ﺗﻮﻣﻦ ﺑﺮاي رﻓﻴﻘﺶ ﺧﺮج ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻟﻮﻃﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد ﺧﻮدم ﺑﮕﻮﻳﻢ‪ .‬ﺳﺎل ‪ 60‬ﺗﻮ ﺳﻴﺪﺧﻨﺪان ﻣﻲﻧﺸﺴﺘﻢ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺳﺎل ‪63‬‬
‫آزاد ﺷﺪم‪ ،‬ﻣﺪﺗﻲ ﺑﻌﺪش رﻓﺘﻢ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺗﻮي ﻫﻤﺎن ﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻫﻨﻮز ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻛﺮه ﺧﺮا‪ ،‬ﭼﺮا ﺧﻮﻧﻪ رو ﻋﻮض ﻧﻜﺮدﻳﻦ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﻲدوﻧﺴﺘﻴﻢ ﺗﻮ‬
‫اﻳﻦ ﻗﺪر ﻏﺮور داري و اﻳﻦ ﻗﺪر ﺧﻮدﭘﺮﺳﺖ ﻫﺴﺘﻲ ﻛﻪ ﻛﺴﻲ رو ﻟﻮ ﻧﺪي‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‬
‫ﺑﻌﺪاً ﻳﻜﻲﺷﺎن اﻳﻦ ﻗﺪر آدم ﺟﻔﻨﮕﻲ از ﻛﺎر درآﻣﺪ ﻛﻪ ﺣﺎﻟﻢ را ﺑﻪ ﻫﻢ زد و اﮔﺮ‬
‫‪١٤١‬‬
‫دﺳﺖ ﺑﻪ ﻟﻮ دادﻧﻢ ﺧﻮب ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻲرﻓﺘﻢ ﻟﻮش ﻣﻲدادم‪.‬‬
‫ﺧُﺐ‪ ،‬ﻳﺎرو را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از ﻫﻤﺎن ﻟﺤﻈﻪ ﺷﺮوع ﻛﺮده ﺑﻮد ﺑﻪ ﻫﻤﻜﺎري‬
‫ﻛﺮدن‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد اﻳﻨﺠﺎ ﻗﺮار دارم‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻪ ﻛﺎﺑﻞ ﺧﻮرده ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﭼﻴﺰي‪ .‬ﻫﻤﺎن ﺳﺮ‬
‫ﻗﺮار‪ ،‬ﺷﺮوع ﻛﺮده ﺑﻮد ﻫﻤﻜﺎري ﻛﺮدن‪ .‬اﻳﻦ آدم ﻛﻤﻴﺘﺔ ﻣﺮﻛﺰي ﻫﻤﺪان‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ را از اﻳﺮان ﻓﺮاري داد‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﻗﺮارش را داد ﺗﺎ رﺳﻴﺪ ﺑﻪ ﻛﻤﻴﺘﺔ‬
‫ﻣﺮﻛﺰي ﻫﻤﺪان‪ .‬ﺗﻮ ﻫﻤﺪان ﻳﻚ ﺳﺮي را داد‪ ،‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﺎﺳﺪارﻫﺎ ﮔﺸﺖ ﻣﻲزد‪،‬‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻪ ﻛﺎﺑﻞ ﻧﺨﻮرده ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ از اول ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ ﺳﺎل ‪ ،60‬از زﻧﺪان ﺑﺴﻴﺞ ﻓﺮار ﻛﺮد‪ .‬رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺎ ﻫﺰار ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ‪ ،‬ﺑﺮاي‬
‫ﺧﻮدش ﺗﻮ ﮔﻮﻫﺮدﺷﺖ ﻳﺎ ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﻣﻬﺮﺷﻬﺮ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬زن داﺷﺖ‪ ،‬دوﺗﺎ‬
‫ﺑﭽﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬ﻛﻠّﻲ دﻧﺒﺎل راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻚ روز ﺗﻮ ﻛﺮج دو‬
‫ﺗﺎ دﺧﺘﺮ را ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ‪ .‬از دوﺳﺘﺎن ﻗﺪﻳﻤﻴﺶ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ اﻳﻨﺠﺎ ﭼﻪ ﻛﺎر‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻴﻦ؟ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ دﻧﺒﺎل ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻣﻨﻢ دﻧﺒﺎل‬
‫ارﺗﺒﺎﻃﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻣﺎ ﺟﺎ ﻧﺪارﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ اﻋﺘﻤﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ دوﺗﺎ دﺧﺘﺮ را‬
‫ﻣﻲﺑﺮد ﺧﺎﻧﺔ ﺧﻮدش‪ .‬ﻣﺸﻜﻠﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬زن داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﭽﻪ داﺷﺘﻪ‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫ﻫﺮﺟﺎ ﻣﻲرﻓﺘﻪ ﻣﻬﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬اﻳﻦ دو ﺗﺎ را ﻫﻢ ﺑﺎ ﺧﻮدش ﻣﻲﺑﺮده‪ .‬ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﻦ‬
‫ﺗﻌﺠﺐ آور اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻄﻮر ﺣﺎﻓﻈﺔ ﺗﻮ‪‬اﺑﻬﺎ اﻳﻦ ﻗﺪر ﺧﻮب ﻛﺎر‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ؟ آﻗﺎ‪ ،‬اﻳﻦ دﺧﺘﺮﻫﺎ ﻳﻚ ﻣﺪﺗﻲ ﭘﻴﺶ اﻳﻦ ﻣﻲﻣﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻳﻚ روز‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻣﺎ ﻣﻲروﻳﻢ ﺗﻮي ﺧﻴﺎﺑﻮن ﭼﺮﺧﻲ ﺑﺰﻧﻴﻢ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻮر اﺗﻔﺎﻗﻲ ﻳﻜﻲ‬
‫دوﺗﺎ از ﺑﭽﻪﻫﺎ را ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻲروﻧﺪ ﺗﻮي ﺧﻴﺎﺑﺎن‪ ،‬ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮدﺷﺎن‪ .‬آﻗﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺎدر ﻗﺤﺒﻪﻫﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫آن ﺑﺎﺑﺎ را ﻟﻮ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻲروﻧﺪ ﻫﻤﺔ ﻛﺴﺎﻧﺶ را ﻫﻢ ﻟﻮ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺖ‬
‫ﺷﺐ ﺗﻮي ﻛﻤﻴﺘﻪ دﻳﺪم ﺻﺪاي ﮔﺮﻳﻪ ﻣﻲآد‪ .‬ﻫﻲ ﻣﻲﮔﻦ ﻣﻦ ﺑﻲﮔﻨﺎﻫﻢ و از اﻳﻦ‬
‫‪١٤٢‬‬
‫ﺣﺮﻓﻬﺎ‪ .‬از ﭘﺎﺳﺪاره ﭘﺮﺳﻴﺪم اﻳﻨﻬﺎ ﻛﻲان؟ ﮔﻔﺖ ﻓﺎﻣﻴﻠﻬﺎي ﺧﻮدت ﻫﺴﺘﻦ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫دﺧﺘﺮﻫﺎ ﻫﺮ ﺧﺎﻧﻪاي را ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻬﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻟﻮ داده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﺣﺎﻓﻈﺔ اﻳﻦ ﺣﺮاﻣﺰادهﻫﺎ ﭼﻄﻮر اﻳﻦ ﻗﺪر دﻗﻴﻖ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ‬
‫ﻫﻤﺔ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ را ﻳﺎدﺷﺎن ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد؟‬
‫اﻳﻨﻬﺎ ﻛﻪ ﻛﺎﺑﻞ ﻧﺨﻮرده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﻓﻚ و ﻓﺎﻣﻴﻞ اﻳﻦ را ﻟﻮ داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﺧﻴﻠﻲ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻓﻬﻤﻴﺪ ﻛﻪ ﻛﺎﺑﻞ ﻧﺨﻮردهاﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺻﺒﺢ از ﺧﺎﻧﻪ آﻣﺪهاﻧﺪ‬
‫ﺑﻴﺮون و دو ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﭘﺎﺳﺪارﻫﺎ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ در ﺧﺎﻧﺔ اﻳﻦ ﺑﺎﺑﺎ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺑﮕﻴﺮ‬
‫دو ﺗﺎ ﭼﻚ ﺧﻮرده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ ﭼﻮن ﺟﺎﻳﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدهاﻧﺪ‬
‫آدرس آن ﺑﺎﺑﺎ را ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺎ ﻓﻚ و ﻓﺎﻣﻴﻠﺶ ﭼﻜﺎر داﺷﺘﻨﺪ؟ اﻳﻦ ﺑﻨﺪه ﺧﺪا‬
‫‪ 15‬ﺳﺎل ﺣﺒﺲ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ اﻳﻦ ﻣﺠﺎﻫﺪي ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻢ ﺗﺎ دل ﻛﻤﻴﺘﺔ ﻣﺮﻛﺰي ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ رﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ آدم‬
‫ﻓﻘﻂ ‪ 26‬ﺗﺎ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻮﻓﻖ داﺷﺖ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺣﺰب اﻟﻠﻬﻲﻫﺎ را ﺑﺎ ﭼﺎﻗﻮ زده ﺑﻮد‪.‬‬
‫آدم ﻓﻌﺎﻟﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻓﻜﺮ ﻧﻤﻲﻛﺮد اﻳﻦ را ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﻴﻠﻲ آدم‬
‫زرﻧﮕﻲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﻳﻜﻲ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﺮ دوﺗﺎﺷﺎن را ﺗﻮ زﻧﺪان دﻳﺪم‪ .‬رﻓﺘﻪ ﺳﺮ ﻗﺮار‪ ،‬ﺣﺎﻻ‬
‫ﻳﺎ ﻟﻮ رﻓﺘﻪ ﺑﻮده ﻳﺎ ﻫﺮﭼﻲ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪش ﺷﺮوع ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻜﺎري‪ .‬ﺑﺮده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪش اوﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻌﺪ آورده ﺑﻮدﻧﺪ ﻫﻤﺪان‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ‬
‫ﻛﻤﻲ ﻧﺨﻮد ﻟﻮﺑﻴﺎ ﺑﻪ ﺗﺸﻜﻴﻼت ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﻛﻤﻚ ﻛﺮدهام‪ ،‬اﻳﻦ دﻳﻮث ﻣﻦ را ﻫﻢ‬
‫ﻟﻮ داده‪.‬‬
‫ﻣﻲداﻧﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺳﻴﺪن ﻳﻚ اﻣﺮ ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎب ﻧﻴﺎوردن و ﻟﻮ دادن ﻫﻢ ﺑﺎز‬
‫ﭼﻴﺰ ﻋﺠﻴﺐ ﻏﺮﻳﺒﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ آدم ﺑﺮدارد ﻛﺴﻲ را ﻫﻢ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﭼﻨﺪ‬
‫ﻛﻴﻠﻮ ﻧﺨﻮد ﻟﻮﺑﻴﺎ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻛﻤﻚ ﻛﺮده‪ ،‬ﻟﻮ ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬اﺻﻼً ﺷﺎﻫﻜﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪١٤٣‬‬
‫ﻣﺜﻼً ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﺔ دﻳﮕﺮش‪ ،‬ﺳﺎل ‪ 60‬ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﺑﺎﺑﺎﻳﻲ ﺑﻪ اﺳﻢ اﺣﻤﺪ ﮔﻮرﻛﻲ‪ ،‬از‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻌﺪاً دﻳﺪﻣﺶ‪ .‬ﺑﭽﺔ ﺟﻨﺴﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻚ روز ﻳﻜﻲ از‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﻌﺪاً ﺗﻮ‪‬اب ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻮ ﺧﻴﺎﺑﺎن داﺷﺘﻪ ﻣﻲرﻓﺘﻪ‪ ،‬اﻳﻦ را ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻳﻜﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎي ﺗﺸﻜﻴﻼت ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﺗﻮ اﺗﻮ ﻫﻤﺪان اﻳﺴﺘﺎده‪ ،‬ﺣﺮف ﻣﻲزﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻓﻘﻂ ﻗﻴﺎﻓﺔ اﺣﻤﺪ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻲﺳﭙﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ آن آدﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ‬
‫ﻣﻬﺪي اﻓﺸﺎر ﺑﻮده‪ .‬ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮل اﻳﻦ ﻫﻢ ﺑﻮده‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻬﺪي ﺧﻮدش ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﺮد‬
‫ﻛﻪ اﻳﻦ ﺣﺮاﻣﺰاده ﭼﻬﺎرﺗﺎ ﺗﺸﻜﻴﻼت ﻫﻤﺪان را ﻟﻮ داده‪ .‬ﻣﻬﺪي اﻓﺸﺎر اﺻﻼً زﻳﺮ‬
‫ﺑﺎر ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻦ اﻳﻦ را ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺜﺎﻓﺖ ﺣﺘﻲ ﺷﻜﻞ ﻣﺴﻮاك‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻣﻬﺪي را ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺷﻚ و ﺷﺒﻬﻪاي ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻬﺪي اﻓﺸﺎر دﻓﺎع ﻛﺮد‪.‬‬

‫اﻋﺪاﻣﺶ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﭘﺴﺮه ﻫﻢ رواﻧﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺑﺴﻴﺠﻲ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎﺑﻞ ﻧﺨﻮرده ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻨﻈﻮرم اﻳﻦ اﺳﺖ‪ ،‬اﻓﺮادي ﻛﻪ ﻣﻲﺷﻜﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﻗﺒﻞ ﺧُﺮد ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺗﻠﻨﮕﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻓﺮو ﺑﺮﻳﺰﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻳﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﻫﺮﭼﻲ‪ .‬ﻳﺎرو را‪،‬‬
‫ﺑﺮادرش را اﻋﺪام ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮدش دو ﺳﺎﻋﺖ اﻧﻔﺮادي را ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻜﺮد‪،‬‬
‫ﺷﺮوع ﻛﺮد ﺑﻪ ﻫﻤﻜﺎري‪ .‬ﻳﻜﻲ دﻟﺶ ﺑﺮاي زﻧﺶ ﺗﻨﮓ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎ دﻟﺘﻨﮓ ﺑﭽﻪاش‬
‫ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺮوع ﻣﻲﻛﺮد ﺑﻪ ﻫﻤﻜﺎري‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ ﻳﻚ ﻋﺪه ﻟﻮﻃﻲﮔﺮي ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻋﺪام ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺣﺒﺲ ﻣﻲﻛﺸﻴﺪﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻳﺎ در ﻧﻬﺎﻳﺖ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﻟﻄﻤﻪ ﻣﻲزدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﻋﺪه ﻧﻪ‪.‬‬
‫‪١٤٤‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﻣﺴﺌﻠﺔ ﻓﻘﻂ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺎدﮔﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﺧُﺮدت ﻛﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن وﻗﺘﻲ ﻛﺎﺑﻞ ﻣﻲزﻧﻨﺪ‪ ،‬دردت ﻣﻲآﻳﺪ و اوﻟﻴﻦ ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻠﺖ‬
‫ﻧﻔﺮت اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻲ ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻬﺸﺎن ﺑﺪﻫﻲ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‬
‫ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻳﻚ ﺣﻜﻢ ﻛﻠّﻲ ﺻﺎدر ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺧﻴﻠﻲﻫﺎ ﻫﻢ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ آن‬
‫ﻗﺪر اﻳﻦ ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ ﺑﺎ ﻛﺎﺑﻞ زده ﺑﻮدﻧﺪﺷﺎن و آن ﻗﺪر ﺑﺎ ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺸﺎن‬
‫اﻓﺘﺎده ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎب ﺑﻴﺎورﻧﺪ‪ .‬ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮﺑﻪ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮادر ﺑﺮادر ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬دﺳﺖ آﺧﻮﻧﺪ ﻣﺎچ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬و ﺑﻪ ﭼﻨﺎن ﺣﻘﺎرﺗﻬﺎﻳﻲ ﺗﻦ‬
‫ﻣﻲدادﻧﺪ ﻛﻪ دل آدم را ﺑﻪ درد ﻣﻲآوردﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ وﺟﻪ ﻧﻤﻲﺷﺪ ﺑﺎور‬
‫ﻛﺮد ﻛﻪ اﻧﺴﺎن‪ ،‬اﺷﺮف ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﻋﺎﻟﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
١٤٥
‫‪١٤٦‬‬

‫آره‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻫﻤﺔ اﻳﻦ ﻣﺎﺟﺮاﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺎزه ﻧﺎﭼﺎر ﺷﺪﻳﻢ ﺑﺮﮔﺮدﻳﻢ ﺑﻪ ﺧﺎك ﻋﺮاق‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻳﻨﺠﺎ ﺗﺎ ﺧﺎك ﻋﺮاق ﻳﻚ روز دو روز ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﻫﺸﺘﺎدﺗﺎ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ‬
‫راه اﻓﺘﺎده ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﻟﺒﺎﺳﻬﺎ ﻛﺜﻴﻒ‪ ،‬رﻳﺶ و ﺳﺒﻴﻞ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪه و ﺳﺮ و وﺿﻊ ﭼﻨﺪش‬
‫آور‪ .‬ﭘﺲ از اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺗﻼش‪ ،‬ﺗﺎزه داﺷﺘﻴﻢ ﺑﺮﻣﻲﮔﺸﺘﻴﻢ ﻫﻤﺎن ﺟﺎي اوﻟﻤﺎن‪.‬‬
‫ﭘﻴﺎده ﻣﻲرﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬از اﻳﻦ دﻫﺎت ﺑﻪ آن دﻫﺎت‪ .‬رﺳﻴﺪﻳﻢ ﺑﻪ دﻫﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺣﺴﻨﻮﻧﺪ‬
‫ﻳﺎ ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﭼﻲ‪ .‬اﻳﻦ دﻫﺎت ﺑﺪون ﺳﻜﻨﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎ ﮔﺎﻫﻲ از آن ﺑﺮاي‬
‫اﺳﺘﺮاﺣﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﺠﺎ اﺗﺮاق ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﺨﺎري ﭼﻮﺑﻲ روﺷﻦ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ دﻳﺪﻧﺪ وﺿﻊ ﻣﻦ ﺧﻴﻠﻲ ﺧﺮاب اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﻴﺎ ﺑﺮو ﺣﻤ‪‬ﺎم‪.‬‬
‫از ﭼﺸﻤﻪ آب آورده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬روي ﻫﻤﺎن ﺑﺨﺎري ﭼﻮﺑﻲ ﻳﻚ ﺑﺸﻜﻪ آب ﮔﺮم‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬رﻓﺘﻢ ﺗﻮ اﺗﺎﻗﻜﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﺸﻜﺔ آب ﺗﻮش ﺑﻮد و ﻳﻚ ﺗﺸﺖ و ﻳﻚ ﺷﻤﻊ‪.‬‬
‫آن ﻗﺪر ﺳﺮد ﺑﻮد ﻛﻪ ﻧﮕﻮ‪ .‬ﻫﻨﻮز درﺳﺖ ﺻﺎﺑﻮن ﻧﺰده ﺑﻮدم ﻛﻪ ﺷﻤﻊ ﺧﺎﻣﻮش‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﺧﻮدم را ﮔﺮﺑﻪ ﺷﻮر ﻛﺮدم و آﻣﺪم ﺑﻴﺮون‪.‬‬
‫ﺗﻮ اﻳﻦ ﻣﺪت‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺪام ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﺷﺪنﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻮ زﻧﺪان ﻣﺎﻧﺪنﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻮن ﺧﺎﻟﻲ‬
‫‪١٤٧‬‬
‫ﺧﻮردنﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺪﻧﻢ ﺣﺴﺎﺑﻲ ﺿﻌﻴﻒ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻚ روز‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﻳﺎدم ﻫﺴﺖ‪ ،‬از‬
‫ﻧﺎﭼﺎري رب ﮔﻮﺟﻪ ﻓﺮﻧﮕﻲ ﺧﻮردم‪ .‬ﺗﻮ ﻣﺪﺗﻲ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎ ﺑﻮدﻳﻢ‪،‬‬
‫ﻏﺬاي درﺳﺖ و ﺣﺴﺎﺑﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﻧﺎن ﺧﺎﻟﻲ ﻣﻲﺧﻮردﻳﻢ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﮔﺎﻫﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺳﺮ راه‪ ،‬ﺗﻮي ﻳﻚ ﺧﺎﻧﻮاده اﺗﺮاق ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﻏﺬاي ﻣﻲﺧﻮردﻳﻢ‪.‬‬
‫آن ﺷﺐ‪ ،‬ﺳﺎﻋﺖ دوازده اﻳﻦ ﻃﻮرﻫﺎ‪ ،‬اﺳﻬﺎل ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ .‬ﺗﺎ ﺻﺒﺢ ﺻﺒﺮ ﻛﺮدم‪،‬‬
‫وﻟﻲ آن ﻗﺪر ﺣﺎﻟﻢ ﺧﺮاب ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ ﺑﺮﻧﺪﻧﺪم ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ ﭘﻴﺶ دﻛﺘﺮ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ داﺷﺘﻴﻢ از ﺧﻴﺎﺑﺎن رد ﻣﻲﺷﺪﻳﻢ‪ ،‬آن رﻓﻴﻘﻲ را ﻛﻪ ﺗﻮي ﺷﻮﻣﻠﻲ آﻣﺪه‬
‫ﺑﻮد دﻧﺒﺎﻟﻤﺎن‪ ،‬دﻳﺪم‪ .‬ﻣﺮا ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﺮد ﺗﻮي ﻳﻚ ﻣﺴﺎﻓﺮﺧﺎﻧﻪ‪ .‬و ﺑﻌﺪ ﺑﺮد ﺗﻮي‬
‫در‪‬هاي ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﮔﺮوﻫﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ اﻳﺮاﻧﻲ ﺗﻮش ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬دﻫﻲ ﻧﻴﻤﻪ وﻳﺮان‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻘﺮ ﺣﺰب دﻣﻮﻛﺮات آﻧﺠﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺳﻪ ﺗﺎ ﭼﺎدر ﻛﻪ ده‪ ،‬دوازده ﺗﺎ‬
‫ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ ﭼﺮﻳﻜﻬﺎ ﺗﻮش ﺑﻮد و ﻳﻚ ﻫﻔﺖ‪ ،‬ﻫﺸﺖ ﺗﺎ ﻫﻢ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﺔ راه ﻛﺎرﮔﺮ‪.‬‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺴﺌﻠﺔ ﺟﻨﮓ ﻣﻄﺮح ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﮔﺎﻫﻲ ﻣﻲرﻓﺖ‪ ،‬ﭼﺸﻤﻪاي‬
‫ﻣﻲآﻣﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﺮﻳﻜﻬﺎ و راه ﻛﺎرﮔﺮ ﻓﻘﻂ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻲﻫﺎي اﻳﺮاﻧﻲ و ﻋﺮاﻗﻲ ﻣﻲآﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻨﺲ ﻣﻲﺧﺮﻳﺪﻧﺪ ﻳﺎ ﻣﻲﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ‬
‫راه ﻛﺎرﮔﺮ و ﭼﺮﻳﻜﻬﺎ ﻫﻢ ﭼﻴﺰﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺳﻴﺐ‬
‫درﺧﺘﻲ‪ ،‬ﺑﺎدام و ﭘﺴﺘﻪ ﻛﻪ از اﻳﺮان ﻣﻲآﻣﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻲﻫﺎي ﻋﺮاﻗﻲ‪ .‬ﺑﺎ وﺿﻊ ﻏﻢ اﻧﮕﻴﺰ و ﻓﻼﻛﺖ ﺑﺎري ﺑﺮاي ﺳﺎزﻣﺎﻧﺸﺎن ﭘﻮل‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪﺗﻲ آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪم‪ .‬ﻣﺠﺒﻮر ﻧﺒﻮدم ﺑﻤﺎﻧﻢ‪ ،‬وﻟﻲ ﮔﻔﺘﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻬﻤﺎن دو‬
‫ﻫﻔﺘﻪاي ﺑﻤﺎﻧﻢ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﻘﺪار ﻧﺸﺮﻳﻪﻫﺎ و ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻳﻲ را ﻛﻪ ﻫﺴﺖ ﺑﺨﻮاﻧﻢ‪ .‬ﻣﺪﺗﻲ ﺑﻮد‬
‫از اوﺿﺎع و اﺣﻮال ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ اﻃﻼﻋﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻢ در اﻳﻦ ﻣﺪت ﻛﻪ در‬
‫زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻮدهام‪ ،‬ﭼﻪ ﺧﺎﻛﻲ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎﻳﻢ رﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪١٤٨‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ اﻳﻨﻬﺎ را ﺑﺨﻮاﻧﻢ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﺧﺎﻛﻲ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻛﻨﻢ‪ .‬راه ﻛﺎرﮔﺮ را‬
‫ﻗﺒﻮل ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﭼﺮﻳﻜﻬﺎ را ﻫﻢ ﻛﻪ ﻗﺒﻮل ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﺮوم ﭘﻴﺶ‬
‫آدﻣﻬﺎي ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻛﻪ از اﻳﺮان ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻢ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ آدﻣﻬﺎي ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫اﻋﺘﻤﺎدﺗﺮﻧﺪ‪ .‬ﻳﺎ دﺳﺖ ﻛﻢ آدم ﻣﻲداﻧﺪ ﺑﺎ ﻛﻲ ﻃﺮف اﺳﺖ‪.‬‬
‫رﻓﺘﻢ ﭘﻴﺶ ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﺷﻌﺒﻪﻫﺎي ﻓﺪاﻳﻲﻫﺎ‪ .‬از آﻧﺠﺎ رﻓﺘﻴﻢ ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ و ﺑﻌﺪ ﺑﻪ‬
‫درة ﭼﺨﻤﺎق ﻛﻪ ﺗﻮي ده ﭼﺨﻤﺎق ﺑﻮد‪ .‬اول در‪‬ه‪ ،‬ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎي ﻛﻮﻣﻠﻪ ﺑﺎ اﻫﻞ و‬
‫ﻋﻴﺎل ﺗﻮي ﭼﺎدر ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﺠﺎ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺧﻴﻠﻲ ﻛﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﭼﺎدر ﺑﻮد‪ .‬ﺟﺎﻳﻲ‬
‫ﻛﻪ ﭼﺎدر ﻣﻲزﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻮي زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻮﻗﺖ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬اﮔﺮ آدم ﺧﻮدش ﻣﻮﻗﺖ ﺑﻮدن‬
‫در ﺟﺎﻳﻲ را اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﭼﺎدرﻫﺎ از روي ﺿﺮورت ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺑﺰرگ ﻫﻢ ﺑﻮد‪ .‬از اﻳﻦ در‪‬ه آﻣﺪﻳﻢ ﺑﺎﻻ‪.‬‬
‫رﻓﻴﻘﻢ ﮔﻔﺖ اﻳﻦ ﭼﺎدر آرﺧﺎﺳﺖ )ارﺗﺶ رﻫﺎﻳﻲ ﺑﺨﺶ ﺧﻠﻘﻬﺎي اﻳﺮان(‪ ،‬آن‬
‫ﻳﻜﻲ اﺗﺤﺎدﻳﻪ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻬﺎﺳﺖ‪ .‬آن ﻃﺮﻓﺘﺮ ﻫﻢ ﭼﺎدر راه ﻛﺎرﮔﺮ و رزﻣﻨﺪﮔﺎن و‬
‫ﭼﺮﻳﻜﻬﺎﺳﺖ‪ .‬ﻗﺎﻋﺪه ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﻣﻲروي آﻧﺠﺎ‪ ،‬ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻪاي ﻣﻬﻤﺎﻧﻲ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻲ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﮕﻴﺮي ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﺪام ﻳﻚ از اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﻲ ﻛﺎر ﻛﻨﻲ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ رﻓﻴﻘﻢ ﮔﻔﺘﻢ ﻫﻮادار ﺳﺎزﻣﺎن ﭘﻴﻜﺎر ﺑﻮدهم‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‬
‫ﺧﻂ ﻣﺸﻲ ﺷﻤﺎ رو ﻗﺒﻮل ﻧﺪارم‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻮﻧﻮ ﻗﺒﻮل ﻧﺪارم‪ .‬ﻧﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ ﻋﻀﻮﻳﺖ‬
‫ﺷﻤﺎ رو داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬ﻧﻪ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﻪاي‪ .‬ﻓﻘﻂ ﻣﻲﺧﻮام ﻛﺎر ﻛﻨﻢ‪ .‬ﻛﺎرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ازم‬
‫ﺑﺮ ﻣﻲآد‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲدم‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻫﻤﻴﻦ ام ﺧﻮﺑﻪ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻫﻤﺸﻬﺮﻳﻬﺎم را آﻧﺠﺎ دﻳﺪم‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ وﺿﻌﻴ‪‬ﺘﻢ اﻳﻦ ﺟﻮرﻳﻪ‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮام‬
‫ﺑﺎ ﺣﺰب ﺻﺤﺒﺖ ﻛﻨﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺑﺎﺷﻪ‪ ،‬ﺗﺮﺗﻴﺒﺸﻮ ﻣﻲدم‪ .‬و ﺗﺎ ﺗﺮﺗﻴﺒﺶ را ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬ﺷﺪ‬
‫دو ﺳﻪ ﻣﺎه‪ .‬ﺗﻮ اﻳﻦ ﻣﺪت‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻓﺪاﻳﻲ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﺮدم‪ .‬ﻛﺎرﻫﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻲﻛﺮدم‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي رادﻳﻮ را ﺿﺒﻂ ﻣﻲﻛﺮدم‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ آﺷﭙﺰي ﻣﻲﻛﺮدم‪.‬‬
‫‪١٤٩‬‬
‫ﻳﻚ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻫﻢ داﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ وﻗﺖ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻲرﻓﺘﻢ ﺗﻮش‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻳﻜﻲ‬
‫دﻳﮕﺮ از ﺑﭽﻪﻫﺎي ﺣﺰب ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ )ﻛﻮﻣﻠﻪ( را دﻳﺪم‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﭘﺴﺮه ﭼﻪ‬
‫ﻗﺪر اﺑﻠﻬﻪ! اﻳﻦ دو ﺳﻪ ﻣﺎﻫﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﻴﺎره‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ اﻳﻦ رو راﺳﺖ‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺑﻬﺖ اﻋﺘﻤﺎد ﻧﺪارم‪ ،‬ﻧﻤﻲدوﻧﻢ از زﻧﺪون دراوﻣﺪي‪ ،‬ﭘﻠﻴﺴﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﻫﺮﭼﻴﺰ‪،‬‬
‫وﻟﻲ اﻳﻦ‪ ،‬اﺻﻼً ﻧﺮﻓﺘﻪ ﭘﻴﻐﺎم ﻣﻨﻮ ﺑﺮﺳﻮﻧﻪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ ﻣﻲﺧﻮام ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻛﺎر ﻛﻨﻢ‪،‬‬
‫وﻟﻲ ﻧﻤﻲﺧﻮام ﻣﺜﻞ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﻜﺎري ﺑﻮدم‪ ،‬اﻟﻜﻲ ﺑﻴﺎم ﺗﻮ ﺟﺮﻳﺎن‪ .‬ﻣﻲﺧﻮام‬
‫ﺑﺪوﻧﻢ ﭼﻲ ﺑﻪ ﭼﻴﻪ‪ ،‬ﻛﻪ اﮔﺮ ﻓﺮدا اﻧﺸﻌﺎب ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻦ آﺧﺮ از ﻫﻤﻪ ﻧﻔﻬﻤﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻼت ﻣﺎ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰش روﺷﻨﻪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ وﻗﺘﻲ ﻣﻦ ﻧﺸﺮﻳﻪﺗﻮﻧﻮ ﻣﻲﺧﻮﻧﻢ‪ ،‬دوﺗﺎ‬
‫ﻧﻈﺮ ﺗﻮش ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ اﻣﻜﺎن ﻧﺪاره‪ .‬دﻳﺪم اﮔﺮ ﺑﺨﻮام ﺑﺎ اﻳﻨﻬﺎ ﻛﺎر ﻛﻨﻢ‪ ،‬ﻫﻤﺎن‬
‫ﺑﻼي آن دﻓﻌﻪ ﺳﺮم ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ ﺣﺰﺑﻲ ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﺎﻫﺎﺷﺎن ﻛﺎر ﻧﻤﻲﻛﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﺣﻔﻆ ﻧﻈﺮات ﺣﺰب ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺗﻮي ﺗﺸﻜﻴﻼت ﻓﺪاﻳﻲﻫﺎ‬
‫ﻣﺎﻧﺪم‪ .‬در ﻫﻤﻴﻦ زﻣﺎن‪ ،‬اواﺧﺮ ﺑﻬﻤﻦ ﻣﺎه‪ ،‬ﻳﻚ ﻋﺪه از اﻗﻠﻴ‪‬ﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﺎ‬
‫اﻗﻠﻴ‪‬ﺖ واﻗﻌﻲ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬از ﺑﻘﻴﻪ اﻧﺸﻌﺎب ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﭼﻬﺎر ﭘﻨﺞﺗﺎ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ آﻧﺠﺎ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬رادﻳﻮﺷﺎن ﺗﻮي ﻛﺮﻛﻮك ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰيﺷﺎن ﺗﻮ ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از‬
‫اﻧﺸﻌﺎب‪ ،‬ﺷﺪﻧﺪ دو ﺟﻨﺎح‪ .‬ﻳﻜﻲ ﺣﺴﻴﻦ زﻫﺮي‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﻫﻢ ﺗﻮﻛﻞ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ ﺑﺎز‬
‫ﺗﻮﻛﻞ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ اﻗﻠﻴ‪‬ﺖ واﻗﻌﻲ ﻫﺴﺘﻢ و‪...‬‬
‫ﻣﻦ ﺗﻮ ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ ﺑﻮدم‪ .‬ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ ﺗﺸﻜﻴﻼﺗﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﻮ ﭼﻬﺎر ﺑﻬﻤﻦ‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﻛﻞ درﮔﻴﺮي داﺷﺖ‪ .‬درﮔﻴﺮي اﻳﻨﻬﺎ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﻮﻛﻞ ﻣﻲﮔﻔﺖ اﻳﻨﻬﺎ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻪاﻧﺪ ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ رادﻳﻮ را ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮ درﮔﻴﺮيﺷﺎن ﭘﻨﺞ ﺷﺶ ﻧﻔﺮ‬
‫ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻮﻛﻞ از اﻋﻀﺎي ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﻗﺪﻳﻢ ﺑﻮد و ادﻋﺎ ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ‬
‫اﻗﻠﻴ‪‬ﺖ واﻗﻌﻲ اوﺳﺖ و ﺑﻘﻴﻪ ﺟﻌﻠﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ آن ﻣﻮﻗﻊ‪ ،‬ﺗﻮﻛﻞ از آن ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬رادﻳﻮش ﺗﻮ ﻛﺮﻛﻮك ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﺧﻮدﺷﺎن رادﻳﻮ ﻛﻮﭼﻜﻲ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ‬
‫‪١٥٠‬‬
‫ﺗﻮي اﻳﻦ رادﻳﻮ ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﻌﺪ اﻧﺸﻌﺎب ﭘﻴﺶ آﻣﺪ‪ .‬زﻫﺮي ﮔﻔﺖ اﻗﻠﻴ‪‬ﺖ واﻗﻌﻲ ﻣﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺎز ﺗﻮي آن ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ اﻧﺸﻌﺎب ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﭼﻨﺪﺗﺎ از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﻪ ﺷﻮراي‬
‫اﺻﻠﻲ واﻗﻌﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ زﻫﺮي و ﻧﻪ ﺗﻮﻛﻞ‪ .‬ﻣﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ اﻗﻠﻴ‪‬ﺖ را ﺑﺎزﺳﺎزي‬
‫ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻢ ﻳﻚ ﭼﺎدر دﻳﮕﺮ زدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﺑﻮد ﺑﻪ اﺳﻢ ﻛﻮﻣﻠﺔ‬
‫ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﭘﻨﺠﺎه‪ ،‬ﺷﺼﺖ ﺗﺎ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ داﺷﺘﻨﺪ و ﺣﺎﻻ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ دو‬
‫ﻧﻔﺮ‪ .‬اﻳﻦ دو ﻧﻔﺮ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ را ﻫﻢ ﻗﺒﻮل ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻫﻢ ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺧﻮدش ﻛﺎر ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺧﻮدش ﻳﻚ ﭼﺎدر داﺷﺖ‪ .‬ﭼﻨﺪﺗﺎ ﻣﺮغ‬
‫و ﺧﺮوس داﺷﺖ و ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺧﻮدش ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻣﺎﻧﺪم‪ .‬ﺗﻮي ﻫﻤﺎن رادﻳﻮ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﺮدم‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﺎ ﻋﺮاق اﻳﻦ ﺟﻮري ﻧﺒﻮد ﻛﻪ‬
‫دﺳﺖ از ﺳﺮﻣﺎن ﺑﺮدارد و ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮدﻣﺎن ﺑﮕﺬارد‪ .‬آﻧﺠﺎ ﻣﻨﻄﻘﺔ ﻳﻚ ﻛﺘﻲﻫﺎ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬اﺗﺤﺎدﻳﺔ ﻣﻴﻬﻨﻲ ﻛﻪ ﺟﻼل ﻃﺎﻟﺒﺎﻧﻲ و اﻳﻨﻬﺎﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻲآﻣﺪﻧﺪ ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻚ دﻓﻌﻪ ﻣﻦ دﻳﺪم آﻗﺎ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺪارﻫﺎي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﻫﻢ آﻧﺠﺎ ﻣﻲآﻳﻨﺪ و‬
‫ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪارﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎي اﺗﺤﺎدﻳﻪ ﻣﻴﻬﻨﻲ ﻣﻲآﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬از آﻧﺠﺎ‬
‫ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﺎك ﻋﺮاق‪ .‬ﻣﺎ ﺗﻮي ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﻮدﻳﻢ ﻛﻪ زﻳﺮ ﻧﻈﺮ‬
‫اﺗﺤﺎدﻳﻪ ﻣﻴﻬﻨﻲ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﻗﺮار ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﺎري ﺑﻪ‬
‫ﻣﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺎ ﻫﻢ ﻛﺎري ﺑﻪ ﻛﺎر آﻧﻬﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﺧﻴﻠﻲ ﺧﻨﺪهدار ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺎ‪ ،‬ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﺿﺪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬وﻟﻲ ﺟﺎي دﻳﮕﺮي ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ ﺑﺮوﻳﻢ‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﮔﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﻣﻲرﻓﺘﻢ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺪارﻫﺎي‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ را ﻣﻲدﻳﺪم‪ .‬ﻫﻴﭽﻲ‪ ،‬ﮔﺮگ و ﺑﺮه از ﻳﻚ ﭼﺸﻤﻪ آب‬
‫ﻣﻲﺧﻮردﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻋﺮاق ﺑﻤﺒﺎران ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻳﻚ ﺑﺎر ﺑﻤﺒﺎران ﺧﻮﺷﻪاي ﻛﺮد ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﺑﻤﺒﻬﺎي ﺧﻮﺷﻪاي اﻓﺘﺎده ﺑﻮد روي ﺳﻴﻨﻪاش و‬
‫‪١٥١‬‬
‫ﻣﻨﻔﺠﺮش ﻛﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻮري اداﻣﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﻛﺎري ﻧﺒﻮد ﻛﻪ اﻧﺠﺎم ﺑﺪﻫﻴﻢ‪ .‬ﺟﺎﻳﻲ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺮوﻳﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻣﻦ ﻫﻢ اﺻﻼً ﺗﺼﻮر ﻧﻤﻲﻛﺮدم ﻛﻪ ﺑﺸﻮد آﻣﺪ ﺧﺎرج‪،‬‬
‫ﭼﻮن ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎﻫﻢ ﻣﻮﻗﻌﻴ‪‬ﺘﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺜﻼً ﻣﺎ را از ﺗﻮ ﻛﻮه و ﻛﻤﺮ ﺑﺮدارﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻴﺎورﻧﺪ ﺧﺎرج‪ .‬ﻧﻪ ﭘﻮﻟﻲ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ اﻣﻜﺎﻧﻲ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺎ دوﺳﺘﻢ ﺗﻮ ﺳﻮﺋﺪ ﺗﻤﺎس‬
‫داﺷﺘﻢ‪ .‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮام ﭘﺎس ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻓﺮض ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬ﻳﻚ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﭘﺎس را ﻣﻲداد ﺑﻪ دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻛﻨﺪ‪ ،‬وﻳﺰاي ﺧﺮوج‬
‫ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻛﻪ آدم ﻣﻬﻤﻲ ﻧﺒﻮدم ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺎري ﺑﺮام اﻧﺠﺎم ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎزه ﺗﻮ‬
‫آن ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﺮاق‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺎدﮔﻲ اﺟﺎزه ﻧﻤﻲداد ﻛﻪ از‬
‫ﻓﺮودﮔﺎه ﻋﺮاق اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪ و ﺧﺎرج ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻲﻛﺮد‪،‬‬
‫ﺑﺮاي زﺧﻤﻴﻬﺎي ﻛﻮﻣﻠﻪ و دﻣﻜﺮات اﮔﺮ ﻻزم ﺑﻮد‪ ،‬اﺟﺎزه ﻣﻲداد‪ ،‬وﻟﻲ ﻧﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﻫﻤﻪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪم‪ .‬ﺑﻌﺪ اﻳﻦ آدﻣﻬﺎ آدﻣﻬﺎي ﭘﺮﺷﻮر ﺗﻮي اﻳﺮان ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬اردﺷﻴﺮ‬
‫راﺳﺖ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ ﻫﺮ ﻛﺪاﻣﻤﺎن را ﻳﻚ ﺟﻮر ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻼﺗﻬﺎي اﻳﻨﺠﺎ ﻫﺮ ﻛﺪام ﭼﻬﺎرﺗﺎ و ﻧﺼﻔﻲ ﺑﻮدﻧﺪ و ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﺮان‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺗﻮ اﻳﺮان ﺣﺮﻛﺘﻲ ﺻﻮرت ﻧﻤﻲﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻛﺎري‬
‫ﺑﻜﻨﻨﺪ‪ .‬ﻓﻮﻗﺶ ﻧﺸﺮﻳﻪاي درﻣﻲآوردﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪم و اﻣﺜﺎل ﻣﻦ‪ .‬ﻳﺎ‬
‫ﭼﻨﺪﺗﺎﻳﻲ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎي ﺧﺎرج ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻛﻢ و ﺑﻴﺶ اﻳﻦ اﻣﻜﺎن را داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﭼﻨﺪ ﺗﺎﻳﻲ از ﻧﺸﺮﻳﻪﺷﺎن‬
‫را‪ ،‬ﻳﻚ ﺟﻮري ﺗﻮي اﻳﺮان ﭘﺨﺶ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ وﻗﺘﻲ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮاي ﻳﻚ‬
‫اﻋﻼﻣﻴﻪ اﻋﺪام ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﻳﻚ ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺟﺰ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﻨﺪهاش دردﺳﺮ‬
‫اﻳﺠﺎد ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻛﺎري ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺠﺎم ﺑﺪﻫﺪ؟‬
‫‪١٥٢‬‬
‫در واﻗﻊ‪ ،‬اﻛﺜﺮاً ﻓﻘﻂ اﻋﻼم ﻫﻮﻳ‪‬ﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﭼﻨﺪﺗﺎﻳﻲ ﻫﻢ ﻫﻮادار ﺗﻮ‬
‫ﺧﺎرج ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻨﻮز ﻛﺎري ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﺎرﺳﺘﺎن‪ ،‬و ﻛﻤﻚ ﻣﺎﻟﻲ‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﮔﺮوﻫﻬﺎي ﻛﻮﭼﻚ از ﻫﻤﻪ ﻏﻢاﻧﮕﻴﺰﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻳﻚ ﺑﺎر‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻳﻚ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ اﻧﺠﺎم ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﻢ ﺣﻤﻠﻪﻫﺎي اﻳﺬاﻳﻲ‪ .‬ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫اﻳﺬاﻳﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺒﻠﻴﻐﻲ داﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﻤﻠﻪﻫﺎ‪ ،‬اوﻻً ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﺪ ﻳﻚ ﮔﺮوه‬
‫ﻛﻤﻚ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي از ﻋﺮاق ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬ﺛﺎﻧﻴﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﻮل ﻣﻌﺮوف‪ ،‬ﺧﺮ رﻧﮓﻛﻨﻲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺑﭽﻪﻫﺎي ﺧﺎرج ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﺧُﺐ‪ ،‬ﮔﺮوﻫﻬﺎ دارﻧﺪ ﻋﻤﻠﻴﺎت اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫دوﺗﺎ از اﻳﻦ ﮔﺮوﻫﻬﺎ رﻓﺘﻨﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻳﻚ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺸﺘﺮك را رﻳﺨﺘﻨﺪ‪ .‬ﻗﺎﻃﺮي‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﻛﺮدﻧﺪ و اﺳﺒﻲ‪ .‬رﻓﺘﻨﺪ ﻃﺮﻓﻬﺎي ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﻣﺮﻳﻮان ﻳﺎ ﺑﺎﻧﻪ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫ﺧﻨﺪهدار ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﻜﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ آﻧﺠﺎ ﭘﺮ از ﺟﺎش اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎر و ﺑﻨﺪﻳﻠﺸﺎن آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪ و ﺧﻮدﺷﺎن‬
‫در رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ اﻳﻦ را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﻤﺎﺳﻲ ﻣﻄﺮح‬
‫ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ رﻓﺘﻪاﻳﻢ و ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻧﻔﺮ را ﺗﺮﺗﻴﺐ دادهاﻳﻢ و از اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﺑﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻳﻚ ﭘﺎﻳﮕﺎه را ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﺐ ﺑﺮوﻧﺪ ﺑﺎ‬
‫آر‪ .‬ﭘﻲ‪ .‬ﺟﻲ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ .‬ﺷﺐ ﻛﻪ ﻣﻲروﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺑﻴﻨﻨﺪن ﭘﺎﻳﮕﺎﻫﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‬
‫آن روﺑﺮوﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲاﻳﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ روﺑﺮو ﺷﻠﻴﻚ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﻧﮕﻮ ﭘﺎﻳﮕﺎه ﭘﺸﺖ‬
‫ﺳﺮﺷﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻛﺎري ﻛﻪ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﭼﻲ ﺑﻮد؟ ﻧﺸﺮﻳﻪاي درﻣﻲآوردﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻮ‬
‫ﺧﺎرج ﭼﺎپ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻣﺎﻫﻲ‪ ،‬دو ﻣﺎﻫﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﺟﺰوه ﻣﻲدادﻧﺪ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻧﺸﺮﻳﻪﻫﺎ ﻫﻢ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ زﻧﺪﮔﻴﻨﺎﻣﻪ و ﺧﺒﺮﻫﺎي رادﻳﻮﻳﻲ ﺑﻮد‪ .‬دو ﺳﺘﻮﻧﻲ ﻫﻢ ﺳﺮﻣﻘﺎﻟﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫‪١٥٣‬‬
‫ﻏﻢاﻧﮕﻴﺰ‪ ،‬ﻳﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﺧﻨﺪهدار اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﺑﮕﻮﻳﻲ ﻧﺸﺮﻳﻪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ اواﻳﻞ ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻢ ﻛﻪ‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﻲدﻳﺪم ﻛﻪ ﺗﺸﻜﻴﻼت ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺸﻜﻞ ﻣﺎﻟﻴﺶ را ﺣﻞ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر اﺳﺖ ﻗﺎﭼﺎق ﻓﺮوﺷﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ روز ﻛﻪ‬
‫ﻣﻲﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻲﺷﺪم اﻳﻨﻬﺎ ﻫﺮ ﻛﺪام در رﺷﺘﻪاي ﻗﺎﭼﺎق ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮش‪،‬‬
‫ﻛﺸﻤﺶ‪ ،‬ﻋﺴﻞ‪ ،‬ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ‪ ،‬ﻛﺎه و ﺟﻮ‪ .‬ﻳﻚ ﺳﺮي ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮي ﻛﻮه‬
‫ﺧﻮﺷﺪاﺷﺎن‪ ،‬ﻛﻮه ﻣﺮزي اﻳﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ از ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻲﻫﺎي ﻋﺮاﻗﻲ ﺟﻨﺲ‬
‫ﻣﻲﺧﺮﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲآوردﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻛﻪ اﻻن اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻚ ﺑﺎر زار زار ﮔﺮﻳﻪ ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ‬
‫ﺑﺒﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺎ آﻣﺪهاﻳﻢ اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺒﺎرزه ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻌﺪ دارﻳﻢ ﻛﺎه و ﺟﻮ ﻣﻲﻓﺮوﺷﻴﻢ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻜﺎر‬
‫ﻣﻲﺷﺪ ﻛﺮد‪ ،‬ﭼﻲ ﻣﻲﺷﺪ ﮔﻔﺖ؟ ﺣﺮف ﻣﻲزدي‪ ،‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﺗﺸﻜﻴﻼت ﺧﺮج‬
‫دارد‪ ،‬رادﻳﻮ ﺧﺮج دارد‪ .‬راﺳﺖ ﻫﻢ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﺎﻟﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﻜﺎﻧﺎﺗﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻋﺮاق ﻣﻲداد‪ ،‬ﻛﺎﻓﻲ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﺎﭼﺎرﻳﻢ ﻳﻚ ﺟﻮري اﻳﻦ اﻣﻜﺎﻧﺎت را‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻳﻜﺴﺎل‪ ،‬ﻳﻜﺴﺎل و ﻧﻴﻢ ﺗﻮي اﻳﻦ در‪‬ه دوام آوردم ﺗﺎ ﻣﺴﺌﻠﺔ ﺣﻠﺒﭽﻪ ﭘﻴﺶ آﻣﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺮاق ﺑﻤﺒﺎران ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻛﺮد‪ .‬زد‪ ،‬وﻳﺮان ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻫﻴﭻ‬
‫ﻋﻜﺲاﻟﻌﻤﻠﻲ ﻧﺸﺎن ﻧﺪادﻧﺪ‪ .‬ﻧﻪ ﺑﻴﺎﻧﻴﻪاي‪ ،‬ﻧﻪ اﻋﻼﻣﻴﻪاي‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ‪ .‬ﭼﻮن‬
‫ﺧﺮﺟﺸﺎن را ﻋﺮاق ﻣﻲداد و اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﻣﻮﻗﻌﻴ‪‬ﺘﺸﺎن‪ ،‬اﺻﻼً ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ‬
‫اﻋﺘﺮاض ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً دو ﺑﺎر ﻛﻪ ﻋﺮاق ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻛﻮﻣﻠﻪ را ﺑﻤﺒﺎران ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻛﺮد‪ ،‬ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ‬
‫ﻣﻮﺿﻊﮔﻴﺮي ﻛﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻣﺎ از اﻳﻨﻬﺎ ﻛﻤﻚ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ‬
‫اﻋﺘﺮاض ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻋﺮاق ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺧﻠﺒﺎﻧﻬﺎ اﺷﺘﺒﺎه ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ‬
‫ﻛﻪ اﺷﺘﺒﺎه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻘﻴﻪ ﮔﺮوﻫﻬﺎ ﻛﻪ اﺻﻼً ﺑﻪ روي ﺧﻮدﺷﺎن ﻧﻤﻲآوردﻧﺪ‪.‬‬
‫‪١٥٤‬‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﺎ ﻓﻘﻂ اﻣﻜﺎﻧﺎت زﻧﺪﮔﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻳﻢ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﮔﺮوﻫﻲ ﻛﻪ از ﻋﺮاق اﻣﻜﺎﻧﺎت‬
‫ﻣﺎﻟﻲ ﻧﻤﻲﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن آزادي ﻛﺎر ﺑﻮد و ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﻚ ﻧﻔﺮة رزﻣﻨﺪﮔﺎن‪ .‬ﺑﻘﻴﻪ‬
‫ﻫﻤﻪ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﻋﻼم ﻧﻤﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ اﮔﺮ ﻓﺮدا ﻣﺮدم از ﺷﻤﺎ ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ از ﻋﺮاق ﭘﻮل ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻴﺪ‪ ،‬ﭼﻲ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﺪ؟ ﮔﻔﺖ ﻣﺎ از ﺗﻀﺎد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ ﻛﻬﻨﻪ ﺷﺪه‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫ﺟﻮر ﻛﻪ ﻣﻦ ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ ﻣﺎ اﻳﻨﺠﺎ ﺷﺪهاﻳﻢ ﺳﺨﻨﮕﻮي ﻋﺮاق‪ ،‬ﻫﻤﻪاش ﻓﻘﻂ اﻳﺮان را‬
‫ﻣﺤﻜﻮم ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﻪﻣﺎن ﻣﻲداﻧﻴﻢ ﻋﺮاق ﻫﻢ دارد ﮔﻪ ﻛﺎري‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻻﻳﻞ‪ ،‬ﺧﻴﻠﻲﻫﺎ ﺧﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻋﺪه ﻛﻪ ﻛﺮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ ﺧﻮدﺷﺎن را ﺗﺤﻮﻳﻞ دوﻟﺖ اﻳﺮان‬
‫ﻣﻲدادﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺑﻪ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﻲﻫﺎ ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ ﺑﺮاي ﻋﺮاق ﻛﺎر ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫دﻳﮕﺮ ﭼﺸﻢاﻧﺪازي ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺮﻛﺘﻲ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫اﻋﺘﺮاﺿﻲ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺎﻳﮕﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﺮدم ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻛﻪ داﺧﻞ اﻳﺮان ﻧﻤﻲرﻓﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫ﻋﻤﻼ ﻛﺎري ﺻﻮرت ﻧﻤﻲﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ اﻣﻴﺪوارﻛﻨﻨﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﻣﻲدﻳﺪي‪ ،‬ﻣﺮدم دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻪ ﻣﻲروﻧﺪ اروﭘﺎ‪ ،‬و ﻳﻜﻲ ﻧﻤﻲآﻳﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻮ ﺑﭙﻴﻮﻧﺪد‪ ،‬ﻛﻢ ﻛﻢ دوزارﻳﺖ ﻣﻲاﻓﺘﺎد ﻛﻪ از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﺮﺗﻲ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺗﻮي‬
‫اﻳﺮان ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻻﺑﺪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬آﻗﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﻫﻤﻪ آدم اﻋﺪام ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪاي ﻧﺪاده اﺳﺖ‪ ،‬و اﻣﻴﺪﺷﺎن را از دﺳﺖ ﻣﻲدادﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎزه ﻫﻤﺔ آدﻣﻬﺎ ﻛﻪ‬
‫اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺣﺮﻓﻪاي ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻃﺮف دوﺳﺖ دارد ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺎر ﻛﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ‬
‫‪١٥٥‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﻛﺎرش ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﺪﻫﺪ‪ ،‬ول ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲرود دﻧﺒﺎل زﻧﺪﮔﻴﺶ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ اﮔﺮ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﻓﻼن ﺳﺎزﻣﺎن واﻗﻌﻴ‪‬ﺖ را ﻣﻲﮔﻔﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ‬
‫دﻛﺎﻧﺶ را ﺗﻌﻄﻴﻞ ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬ﻣﻲرﻓﺖ دﻧﺒﺎل ﻛﺎرش‪ .‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ‬
‫ﻣﻲﮔﺬراﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اوﺿﺎع اﻳﻦ ﺟﻮري ﺑﻮد ﺗﺎ ﺣﻤﻠﻪﻫﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﺷﺮوع ﺷﺪ‪.‬‬
‫داﺷﺖ ﻣﻲآﻣﺪ اﻳﻦ ﺗﻨﮕﻪ را ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬در ﻋﺮض دو روز‪ ،‬ﻫﻤﺔ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻮي‬
‫در‪‬ه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﻧﺪ آﻧﺠﺎ را ﺗَﺮك ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮوﻧﺪ ﺗﻮي ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻋﺮاق‪ .‬اﻛﺜﺮ‬
‫ﮔﺮوﻫﻬﺎ رﻓﺘﻨﺪ ﺗﻮي ﺷﻬﺮ راﻧﻴﻪ‪ .‬وﻟﻲ ﻛﻮﻣﻠﻪ رﻓﺖ ﺗﻮ ﻳﻚ درة دﻳﮕﺮ ﺑﻪ اﺳﻢ‬
‫ﻛﻮﻻن‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﻮي ﺷﻬﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي دﻳﮕﺮ ﻳﻚ ﻣﻘﺮ ﺗﻮ راﻧﻴﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻳﻜﻲ ﺗﻮ ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ‪ .‬رادﻳﻮﻫﺎي ﻛﻮﭼﻜﻲ ﻫﻢ داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﺪان ﻣﺠﻬﺰ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﭼﻨﺪ‬
‫ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻛﺎرش را ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺗﻮ ﺷﻬﺮ ﺳﺨﺖﺗﺮ ﻣﻲﺷﺪ ﻛﺎر ﻛﺮد‪.‬‬
‫اوﺿﺎع ﺑﺪﺗﺮ از آن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻲ ﻓﻜﺮش را ﺑﻜﻨﻲ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺧﻮد ﻣﻦ ﺑﺎ آن‬
‫ﻣﻮﺿﻌﻲ ﻛﻪ از ﻗﺒﻞ داﺷﺘﻢ ﻛﻪ ﻣﺜﻼً ﻧﻪ ﺷﻮروي را ﻗﺒﻮل داﺷﺘﻢ ﻧﻪ اﻣﺮﻳﻜﺎ را‪،‬‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﻫﻢ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺷﺮﻃﺔ ﻋﺮاﻗﻲ را ﻗﺒﻮل ﻛﻨﻢ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻣﻦ ﻣﻲدﻳﺪم ﻫﻤﺪان‬
‫ﺑﻤﺒﺎران ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﻦ ﺗﻮي ﻋﺮاﻗﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ رادﻳﻮ ﮔﺮوﻫﻬﺎ را ﻛﻪ ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻢ‪،‬‬
‫ﻣﻲدﻳﺪم ﻫﻤﻪ ﺣﻤﻠﻪﻫﺎ ﻋﻠﻴﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺧُﺐ ﻣﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ را‬
‫ﻣﻲدﻳﺪم‪ .‬ﻣﻲدﻳﺪم ﻫﺮ دو ﻃﺮف ﺟﺎﻛﺸﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﻋﺮاق ﺧﺮﺟﻤﺎن را‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎرﻳﻢ او را ﻧﺪﻳﺪه ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﻲدﻳﺪم اﮔﺮ ﻳﻚ روزي ﺑﺮوم‬
‫اﻳﺮان‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺸﻬﺮﻳﻬﺎم ﭼﻲ ﺑﮕﻮﻳﻢ؟‬
‫ﺗﺎزه ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﺑﺪﺗﺮ از اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ اﺗﺤﺎدﻳﻪ ﻣﻴﻬﻨﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد‬
‫ﻣﺰدور اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﻫﻢ اﺻﻼً ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﻠﻨﺪﮔﻮي ﻋﺮاق‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻣﺴﻌﻮد‬
‫رﺟﻮي ﻣﻲرﻓﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻛﺖ ﻣﻮﺷﻚ اﻟﺤﺴﻴﻦ ﻫﺪﻳﻪ ﻣﻲداد ﺑﻪ ﺻﺪام‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﻣﻌﻨﺎي‬
‫‪١٥٦‬‬
‫ﻋﻤﻠﺶ ﺟﺰ اﻳﻦ ﺑﻮد؟ ﺑﻌﺪ ﻫﻢ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﺴﻌﻮد رﺟﻮي اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻦ ﭼﻮن ﻳﻚ‬
‫دوﻟﺖ ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪام ﺑﺎ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﺧُﺐ‪ ،‬دوﻟﺘﻬﺎ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻋﻠﻲرﻏﻢ اﺧﺘﻼﻓﺎﺗﺸﺎن ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت دﻳﭙﻠﻤﺎﺗﻴﻚ ﻫﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﺗﻮ ﻛﺮﻛﻮك اﺻﻼً از رادﻳﻮ ﺧﻮد دوﻟﺖ ﻋﺮاق اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻫﺮ‬
‫وﻗﺖ ﺑﻪ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ ﻧﻴﺎز داﺷﺖ‪ ،‬در اﺧﺘﻴﺎرش ﻣﻲﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬دوﻟﺘﻬﺎي ﻣﺮﺗﺠﻊ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫دوﺑﻲ و اﺑﻮﻇﺒﻲ ﺑﻬﺶ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ را‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﻳﻜﻲ دوﺑﺎر رادﻳﻮ را ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻛﺮدﻳﻢ ﺑﻪ ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻧﺰدﻳﻚ ﺳﻪ ﺳﺎل ﺑﻮد‬
‫ﻛﻪ ﻣﻦ اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻣﺴﺌﻠﺔ ﺻﻠﺢ اﻳﺮان و ﻋﺮاق ﭘﻴﺶ آﻣﺪ‪ .‬ﻋﺮاق ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ را‬
‫ﺟﻤﻊ ﻛﺮده ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺎ دارﻳﻢ ﺻﻠﺢ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻫﻢ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﻣﺜﻞ ﻗﺒﻞ ﻛﺎر‬
‫ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد دﻳﮕﺮ اﺳﻠﺤﻪ ﻧﻤﻲدﻫﻢ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ اﻣﻜﺎن را ﻣﻲدﻫﻢ ﻛﻪ از ﻛﺸﻮر‬
‫ﺧﺎرج ﺷﻮﻳﺪ ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻮي ﺑﻐﺪاد دﻓﺘﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺮوع ﻛﺮدﻧﺪ‬
‫اﻓﺮاد را از ﻛﺸﻮر ﺧﺎرج ﻛﺮدن‪.‬‬
‫ﻳﻚ روز آﻣﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﻲﺗﻮﻧﻲ ﭘﺎﺳﭙﻮرت ﺟﻮر ﻛﻨﻲ؟ ﮔﻔﺘﻢ آره؟ ﺑﺎ‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎي ﺧﺎرج ﺗﻤﺎس ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ .‬دوﺗﺎ ﭘﺎس ﮔﻴﺮ آوردم‪ .‬اﺻﻼً از ﺳﺮ و وﺿﻊ‬
‫ﭘﺎﺳﭙﻮرت ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮد ﺟﻌﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮاي وﻟﺖ ﻣﻬﻢ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﻬﻢ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫ﭘﺎﺳﭙﻮرت دﺳﺘﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺧﺮوﺟﺖ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺟﻠﻮه ﻛﻨﺪ‪ .‬آﻣﺪﻳﻢ ﺑﻐﺪاد‪ .‬دو ﺳﻪ‬
‫ﺷﺐ ﺗﻮي ﻳﻚ ﻫﺘﻞ ﻣﺎﻧﺪﻳﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺗﻮي زﻧﺪﮔﻴﻢ ﺳﻮار ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ‪ ،‬آن‬
‫ﻫﻢ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎي ﻋﺮاﻗﻲ ﺷﺪم‪ ،‬و ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر وارد ﻳﻚ ﻓﺮودﮔﺎه ﺷﺪم‪:‬‬
‫ﻓﺮودﮔﺎه ﻓﺮاﻧﻜﻔﻮرت‪.‬‬
١٥٧
‫‪١٥٨‬‬

‫ﻣﻲداﻧﻲ‪ ،‬دورة ﺷﺎه آدم ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮد در ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬دو ﺟﺒﻬﻪ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻳﻜﻲ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳﺖ و ﻳﻜﻲ آدﻣﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﻪ ﺿﺪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧُﺐ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ‬
‫ﺿﺪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻮل ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ و ﻫﺮﭼﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺧﻮدﻣﺎن ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺘﻴﻢ ﺣﺮﻓﻬﺎي ﺳﺎواك اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻴﻠﻴﻬﺎش ﻫﻢ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺧُﺐ‪ ،‬آن روزﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺜﻼً‬
‫ﻣﻦ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدم ﻣﻬﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎه ﺑﺮود‪ .‬اﻣﺎ اﻣﺮوز دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﻦ‪ ،‬ﻛُﺲ ﺷﻌﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺮوز ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻳﻜﻲ‪ ،‬ﻣﻬﻢ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫ﻣﺎدر ﻗﺤﺒﻪ ﺑﺮود ﻳﺎ ﻧﻪ‪ .‬اﻣﺮوز اﻳﻦ ﻃﺮف ﻗﻀﻴﻪ ﻫﻢ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﻦ‪ ،‬ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ‬
‫ﻣﻦ ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺿﺪ ﺣﻜﻮﻣﺘﺶ ﻫﻤﺎن ﻛﺎر را ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ‪ ،‬دﻳﮕﺮ‬
‫ﻓﺮﻗﻲ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﻲ و آن ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺗﻮ ارو در‪‬ه ﻛﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬ﻳﻚ ﭘﺴﺮي ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ رواﻧﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺎﻋﺘﻬﺎ ﮔﻮﺷﻪاي‬
‫ﺳﺎﻛﺖ ﻣﻲﻧﺸﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﺣﺮﻓﻲ ﻧﻤﻲزد‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ اﻳﻦ ﺑﺪﺑﺨﺖ را‬
‫ﺗﺤﻤﻞ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳﻨﻜﻪ ﻳﻚ ﻓﻜﺮي ﺑﺮاش ﺑﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮدارﻧﺪ ﻳﻚ‬
‫ﺟﻮري ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪش ﺧﺎرج‪ ،‬ﺑﻴﺠﺎره را ﺑﺮدﻧﺪ ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﻛﺠﺎ ﮔﻢ و ﮔﻮرش ﻛﺮدﻧﺪ‬
‫‪١٥٩‬‬
‫ﻛﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺸﺪ ﭼﻲ ﺑﻪ ﺳﺮش آﻣﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮاي اﻳﻨﻬﺎ آدم ﻣﻬﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻨﻮز‬
‫ﺑﻪ آدم‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﺳﻴﻠﻪ ﻛﺎرﺷﺎن ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲآﻳﺪ‬
‫ﺧﻮب اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻪ ﻛﺎرﻛﺮدش را از دﺳﺖ داد‪ ،‬ﻓﻮرا ﺧﻮدﺷﺎن را از ﺷﺮش‬
‫ﺧﻼص ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﺎ ﻳﻚ ﻣﻮﺟﻮدي ﺑﻴﻦ اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻮد ﺑﻪ اﺳﻢ ﺟﻬﺎن‪ .‬اﻳﻦ ﻫﻢ رواﻧﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﺷﺪه‪ .‬اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬ﻣﻲرﻓﺖ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‬
‫ﺳﺘﺎرهﻫﺎ‪ .‬اﻳﻦ آدم‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﻠّﻲ ﺗﻮي ﻣﻴﺎندوآب‪ ،‬ﺑﺮاﺷﺎن ﻛﺎر ﻛﺮده‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺎﻻ رواﻧﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﺣﺮﻓﻬﺎش اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻃﺎﻟﺒﺎﻧﻲ ﻛﺎرﮔﺰار‬
‫اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲﻧﺸﺴﺖ ﻋﻠﻴﻪ ﻃﺎﻟﺒﺎﻧﻲ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﻲﻧﻮﺷﺖ‪ .‬از ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬دوﺳﺘﺸﺎن داﺷﺖ‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺷﻮروي ﭼﻨﺪﺗﺎ ﻣﻴﮓ ﻓﺮﺳﺘﺎده‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ‪ ،‬اﻣﺎ دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﺟﻠﻮ ﺟﻨﺒﺶ را ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﻣﺪام از‬
‫آدﻣﻬﺎي ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﺣﺮف ﻣﻲزد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ آدﻣﻬﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ‪ .‬ﻣﺪام از اﻳﻦ ﺟﻮر‬
‫آدﻣﻬﺎ ﻣﻲدﻳﺪ‪ .‬ﺳﻴﮕﺎر را روﺷﻦ ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬ﭘﻚ ﭘﻚ ﻣﻲﻛﺸﻴﺪ‪ ،‬ﻓﻮرا ﺧﺎﻣﻮش‬
‫ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬ﻣﻲﺷﻜﺴﺘﺶ‪ ،‬ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻬﺶ زده‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ از ﺗﺮس ﻳﻚ ﮔﻮﺷﻪ‬
‫ﻛﺰ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ داد و ﻓﺮﻳﺎد راه ﻣﻲاﻧﺪاﺧﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ رﻓﺘﻪ ﺗﻮ ﻟﺒﺎﺳﻢ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺮا ﺑﻜﺸﺪ‪ .‬ﻫﻤﻴﺸﻪ اﻳﻦ آدﻣﻬﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ را ﻣﻲدﻳﺪ ﻛﻪ ﻋﻠﻴﻪ او‬
‫ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧُﺐ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ ﺣﺪاﻗﻞ اﻣﻜﺎﻧﺶ داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﻨﺪه ﺧﺪا را ﻳﻚ ﺟﻮري‬
‫ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ ﺗﻮي ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻏﺮﺑﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﺎﻟﺠﻪاش ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻛﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﭼﻴﺰﻫﺎ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ آدم ﺗﺎ روزي ﻛﻪ ﺑﻪ درد ﻣﻲﺧﻮرد‪ ،‬ﺑﺮاﺷﺎن آدم ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺣﺎﻻ دﻳﮕﺮ رواﻧﻲ ﺑﻮد‪ ،‬دﻳﮕﺮ آدم ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ اﮔﺮ ﻳﻚ ﺟﺮﻳﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ اﻧﺴﺎن‪ ،‬و ﭼﻪ ﻣﻲداﻧﻢ ﺑﻬﺘﺮ زﻳﺴﺘﻦ‬
‫‪١٦٠‬‬
‫اﻧﺴﺎن و اﻳﻦ ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﺔ ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ازش دم ﻣﻲزﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻛﺎر‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻔﺮﻣﺎ‪ ،‬اﻳﻦ اوﻟﻴﻦ اﻧﺴﺎن ﻛﻪ ﻛﻨﺎر ﺗﻮﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻴﻤﺎر اﺳﺖ‪ ،‬و ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺮﻳﺎن ﺧﺪﻣﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺧُﺐ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ و اﻧﺴﺎﻧﻴ‪‬ﺖ‪،‬‬
‫ﭘﺲ ﭼﺮا ﻛﺎري ﺑﺮاش اﻧﺠﺎم ﻧﻤﻲدﻫﻲ؟‬
‫ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬ﻃﺮف ﻫﺸﺖ ﺳﺎل ﺟﻨﮕﻴﺪه‪ .‬رﻓﺘﻪ ﺻﺪﺗﺎ ﭘﺎﻳﮕﺎه زده‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‬
‫ﺻﺪ و ﺑﻴﺴﺖ ﺗﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ .‬ﺗﻮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﺪﺑﺨﺖ ﻗﻮل دادهاي ﻛﻪ ﺳﺎل اول اﻧﻘﻼب‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬دو ﺳﺎل‪ ،‬ﺳﻪ ﺳﺎل‪ .‬ﺧُﺐ‪ ،‬ﺧﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﻮ‬
‫ﻫﻲ‪ ،‬ﻫﺮ روز ﮔﻔﺘﻪاي ﻓﺮدا اﻧﻘﻼب ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺸﺪه‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻲ ﻳﻚ ﭘﺎﻳﮕﺎه ﺑﺰﻧﻴﻢ‪،‬‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻧﻴﻤﺔ اﻧﻘﻼب‪ ،‬دو ﺗﺎ ﺑﺰﻧﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد اﻧﻘﻼب‪ .‬ﺧُﺐ‪ ،‬ﻃﺮف ده ﺗﺎ زده‪،‬‬
‫اﻧﻘﻼب ﻧﺸﺪه‪ .‬ﻳﺎ ﻣﺜﻼً ﺗﻮ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻬﺮان ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎﺷﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺮوﻳﺪ ﺟﻠﻮ‪ ،‬ارﺗﺶ‬
‫ﺑﺎ ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬آﻧﻬﺎ رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ارﺗﺶ ﻫﻢ زد ﻟﺖ و ﭘﺎرﺷﺎن ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺧُﺐ‪ ،‬ﺣﺎﻻ اﮔﺮ ﻃﺮف ﭘﺲ از ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻣﺘﻮﺟﻪ اﻳﻦ دروغ و دوﻧﮕﻬﺎ‬
‫ﺑﺸﻮد و ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻣﻦ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬دﻣﺎرش را درﻣﻲآورﻧﺪ‪ .‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻮﻓﻲ ﺷﺪه‪.‬‬
‫زﻧﺪاﻧﺶ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﺰار ﺟﻮر اﻧﮓ ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ و ﺟﻴﺮهﺧﻮاري ﺑﻬﺶ ﻣﻲزﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ‬
‫ﻫﻢ ﻧﻪ ﭘﺎﺳﭙﻮرﺗﺶ را ﺑﻬﺶ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻛﺎرت ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻴﺶ را‪ ،‬و ﻧﻪ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ‬
‫دﻳﮕﺮ‪ .‬و ﺗﺎزه ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ ﺗﺤﻮﻳﻠﺶ ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﻛﻤﭗ ر‪‬ﻣﺎدﻳﻪ‪ ،‬ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﺗﻮي‬
‫آن ﻓﻼﻛﺖ ﺧﻮاﻫﺮ و ﻣﺎدرش ﮔﺎﻳﻴﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺧُﺐ‪ ،‬وﻗﺘﻲ رﻓﺘﺎر ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺜﻼً اﻧﻘﻼﺑﻲ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﻨﺪه اﻳﻦ ﺟﻮري ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫دﻳﮕﺮ ﭼﻪ ﭘﺸﻤﻲ‪ ،‬ﭼﻪ ﻛﺸﻜﻲ؟‬
‫ﺗﻮ ﺗﺸﻜﻴﻼت ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺻﺪاﻗﺖ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪاً ﻓﻬﻤﻴﺪﻳﻢ ﻣﻨﻈﻮرﺷﺎن از‬
‫ﺻﺪاﻗﺖ‪ ،‬ﺧﺮﻳ‪‬ﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً ﺗﻮ ﻫﻤﺎن در‪‬ه ﻛﻪ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻦ ﻣﻲدﻳﺪم ﻣﺮدم دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻪ ﻣﻲروﻧﺪ اروﭘﺎ‪،‬‬
‫‪١٦١‬‬
‫ﻣﻲروﻧﺪ آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻳﻜﻲ ﻧﻤﻲآﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﭙﻴﻮﻧﺪد‪ .‬ﻛﻢ ﻛﻢ دوزارﻳﻢ اﻓﺘﺎد ﻛﻪ از‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﺮﺗﻢ‪ .‬آن ﻫﻢ ﻛﻪ از اﻳﺮان ﻣﻲآﻣﺪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬اﻳﻦ ﻫﻤﻪ آدم اﻋﺪام ﺷﺪه‬
‫وﻟﻲ ﻧﺘﻴﺠﻪاي ﻧﺪاده‪ ،‬اﻣﻴﺪش را از دﺳﺖ ﻣﻲداد‪ ،‬ﻣﻲرﻓﺖ دﻧﺒﺎل زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﺧﻮدش‪ .‬ﺧُﺐ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻛﻪ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺣﺮﻓﻪاي ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻃﺮف دوﺳﺖ دارد ﻣﺨﺎﻟﻒ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺎر ﻛﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ وﻗﺘﻲ ﻛﺎرش ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﺪﻫﺪ‪ ،‬ول ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻣﻲرود دﻧﺒﺎل‬
‫زﻧﺪﮔﻴﺶ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ اﮔﺮ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﻓﻼن ﺳﺎزﻣﺎن واﻗﻌﻴ‪‬ﺖ را ﻣﻲﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ دﻛﺎﻧﺶ را‬
‫ﺗﻌﻄﻴﻞ ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬ﻣﻲرﻓﺖ دﻧﺒﺎل ﻛﺎرش‪ .‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻲ دروغ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫﻢ‬
‫ردﻳﻒ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻣﻲرﻓﺖ ﻳﻚ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬ﻣﻲزدﻧﺪ ﺗﺮﺗﻴﺒﺶ را‬
‫ﻣﻲدادﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻣﻲآﻣﺪ ﺗﻮي ﻧﺸﺮﻳﻪاش ﻣﻲﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬رﻓﺘﻴﻢ و ﻛﻴﺮ ﻏﻮل را زدﻳﻢ‪،‬‬
‫ﺷﻜﺴﺘﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﺔ ﻣﻄﻠﺐ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻦ ﻳﻜﻲ‪ ،‬ﭼﻨﺪان ﻓﺮﻗﻲ ﺑﻴﻦ ﻋﻤﻠﻜﺮد اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ و‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻗﻮل ﻳﺎرو ﮔﻔﺘﻨﻲ‪ ،‬ﻣﻲﮔﻪ ﺗﻮ ﺧﻮدت ﺑﺎش‪ ،‬ﻋﺮﻗﺘﻮ‬
‫ﺑﺨﻮر‪.‬‬
‫‪١٦٢‬‬

‫ﻳﻚ ﻣﺎه ﺗﻮ ﻗﺰل ﺣﻀﺎر ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﻌﺪش دوﺑﺎره ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ ﻫﻤﺪان‪ .‬دﻳﺪم ﺑﺮﺧﻮرد‬
‫ﭘﺎﺳﺪارﻫﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﺻﻼً آن ﺳﻼم و ﻋﻠﻴﻚ ﮔﺮم ﻗﺒﻠﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬در‬
‫را ﺑﺎز ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎ را ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﺗﻮي ﺑﻨﺪ‪ .‬آﻗﺎ‪ ،‬دﻳﺪم درﻫﺎ را ﻗﻔﻞ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ‬
‫ﺟﺎ ﺳﺎﻛﺖ و ﺳﺎﻛﻦ‪ .‬ﻛﺎﻏﺬﻫﺎي در و دﻳﻮار را ﻛﻨﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺎﺟﻮري‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ ﺑﻮد ﺑﻪ اﺳﻢ داوود‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺪﺑﺨﺖ در ﻏﻴﺎب ﻣﻦ‪ ،‬ﺷﻠﻮارم را ﭘﻮﺷﻴﺪه ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﮔﺎل ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻛﺎرﮔﺮ ﺑﻨﺎ و ﺳﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺨﺼﻴ‪‬ﺖ ﺟﺎﻟﺒﻲ داﺷﺖ‪ .‬ﻗﺒﻞ از ا‬
‫ردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪ 60‬دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻮي زﻧﺪان ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻲ ﻧﮕﻬﺶ داﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آن‬
‫روزﻫﺎ ﻧﻤﻲآوردﻧﺪ ﺗﻮي اﻳﻦ زﻧﺪان‪ .‬اﻳﻦ ﭘﻴﻜﺎري ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻮي زﻧﺪان ﻛﺎر ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻋﻤﻠﮕﻲ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﭘﻮل ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﺮد ﺑﻪ ﺗﺸﻜﻴﻼت‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادة ﺑﺪﺑﺨﺖ و ﻣﻔﻠﻮﻛﻲ داﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ آدم‪ ،‬ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻣﻲﻓﺮوﺧﺘﻪ‪.‬‬
‫ﺣﺰباﻟﻠﻬﻲﻫﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪﻧﺶ‪ .‬ﻛﺎرد ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻴﺦ ﮔﻠﻮش‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻪاﻧﺪ‬
‫ﺗﻮي ﺧﻴﺎﺑﺎن ﺳﺮش را ﺑﺒﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدم ﻧﺠﺎﺗﺶ داده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ داوود ﭼﻲ ﺷﺪه؟ ﭼﺮا اوﺿﺎع اﻳﻦ ﺟﻮري ﺷﺪه؟ ﮔﻔﺖ ﻫﻴﭽﻲ‪،‬‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻼﺗﻮ ﮔﺮﻓﺘﻪن‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺗﺸﻜﻴﻼت ﭼﻲ؟ ﮔﻔﺖ ﻫﻤﺔ ﺗﺸﻜﻴﻼﺗﺎي ﺗﻮي زﻧﺪاﻧﻮ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ آﻧﺠﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﺗﻮي اﻳﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻧﺒﻮدم ﭘﻠﻴﺲ ﺷﺪه‪ .‬اﻳﻦ داوود‬
‫‪١٦٣‬‬
‫ﻫﻲ ﭼﺸﻤﻚ ﻣﻲزد‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﻤﻲﻓﻬﻤﻴﺪم‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﻣﻦ ﻛﻮ؟ ﮔﻔﺖ دﻛﻲ‪ ،‬ﺟﻮن‬
‫داره ﻣﻲره‪ ،‬ﺗﻮ از ﻛﺘﺎب ﺣﺮف ﻣﻲزﻧﻲ؟ ﮔﻔﺖ ﺗﻮ اﻳﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻳﻜﻲ ﺧﻮدﻛﺸﻲ‬
‫ﻛﺮده‪ ،‬ﻫﻤﻪ رو ﻛﺸﻴﺪهن زﻳﺮ اﺧﻴﻪ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﻣﻦ ﻣﺸﻲ ﭼﺮﻳﻜﻲ را رد ﻣﻲﻛﺮدم‪ ،‬ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ‬
‫اﭘﻮرﺗﻮﻧﻴﺴﺖ ﻛﺒﻴﺮ زﻧﺪان‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎﻳﺸﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺰدﻳﻚ ﻧﺸﻮﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻜﺮ ﻛﺮدم دﻳﮕﺮ ﺑﻴﭽﺎره ﺷﺪم‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻳﻜﻲ دوﺗﺎ از اﻳﻨﻬﺎ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ‬
‫ﺑﺮود ﺑﮕﻮﻳﺪ اﻳﻦ ﻣﺜﻼً ﻧﻤﺎز ﻧﻤﻲﺧﻮاﻧﺪ ﻳﺎ ﻫﻨﻮز ﭘﻴﻜﺎري اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻳﺎرو ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﻪ در ﻧﺒﻮدن ﻣﻦ ﺗﻮ‪‬اب ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬آﻗﺎ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﻧﮕﻮ ﻣﻦ ﻫﺮ ﭼﻲ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻲرود ﮔﺰارش ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺧﻮﺑﻲاش اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻫﻤﺔ‬
‫ﮔﺰارﺷﻬﺎش را ﻣﻲداد ﺑﻪ آن ﭘﺎﺳﺪاره ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻢ ﻟﻮﻃﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻚ روز ﭘﺎﺳﺪاره‬
‫ﮔﻔﺖ اﻳﻦ ﺣﺮﻓﺎ رو ﺟﻠﻮ اﻳﻦ ﻧﺰن‪ ،‬ﻫﻤﻪﺷﻮ ﮔﺰارش ﻣﻲﻛﻨﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺑﻜﻨﻪ‪،‬‬
‫ﺗﻮ ﻛﻪ ﮔﺰارﺷﺎﺷﻮ رد ﻧﻤﻲﻛﻨﻲ‪.‬‬
‫ﻳﻚ روز ﻧﮕﻬﺒﺎن رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﻳﻜﻲ از رﻓﻘﺎﺗﺎن آﻣﺪه‪ .‬ﻫﻤﻪ ﻫﻢ‬
‫ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻴﺪش‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺪون ﺳﻴﮕﺎر ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬آن روزﻫﺎ ﺳﻴﮕﺎر را‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﺗﻮﺗﻮن ﻣﻲدادﻧﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻳﺎدش ﺑﻪ ﺧﻴﺮ‪ ،‬ﺑﺮداﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد ﻫﻔﺘﺎد ﻫﺸﺘﺎدﺗﺎ ﺳﻴﮕﺎر ﺑﺎ دﺳﺖ ﺑﺮام ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺑﻮد‪.‬‬

‫اﻛﺒﺮ ﻣﺴﻠﻢﺧﺎﻧﻲ ﺑﻮد‪.‬‬

‫اﻛﺒﺮ ﻣﺴﻠﻢﺧﺎﻧﻲ ﻳﻚ ﻟﻮﻃﻲ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻮي زﻧﺪاﻧﻲ ﻛﻪ ﻗﺤﻄﻲ ﺳﻴﮕﺎر ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺑﺎ دﺳﺘﻬﺎي ﺧﻮدش‪،‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻫﺸﺘﺎدﺗﺎ ﺳﻴﮕﺎر ﭘﻴﭽﻴﺪ‪.‬‬
‫‪١٦٤‬‬

‫اﻛﺒﺮ ﻣﺴﻠﻢﺧﺎﻧﻲ ﻳﻚ ﻟﻮﻃﻲ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺑﻮد‪.‬‬

‫وﻗﺘﻲ ﭘﻴﻐﺎم دادم ﻟﺒﺎس ﻧﺪارم‪،‬‬
‫ﺗﻮي زﻧﺪاﻧﻲ ﻛﻪ ﻗﺤﻄﻲ ﻟﺒﺎس ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﻦ زﻳﺮ ﺷﻠﻮاري ﻓﺮﺳﺘﺎد‪،‬‬
‫و ﺷﻮرت ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬

‫اﻛﺒﺮ ﻣﺴﻠﻢﺧﺎﻧﻲ ﻳﻚ ﻟﻮﻃﻲ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻮي زﻧﺪان ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‪،‬‬
‫ﻛﻪ ﻗﺤﻄﻲ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺗﻤﻴﺰﺗﺮﻳﻦ ﭘﻴﺮاﻫﻨﺶ را ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬

‫و ﻣﻦ در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 19‬ﻓﺮوردﻳﻦ ‪،62‬‬

‫وﻗﺘﻲ ﻓﻬﻤﻴﺪم اﻋﺪاﻣﺶ ﻛﺮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺳﺮم را روي ﭘﻴﺮاﻫﻨﺶ ﮔﺬاﺷﺘﻢ و ﮔﺮﻳﺴﺘﻢ‪.‬‬

‫دﻳﮕﺮ آن رواﺑﻂ ﻗﺒﻠﻲ ﺗﻮي زﻧﺪان ﻧﺒﻮد‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻳﻚ ﺳﺮي ﻣﻲآﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬از‬
‫ﻫﻤﺎن دم در‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻛﻠﻤﻪاي ﺣﺮف رد و ﺑﺪل ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ داوود‪ ،‬ﻛﺴﻲ در‬
‫ﻣﻮرد ﻣﻦ ﭼﻴﺰي ﮔﻔﺘﻪ؟ ﮔﻔﺖ ﻧﻪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺧﻴﻠﻲ ﻛﺘﺎب داﺷﺘﻢ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻧﻴﻨﺎ را داﺷﺘﻢ‪ .‬ﮔﺬر از رﻧﺠﻬﺎي ﺗﻮﻟﺴﺘﻮي‪،‬‬
‫ﺑﮕﺬار ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﻳﻢ‪ ،‬ﺷﻜﺴﺖ و ﻧﺎﻧﺎي اﻣﻴﻞ زوﻻ را داﺷﺘﻢ‪ .‬ﭼﻨﺪﺗﺎ ﻛﺘﺎب‬
‫رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ داﺷﺘﻢ‪ .‬دن آرام را ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدم ﺑﻴﺎورﻧﺪ‪ ،‬اﺟﺎزه ﻧﺪاده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ‪،‬‬
‫‪١٦٥‬‬
‫آﻧﺠﺎ ﻣﻦ ﻣﺴﺌﻮل ﻛﺘﺎب ﺑﻮدم‪ .‬ﻳﻚ ﻣﻘﺪار از اﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎ را ﻫﻤﺎن ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻔﺖ‬
‫ﻓﺎﻣﻴﻞ ﻣﻦ اﺳﺖ آورد‪ .‬ﻳﻚ ﻣﻘﺪارش را آن ﭘﺎﺳﺪار دوﻣﻲ ﻛﻪ ﻟﻮﻃﻲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎي ﺗﺸﻜﻴﻼت ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از اﻗﻠﻴ‪‬ﺘﻲﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺣﺎﺿﺮﻳﻢ ﺑﺎ ﺷﻔﻖ ﻛﺘﺎب رد و ﺑﺪل ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺒﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻪ اﻳﻨﺎ ﻋﻼﻗﻪاي ﻧﺪارم‪.‬‬
‫اﻳﻨﺎ آﺧﺮش ﺳﺮ ﻣﻨﻮ ﺑﻪ ﺑﺎد ﻣﻲدن‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﺎ در اﺧﺘﻴﺎر ﺗﻮ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺪوﻣﺸﻮ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﻲ ﺑﻬﺸﻮن ﺑﺪه‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً ﻫﻤﺎن ﻣﻮﻗﻊ ﻛﻪ ﺳﻌﻴﺪ ﻳﺰدﻳﺎن داﺷﺖ ﺗﻮي ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن‪ ،‬ﺧﻂ ﻣﺸﻲ ﺳﻬﻨﺪ‬
‫را‪ ،‬ﻛﻪ روي ﻧﻈﺮﻳﺎت دﻳﻮﻳﺪ ﻳﺎﻓﻲ اﺳﺘﻮار ﺑﻮد‪ ،‬رد ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬ﻣﻦ اﻳﻨﺠﺎ داﺷﺘﻢ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪﻣﺶ‪ .‬ﺳﻌﻴﺪ ﻳﺰدﻳﺎن ﺑﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻛﻮﻣﻠﻪ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬آره‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫داﺷﺖ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب را رد ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻣﻦ ﺗﻮ زﻧﺪان داﺷﺘﻢ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪﻣﺶ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﺘﺎب ﺑﺨﻮاﻧﻴﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬اﻳﻨﺎ ﻛﻪ رﻣﺎن ﺧﻮن‬
‫ﻧﻴﺴﺘﻦ‪ ،‬ﻧﻬﺞاﻟﺒﻼﻏﻪ ﻣﻲﺧﻮﻧﻦ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي اﻗﺘﺼﺎدي را دﺳﺖ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻗﺪر زﻳﺮ اﻳﻦ ﺳﻄﺮﻫﺎش ﺧﻂ ﻛﺸﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎدداﺷﺖ‬
‫ﺳﺆال آورده ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ دﻳﺪم ﻛﺎرم درآﻣﺪه‪ .‬آن ﻫﻢ ﺳﺆاﻟﻬﺎي ﺧﻴﻠﻲ اﺑﺘﺪاﻳﻲ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ اﻳﻨﺎ‪ ،‬اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﺳﻮاد اوﻟﻴﻪ داره‪ .‬ﺑﻌﺪ دﻳﺪﻧﺪ اﻳﻨﻬﺎ را‬
‫ﻧﻤﻲﻓﻬﻤﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﺑﺎر ﻫﻢ ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮد ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ ﺑﭙﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ از ﺧﻴﺮش‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﺎ در اﻳﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻗﺰلﺣﺼﺎر ﺑﻮدم‪ ،‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎ اﻓﺘﺎد ﮔﺮدن‬
‫آن اﻗﻠﻴ‪‬ﺘﻲ ﺑﺪﺑﺨﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﻛﻪ اﻳﻨﺠﺎ ﻛﺎري ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﭘﻴﻜﺎري وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻼت ﺑﺰﻧﻢ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﻐﻴﻴﺮات زﻧﺪان‪ ،‬ﺗﻮي آن ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ‬
‫ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻮدم‪ .‬اﺻﻼً ﻛﺴﻲ ﺳﺮاﻏﻢ ﻧﻴﺎﻣﺪ‪ .‬ﺧُﺐ‪ ،‬ﻣﻦ‪ ،‬دﺳﺖ ﻛﻢ ﺗﻮ ﻣﺮاﺳﻢ ‪19‬‬
‫ﺑﻬﻤﻦ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﺷﺮﻛﺖ داﺷﺘﻢ‪ ،‬ﻛﻠّﻲ ﻛﺘﺎب داﺷﺘﻢ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﺎﺳﺪار راﺑﻄﻪ داﺷﺘﻢ‪،‬‬
‫ﻧﻤﺎز ﻧﻤﻲﺧﻮاﻧﺪم‪.‬‬
‫‪١٦٦‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ده ﺑﻴﺴﺖ روز اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﺎزﺟﻮﺋﻲﺷﺎن ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ‬
‫ﻣﺎ را ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ ﺗﻮي ﻳﻚ ﺑﻨﺪ دﻳﮕﺮ‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﭽﻪﻫﺎ را ﺗﻐﻴﻴﺮ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻗﻮل ﺧﻮدﺷﺎن ﺳﺮان زﻧﺪان ﺗﻮي اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻣﻦ رﻓﺘﻢ ﺗﻮ اﻳﻦ ﺑﻨﺪ‪،‬‬
‫‪ 15‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬وﻗﺘﻲ داﺷﺘﻢ ﻣﻲآﻣﺪ ﺑﻴﺮون‪ ،‬ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻳﻢ ‪ 3‬ﻧﻔﺮ‪.‬‬
‫ﺑﻘﻴﻪ را اﻋﺪام ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﺗﺎق در ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬وﻟﻲ ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﺴﺌﻮل‬
‫ﺗﺌﻮرﻳﻚ ﺣﺰب ﺗﻮدة ﻫﻤﺪان را ﻫﻢ آوردﻧﺪ آﻧﺠﺎ‪ .‬ﻳﻜﻲ از اﻋﻀﺎي ﻛﻤﻴﺘﺔ‬
‫ﻣﺮﻛﺰي راه ﻛﺎرﮔﺮ ﻫﻤﺪان را ﻫﻢ آوردﻧﺪ‪.‬‬
‫رﺿﺎ ﭼﮕﻨﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ اﻋﺪاﻣﺶ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻲ زﻧﺪه ﮔﻞ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻗﺒﻼ ﺗﻮ ﻣﺪرﺳﺔ ﺣﻘﺎﻧﻲ ﻗﻢ ﻃﻠﺒﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻴﻠﻲ ﺑﭽﺔ‬
‫ﺟﻨﺴﻲ ﺑﻮد‪ 25 .‬ﺳﺎل ﺑﻬﺶ ﺣﺒﺲ دادﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﻨﻴﺪم آزاد ﺷﺪه‪ .‬اﻳﻦ ﻓﻘﻂ ﻧﻤﺎز‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎﺑﺎ ﺗﻮ ﭘﺪر ﻣﻨﻮ درآوردي‪ ،‬ﻣﻦ از دﺳﺖ ﺗﻮ ﻧﻤﻲﺗﻮﻧﻢ دو‬
‫ﻛﻠﻤﻪ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﻢ‪ ،‬آﺧﻪ ﭼﻪﻗﺪر ﻧﻤﺎز؟ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺑﺪﻫﻜﺎري دارم‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻢ آﺧﻪ‬
‫ﭼﻪﻗﺪر؟ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻣﻲدوﻧﻢ‪ ،‬ﺗﻮ ﺑﺎ اﺳﻼم ﻣﺨﺎﻟﻔﻲ! ﻣﻲﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﻲ‪ ،‬ﺗﻮ‬
‫وﻗﺘﻲ ﻧﻤﺎز ﻣﻲﺧﻮﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﻤﻲﺗﻮﻧﻢ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﻢ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺨﻨﺪم‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﺎ دﻳﮕﺮ ﻣﺎﻧﺪﻳﻢ ﺗﻮي اﻳﻦ اﺗﺎق‪ .‬ﺗﻮ ﻫﻤﺔ زﻧﺪاﻧﻬﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً اﻳﻦ ﻃﻮري‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻳﻜﻲ را اﻋﺪام ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﻚ ﺑﻬﺎﻧﻪاي ﻃﺮف را‬
‫ﺑﺮﻣﻲدارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ اﻧﻔﺮادي‪ .‬ﺑﻌﺪ از دو ﺳﻪ روز‪ ،‬اﻋﺪاﻣﺶ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ اﻋﺪام ﻛﺮدﻧﺸﺎن ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻧﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ اردﺷﻴﺮ ﻛﺎرﮔﺮ را اﻋﺪام ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺟﺎﻛﺶ آﻣﺪ‪،‬‬
‫ﮔﻔﺖ ﺑﻴﺎ ﺑﺮو ﺣﻤ‪‬ﺎم‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ اﻋﺪاﻣﺖ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫‪١٦٧‬‬
‫اردﺷﻴﺮ رﻓﺖ ﺣﻤ‪‬ﺎم‪.‬‬
‫اردﺷﻴﺮ رﻳﺸﺶ را زده ﺑﻮد‪.‬‬
‫اردﺷﻴﺮ ﺳﺒﻴﻠﻬﺎﻳﺶ را ﭼﺨﻤﺎﻗﻲ ﻛﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫اردﺷﻴﺮ ﭘﻴﺮاﻫﻦ ﺳﻔﻴﺪ ﭘﻮﺷﻴﺪه ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﭘﻴﺮاﻫﻦ ﺳﻔﻴﺪ را ﺑﺮاي ا ﻳﻦ ﭘﻮﺷﻴﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺳﻴﻨﻪاش را‬

‫ﻣﻲﺷﻜﺎﻓﺪ ﻗﻄﺮات ﺧﻮﻧﺶ ﺑﺮ زﻣﻴﻨﻪاي ﺳﻔﻴﺪ ﻧﻘﺶ ﺑﻨﺪد‪.‬‬
‫اردﺷﻴﺮ از ﺑﻪ دار آوﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪن ﻣﺘﻨﻔﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ دﻟﻢ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ اﻋﺪاﻣﻢ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﮔﻔﺖ دﻟﻢ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺎ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﻮم‪.‬‬
‫دﻟﻢ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﮔﻞ ﺳﺮﺧﻲ روي ﺳﻴﻨﻪام ﺑﺸﻜﻔﺪ‪.‬‬

‫اردﺷﻴﺮ آن ﺷﺐ ﺑﺮاي ﻫﻤﺔ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺷﺮﺑﺖ ﺧﺮﻳﺪ‪.‬‬

‫اردﺷﻴﺮ آن ﺷﺐ ﻫﻤﻪاش ﺳﺮود ﺧﻮاﻧﺪ‬
‫و ﺷﻌﺮ ﺧﻮاﻧﺪ‪،‬‬
‫و ﺗﺮاﻧﻪ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫اردﺷﻴﺮ آن ﺷﺐ ﮔﻔﺖ ﺗﻮ ﺧﻴﺎل ﻣﻲﻛﻨﻲ زرﻧﮕﻲ رﻓﻴﻖ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻫﻴﭽﻜﺲ رﺣﻢ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻮ زﻧﺪان ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺎﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺸﻤﻬﺎت را ﻧﺒﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻨﺎر دﻳﻮار‬

‫ﻗﺮارت ﻧﺪادﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻌﺎر ﻧﺪه‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪي ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻓﺮﻣﺎن آﺗﺶ‬
‫‪١٦٨‬‬
‫ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻌﺎر ﺑﺪه‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺎ ﻫﻲ ﻣﻲﮔﻔﺘﻴﻢ ﺗﻮﺑﻪ ﻛﺮدهاﻳﻢ‪ ،‬ﺗﻮﺑﻪ ﻛﺮدهاﻳﻢ‪ ،‬ﻛﻪ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ زﻧﺪه ﺑﻤﺎﻧﻴﻢ‪.‬‬
‫آن ﺷﺐ اردﺷﻴﺮ ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﺣﺮف ﻣﻲزد‪ .‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﻫﻤﻪ ﺻﺪاﻳﺶ را‬
‫ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ‪ .‬آن ﺷﺐ ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ را ﻫﻢ اﻋﺪام ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫آن ﻳﻜﻲ اﺳﻤﺶ ﭼﻲ ﺑﻮد؟‬

‫آن ﻛﻪ ﺑﭽﺔ ﺗﺸﻜﻴﻼت ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﻗﺮوة ﺳﻨﻨﺪج ﺑﻮد‪.‬‬
‫آن ﻛﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺷﺮﻳﻒ و ﻣﺤﻜﻢ ﺑﻮد‪،‬‬
‫و ﺳﭙﺮ ﺑﻼي ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺗﻦ‪.‬‬

‫راﺳﺘﻲ اﺳﻤﺶ ﭼﻲ ﺑﻮد؟‬

‫آن ﻛﻪ ﺑﭽﺔ ﻗﺮوة ﺳﻨﻨﺪج ﺑﻮد؟‬
‫آن ﻛﻪ ﻣﻲداﻧﺴﺖ اﻋﺪاﻣﻲ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻛﻪ ﺟﺮم ﺳﻪ ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ را ﮔﺮدن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﻛﻪ ﻧﺎﺟﻲ ﺳﻪ ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﺷﺪ‪،‬‬
‫و ﺑﻌﺪ ﻣﻌﺮوف ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﻪ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪة ﺟﺮﻣﻬﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫وﻗﺘﻲ ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ اﻋﺪاﻣﺶ ﻛﻨﻨﺪ‪،‬‬

‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺟﺮﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻛﺮدم‪ ،‬اﮔﺮ اﻳﻦ دﻳﻮﺛﻬﺎ ده ﺑﺎر ﻫﻢ اﻋﺪاﻣﻢ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻛﻮﻧﺸﺎن ﻣﻲﺳﻮزد‪.‬‬

‫آدﻣﻬﺎﻳﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺟﺮﻣﺸﺎن ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﻮد‪ .‬اﻋﺪاﻣﺸﺎن ﺣﺘﻤﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺮ وﻗﺖ‬
‫‪١٦٩‬‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻴﻢ ﺷﻤﺎ ﺑﺎﻳﺪ دﻓﺎع ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اﮔﺮﻫﻢ دﻓﺎع ﻧﻜﻨﻴﺪ‪ ،‬اﻋﺪام‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً ﻃﺮف را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺴﺌﻮل ﺗﺸﻜﻴﻼت ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻫﻤﺪان ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آن‬
‫ﻳﻜﻲ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﺸﻜﻴﻼت اﻗﻠﻴ‪‬ﺖ ﻫﻤﺪان‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻴﻢ ﺗﻮ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮد اﻋﺪاﻣﻲ‪.‬‬
‫اﺳﻤﺖ ﻣﺴﺌﻮﻟﻪ‪ .‬ﻫﻮادار ﺳﺎده ﻧﻴﺴﺘﻲ ﻛﻪ وﻟﺖ ﻛﻨﻦ‪ .‬ﺗﻮ اﻳﻦ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺑﮕﻲ ﻣﺴﺌﻮل‬
‫دوﭼﺮﺧﻪام اﻋﺪاﻣﺖ ﻣﻲﻛﻨﻦ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﺗﻮ ﻣﺴﺌﻮل ﺗﺸﻜﻴﻼت ﺑﻮدي‪ .‬ﻗﺒﻮل ﻧﻜﺮد‪.‬‬
‫ﺿﻌﻴﻒ ﺑﺮﺧﻮرد ﻛﺮد‪ .‬اﻋﺪام ﻧﺸﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺧﻮدش را ﺧﺮاب ﻛﺮد‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺳﻨﺖ دﻓﺎع ﻛﺮدن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠّﻲ‪ ،‬ﺗﻮي ﺗﻬﺮان ﺗﺎ اواﻳﻞ ﻣﻬﺮﻣﺎه ‪ 60‬وﺟﻮد‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﺗﻮي ﻫﻤﺪان ﺗﺎ اواﺧﺮ اﺳﻔﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ وﻗﺘﻲ ﻣﻮج اﻋﺪاﻣﻬﺎ وﺳﻴﻊ ﺷﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ‬
‫ﺷﻮﺧﻲﺑﺮدار ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻳﻲ ﺑﮕﻮﻳﻲ ﻣﻦ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺖ ﻟﻨﻴﻨﻴﺴﺘﻢ ﻳﺎ ﻣﺠﺎﻫﺪ ﺧﻠﻘﻢ‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﻛﺲ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﻳﻚ ﺟﻮري در ﺑﺮود‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺴﺌﻠﺔ از ﺧﻮد ﮔﺬﺷﺘﮕﻲ ﻳﻚ‬
‫ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺠﺎﻫﺪي ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ‪ ،‬وﻗﺘﻲ دﻳﺪ اﻋﺪاﻣﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﺟﺮم ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺟﺎﻧﺸﺎن را ﻧﺠﺎت داد‪.‬‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ دورة ﺷﺎه رواﺑﻂ ﺳﺎدهﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﺴﻲ را ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اوﻻً‬
‫رواﺑﻄﺶ ﮔﺴﺘﺮده ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺛﺎﻧﻴﺎ ﻗﺮار ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﻮ ‪ 48‬ﻳﺎ ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺖ زﻳﺮ‬
‫ﺷﻜﻨﺠﻪ دوام ﺑﻴﺎوري‪ .‬ﺑﻌﺪ دﻳﮕﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻲ ﻳﻚ ﺳﺮي ﭼﻴﺰﻫﺎ را اﻋﺘﺮاف ﻛﻨﻲ‬
‫و ﺧﻮدت را ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ از ﺷﻜﻨﺠﻪ رﻫﺎ ﻛﻨﻲ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻮ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻓﻀﺎي‬
‫ﭘﻠﻴﺴﻲ‪ ،‬اﮔﺮ ﻳﻚ ﺧﺎﻧﺔ ﺗﻴﻤﻲ ﻟﻮ ﻣﻲرﻓﺖ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻲ ﺳﺮﻳﻊ ﺧﺎﻧﻪ ﻋﻮض ﻛﻨﻲ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ رواﺑﻂ ﮔﺴﺘﺮدهﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬و ﺗﻮ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﻧﮕﻪ ﻣﻲداﺷﺘﻲ‪.‬‬
‫ﻳﻚ روز آﻣﺪﻧﺪ ﻣﺘﺄﻫﻠﻬﺎي ﭼﭗ را ﺑﺮدﻧﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ زﻧﻬﺎﻳﺘﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺣﺮام اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ از ﻧﻮ ﻋﻘﺪ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن روزﻫﺎ آﻣﺪﻧﺪ ﺳﺮاغ ﻣﻦ ﻛﻪ ﺑﻴﺎ زن ﺑﮕﻴﺮ‪ .‬ﻳﻚ‬
‫‪١٧٠‬‬
‫ﻣﺮدﻳﻜﺔ رﻗﺎﺻﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﭽﻪ ﺧﻮﺷﮕﻞ ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ﺑﻮده‪.‬اﻳﻦ ﺑﻪ ﺟﺎي آن‬
‫ﻳﺎرو ﺗُﺮﻛﻪ‪ ،‬ﺷﺪه ﺑﻮد دادﻳﺎر زﻧﺪان‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ آﻣﺪ ﻣﺎ را ﺻﺪا ﻛﺮد ﺗﻮ اﺗﺎﻗﺶ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﺘﻪ؟ ﮔﻔﺘﻢ ‪ 28‬ﺳﺎل‪ .‬ﮔﻔﺖ ازدواج ﻛﺮدي؟ ﮔﻔﺘﻢ ﻧﻪ‪ .‬ﮔﻔﺖ‬
‫ﻧﻤﻲﺧﻮاي ازدواج ﻛﻨﻲ؟ ﮔﻔﺘﻢ اﻳﻨﺠﺎ؟ ﮔﻔﺖ آره‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ زﻧﺪاﻧﻲام‪ ،‬درآﻣﺪي‬
‫ﻧﺪارم ﻛﻪ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻳﻚ روزي آزاد ﻣﻲﺷﻲ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐ درآﻣﺪ ﻣﻲﺷﻲ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‬
‫ﻣﻦ ﻛﺴﻲ رو ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺳﻢ‪ .‬ﺣﺎﻻ در ﺿﻤﻦ ﻛﻨﺠﻜﺎو ﺑﻮدم ﻛﻪ اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻤﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺟﺎﻛﺶ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺑﻴﺎورد‪ ،‬ﻛﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﭼﻪ ﺟﻮرﻳﺴﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺷﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﺨﺘﻤﺎن ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺗﻮ زﻧﺪان ﺑﺎز ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻛﺜﺎﻓﺘﻬﺎ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ آدم ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﺷﻜﻢ اﺳﺖ و ﻳﻚ زﻳﺮ ﺷﻜﻢ‪ .‬و‬
‫ﺣﻠّﺎل ﻫﻤﺔ ﻣﺸﻜﻼت آدم‪ ،‬ﺳﻮراخ ﻻي ﭘﺎي زن اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎدر ﻗﺤﺒﻪاﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻓﻬﻤﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻴﻦ اﻟﻜﻲ ﻫﻢ ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﻣﻲآﻣﺪ ﺳﺮاغ آدﻣﻬﺎﻳﻲ ﻣﺜﻞ ﻣﻦ ﻛﻪ ﺑﻴﺎ‬
‫زن ﺑﮕﻴﺮ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ آدﻣﻲ ﻛﻪ زن و ﺑﭽﻪ دارد‪ ،‬زودﺗﺮ ﻣﻲﺑﺮد ﺗﺎ‬
‫آدم ﻣﺠﺮد‪ .‬ﭼﻮن ﻳﻚ ﻣﺠﺮد واﺑﺴﺘﮕﻲاش ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر اﺳﺖ و ﺑ‪‬ﺮﻳﺪن از‬
‫ﭘﺪر و ﻣﺎدر آﻧﻘﺪرﻫﺎ ﺳﺨﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﺗﺎ از زن و ﺑﭽﻪ‪ .‬ﺑﺨﺼﻮص ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺮدﺳﺎﻻري ﻣﺎ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﺮد ﺧﻮدش را ﻣﺴﺌﻮل ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻲداﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻮد‬
‫ﻛﻪ اﻳﻦ ﺧﻮﺷﺶ ﻣﻲآﻣﺪ ﻫﻤﻪ ازدواج ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺣﺎﻻ ﻛﻲ اﻳﻨﺠﺎ ﻛﺸﺘﻪ ﻣﺮدة‬
‫ﻣﻨﻪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﺨﻮام ﺑﺎﻫﺎش ازدواج ﻛﻨﻢ؟ ﮔﻔﺖ ﺗﻮ اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﺧﻮاﻫﺮﻫﺎ ﭘﺮ دﺧﺘﺮه‪،‬‬
‫ﻫﺮ ﻛﺪوﻣﺸﻮ ﻛﻪ ﺑﺨﻮاي‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮﻧﻲ اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﻲ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ اﻻن اﺻﻼً آﻣﺎدﮔﻲ‬
‫ﻫﻤﭽﻴﻦ ﭼﻴﺰي رو ﻧﺪارم‪ .‬و ﺧﻼﺻﻪ از زﻳﺮش در رﻓﺘﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺪﺗﺮ از ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺪام ﺑﺎﻳﺪ دوﮔﺎﻧﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﺮدي‪ .‬از ﺻﺒﺢ ﺗﺎ‬
‫ﺷﺐ ﺑﺎﻳﺪ دروغ ﻣﻲﮔﻔﺘﻲ‪ .‬ﻫﻮﻳ‪‬ﺖ اﺻﻠﻲ ﺧﻮدت را ﭘﻨﻬﺎن ﻣﻲﻛﺮدي‪ .‬ﺣﺘﻲ آدم‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺗﻮي ﻳﻚ ﺳﻠﻮل زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻣﺜﻞ‬
‫‪١٧١‬‬
‫ﺧﻮد آدم ﺗﻮ ﭼﻨﮓ آن ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﭼﻨﺎن ﺣﺪي از‬
‫درﻣﺎﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲرﺳﻴﺪم ﻛﻪ ﮔﺮﻳﻪ ﻣﻲﻛﺮدم‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻪ ﺟﻮر ﺑﮕﻮﻳﻢ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺷﺒﻬﺎي‬
‫ﺟﻤﻌﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ را ﺑﺮﻣﻲداﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ دﻋﺎي ﻛﻤﻴﻞ‪ .‬ﺳﻴﻨﻪ ﺑﺰن‪ ،‬دﻋﺎ ﺑﺨﻮان‪،‬‬
‫زﻧﺠﻴﺮ ﺑﺰن‪ ،‬ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ دﻋﺎ ﺑﻪ ﺟﺎن ﺧﻤﻴﻨﻲ ﺑﻜﻦ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻃﺮف اﺻﻼً ﻗﺒﻮل‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺑﺮﻣﻲﮔﺸﺖ‪ ،‬اﻋﺼﺎﺑﺶ ﻟﻪ و ﻟﻮرده ﺑﻮد‪ .‬اﻋﺘﻘﺎداﺗﺖ راﺣﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻟﺠﻦ ﻛﺸﻴﺪه ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻳﻚ آﺧﻮﻧﺪ ﺷﭙﺸﻮ‪ ،‬ﻳﻚ ﻳﻚ ﻃﻠﺒﺔ دﮔﻮري ﻣﻲآﻣﺪ‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬
‫آﻗﺎ‪ ،‬ﻃﺮف دﻛﺘﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﻮق ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻳﻚ دﻫﺎﺗﻲ ﻛﻪ دو ﻛﻼس ﺗﻮ‬
‫ﻣﻜﺘﺐ ﺧﻮاﻧﺪه‪ ،‬ﻣﻲآﻣﺪ ﺑﻪ او ﻧﺸﺎن ﺑﺪﻫﺪ ﻏﺴﻞ ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻲ‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻳﻚ‬
‫روز دو روز ﻛﻪ ﻧﺒﻮد‪ .‬اﻣﺮوز ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ آﻳﺖاﷲ ﺑﻬﺒﻬﺎﻧﻲ ﻣﺮده‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻓﺮدا ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ دﺳﺘﻐﻴﺐ ﻣﺮده‪ ،‬ﻋﺰاي ﻋﻤﻮﻣﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ روز ﻫﻢ ﻫﻲ ﺷﻬﻴﺪ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎزه ﻣﺴﺌﻠﺔ اﺳﺎﺳﻲ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﻣﺎ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﭼﮕﻨﻲ را ﺑﺮدﻧﺪ اﻋﺪام ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻳﻜﻲ ﻛﻔﻨﺶ را آﻣﺎده ﻛﺮده ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻫﺮ ﺷﺐ ﻣﻲﮔﺬاﺷﺖ زﻳﺮ ﺳﺮش‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﻛﺴﻲ را ﻛﻪ ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ اﻋﺪام ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺳﻼم ﻣﺮا ﺑﻪ ﺗﻘﻲ و ﻧﻘﻲ‬
‫ﺑﺮﺳﺎن‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ ﻳﻚ روز آﻣﺪﻧﺪ ﺳﺮاغ اﻳﻦ‪.‬‬
‫ﻛﻔﻨﺶ را ﺑﺮداﺷﺖ‪.‬‬
‫از ﻫﻤﻪ ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﻲ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻳﻜﻤﺎه ﺑﻌﺪ ﺷﺎداب و ﺳﺮﺣﺎل ﺗﺸﺮﻳﻒ آورد‪.‬‬
‫‪١٧٢‬‬
‫ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﻜﺸﻢ‪ ،‬ﺑ‪‬ﺮﻳﺪم‬
‫زﻧﺶ را ﻟﻮ داده ﺑﻮد‪.‬‬
‫دﺧﺘﺮش را ﻟﻮ داده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪﺗﺎ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺗﻮﺟﻴﻪﮔﺮ رژﻳﻢ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﺗﻮ ﻣﻮج اﻋﺪاﻣﻬﺎي ‪ ،67‬ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ‪ 27‬ﺳﺎل ﺑﻬﺶ داده ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫اﻋﺪاﻣﺶ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻳﻜﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻫﻢ ﻛﻪ اﻋﺪام ﺷﺪ‪ ،‬وﺿﻌﺶ از ﻧﻈﺮ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﺷﺒﻴﻪ ﻣﻦ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺴﺮ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﻮاﻫﺮ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺴﺌﻮل ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﭼﻲ ﭼﻲ ﺑﺨﺶ‬
‫ﻏﺮب ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻮ اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪ 60‬دﺳﺘﮕﻴﺮﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺒﻮد ﺑﻪ‬
‫اﻳﻨﻬﺎ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻢ از ﻛﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ را ﻧﺰدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ‬
‫ﺟﻮري ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻴﭽﺎره ازدواج ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻓﻘﻂ ﺳﻪ روز دﺧﺘﺮه را دﻳﺪه‬
‫ﺑﻮد‪ .‬رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﻮ اﺻﻔﻬﺎن ﺑﺎ دﺧﺘﺮه ازدواج ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﻴﺎﻳﻲ ﺗﻮ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﻲ‪ ،‬ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﮕﻬﺶ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﻮز ‪ 30‬ﺧُﺮداد ﭘﻴﺶ ﻧﻴﺎﻣﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻓﻜﺮ ﻛﺮده ﺑﻮد ﺗﺸﻜﻴﻼت ﻓﺸﺎر‬
‫ﻣﻲآورد‪ ،‬آزادش ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺳﻲ ﺧُﺮداد‪ ،‬اﻳﻦ را دوﺑﺎره آوردﻧﺪ ﻫﻤﺪان‪.‬‬
‫اﻳﻦ دﻳﮕﺮ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺣﺪود ﻳﻜﺴﺎل و ﻧﻴﻢ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﻮد‪ .‬زﻧﺶ را ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﻛﺠﺎ دﺳﺘﮕﻴﺮ‬
‫ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺎرج زﻧﮓ زده ﺑﻮد ﻛﻪ اﻣﻜﺎﻧﺎﺗﻲ ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮار ﻛﻨﺪ‪ .‬ردش‬
‫را از ﻃﺮﻳﻖ ﻛﻨﺘﺮل ﺗﻠﻔﻦ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬دو ﺳﺎل و ﻧﻴﻢ ﺑﻬﺶ داده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫زﻧﻪ ﺑ‪‬ﺮﻳﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺮوع ﻛﺮده ﺑﻮد ﺑﻪ ﻫﻤﻜﺎري‪ .‬آﻗﺎ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻮد و ﻧﺒﻮد ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ازﺟﻤﻠﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﭼﻨﺪﺗﺎ ﺧﺎﻧﺔ ﺗﻴﻤﻲ ﮔﺸﺘﻪ و ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﺷﻮﻫﺮ ﺑﺎ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻧﻔﺮ‬
‫‪١٧٣‬‬
‫راﺑﻄﺔ ﺟﻨﺴﻲ ﺑﺮﻗﺮار ﻛﺮده‪ .‬اﻳﻦ را از روي اﺟﺒﺎر ﻳﺎ ﻫﺮ ﭼﻲ‪ ،‬ﻛﺘﺒﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫آوردﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮش ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻴﭽﺎره ﭘﺮﻳﺸﺎن و وﻳﺮان ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺷﻔﻖ اﮔﺮ زﻧﺪه ﻣﻮﻧﺪي و اﻧﻘﻼب ﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎدت ﺑﺎﺷﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻛﺜﺎﻓﺘﺎ رو ﻧﻪ ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﺳﻴﺎﺳﻴﺎ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ اون ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻜﻲ ﻛﻪ ﻓﺮﻳﺐ‬
‫ﻣﻲدن‪ ،‬ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﻨﺪ ﺟﺒﻬﻪ‪ ،‬اﻋﺪام ﻛﻨﻲ‪.‬‬
‫ﺑﭽﺔ آراﻣﻲ ﺑﻮد‪ .‬زﻧﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺧﻮاﺑﻴﺪهام‪ ،‬اﺳﻢ داده ﺑﻮد‪ .‬او ﻫﻢ‬
‫ﺑﺮداﺷﺖ وﺻﻴﺘﻨﺎﻣﻪاي ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻛﺮد ﻋﻠﻴﻪ رژﻳﻢ و ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ‪ .‬ﺑﺮدﻧﺪ اﻋﺪاﻣﺶ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺷﻜﻨﺠﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻨﺎر رﻓﻴﻘﺖ ﻧﺸﺴﺘﻪاي‪ ،‬داري ﻧﺎﻫﺎر‬
‫ﻣﻲﺧﻮري‪ ،‬ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬اﻋﺪاﻣﺶ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮﺑﻪات‪ ،‬ﺳﮕﺖ‪ ،‬ﻳﻚ روز ازت‬
‫ﺟﺪا ﺑﺸﻮد‪ ،‬ﻛﻠّﻲ ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ ﻣﻲﻛﺸﻲ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻓﻜﺮ ﻛﻦ ﻳﻚ آدﻣﻲ را ‪ 10‬ﺳﺎل‪15 ،‬‬
‫ﺳﺎل ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺧﻨﺪﻳﺪهاﻳﺪ‪ ،‬ﮔﺮﻳﻪ ﻛﺮدهاﻳﺪ‪ ،‬و وﻗﺘﻲ ﻧﺸﺴﺘﻪاي‪،‬‬
‫داري ﺑﺎﻫﺎش ﻏﺬا ﻣﻲﺧﻮري‪ ،‬ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻠﻮ ﭼﺸﻤﻬﺎت‪ ،‬ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪،‬‬
‫اﻋﺪاﻣﺶ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧُﺐ‪ ،‬ﺗﻮ ﻳﻚ ﻫﻤﭽﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴ‪‬ﺘﻲ ﻣﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻪ ﻛﺎر ﻛﻨﻢ؟ ﺣﺪاﻗﻞ اﻗﻠﺶ اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺎراﺣﺖ ﺑﺸﻮم‪ .‬اﻳﻦ دﻳﻮﺛﻬﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺣﻖ را ﻫﻢ ﺑﻬﺖ ﻧﻤﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﺑﺮاي ﭼﻲ ﻧﺎراﺣﺘﻲ؟ ﻣﺎ ﻳﻚ ﻣﻨﺎﻓﻖ را اﻋﺪام ﻛﺮدهاﻳﻢ‪.‬‬
‫ﭼﻪ ﻗﺪر دﻟﻢ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﻳﻚ ﺑﺎر داد ﺑﺰﻧﻢ‪:‬‬
‫ﺟﺎﻛﺶ! رﻓﻴﻖ ﻣﺮا ﺑﺮدهاي‪،‬‬
‫ﻛﻮﻧﻲ! رﻓﻴﻖ ﻣﺮا ﻛﺸﺘﻪاي!‬
‫ﻫﻤﺔ اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻼت ﻳﻚ ﻃﺮف‪ ،‬ﻳﻚ ﺳﺮي ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﺧﻮدﻣﺎن ﺑﺮاي ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ‬
‫ﺑﻪوﺟﻮد ﻣﻲآوردﻳﻢ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻲﺷﺪ زﻧﺪان در زﻧﺪان در زﻧﺪان‪ .‬ﺑﺎرﻫﺎ ﻋﺼﺒﺎﻧﻲ‬
‫‪١٧٤‬‬
‫ﻣﻲﺷﺪم‪ ،‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻢ ﺑﺮوم ﺧﻮاﻫﺮ و ﻣﺎدر اﻳﻦ ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ را ﻳﻜﻲ ﻛﻨﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺒﺮﻧﺪ‬
‫ﺑﮕﺬارﻧﺪم ﭘﺎي دﻳﻮار و از اﻳﻦ زﻧﺪﮔﻲ ﮔﻪ راﺣﺖ ﺑﺸﻮم‪ .‬آﺧﺮ آدﻣﻲ ﻛﻪ اﻋﺘﻘﺎد‬
‫ﻧﺪارد ﭼﻪ ﺟﻮري دﻋﺎي ﻛﻤﻴﻞ ﺑﺨﻮاﻧﺪ؟ ﺗﺎزه ﺳﺮدﻣﺪارﻣﺎن ﻛﻲ ﺑﻮد؟ ﻳﻚ آدم‬
‫ﻣﺎدر ﻗﺤﺒﻪاي ﻛﻪ ﺗﻮي ﺧﻴﺎﺑﺎن اﻛﺒﺎﺗﺎن ﻗﺮص آﺳﭙﺮﻳﻦ ﻣﻲﻓﺮوﺧﺖ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮد دﻋﺎي ﻛﻤﻴﻞ ﺧﻮان ﺑﻨﺪه‪ .‬ﻳﻚ آدم ﻣﺰﺧﺮف ﻛﺜﺎﻓﺖ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺣ‪‬ﺮﱢ زﻣﺎﻧﻪ‪ .‬ﻫﻤﻪ‬
‫را ﺑﺮﻣﻲداﺷﺖ‪ ،‬ﻋﻠﻲرﻏﻢ ﻫﺮ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژياي ﻛﻪ داﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻲﺑﺮد آﻧﺠﺎ‪ ،‬او‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﺎ ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ زﻧﺠﻴﺮ ﻣﻲزدﻳﻢ‪ ،‬ﺳﻴﻨﻪ ﻣﻲزدﻳﻢ‪ .‬ﺗﻮﺿﻴﺢاﻟﻤﺴﺎﺋﻞ ﺑﮕﺬار‬
‫روي ﺳﺮت‪ ،‬ﻗﺮآن ﺑﮕﺬار روي ﺳﺮت‪ .‬ﻧﻤﻲﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺷﻌﺎر ﺑﺪﻫﻲ‪ .‬ﻫﻤﻪ را‬
‫ﻣﻲﺑﺴﺖ ﺑﻪ رﮔﺒﺎر‪ .‬ﺑﺮاﻳﺶ ﻛﺎري ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻦ واﻗﻌﺎ از اﻳﻨﻜﻪ زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪهام ﺷﺮﻣﻨﺪهام‪ .‬ﭼﻮن اﻳﻦ زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪن ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ‬
‫ﺧﻴﻠﻲ ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻢ ﻋﺮق ﺑﺨﻮر‪ .‬از ﺧﻮدت‬
‫ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﻛﻦ‪ .‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ آﻗﺎﺟﺎن‪ ،‬اﻳﻦ ﺳﺎﻋﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻦ دارم زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻢ‪،‬‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﺑﺮ ﺳﺎزﻣﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﻳﺎزده ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﻣﻲﻣﺮدم‪ ،‬ﻧﻤﺮدم‪ .‬ﺣﺎﻻ ﭼﺮا‬
‫ﻋﺮق ﻧﺨﻮرم؟ ﻣﻦ واﻗﻌﺎ اﺷﺘﺒﺎه ﻛﺮدم ﻛﻪ دﻓﺎع ﻧﻜﺮدم و زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪم‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ از‬
‫ﻫﻤﺎن ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬دﻓﺎع ﻣﻲﻛﺮدم ﻛﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﻧﺸﻮم ﭼﻴﺰي را ﺑﭙﺬﻳﺮم ﻛﻪ‬
‫اﺻﻼً ﻗﺒﻮل ﻧﺪارم و ﺳﻪ ﺳﺎل ﺑﺎﻫﺎش زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﻢ‪.‬‬
‫ﻓﻜﺮش را ﺑﻜﻦ‪ ،‬از ﻳﻚ ﻃﺮف زﻧﺪاﻧﻲ ﻫﺴﺘﻲ‪ ،‬از ﻳﻚ ﻃﺮف ﺑﺎﻳﺪ ﻓﻌﺎﻟﻴ‪‬ﺖ‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻫﻢ ﺑﻜﻨﻲ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺎه ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻪﻗﺪر ﺑﻮد؟ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪم ﺑﻨﺸﻴﻨﻢ زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﻫﻤﺔ اﻳﻦ ﺟﺎﻛﺶ ﺑﺎزيﻫﺎ ﻛﻪ ﺳﺮﻣﺎن درآوردﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻚ روز ﮔﻔﺘﻨﺪ‬
‫ﻫﻴﺌﺖ ﻋﻔﻮ و ﺑﺨﺸﻮدﮔﻲ آﻣﺪه‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﭼﻜﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻫﻴﭻ ﭼﻲ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺳﺆال ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺣﺒﺴﻬﺎ را ﻳﻚ ﺳﻮم ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ رﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬دﻳﺪﻳﻢ ﻳﻚ آﺧﻮﻧﺪ‬
‫‪١٧٥‬‬
‫اﻓﻐﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺗﻮ ﻫﻨﻮز ﭘﻴﻜﺎر را ﻗﺒﻮل داري؟ ﮔﻔﺘﻢ ﺣﺴﻴﻦ روﺣﺎﻧﻲ ﻛﻪ‬
‫رﻫﺒﺮم ﺑﻮد‪ ،‬رﻳﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﻣﻦ ﭼﻲ ﺑﮕﻢ؟ ﻗﺒﺮ ﭘﺪر ﭘﻴﻜﺎر! ﮔﻔﺖ ﻛﺎر ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﭼﻲ‬
‫ﻛﺮدي؟ ﮔﻔﺘﻢ زﻧﺪﮔﻲ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ رو ﻧﻮﺷﺘﻪم‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ اﻣﺎم ﺣﺴﻦ رو ﻧﻮﺷﺘﻪم‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﺎﺷﻲ ﺑﺮادر‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ روز‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻛﻨﻴﻦ‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ دﻳﮕﻪ ﭼﻴﻪ؟‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ اﻳﻦ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﭘﺨﺶ ﻧﻤﻲﺷﻪ‪ .‬دو ﺳﻪﺗﺎ از ﺑﭽﻪﻫﺎي اﻗﻠﻴ‪‬ﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻦ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ آﻗﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﺎﻛﺸﻬﺎ ﭼﺮا دﺳﺖ ﺑﺮﻧﻤﻲدارن‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻮﻧﺪه ﻛﻪ ﻛﻮﻧﻤﻮن‬
‫ﺑﺬارن‪ .‬ﻧﺸﺴﺘﻴﻢ ﺣﺮف زدﻳﻢ‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﺗﺎ اﻳﻨﺠﺎ ﻫﺮ‬
‫ﻛﺎري ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻛﺮدهاﻳﻢ ﻛﻪ ﺟﺮﻣﻤﺎن ﻛﻢ ﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻦ را ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻴﻢ دﻳﮕﺮ آﺧﺮي‬
‫اﺳﺖ‪ .‬رﻓﺘﻴﻢ‪ .‬ﺳﻲ ﭼﻬﻞ ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﻫﻤﻪﻣﺎن را ﺑﺮدﻧﺪ ﺗﻮي ﻳﻚ اﺗﺎق‪ .‬ﻧﻮار وﻳﺪﺋﻮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ ﻫﻮادار ﭘﻴﻜﺎر ﺑﻮدم‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻤﻴﻦ دوﺗﺎ ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺧﻴﻠﻲ ﺑﻮد و ﺑﻌﺪاً ﻣﺜﻞ ﺳﮓ ﭘﺸﻴﻤﺎن ﺷﺪم‪ .‬ﻓﺮدا ﭘﺲ ﻓﺮداش ﮔﻔﺘﻨﺪ‬
‫ﺳﻨﺪ ﺧﻮﻧﻪ ﺑﻴﺎرﻳﻦ‪ ،‬آزادﺗﻮن ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻦ واﻗﻌﺎ راﺿﻲ ﻧﺒﻮدم آن دوﺗﺎ ﺟﻤﻠﻪ را ﺑﮕﻮﻳﻢ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻨﺪ ﻫﻢ‬
‫ﻣﻲﮔﺬاﺷﺘﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﻳﻜﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻛﻪ ﺣﺎﻻ ﻫﻠﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮدم ﻛﻪ ﻣﻦ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ از زﻧﺪان ﻛﻪ رﻓﺘﻢ‪ ،‬در ﺑﺮوم‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎ اﻳﻦ وﺿﻌﻲ ﻛﻪ دارم‪ ،‬ﻫﺮ روزي‬
‫ﻣﻤﻜﻨﻪ ﺑﻴﺎن ﻳﻘﻪﻣﻮ ﺑﮕﻴﺮن‪ .‬ﺑﺎ ﺳﻌﻴﺪ دادﺧﻮاه ﻫﻢ ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮدم‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﻜﻪ ﭘﻴﻜﺎر ﻣﺘﻼﺷﻲ ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻌﻴﺪ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺎ ﺗﺸﻜﻴﻼت ﺳﻬﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ را‬
‫آش و ﻻش ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ آورده ﺑﻮدﻧﺪ ﻫﻤﺪان‪ .‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻢ اﻳﻦ ﺗﻮي‬
‫اﻧﻔﺮادي اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻳﻚ ﻣﺪت ﺑﻬﺶ اﻋﺘﻤﺎد ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﻛﺎﻓﻲ ﺑﻮد ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻫﺮﭼﻪ‬
‫ﺷﻔﻖ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺮ و ور اﺳﺖ‪ .‬و ﻫﻤﻪ رﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺎ را ﭘﻨﺒﻪ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪﻫﺎ‬
‫ﻓﻬﻤﻴﺪم ﺑﭽﺔ ﻣﺤﻜﻤﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﺎدش ﺑﻪﺧﻴﺮ‪.‬‬
‫‪١٧٦‬‬
‫ﺑﻌﺪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮدم ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮوم ﺑﻴﺮون‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮام از‬
‫ﻛﺸﻮر ﺧﺎرج ﺑﺸﻮم‪ ،‬وﻟﻲ ﭘﺎﺳﭙﻮرت ﻧﺪارم‪ ،‬و راﻫﺶ را ﻧﻤﻲداﻧﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻓﻼﻧﻲ‪،‬‬
‫رﻓﻴﻖ ﺧﻮدت‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮﻧﻪ ﭘﺎﺳﭙﻮرت ﺑﺮات ﺟﻮر ﻛﻨﻪ‪.‬‬
‫دﻳﺪﻣﺶ و ﺑﺎﻫﺎش ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮدم‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ وﻗﺘﻲ ﺧﺎرج ﺷﺪﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻲآم ﺳﺮاﻏﺖ‪،‬‬
‫ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﺑﺬار ﻣﻦ ﺧﺎرج ﺑﺸﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺑﺎﺷﻪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺎدره ﮔﻔﺘﻢ ﺗﻮ ﻳﻪ ﺧﻮﻧﺔ‬
‫ﻓﺴﻘﻠﻲ داري‪ ،‬ﻧﻤﻲﺧﻮاد ﺳﻨﺪﺷﻮ ﺑﻴﺎري‪ .‬از آن ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻋﻬﺪ ﻋﺘﻴﻘﻲ ﺑﻮد‪ .‬وﻟﻲ‬
‫ﻣﺎدره ﺳﻨﺪ را آورده ﺑﻮد‪ ،‬داده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪ روز ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﻜﻪ آزاد ﺑﺸﻮﻳﻢ‪ ،‬آﻣﺪﻧﺪ ﺑﺮدﻧﺪﻣﺎن ﺳﭙﺎه‪ .‬آﻧﺠﺎ ﻳﻚ ﭘﺴﺮ‬
‫ﭘﻴﻜﺎري ﺑﻮد‪ .‬از اﻳﻦ آدﻣﻬﺎي اﻻغ‪ .‬ﻣﻲداﻧﺴﺘﻢ ﭘﻴﻜﺎري اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻼس اول و دوم‬
‫دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن ﺑﺎﻫﻢ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪش ﻫﻢ دﻳﮕﺮ ﺑﺎﻫﻢ ﻛﺎري ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻲداﻧﺴﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻦ ﭘﻴﻜﺎري ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺒﻴﻦ‪ ،‬اﮔﺮ ﻳﻚ وﻗﺖ ااﺣﻴﺎﻧﺎً ازت ﭘﺮﺳﻴﺪن ﻓﻼﻧﻲ رو‬
‫ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬در ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺪ ﺑﮕﻮ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﻜﻼﺳﻲ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺪاري ﭼﻴﺰاي‬
‫دﻳﮕﻪ ﺑﮕﻲ‪ .‬اﻳﻦ اﻻغ رﻓﺖ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ ،‬دﻳﺪم ﻧﺎراﺣﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﭼﻲ‬
‫ﺷﺪه؟ ﮔﻔﺖ ﺗﻮ رو ﮔﻔﺘﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ ﻛﻪ ﺧﻮدم ﮔﻔﺘﻢ اﮔﻪ ﭘﺮﺳﻴﺪن‪ ،‬ﺑﮕﻮ‪ .‬ﮔﻔﺖ‬
‫ﻧﭙﺮﺳﻴﺪه ﮔﻔﺘﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﭼﺮا؟ ﮔﻔﺖ از ﺗﺮس‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺗﻮ رو ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺎس ﺑﺒﻴﻦ‪ ،‬اﻳﻨﺎ‬
‫ﺷﺪهن ﺳﻴﺎﺳﻴﺎي اﻳﻦ ﻣﻤﻠﻜﺖ! آﺧﺮ آدم اﻳﻦ ﻫﻤﻪ اﺑﻠﻪ ﻣﻲﺷﻮد؟ ﺣﺎﻻ اﮔﺮ زده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪش‪ ،‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻢ ﺧُﺐ‪ ،‬زدهاﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ازش ﺑﭙﺮﺳﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺧﻮدش ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﻣﻦ اﻳﻦ را ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﻓﻼن اﺳﺖ و ﺑﻬﻤﺎن ﺑﻮده‪ .‬در واﻗﻊ‬
‫اﻳﻦ آدﻣﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻮري ﺗﻮ ﺳﻴﺎﺳﻲﻫﺎ ﺑﺮ ﺧﻮرده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻟﻄﻤﻪ را‬
‫ﻣﻲزدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬ﻣﺎ را آزاد ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻫﻔﺘﻪاي ﻳﻜﺒﺎر ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ ﺧﻮدﺗﺎن را ﺑﻪ‬
‫ﺳﭙﺎه ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
١٧٧
‫‪١٧٨‬‬

‫ﺧﻴﻠﻲ وﻗﺖ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻓﻘﻂ روزﻫﺎ را ﺷﺐ ﻣﻲﻛﺮدم‪ ،‬ﺑﻲﻫﻴﭻ اﻣﻴﺪي ﺑﻪ روزﻧﺔ‬

‫ﮔﺸﺎﻳﺸﻲ‪ .‬ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻳﻚ روز آﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ دوﻟﺖ ﻋﺮاق ﮔﻔﺘﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﭘﺎﺳﭙﻮرت‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﻛﺸﻮر ﺧﺎرج ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ ﺧﻮدش ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺧﻴﻠﻲ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻛﻪ ﺗﻮي ﺳﻮﺋﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻢ‪ ،‬ﺑﺮام ﭘﺎﺳﭙﻮرت ﺟﻮر ﻛﺮد‪،‬‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻣﻦ ﻫﻢ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻋﺪة دﻳﮕﺮ آﻣﺎدة ﺣﺮﻛﺖ ﺷﺪم‪.‬‬

‫ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺗﻮي ﻓﺮودﮔﺎه ﻳﻜﻲ ﻣﻲآد ﭘﺎﺳﭙﻮرﺗﺎﺗﻮﻧﻮ ﺑﺪﻳﻦ ﺑﻬﺶ ﻛﻪ دوﻟﺖ آﻟﻤﺎن‬
‫ﻧﻔﻬﻤﻪ از ﻋﺮاق اوﻣﺪهﻳﻦ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﺎﺷﻪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻫﻴﭻ ﻣﺪرﻛﻲ ﻛﻪ ﻧﺸﻮﻧﻪاي از ﻋﺮاق داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻫﻤﺮاﻫﺘﻮن ﺑﺎﺷﻪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﺎﺷﻪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺣﺘﻲ آرم ﻟﺒﺎﺳﺎﻳﻲ روام ﻛﻪ ﻧﺸﻮن ﻣﻲده ﻣﺎل ﻋﺮاﻗﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻜﻨﻴﻦ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﺘﻴﻢ ﺑﺎﺷﻪ‪.‬‬
‫‪١٧٩‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻴﻦ از ﺗُﺮﻛﻴﻪ اوﻣﺪﻳﻢ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﺎﺷﻪ‪.‬‬

‫ﺗﻮ ﻓﺮودﮔﺎه‪ ،‬آن ﺑﺎﺑﺎ آﻣﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﭘﺎﺳﺎ رو ﺑﺪﻳﻦ‪.‬‬

‫دادﻳﻢ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ اوﻧﺠﺎ ادارة ﭘﻠﻴﺴﻪ‪ ،‬ﺑﺮﻳﻦ ﺧﻮدﺗﻮﻧﻮ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﻨﻴﻦ‪ ،‬ﺑﮕﻴﻦ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ‬
‫ﭘﻨﺎﻫﻨﺪه ﺑﺸﻴﻢ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﺎﺷﻪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ ﻛﺎرﻣﻨﺪاي ﺧﺪﻣﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻫﻮاﺗﻮﻧﻮ دارن ﻛﻪ ﻳﻪ وﻗﺖ ﭘﻠﻴﺲ‬
‫دﻳﭙﻮرﺗﺘﻮن ﻧﻜﻨﻪ‪.‬‬
‫از اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻮي اﻳﻦ دﻧﻴﺎي ﻣﺎدر ﺟﻨﺪه ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻫﻮاي ﻣﺎ را دارﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮﺷﺤﺎل‬
‫ﺷﺪﻳﻢ‪.‬‬

‫رﻓﺘﻴﻢ ﺑﻪ ﭘﻠﻴﺲ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﭘﻨﺎﻫﻨﺪه ﺑﺸﻴﻢ‪.‬‬

‫ﮔﻔﺖ ﭘﺎﺳﭙﻮرت‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻧﺪارﻳﻢ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ ﺑﻔﺮﻣﺎﻳﻴﻦ ﺑﻴﺮون‪.‬‬
‫آﻣﺪﻳﻢ ﺑﻴﺮون‪.‬‬

‫ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ آﻧﺠﺎ ﻧﺸﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻛﺴﻲ ﻧﮕﻔﺖ ﺧﺮﺗﺎن ﺑﻪ ﭼﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﻧﺸﺴﺘﻴﻢ‪.‬‬

‫‪١٨٠‬‬

‫دوﺑﺎره رﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﭘﻨﺎﻫﻨﺪه ﺑﺸﻴﻢ‪.‬‬

‫ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺮﻳﻦ ﺑﻴﺮون‪.‬‬

‫آﻣﺪﻳﻢ ﺑﻴﺮون‪.‬‬

‫ﭘﺲ از ﺳﺎﻋﺘﻬﺎ‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮري آﻣﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺎ ﺗﻮ‪.‬‬

‫رﻓﺘﻢ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ اﺳﻢ؟‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﺷﻔﻖ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ ﻓﺎﻣﻴﻞ؟‬
‫ﮔﻔﺘﻢ اﷲ وردي‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ از ﻛﺠﺎ اوﻣﺪي؟‬
‫ﮔﻔﺘﻢ از ﺗُﺮﻛﻴﻪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ دورغ ﻣﻲﮔﻲ!‬
‫ﮔﻔﺘﻢ دروغ در ذات ﻣﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫رﻓﺖ ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫دﺳﺘﻢ را ﮔﺮﻓﺖ ﺑﺮد ﺗﻮ آن اﺗﺎق‪.‬‬
‫دﻳﺪم ﻫﻤﺔ ﭘﺎﺳﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ آن ﻃﺮف از ﻣﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬روي ﻣﻴﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ ﻛﺪوﻣﺶ ﻣﺎل ﺗﻮﺳﺖ؟‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﻫﻴﭻ ﻛﺪوم‪.‬‬
‫دﺳﺘﻢ را ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺮد ﺗﻮ ﻳﻚ اﺗﺎق دﻳﮕﺮ‪.‬‬
‫‪١٨١‬‬
‫ﻟﺨﺘﻢ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺎزرﺳﻲ ﻛﺮد‪.‬‬
‫رﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﺎ آن ﻛﻪ ﭘﺎﺳﻬﺎ را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺮﮔﺸﺖ‪.‬‬

‫او ﮔﻔﺖ ﭘﺎﺳﺎ رو از ﻣﻦ ﮔﺮﻓﺘﻪن‪ ،‬ﭼﺎرهاي ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰو ﺑﮕﻮ!‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ازﻋﺮاق اوﻣﺪهم‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ ﭼﺮا دورغ ﮔﻔﺘﻲ؟‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﻳﻪ ﻣﺎه ﺑﺮو ﺗﻮ اون ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﻮدم‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻦ‪ ،‬ﻣﻲﻓﻬﻤﻲ‪.‬‬

‫ﻣﺎ را ﺑﺮدﻧﺪ ﺗﻮي ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن دﻳﮕﺮ‪.‬‬

‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﭼﻬﺎر ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺻﺪ‪ ،‬ﺻﺪ و ﭘﻨﺠﺎ ﺗﺎ آدم ﻣﺜﻞ ﻣﺎ ﺗﻮش ﺑﻮد‪.‬‬
‫از ﻫﺮ ﻣﻠﻴ‪‬ﺘﻲ‪.‬‬
‫ﺳﻔﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺎه‪.‬‬
‫زرد‪.‬‬
‫ﺧﺎل ﺧﺎل ﭘﺸﻤﺎﻟﻮ‪.‬‬

‫ﻫﻔﺖ ﻫﺸﺖ ﺑﺎر ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫آﻧﺠﺎ ﻧﮕﻪﻣﺎن داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻲ ﺟﻴﺮة ﻏﺬاﻳﻤﺎن را دادﻧﺪ‪.‬‬
‫‪١٨٢‬‬

‫ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻳﻚ ﻛﻤﻲ ﭘﻮل ﺑﻪ ﻣﺎ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪش ﻣﺎﺷﻴﻦ آوردﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺳﻮار ﺷﻴﻦ‪.‬‬
‫ﺳﻮار ﺷﺪﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺎ را ﺑﺮدﻧﺪ ﻫﺘﻞ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ ﭼﻨﺪ روزي اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻤﻮﻧﻴﻦ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﺎﺷﻪ‪.‬‬

‫آن ﺷﺐ‪ ،‬ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺑﻪ ﻣﺎدرم زﻧﮓ زدم‪.‬‬

‫ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ اﻳﻨﺠﺎ ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺎدر‪،‬‬
‫ﻣﻦ ﺗﻮ ﺧﺎك آﻟﻤﺎن ﻫﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎﻻﺧﺮه از دﺳﺖ اون ﺟﺎﻛﺸﺎ ﻓﺮار ﻛﺮدم‪ ،‬ﻣﺎدر‪.‬‬

‫وﻗﺘﻲ ﮔﻮﺷﻲ را ﮔﺬاﺷﺘﻢ‪ ،‬دﻳﺪم دﻟﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺪ ﺟﻮري ﻫﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫رﻓﺘﻢ ﺗﻮ رﺳﺘﻮران ﻫﺘﻞ‪.‬‬
‫ﺟﻠﻮ ﺑﺎر اﻳﺴﺘﺎدم‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﻳﻪ ﮔﻴﻼس ﻋﺮق‪.‬‬
‫ﺑﺎرﻣﻦ ﮔﻔﺖ ?‪was‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﻋﺮق‪ ،‬ﻋﺮق!‬
‫‪١٨٣‬‬
‫ﮔﻔﺖ ?‪was‬‬
‫و ﻣﻦ دﻳﺪم ﺻﺪاي ﺗﺮاﻧﻪاي از آن دور دورﻫﺎ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬اﺳﻤﺶ ﭼﻲ ﺑﻮد؟ آن‬
‫ﺗﺮاﻧﻪاي ﻛﻪ ﻫﺮ وﻗﺖ ﻣﻲﺷﻨﻮم ﺑﻪ ﻳﺎد اردﺷﻴﺮ ﻣﻲاﻓﺘﻢ؟ آن ﻛﻪ اﻳﻦ ﺟﻮري ﺷﺮوع‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫ﺳﺮ ﺧﻮﻧﺔ دﻟﻢ‪،‬‬
‫ﻟﻮﻧﺔ ﻏﻢ و‪،‬‬
‫ﻳﺎد او ﻧﺸﺴﺘﻪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ وﻳﺴﻜﻲ! وﻳﺴﻜﻲ!‬

‫ﺗﻤﺎم‪.‬‬