2̀

Edukasyon sa
Pagpapakatao
IkatlongMarkahan –
Modyul 5:
Iba’t ibang paraan
upangmapanatili ang kalinisan
atkaayusan sa pamayanan
EdukasyonsaPagpapakato – IkalawangBaitang
Self-Learning Module (SLM)
IkatlongMarkahan– Modyul 5:Iba’tibangparaanupangmapanatili ang kalinisan at
kaayusansapamayanan.
Unang Edisyon, 2020

IsinasaadsaBatas Republika 8293, Seksiyon 176na: Hindi maaaringmagkaroon ng

karapatang-sipisaanumangakda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayunpaman,
kailanganmuna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaannanaghanda ng
akda kung ito ay pagkakakitaan. Kabilangsamgamaaaringgawin ng nasabingahensiya o
tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulangbayad.

Ang mgaakda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand name,
tatak o trademark, palabassatelebisiyon, pelikula, atbp.) naginamitsamodyulnaito ay
nagtataglay ng karapatang-ari ng mgaiyon. Pinagsumikapangmatunton ang
mgaitoupangmakuha ang pahintulotsapaggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng
mgatagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aringiyon. Ang
anumanggamitmalibansamodyulnaito ay kinakailangan ng pahintulotmulasamgaorihinalna
may-akda ng mgaito.

Walanganumangparte ng materyalesnaito ang maaaringkopyahin o

ilimbagsaanumangparaannangwalangpahintulotsaKagawaran.

BumubuosaPagsusulat ng Modyul

Manunulat: Emmie M. Intong

Editors: Alejandro A. Corre, Rebecca Sambas, Bernadette M. Angel, Lyme Arellano,
Joene O. Dela Cruz
Tagasuri: Agabai S. Kandalayang, Yusof A. Aliudin, Rowena P. Alterado, Sheryl B. Bautista,
Aida S. Delon Mary Joy D. Bautista. Eloisa R. Agni, Ma. Kristine B. Latris
Tagaguhit: Emmie M. Intong
Tagalapat: Maria Fe. C. Linao, Jana Larisa B. Abinsay, Jomellah B. Abinsay Jay Sheen A.
Cover Art Designer: Molina
Tagapamahala: Allan G. Farnazo – Regional Director
Fiel Y. Almendra – Assistant Regional Director
Isagani S. Dela Cruz - Schools Division Superintendent Roberto J. Montero -
Assistant Schools Division Superintendent
Mario M. Bermudez – Assistant Schools Division Superintendent Gilbert B.
Barrera – Chief, CLMD
Arturo D. Tingson Jr. – REPS, LRMS Peter Van C. Ang-ug – REPS, ADM
Cynthia G. Diaz - REPS – EdukasyonsaPagpapakatao Elpidio B. Daquipil - CID
Chief
Juvy B. Nitura – Division EPS in Charge of LRMS Marcelo B. Bocatera - Division
ADM Coordinator
Edmund A. Rosete Sr. - EPS – EdukasyonsaPagpapakatao

Printed in the Philippines by Department of Education – SOCCSKSARGENRegion

Office Address: Regional Center, Brgy. Carpenter Hill, City of

Koronadal Telefax: (083) 2288825/ (083) 2281893
E-mail Address: region12@deped.gov.ph

ii
 2
Edukasyon sa
Pagpapakatao
Ikatlong Markahan –
Modyul 5:
Iba’t ibang paraan upang
mapanatili ang kalinisan at
kaayusan sa pamayanan
PaunangSalita
Para satagapagdaloy:

MalugodnapagtanggapsaasignaturangEdukasyonsaPagpapakatao -
IkalawangBaitang ng Self – Learning Module (SLM) para saIkalimangAralin:
Iba’tibangparaanupangmapanatili ang kalinisan at kaayusansapamayanan.

Ang modyulnaito ay pinagtulungangdinisenyo, nilinang at sinuri ng

mgaedukadormulasapambuliko at pampribadonginstitusyonupanggabayan ka,
ang gurongtagapagdaloyupangmatulungangmakamit ng mag-aaral ang
pamantayangitinakda ng Kurikulum ng K to12
habangkanilangpinanagumpayan ang pansarili, panlipunan at pang-
ekonomikonghamonsapag-aaral.

Ang tulong-aralnaito ay umaasangmakauugnay ang mag-aaralsamapatnubay at

malayangpagkatutonamgagawainayonsakanilangkakayahan, bilis at oras.
Naglalayon din itongmatulungan ang mag-aaralupangmakamit ang
mgakasanayang pan-21 siglohabangisinasaalang-alang ang
kanilangmgapangangailangan at kalagayan.

Bilangkaragdagansamateryal ng pangunahingteksto, makikitaninyo ang

kahongitosapinakakatawan ng modyul:

Paalala Para samgaGuro

Magandang araw! Mapalad kayo namagkaroon Ito ng
kagamitangpampagtuturonakatuladnito. ay
inyongmagagamitupangmaihatid at maibahagisainyongmga mag-aaral ang
pampagtuturokaalamanupangmapalawakatmalinang ang
kanilangkarunungantungkolsaIba’tibangparaanupangmapanatiliang kalinisan at
kaayusansapamayanan. Ang inyongtamangpaggabay ay makatutulongsamga
mag-aaralupangmakamit ang atinglayuninsapag-aaral.
Ipaalalasaatingmga mag-aaralnabasahin, unawain, at sagutinnilanangtama ang
lahat ng mgagawain at katanunganditosamodyulnasadyanginihanda para
sakanila.
Patuloytayongmagingmasigasigsapagkamit ng atingmgalayunin at hangarin para
saatingmga mag-aaral. Magingtulaytayosakanilangmabilis at mabisangpagkatuto.
Maligayangpagtuturo.

Bilangtagapagdaloy, inaasahangbibigyanmo ng paunangkaalaman ang mag-

aaral kung paanogamitin ang modyulnaito. Kinakailangan ding subaybayan at
itala ang pag-unladnilahabanghinahayaansilangpamahalaan ang
kanilangsarilingpagkatuto. Bukoddito, inaasahanmulasaiyonahigit pang
hikayatin at gabayan ang mag-aaralhabangisinasagawa ang
mgagawaingnakapaloobsamodyul.

ii
Para sa mag-aaral:

MalugodnapagtanggapsaEdukasyonsaPagpapakataoIkalawangBaitang ng Self-
Learning Module (SLM) ukolsaAralin5: Iba’tibangparaanupangmapanatili ang
kalinisan at kaayusansapamayanan

Ang modyulnaito ay ginawabilangtugonsaiyongpangangailangan.

Layuninnitongmatulungan ka saiyongpag-aaralhabangwala ka saloob ng silid-
aralan. Hangad din nitongmadulutan ka ng
mgamakabuluhangoportunidadsapagkatuto.

Ang modyulnaito ay may mgabahagi at icon nadapatmongmaunawaan.

Alamin
Sa bahagingito, malalamanmo ang
mgadapatmongmatutuhansamodyul.
Subukin
Sa pagsusulitnaito, makikitanatin kung anona ang
kaalamanmosaaralin ng modyul. Kung nakuhamo
ang lahat ng tamangsagot (100%),
maaarimonglaktawan ang bahagingito ng modyul.

Balikan
Ito ay maiklingpagsasanay o balik-
aralupangmatulungankangmaiugnay ang
kasalukuyangaralinsanaunangleksyon.

Tuklasin
Sa bahagingito, ang bagongaralin ay
ipakikilalasaiyosamaramingparaantulad ng
isangkuwento, awitin, tula, pambukasnasuliranin,
gawain o isangsitwasyon.
Suriin
Sa seksyongito, bibigyan ka ng
maiklingpagtalakaysaaralin.
Layuninnitongmatulungankangmaunawaan ang
bagongkonsepto at mgakasanayan.
Binubuoito ng mgagawaing para
Pagyamanin samalayangpagsasanayupangmapagtibay ang iyong
pang-unawa at mgakasanayansapaksa.
Maaarimongiwasto ang
mgasagotmosapagsasanaygamit ang
susisapagwawastosahulingbahagi ng modyul.
Isaisip
Naglalamanito ng mgakatanungan o pupunan ang
patlang ng pangungusap o talataupangmaproseso
kung anongnatutuhanmomulasaaralin.
Isagawa
Ito ay naglalaman ng
gawaingmakatutulongsaiyoupangmaisalin ang

iii
 bagongkaalaman o kasanayansatunaynasitwasyon
o reyalidad ng buhay.
Tayahin
Ito ay gawainnanaglalayongmatasa o masukat ang
antas ng pagkatutosapagkamit ng
natutuhangkompetensi.
Karagdagan Sa bahagingito, may
g Gawain ibibigaysaiyongpanibagonggawainupangpagyamani
n ang iyongkaalaman o
kasanayansanatutuhangaralin.
Susi
Naglalamanito ng mgatamangsagotsalahat ng
saPagwawas
t mgagawainsamodyul.
o
Sa katapusan ng modyulnaito, makikitamorin ang:

Sanggunian - ito angtalaan ng lahat ng

pinagkuhaansapaglikha o paglinang ng
modyulnaito.
Ang sumusunod ay mahahalagangpaalalasapaggamit ng modyulnaito:

1. Gamitin ang modyulnang may pag-iingat. Huwaglalagyan ng

anumangmarka o sulat ang anumangbahagi ng modyul. Gumamit ng
hiwalaynapapelsapagsagotsamgapagsasanay.
2. Huwagkalimutangsagutin ang Subukinbagolumipatsaiba pang
gawaingnapapaloobsamodyul.
3. Basahingmabuti ang mgapanutobagogawin ang bawatpagsasanay.

4. Obserbahan ang katapatan at integridadsapagsasagawa ng mgagawain at

sapagwawasto ng mgakasagutan.
5. Tapusin ang kasalukuyanggawainbagopumuntasaiba pang pagsasanay.

6. Pakibalik ang modyulnaitosaiyongguro o tagapagdaloy kung

taposnangsagutinlahat ng pagsasanay.
Kung sakalingikaw ay mahirapangsagutin ang mgagawainmodyulnaito,
huwag mag-aalinlangangtanungin ang inyongguro o tagapagdaloy. Maaari ka
rinhumingi ng tulong kay nanay o tatay, o sanakatatandamongkapatid o sino
man saiyongmgakasamasabahayna mas nakatatandasaiyo.
Lagingitanimsaiyongisipanghindi ka nag-iisa.

Umaasa kami, sapamamagitan ng modyulnaito, makararanas ka ng

makahulugangpagkatuto at makakakuha ka ng malalimna pang-
unawasakaugnaynamgakompetensi. Kaya moito!

iv
 Alamin

Mayroontayongiba’tibangparaanupangmapanatili ang
kalinisan at kaayusansapamayanan. Kung
susunodtayosamgaparaangito, magkakaroontayo ng
payapa at
matiwasaynapamumuhaysaatingpamayanan.
Sa mudyolnaito,bibigyang-diin angpagtutukoy ng
iba’tibangparaanupangmapanatili angkalinisan at
kaayusansapamayanan. Isa narito ang
pagsunodsamgababalangpantrapiko, wastongpagtatapon ng
basura at pagtatanim ng
mgahalamansapaligid.

Most Essential Learning Competencies

1. Nakatutukoy ng iba’tibangparaanupangmapanatili ang
kalinisan at kaayusansapamayanantulad ng
pagsunodsamgababalangpantrapiko, wastongpagtatapon
ng basura at pagtatanim ng
mgahalamansapaligid.
(EsP2PPP- IIIg–h12)

Sa aralingito, ang mag-aaral ay inaasahang:

1. Nakatutukoy ng iba’tibangparaanupangmapanatili ang
kalinisan at kaayusansapamayanantulad ng
pagsunodsamgababalangpantrapiko, wastongpagtatapon
ng basura at pagtatanim ng mgahalamansapaligid.
 Subukin

Panuto:Isulat ang Tama kung ang sitwasyon ay

tumutukoysaiba’tibangparaanupangmapanatili ang kalinisan at
kaayusansapamayananat Malinaman kung hindi.
Isulatitosakuwadernongpanggawain.

1. Magtatanimako ng maramingbulaklaksa hardin.

2. Itatapon ko ang basurasatamangbasurahan.

3. Tatawidakosatamangtawiran.

4. Puputulinnikuya ang punosagubat.

5. Susunodakosabatastrapiko ng aminglugar.
 Balikan

Panuto:Sagutin ang mgakatanungansaibaba.

Isulatitosakuwadernongpanggawain.

1. May mgatuntunintayosaloob ng tahanan,

sinusunodmoba ang mgaito?
Ipaliwanag ang sagot.

2. Bakitkailanganmongsundin ang
mgatuntuninsaiyongtahanan?

3. Paanomomapapanatili ang kalinisan at

kaayusansaiyongtahanan?
 Tuklasin

Panuto:Basahin ang kwentosaibaba.Pagkatapos ay sagutinmo ang

mgakatanungan.
“ AngBatangMasunurin”
Isang mabait at masunuringbatasi Ben. Sinusunodniya ang
mgatuntuninsakanilangtahanan, paaralan at pamayanan.
Minsanpauwisi Bengalingsapaaralan,
tumawidsiyasatamangtawiranupangmakasakay ng dyip.
Matapossiyangtumawidsa pedestrian lane ay may
humintonaisangdyipsakanyangtapat. “ sakaynasabi ng drayber”. Hindi
po dito ang sakayan, duon po sa may nakasulatna“ dito ang
tamangbabaan at sakayan” ang sabini Ben.

Isang araw, namasyalsi Bensaparke. Nakita

niyanamaramingkalatnabasura. Isa-isaniyaitongpinulot at
itinaponsatamangbasurahan. Pinaghiwalayniya ang
basurangnabubulok at di-nabubulok.

Minsan din, nagkakaroon ng programa ang kanilang barangay

natinawagna “OplanTanim”.
Layuninnitongmagkaroon ng kagandahan at kalinisan ang
kanilanglugar. Bawatpamilya ay
kinakailangangsumalisaprogramangito. Si Ben ay
aktibongsumaliagadsanasabingprograma. Siya ay nagtanim
ng
mgahalamansakanilangbakurandahilalamniyangnagpa
pagandaitosaatingkapaligiran.
 Suriin

Panuto:Basahin at sagutin ang mgakatanungan.

Isulatitosakwadernongpanggawain.

1. Paanosinunodni Ben ang mgababalangtrapiko?

2. Ano-ano ang mgaginawani Ben para mapanatili ang
kalinisan at
kaayusansakanilangpamayanan?
3. Kaya mo bang gawin ang mgaginawani Ben:
a. pagsakaysatamangsakayan?
b. paghiwalaysanabubulok at di-
nabubuloknabasura?
c. Pagtatanimsaharap ng bahay?

Tandaan:
Mapapanatili natin ang kalinisan at kaayusan sa ating pamayanan sa
pamamagitan ng pagsunod sa mga babalang pantrapiko, wastong
pagtatapon ng basura at pagtatanim ng mga halaman upang
kagandahan ng kapaligiran ay ating makakamtan.
Ang ilan sa mga paraan sa pagsunod sa mga babalang pantrapiko ay:
 tumawidsatamangtawiran
 tumawidkapagberdena ang ilawtrapiko
 Sumakay at baba ng dyipsatamangsakayan at babaan
 Iparada ang sasakyansatamanglugar
Ito rin ang mgaparaansapagtatapon ng basura:
 Itaponsatamangbasurahan
 Ihiwalay ang nabubulok at di-nabubuloknabasura
 Hindi dapatsunugin ang mga plastic nabasura
 Ilagaymunasabulsa ang maliliitnabasura at
itaponsabasurahanpag-uwi ng bahay

Pagyamanin

Gawain 1
Panuto:Iguhit ang masayang mukha ( ) sa iyong kuwadernong
panggawain sa ESP kung ang pangungusap ay mga paraan upang
mapanatili ang kalinisan at kaayusan sa pamayanan at malungkot na
mukha ( ) naman kung hindi.

1.Tumawid si Carlo sa tamang tawiran.

2. Susunugin ko ang mga plastik kasama ang mga

dahon na basura.

3. Nagtanim ng bulaklak si Ana sa bakuran.

4. Pinapara ni Alex ang sasakyan kahit saan.

5. Inilagay ni Samson ang balat ng kendi sa

kanyang bag.
Gawain 2
Panuto: Isulat ang (/) tsek kung ang mgalarawan ay
mgaparaansapagpapanatili ng kalinisan at kaayusan ng
atingpamayanan at (X) naman kung hindi.

1.

2.

3.
4.

5.
Gawain 3
Panuto:Kopyahin ang
tsartsakwadernongpanggawain. Lagyan ng tsek (/) ang kolum
kung ang mgapangungusap ay nagsasabi ng
mgaparaansapagsunodsababalangpantrapiko, wastongpagtatapon ng basura
at pagtatanim ng mgahalamansapaligid.

Pantrapi Basur Halam

ko a an
1. Itinatapon ko nangwasto
ang basura.
2. Tumatawidakosatamangta
wiran.
3. Tinaniman ko ng bulaklak ang
parke.
4. Inihihinto ng aking ama
ang sasakyan kung kulay
pula ang trapiko.
5. Tumutulongakosapagtatani m ng
gulaysaamingpaligid.

Isaisip
 Panuto:Hanapinsakahon at isulatsapatlang
angmgaparaanupangmapanatili ang kalinisan at
kaayusansaatingpamayanan.

Pagtitiwalasasarili babalangpantrapiko
pagtatanim nghalamansapaligid
wastongpagtatapon ng basura
paggalangsamagulang

Mapapanatilinatin ang kaayusan at kalinisan ng

atingpamayanan kung susundinnatin ang mga ,
,
.

Isagawa

Panuto:Iguhit ang hugispuso kung ang mgalarawan ay

nagpapakita ng paraanupangmapanatili ang
kaayusan at kalinisan ng atingpamayanan at
hugisbituinnaman kung hindi.

1. Magkaibigang
nagtatanim

Batangnagtatapon ng
basurasatamang
2. basurahan.

3. Mgabatangnagtatapon ng
basurasailog.

Sasakyanghumihintosa di-
tamanghintuan.
4.

Batangtatawidsa
tamangtawiran.
5

Tayahin

Panuto: Basahin ang mgapangungusap. Isulat ang letra ng

tamangsagotsakwadernongpanggawain.
1. Alin samgasumusunod ang paraansapagpapanatili ng
kaayusansamgababalangpantrapiko?

a. Tumatawidakokahitsaan.
b. Tumatawidakosatamangtawiran.
c. Tumatakboakonangmabilissagitna ng daan.

2. Ang mgasumusunod ay
mgaparaansatamangpagtatapon ng
basuraupangmapanatili ang kalinisan
ngatingkapaligiranmalibansaisa. Alin ang hindi?

a. Pinababayaan ko ang mganagkalatnabasura.

b. Pinaghihiwalay ko ang nabubulok at di-
nabubuloknabasura.
c. Pinupulot ko ang mgakalat at
itinataponsatamangbasurahan.
3. Ito ay isangparaansapagpapanatili ng
kaayusansamgababalangpantrapiko.

a. Ipinaparadanitatay ang
sasakyansatamanglugar.
b. Ipinaparadanitatay ang sasakyankahitsaanniya gusto.
c. Ipinaparadanitatay ang sasakyansaharap ng
maramingtao
4. Alin samgasumusunod
angwastongparaansapagtatapon ng
basuraupangmagkaroontayo ng
malinisnakapaligiran?

a. Tinitingnan ko lang ang mgakalat.

 b. Pinupulot ko ang mgakalatat
itinataponlahatsabasurahan.
c. Pinupulot ko ang mgakalatat hinihiwalay
angnabubulok at di-nabubuloknabasura.

5. Alin samgasumusunodnaparaanang nagpapanatili ng

kalinisansaatingkapaligiran?

a. Sinisira ko ang mgatanimnabulaklakniinay.

b. Nagtatanimako ng mgabulaklaksaharap ng
bahay.
c. Doon kami naglalarosalugar kung
saannakatanimang mgabulaklakniinay.

Karagdagang Gawain
Panuto:Isulat ang Tamakung ang pangungusap ay nagsasabi ng
paraanupangmapanatili ang kaayusan at kalinisan ng atingpamayanan
at Malinaman kung hindi.
1. Tatawid kami ni ate sakalsadakapag berdena
ang ilawtrapiko.
2. Itatapon ko ang basurakahitsaan.
3. Didiligan ko amingmgahalamanaraw- araw.
4. Inaapakanni Jun ang mgabulaklaksa plasa.
5. Pinaghihiwalayni Karen ang
nabubulok at di-nabubuloknabasura.
Balikan Subukin
Dependesasagot ng
bata. 1. Tama
2. Mali
3. Tama
4. Mali
5. Tama

Pagyamanin

Gawain 1 Gawain 2 Gawain 3

1. 1. / Basura

2. 2. X Pantrapiko

3. 3, / Halaman

4. 4. / Pantrapiko

5. 5. X 5. Halaman

Tayahin Isagawa Isaisip

1. B Babalangpantrapiko
1.
2. A 2. Wastongpagtatapon ng basura

3. A Pagtatanim ng
3. halamansapaligid
4. C

5. B 4.

5.

Susi
saPagwawasto
Sanggunian
n.d. Most Essential Learning Competencies.
Victoria Guia-Biglete, Maria Carla Mabulay-Caraan,
Rolan Baldonado Catapang, Isabel Montezero-
Gonzales. 2013. Edukasyon sa Pagpapakatao 2
Tagalog, Kagamitan ng Mag-aaral. Unang.
—. 2013. Edukasyon sa Pagpapakatao Tagalog,
Patnubay ng Guro. Unang Edisyon.
 PAHATID LIHAM
Ang SarilingPagkatutongModyulnaito ay nilinang ng Kagawaran ng
Edukasyon, Rehiyong SOCCSKSARGEN na may
pangunahinglayuninnaihanda at tugunan ang
pangangailangansabagong normal. Ang nilalaman ng modyulnaito ay
bataysaMost Essential Learning Competencies (MELCs) ng Kagawaran ng
Edukasyon. Iyo ay pantulongnakagamitannagagamitin ng bawat mag-
aaralsapampublikongpaaralan ng Rehiyon XII simulasataongpanuruan
2020-2021. Ang proseso ng paglinang ay tinutukansapaglimbag ng
modyulnaito. Ito ay Bersyong 1.0. Mahigpit naming hinihimok ang
anumangpuna, komento at rekomendasyon.

For inquiries or feedback, please write or call:

Department of Education – SOCCSKSARGEN Learning Resource

Management System (LRMS)

Regional Center, Brgy. Carpenter Hill, City of Koronadal Telefax No.: (083)

2288825/ (083) 2281893

Email Address: