‫‪ 

‬‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺮﺳﺘﺎري و ﻣﺎﻣﺎﻳﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺗﻬﺮان )ﺣﻴﺎت( دوره ‪ ،22‬ﺷﻤﺎره ‪102-114 ،1395 ،2‬‬

‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ‪ :‬از ﺗﺌﻮري ﺗﺎ ﻋﻤﻞ‬

‫**‬
‫ﻣﻴﻨﺎ ﻣﺤﻤﺪي* ﻟﻴﻼ ﺟﺎﻧﺎﻧﻲ‬
‫‪Downloaded from hayat.tums.ac.ir at 17:20 IRST on Sunday November 1st 2020‬‬

‫ﭼﻜﻴﺪه‬ ‫ﻧﻮع ﻣﻘﺎﻟﻪ‪:‬‬

‫زﻣﻴﻨﻪ و ﻫﺪف‪ :‬ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲﻫﺎي ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺷﺪه از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻗﺎدرﻧﺪ ﻣﻌﺘﺒﺮﺗﺮﻳﻦ ﺷﻮاﻫﺪ‬ ‫ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﺮوري‬

‫را ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﺪاﺧﻠﻪﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ و درﻣﺎﻧﻲ ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬وﺟﻮد اﻧﻮاع ﺗﻮرش‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﭘﮋوﻫﺶ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺬارد و در ﻧﻬﺎﻳﺖ‪ ،‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ را ﻧﺎﻣﻌﺘﺒﺮ ﺳﺎزد‪ .‬ﻳﻜـﻲ از ﻣﻬـﻢﺗـﺮﻳﻦ‬
‫ﺗﻮرشﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻮرش اﻧﺘﺨﺎب اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ روش ﺟﻬﺖ ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻮرش اﻧﺘﺨﺎب‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺨﺼـﻴﺺ ﺗﺼـﺎدﻓﻲ‬
‫ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﻮردﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺪف اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎزي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺟﺎﻣﻊ‪ ،‬ﻛﺎرﺑﺮدي و ﺑﻪ‬
‫زﺑﺎﻧﻲ ﺳﺎده در ﻣﻮرد اﺟﺮاي ﺻﺤﻴﺢ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺷـﺪه‪،‬‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫روش ﺑﺮرﺳﻲ‪ :‬اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻳﻚ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺮوري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺟﻮد و ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﺟـﺎﻣﻊ آنﻫـﺎ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺪﻳﻦ ﻣﻨﻈـﻮر ﻣﻘـﺎﻻت و ﻛﺘـﺐ ﻣـﺮﺗﺒﻂ ﺑـﺎ ﻣﻮﺿـﻮع در ﺑﺎﻧـﻚﻫـﺎي اﻃﻼﻋـﺎﺗﻲ ‪،Medline‬‬
‫‪ Science Direct ،Google Scholar ،Scopus‬و ‪ Magiran‬ﺟﺴﺘﺠﻮ ﺷﺪ‪ .‬ﻛﻠﻴﺪ واژﮔـﺎن ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي‪ ،‬ﺗﻮاﻟﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﺎن ﺳﺎزي ﺗﺨﺼﻴﺺ‪ ،‬ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺷﺎﻫﺪدار ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺷـﺪه‪ ،‬ﻛﺎرآزﻣـﺎﻳﻲ‬
‫ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﻮرش ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻌﺎدل اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ آنﻫﺎ ﻧﻴﺰ در ﺟﺴﺘﺠﻮ اﻋﻤﺎل ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎ‪ :‬در ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﺟﺴﺘﺠﻮي ﻣﺘﻮن‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ‪ 39‬ﻣﻘﺎﻟﻪ و ﻳﻚ ﻛﺘﺎب ﺑﺎ اﻫﺪاف ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ‬
‫ﻫﻢﺧﻮاﻧﻲ داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ آنﻫﺎ در ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻳﺠﺎد ﺗﻮاﻟﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﺎن ﺳـﺎزي ﺗﺨﺼـﻴﺺ ﺗﺼـﺎدﻓﻲ و‬
‫اﺟﺮاي ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي ﺑﻪ زﺑﺎﻧﻲ ﺳﺎده و ﻛﺎرﺑﺮدي و ﺑﺎ ﺑﻴﺎن ﻣﺜﺎلﻫﺎﻳﻲ اراﻳﻪ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‪ :‬وﺟﻮد ﺗﻮرش اﻧﺘﺨﺎب در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ آﺳﻴﺐ رﺳﺎن ﺑـﺮ ﺻـﺤﺖ ﻧﺘـﺎﻳﺞ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از آن ﻣﺤﻘﻘﺎن ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ روشﻫﺎي ﺻﺤﻴﺤﻲ را در ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي‬
‫و ﻫﻤﭽﻨــﻴﻦ ﭘﻨﻬــﺎن ﺳــﺎزي ﺗﺨﺼــﻴﺺ ﺗﺼــﺎدﻓﻲ ﺑــﻪ ﻛــﺎر ﮔﻴﺮﻧــﺪ و ﺑــﻪ درﺳــﺘﻲ آن را ﮔــﺰارش ﻧﻤﺎﻳﻨــﺪ‪ .‬ﻟــﺬا‬ ‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻣﺴـﺆول‪ :‬ﻟـﻴﻼ‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ درك ﺑﻬﺘﺮ اﻳﻦ روش و اﺟﺮاي درﺳﺖ آن ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻌﺘﺒﺮ دﺳﺖ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﺎﻧـــــﺎﻧﻲ؛ داﻧﺸـــــﻜﺪه‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺖ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠـﻮم‬
‫ﭘﺰﺷﻜﻲ اﻳﺮان‬
‫واژهﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي‪ :‬ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺷﺪه‪ ،‬ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺷﺎﻫﺪدار ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﺨﺼـﻴﺺ ﺗﺼـﺎدﻓﻲ‪،‬‬ ‫‪e-mail:‬‬
‫‪leila_janani@yahoo.‬‬
‫ﺗﻮرش اﻧﺘﺨﺎب ‪ ‬‬ ‫‪com‬‬

‫‪ -‬درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻘﺎﻟﻪ‪ :‬ﻓﺮوردﻳﻦ ﻣﺎه ‪ - 1395‬ﭘﺬﻳﺮش ﻣﻘﺎﻟﻪ‪ :‬ﺗﻴﺮ ﻣﺎه ‪1395‬‬

‫ﺳﺎزﻧﺪ )‪ .(1‬ﻧﺘﺎﻳﺞ و ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴـﺮيﻫـﺎي ﻧﺎﺷـﻲ از‬ ‫∗‬

‫ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ اﻳﻦ ﻗﺎﺑﻠﻴـﺖ‬
‫را دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺷـﻴﻮه‬
‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺑـﺎﻟﻴﻨﻲ از ﺑﻴﻤـﺎران را ﺗﻐﻴﻴـﺮ دﻫﻨـﺪ و در‬
‫ارﺗﻘﺎي ﺳﻼﻣﺖ آنﻫﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓـﻲ‬
‫وﺟﻮد اﻧﻮاع ﺗﻮرشﻫﺎ در ﻃﺮاﺣـﻲ و اﺟـﺮاي ﻳـﻚ‬
‫ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﺮ ﻛﻴﻔﻴـﺖ ﭘـﮋوﻫﺶ‬
‫* ﻣﺮﺑﻲ ﮔﺮوه آﻣﻮزﺷﻲ ﭘﺮﺳﺘﺎري داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺮﺳﺘﺎري و ﻣﺎﻣﺎﻳﻲ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ واﺣﺪ اﺻـﻔﻬﺎن )ﺧﻮراﺳـﮕﺎن(‪،‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﻫـﺎي ﺑـﺎﻟﻴﻨﻲ ﺗﺼـﺎدﻓﻲ ﺷـﺪه از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎﺗﻲ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﻛـﻪ ﻗﺎدرﻧـﺪ ﻣﻌﺘﺒﺮﺗـﺮﻳﻦ‬
‫ﺷﻮاﻫﺪ ﻋﻠﻤﻲ را ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﺪاﺧﻼت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‬
‫در ﭘــﮋوﻫﺶﻫــﺎي ﺑﻬﺪاﺷــﺘﻲ و درﻣــﺎﻧﻲ ﻓــﺮاﻫﻢ‬
‫‪                                                            ‬‬
‫اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬اﻳﺮان‬
‫** اﺳﺘﺎدﻳﺎر ﮔﺮوه آﻣﻮزﺷﻲ آﻣﺎر زﻳﺴﺘﻲ داﻧﺸﻜﺪه ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﭘﺰﺷﻜﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻳﺮان‬
 ‫ﻣﻴﻨﺎ ﻣﺤﻤﺪي و ﻟﻴﻼ ﺟﺎﻧﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﺪاﺧﻠــﻪ و ﻳــﺎ ﺗﻤــﺎﻳﻼت ﺷــﺮﻛﺖﻛﻨﻨــﺪﮔﺎن ﺗﻮﺳــﻂ‬
‫ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻣﻲﺷﻮد )‪ .(7‬ﺑﻪ رﻏﻢ اﻫﻤﻴﺖ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﻮﺟـﻪ‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑـﺎﻟﻴﻨﻲ‪،‬‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ‪ Schulz‬و ﻫﻤﻜﺎران ﻧﺸـﺎن داد ﻛـﻪ‬
‫‪Downloaded from hayat.tums.ac.ir at 17:20 IRST on Sunday November 1st 2020‬‬
‫ﺗﻨﻬــﺎ ‪ %32‬ﻣﻘــﺎﻻت ﻣﻨﺘﺸــﺮ ﺷــﺪه در ‪ 4‬ﻣﺠﻠــﻪ‬
‫ژﻧﻴﻜﻮﻟﻮژي از روﺷﻲ ﺻﺤﻴﺢ ﺟﻬﺖ اﻳﺠﺎد ﺗـﻮاﻟﻲ‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ‪ %9‬ﻛﻞ ﻣﻘﺎﻻت ﺑﻪ ﻫﺮ دو روش اﻳﺠﺎد ﺗـﻮاﻟﻲ‬
‫ﺗﺼــﺎدﻓﻲ و ﭘﻨﻬــﺎن ﺳــﺎزي ﺗﺨﺼــﻴﺺ ﺗﺼــﺎدﻓﻲ‬
‫ﺧــﻮد اﺷــﺎره ﻛــﺮده ﺑﻮدﻧــﺪ )‪ .(1‬ﻧﺘــﺎﻳﺞ ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪ‬
‫ﻣﺤﻤــــﺪي و ﻫﻤﻜــــﺎران ﻧﻴــــﺰ در ﺑﺮرﺳــــﻲ‬
‫ﻛﺎرآزﻣـــﺎﻳﻲﻫـ ـﺎي ﻣﻨﺘﺸـــﺮ ﺷـــﺪه در ﻣﺠـــﻼت‬
‫ﭘﺮﺳــﺘﺎري و ﻣﺎﻣــﺎﻳﻲ در اﻳــﺮان در ﺳــﺎل ‪1389‬‬
‫ﻧﺸــﺎن داده‪ ،‬ﺗﻨﻬــﺎ ‪ %22‬از ﻣﻄﺎﻟﻌــﺎت ﺑــﻪ روﺷــﻲ‬
‫ﺻﺤﻴﺢ ﺟﻬﺖ اﻳﺠـﺎد ﺗـﻮاﻟﻲ ﺗﺼـﺎدﻓﻲ و ‪ %4/5‬از‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت روﺷﻲ ﺻﺤﻴﺢ را ﺟﻬﺖ ﭘﻨﻬـﺎن ﺳـﺎزي‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ ﻋﻨﻮان ﻛـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ‬
‫)‪ .(8‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﺑﺮرﺳﻲ ﺳﺎﻳﺮ ﺣﻴﻄﻪﻫـﺎي ﻋﻠـﻮم‬
‫ﭘﺰﺷﻜﻲ ‪ %7‬ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت در ﺣﻴﻄـﻪ درﻣـﺎﺗﻮﻟﻮژي و‬
‫‪ %11/2‬از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت در ﺣﻴﻄﻪ اﻧـﺪوﻛﺮﻳﻨﻮﻟﻮژي و‬
‫‪ %3‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت در ﺣﻴﻄﻪ داروﺷﻨﺎﺳﻲ روش ﭘﻨﻬﺎن‬
‫ﺳﺎزي ﺗﺨﺼـﻴﺺ ﺗﺼـﺎدﻓﻲ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﺧـﻮﺑﻲ‬
‫ﺷﺮح داده ﺑﻮدﻧﺪ )‪.(9-11‬‬
‫ﻧﺤﻮه و ﻣﺮاﺣـﻞ اﻧﺠـﺎم ﺻـﺤﻴﺢ ﺗﺼـﺎدﻓﻲ‬
‫ﺳــﺎزي در دﺳــﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑــﻪ ﻧﺘــﺎﻳﺞ ﻣﻌﺘﺒــﺮ و ﻗﺎﺑــﻞ‬
‫اﺳﺘﻨﺎد ﺗﺎ آنﺟﺎ اﻫﻤﻴﺖ دارد ﻛﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اي‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ‪ Moher‬و ﻫﻤﻜﺎران ﻧﺸﺎن داد‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ‬
‫ﻛﻪ از روش ﻏﻠـﻂ در اﻳﺠـﺎد ﺗـﻮاﻟﻲ ﺗﺼـﺎدﻓﻲ و‬
‫ﭘﻨﻬﺎن ﺳﺎزي ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺗﺼﺎدﻓﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮده‬
‫ﺑﻮدﻧــﺪ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﻳﺴــﻪ ﺑــﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌــﺎﺗﻲ ﻛــﻪ از روش‬
‫ﺻﺤﻴﺢ ﺑﻬﺮه ﺑﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣﻴـﺰان ‪،%30-50‬‬
‫اﺛﺮ ﺗﺨﻤﻴﻦ زده ﺷﺪه را ﺑـﻴﺶ از ﻣﻘـﺪار واﻗﻌـﻲ‬
‫‪http://hayat.tums.ac.ir‬‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺮﺳﺘﺎري و ﻣﺎﻣﺎﻳﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺗﻬﺮان )ﺣﻴﺎت(‪ ،‬دوره ‪ ،22‬ﺷﻤﺎره ‪  1395 ،2‬‬
‫‪١٠٣‬‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ‪ :‬از ﺗﺌﻮري ‪...‬‬
‫ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ را ﻧـﺎﻣﻌﺘﺒﺮ‬
‫ﺳﺎزد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﻧـﺎﻣﻌﺘﺒﺮ ﻧﻴـﺰ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻴﻤﺎران را در ﻣﻌـﺮض ﺧﻄـﺮ ﻋـﻮارض‬
‫درﻣﺎن ﻗﺮار دﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺪون آن ﻛـﻪ ﻣﺪاﺧﻠـﻪ درﻣـﺎﻧﻲ‬
‫اﺛﺮات ﺳﻮدﻣﻨﺪي ﺑـﺮاي آنﻫـﺎ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ )‪.(2‬‬
‫ﺗــﻮرش در ﻳــﻚ ﺗﻌﺮﻳــﻒ ﻛﻠــﻲ ﺑــﻪ ﻣﻌﻨــﺎي ﻓﻘــﺪان‬
‫ﺑــﻲﻃﺮﻓــﻲ و وﺟــﻮد ﻏﺮﺿــﮕﺮاﻳﻲ و در واﻗــﻊ‬
‫اﻧﺤﺮاف از ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮرشﻫـﺎ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ در‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ از ﻳﻚ ﭘﮋوﻫﺶ از ﻗﺒﻴـﻞ ﻃﺮاﺣـﻲ‬
‫ﭘﮋوﻫﺶ ﺗﺎ اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻘﺎﻟﻪ رخ دﻫﺪ‪ .‬اﻧﻮاع ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ‬
‫از ﺗﻮرش ﻫﺎ در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻳﻜـﻲ از‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ آنﻫـﺎ ﺗـﻮرش اﻧﺘﺨـﺎب اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ‬
‫روش ﺟﻬﺖ ﻛـﺎﻫﺶ ﺗـﻮرش اﻧﺘﺨـﺎب اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺗﺼﺎدﻓﻲ اﺳﺖ )‪ .(3‬ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺗﺼﺎدﻓﻲ‬
‫در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ ﺗﻘﺴـﻴﻢ‬
‫ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﮔـﺮوهﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ اﻃﻼق ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي ﺑﻪ ﻫـﺮ‬
‫ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪه ﺷﺎﻧﺲ ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑـﺮاي ﻗﺮارﮔﻴـﺮي در‬
‫ﻫﺮ ﻳﻚ از ﮔﺮوهﻫﺎ را ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬اﻧﺠﺎم ﻳﻚ ﺗﺼﺎدﻓﻲ‬
‫ﺳﺎزي ﻣﻮﻓﻖ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان و‬
‫ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬ﻗﺎدر ﺑﻪ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻧﻮع‬
‫ﻣﺪاﺧﻠﻪ درﻳﺎﻓﺘﻲ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ )‪.(4‬‬
‫اوﻟﻴﻦ ﻗﺪم در راﺳﺘﺎي اﺟـﺮاي ﻳـﻚ ﻓﺮآﻳﻨـﺪ‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ اﻳﺠﺎد ﺗﻮاﻟﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬دوﻣـﻴﻦ‬
‫ﻣﺮﺣﻠــﻪ ﭘــﺲ از اﻳﺠــﺎد ﺗــﻮاﻟﻲ ﺗﺼــﺎدﻓﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬــﺎن‬
‫ﺳﺎزي ﺗﻮاﻟﻲ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﻳـﻦ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ‬
‫را ﭘﻨﻬﺎن ﺳﺎزي ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ )‪.(5‬‬
‫ﻫــﺪف از ﭘﻨﻬــﺎن ﺳــﺎزي ﺗﺨﺼــﻴﺺ ﺗﺼــﺎدﻓﻲ‪،‬‬
‫ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺗﺨﺼﻴﺺ آﺗﻲ از‬
‫ﺳﻮي ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن و ﻣﺤﻘﻘـﺎن ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ )‪.(6‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺧـﻮد ﺑﺎﻋـﺚ ﭘﻴﺸـﮕﻴﺮي از ﺗﺨﺼـﻴﺺ‬
‫اﻓﺮاد ﺑﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﮔﺮوه ﻫﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﭘﻴﺶ آﮔﻬـﻲ‬
 ‫ﻣﻴﻨﺎ ﻣﺤﻤﺪي و ﻟﻴﻼ ﺟﺎﻧﺎﻧﻲ‬
‫ﺗﺼــﺎدﻓﻲ‪ ،‬ﻛﺎرآزﻣــﺎﻳﻲ ﺑــﺎﻟﻴﻨﻲ ﺗﺼــﺎدﻓﻲ ﺷــﺪه و‬
‫ﺗﻮرش ﻣﻮرد ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻛﻪ در‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻧﺤﻮه اﻳﺠـﺎد ﺗـﻮاﻟﻲ ﺗﺼـﺎدﻓﻲ و ﭘﻨﻬـﺎن‬
‫ﺳﺎزي ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺗﺼـﺎدﻓﻲ روش ﻫـﺎي ﻣﺘﻨـﻮﻋﻲ‬
‫‪Downloaded from hayat.tums.ac.ir at 17:20 IRST on Sunday November 1st 2020‬‬
‫وﺟـــﻮد دارد‪ ،‬اﻣـــﺎ در اﻳـــﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌـــﻪ ﻣـــﺮوري‪،‬‬
‫روشﻫــﺎي ﻣﺮﺳــﻮم و در دﺳــﺘﺮس ﺑــﺎ اراﻳــﻪ‬
‫ﻣﺜﺎلﻫﺎﻳﻲ ﺟﻬﺖ درك ﺑﻬﺘﺮ آن ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎ‬
‫در ﺑﺮرﺳــﻲ ﻧﺘــﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻــﻞ از ﺟﺴــﺘﺠﻮي‬
‫ﻣﺘﻮن‪ ،‬ﺗﻌـﺪاد ‪ 39‬ﻣﻘﺎﻟـﻪ و ﻳـﻚ ﻛﺘـﺎب ﺑـﺎ اﻫـﺪاف‬
‫ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﻫﻢﺧﻮاﻧﻲ داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ آنﻫﺎ‬
‫در ﺳــﻪ ﻣﺮﺣﻠــﻪ اﻳﺠــﺎد ﺗــﻮاﻟﻲ ﺗﺼــﺎدﻓﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬــﺎن‬
‫ﺳــﺎزي ﺗﺨﺼــﻴﺺ ﺗﺼــﺎدﻓﻲ و اﺟــﺮاي ﻓﺮآﻳﻨــﺪ‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي ﺑﻪ زﺑﺎﻧﻲ ﺳﺎده و ﻛﺎرﺑﺮدي و ﺑﺎ‬
‫ﺑﻴﺎن ﻣﺜﺎلﻫﺎﻳﻲ اراﻳﻪ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠــﻪ اول‪ :‬اﻳﺠــﺎد ﺗــﻮاﻟﻲ ﺗﺼــﺎدﻓﻲ‬
‫)‪(Random sequence generation‬‬
‫‪ 1.1‬ﺗﺼـــﺎدﻓﻲ ﺳـــﺎزي ﺳـــﺎده ) ‪Simple‬‬
‫‪ (randomization‬و ﻳﺎ ﻧﺎﻣﺤﺪود )‪(unrestricted‬‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻳﻚ ﺗﻮاﻟﻲ ﻣﻨﻔﺮد از‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺﻫﺎي ﺗﺼﺎدﻓﻲ را ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي ﺳﺎده‬
‫و ﻳﺎ ﻧﺎﻣﺤﺪود ﻣـﻲﻧﺎﻣﻨـﺪ )‪ .(13‬ﺗﺼـﺎدﻓﻲ ﺳـﺎزي‬
‫ﺳﺎده از راﻳـﺞﺗـﺮﻳﻦ روشﻫـﺎي ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﺟﻬﺖ اﺟﺮاي ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺼـﺎدﻓﻲ ﺳـﺎزي اﺳـﺖ‪ .‬در‬
‫اﻳــﻦ روش اﺣﺘﻤــﺎل ﻋــﺪم ﺗﺴــﺎوي ﺗﻌــﺪاد اﻓــﺮاد‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﮔﺮوهﻫﺎ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻـﺎً‬
‫در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﻧﺪك وﺟﻮد دارد‪ .‬در‬
‫ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاﺳـﺎس ﻓﺮﺿـﻴﻪ اﺣﺘﻤـﺎل ﺑـﺎ اﻓـﺰاﻳﺶ‬
‫ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﻳﻦ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮي ﺑﻪ ﻣﻴﺰان زﻳﺎدي ﺗﻘﻠﻴـﻞ‬
‫ﺧﻮاﻫــﺪ ﻳﺎﻓــﺖ )‪ .(14‬روشﻫ ـﺎي ﻣﺘﻌــﺪدي ﺑــﺮاي‬
‫اﺟﺮاي ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي ﺳﺎده وﺟﻮد دارد ﻛـﻪ در‬
‫‪http://hayat.tums.ac.ir‬‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ‪ :‬از ﺗﺌﻮري ‪...‬‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ )‪ .(12‬اﮔﺮﭼﻪ ﻣﺤﻘﻘﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﻧﻈﺮي ﻣﻔﻬـﻮم ﺗﺤﻘﻴﻘـﺎت ﺑـﺪون ﺗـﻮرش را درك‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ آنﻫﺎ در ﺑﺮﺧﻲ از ﻣـﻮارد در ﺣﻔـﻆ‬
‫ﺑﻲﻃﺮﻓـﻲ ﺧـﻮد در ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻧـﺎﺗﻮان ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﻤﺎﻳﻞ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻴﻤﺎران‬
‫ﺧﺎﺻــﻲ از ﻣﻨــﺎﻓﻊ ﻛﺎرآزﻣــﺎﻳﻲ آنﻫــﺎ ﺑﻬــﺮهﻣﻨــﺪ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ و ﻳﺎ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﻈﺮات و ﻓﺮﺿـﻴﻪﻫـﺎي‬
‫آنﻫﺎ را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﺑـﺎ اﺟـﺮاي ﻳـﻚ ﻓﺮآﻳﻨـﺪ‬
‫ﺗﺼــﺎدﻓﻲ ﺳــﺎزي ﻣﻨﺎﺳــﺐ و اﻋﻤــﺎل ﻳــﻚ روش‬
‫ﭘﻨﻬﺎن ﺳﺎزي ﺻـﺤﻴﺢ اﺣﺘﻤـﺎل ﺗـﻮرش اﻧﺘﺨـﺎب‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫در ﻛﻞ ﻣﻨﺎﺑﻌﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧـﻮﺑﻲ و ﺑـﺎ ﺟﺰﻳﻴـﺎت‬
‫ﻛﺎﻣــﻞ ﺑــﻪ ﺷــﺮح ﻓﺮاﻳﻨــﺪ ﺗﺼــﺎدﻓﻲ ﺳــﺎزي در‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺪك‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﻫﺪف از اﻳـﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻓـﺮاﻫﻢ ﺳـﺎزي‬
‫اﻃﻼﻋــﺎﺗﻲ ﺟــﺎﻣﻊ و ﺑــﻪ زﺑــﺎﻧﻲ ﺳــﺎده در ﻣــﻮرد‬
‫اﺟﺮاي ﺻﺤﻴﺢ ﻳـﻚ ﻓﺮآﻳﻨـﺪ ﺗﺼـﺎدﻓﻲ ﺳـﺎزي در‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻛﺎرازﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫روش ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻣـﺮوري اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺟﻮد و ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﻣﻄﺎﻟـﺐ‬
‫اﻧﺠــﺎم ﻳﺎﻓــﺖ‪ .‬ﺑــﺪﻳﻦ ﻣﻨﻈــﻮر ﺟﺴــﺘﺠﻮي ﻛﺘــﺐ و‬
‫ﻣﻘﺎﻻت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع در ﺑﺎﻧﻚ ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ‬
‫‪،Google‬‬ ‫‪Scholar ،SOUPUS ،Medline‬‬
‫‪ SCIENCE DIRECT‬و ‪ Magiran‬اﻧﺠﺎم ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻛﻠﻴــﺪ واژﮔــﺎن ﻣــﻮرد اﺳــﺘﻔﺎده در ﻣﻨــﺎﺑﻊ اﻧﮕﻠﻴﺴــﻲ‬
‫ﺷــﺎﻣﻞ ‪،random sequence ،randomization‬‬
‫‪randomized‬‬ ‫‪،allocation‬‬ ‫‪concealment‬‬
‫‪randomized clinical ،controlled trials‬‬
‫‪ bias ،trials‬ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻓﺎرﺳـﻲ ﻧﻴـﺰ ﺑـﺎ‬
‫ﻛﻠﻴـــﺪ واژﮔـــﺎن ﺗﺼـــﺎدﻓﻲ ﺳـــﺎزي‪ ،‬ﺗﺨﺼـــﻴﺺ‬
‫ﻣﺠﻠﻪ داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺮﺳﺘﺎري و ﻣﺎﻣﺎﻳﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺗﻬﺮان )ﺣﻴﺎت(‪ ،‬دوره ‪ ،22‬ﺷﻤﺎره ‪  1395 ،2‬‬
‫‪١٠٤‬‬
 ‫ﻣﻴﻨﺎ ﻣﺤﻤﺪي و ﻟﻴﻼ ﺟﺎﻧﺎﻧﻲ‬
‫‪ 00-24‬ﺑــﺮاي ﻣﺪاﺧﻠــﻪ ‪ A‬و اﻋــﺪاد ‪ 25-49‬ﺑــﺮاي‬
‫ﻣﺪاﺧﻠﻪ ‪ ،B‬اﻋـﺪاد ‪ 50-74‬ﺑـﺮاي ﮔـﺮوه ‪ C‬و اﻋـﺪاد‬
‫‪ 75-99‬ﺑﺮاي ﮔﺮوه ‪ D‬اﺳﺖ(‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻣﺤﻘﻖ ﺑﺮروي‬
‫ﻳﻜﻲ از اﻋﺪاد دﺳﺖ ﻣﻲﮔﺬارد و در ﻳﻜﻲ از ﺟﻬﺎت از‬
‫‪Downloaded from hayat.tums.ac.ir at 17:20 IRST on Sunday November 1st 2020‬‬
‫ﭘﻴﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮده و اﻋﺪاد را ﺛﺒﺖ و ﺑﻪ‬
‫ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣـﻲدﻫـﺪ )‪ Bell .(5‬و‬
‫ﻫﻤﻜﺎران ﻧﻴﺰ از روش ﺟﺪول اﻋﺪاد ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺟﻬـﺖ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﻮاﻟﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ )‪.(17‬‬
‫د‪ -‬ﺑ‪‬ﺮ زدن ﻛﺎرتﻫـﺎ و ﻳـﺎ ﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎ ) ‪Cards or‬‬
‫‪(envelops shuffling‬‬
‫در اﻳﻦ روش ﺗﻌﺪادي ﻛﺎرت و ﻳـﺎ ﻧﺎﻣـﻪ ﺑـﻪ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔـﺮوه اول و ﻫﻤـﺎن‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻛﺎرت ﺑﺮاي ﮔﺮوهﻫﺎي ﺑﻌﺪي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد؛ ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ادﻏﺎم ﻛﺮدن ﻛـﺎرتﻫـﺎ ﺑـﺎ ﻫـﻢ‬
‫)ﺑ‪‬ــﺮ زدن ﻛــﺎرتﻫ ـﺎ( ﻳــﻚ ﻛــﺎرت ﺧــﺎرج ﺷــﺪه و‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ آن ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷـﻮد و آن ﻛـﺎرت ﭘـﺲ از‬
‫ﺧــﺎرج ﺷــﺪن ﻣﺠــﺪداً ﺑــﻪ ﺟﻤــﻊ ﺳــﺎﻳﺮ ﻛــﺎرتﻫـﺎ‬
‫ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻛﺎرتﻫﺎ ﻣﺠﺪداً ﺑﺎ ﻫـﻢ‬
‫ادﻏﺎم ﺷﺪه و ﻳﻚ ﻛﺎرت دﻳﮕﺮ ﺧﺎرج ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ‬
‫روﻧﺪ ﺗﺎ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻳﻚ ﺗﻮاﻟﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑـﺎ‬
‫ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ اداﻣﻪ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬از ﻣﺰاﻳـﺎي اﻳـﻦ روش‪،‬‬
‫ﻛﺎرﺑﺮدي ﺑﻮدن آن ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﭼﻨـﺪ ﮔﺮوﻫـﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺿﻤﻨﺎً ﺗﻌﺪاد ﻛﺎرت ﻫﺎ و ﻳـﺎ ﻧﺎﻣـﻪ ﻫـﺎ اﻟﺰاﻣـﺎً‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻛﻞ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜـﺎل‬
‫در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪاي ﺳﻪ ﮔﺮوﻫـﻲ ﺑـﺎ ﺣﺠـﻢ ﻧﻤﻮﻧـﻪ ‪300‬‬
‫ﻧﻔﺮ و ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﮔﺮوهﻫﺎ ‪ 1:1‬ﻣﻲﺗـﻮان ‪ 3‬ﻛـﺎرت را‬
‫ﺑﺮاي ﻫﺮ ﮔﺮوه آﻣﺎده ﻛﺮد‪ Olson .‬و ﻫﻤﻜﺎران از‬
‫ﭼﻨﻴﻦ روﺷﻲ ﺑﺮاي اﻋﻤﺎل ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳـﺎزي ﺧـﻮد‬
‫ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ )‪.(18‬‬
‫‪ 1.2‬ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳـﺎزي ﻣﺤـﺪود ) ‪Restricted‬‬
‫‪(randomization‬‬
‫در ﺻــﻮرﺗﻲ ﻛــﻪ ﻣﺤﻘﻘــﺎن ﺗﻤﺎﻳــﻞ داﺷــﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻠﻴﻪ ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ داراي ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧـﻪ‬
‫‪http://hayat.tums.ac.ir‬‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺮﺳﺘﺎري و ﻣﺎﻣﺎﻳﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺗﻬﺮان )ﺣﻴﺎت(‪ ،‬دوره ‪ ،22‬ﺷﻤﺎره ‪  1395 ،2‬‬
‫‪١٠٥‬‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ‪ :‬از ﺗﺌﻮري ‪...‬‬
‫ذﻳﻞ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﻮرد از روشﻫﺎي ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﭘﺮﺗﺎب ﺳﻜﻪ )‪(Flip the coin‬‬
‫از اﻳــﻦ روش ﻣﻌﻤــﻮﻻً ﺑــﺮاي اﻳﺠــﺎد ﺗــﻮاﻟﻲ‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ در ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲﻫﺎي دو ﮔﺮوﻫﻲ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬
‫را ﺷﻴﺮ و ﮔﺮوه دﻳﮕﺮ را ﺧﻂ در ﻧﻈﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ و‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺗﻌـﺪاد‪،‬‬
‫ﺳــﻜﻪ ﭘﺮﺗــﺎب ﻣــﻲﺷــﻮد و اﻓــﺮاد ﺑــﻪ دو ﮔــﺮوه‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ‪ Geier .‬و ﻫﻤﻜـﺎران‬
‫در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺧﻮد از روش ﭘﺮﺗﺎب ﺳﻜﻪ ﺟﻬﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﺗﻮاﻟﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ )‪.(15‬‬
‫ب‪ -‬ﭘﺮﺗﺎب ﺗﺎس )‪(Roll of a die‬‬
‫اﻳﻦ روش را ﻣﻲﺗﻮان ﺟﻬﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ‪3 ،2‬‬
‫و ‪ 6‬ﮔﺮوﻫﻲ ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار داد‪) .‬ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬
‫ﻣﺜﺎل در ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ‪ 3‬ﮔﺮوﻫﻲ اﻋﺪاد ‪1‬و ‪ 2‬ﺑـﺮاي‬
‫ﮔﺮوه اول‪ ،‬اﻋﺪاد ‪ 3‬و‪ 4‬ﺑﺮاي ﮔـﺮوه دوم و اﻋـﺪاد‬
‫‪ 5‬و ‪ 6‬ﺑﺮاي ﮔﺮوه ﺳﻮم در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷـﻮد(‬
‫)‪ Wood .(5‬و ﻫﻤﻜــﺎران در ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪ ﺧــﻮد ﺑــﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﺮﺗﺎب ﺗﺎس ﻳﻚ ﺗﻮاﻟﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲ اﻳﺠﺎد‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ )‪.(16‬‬
‫ج‪ -‬ﺟﺪول اﻋﺪاد ﺗﺼﺎدﻓﻲ ) ‪Random number‬‬
‫‪(table‬‬
‫ﺟﺪول اﻋﺪاد ﺗﺼـﺎدﻓﻲ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ اﻧﺒـﻮﻫﻲ از‬
‫اﻋﺪاد اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺪون اﻟﮕﻮ و ﻳﺎ ﻧﻈﻢ ﻣﺸﺨﺼﻲ و ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻛﺎﻣﻼً ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷـﺪه و ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫ﺟﺪول در آﻣـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺟﻬـﺖ اﺳـﺘﻔﺎده از ﺟـﺪول‬
‫اﻋﺪاد ﺗﺼﺎدﻓﻲ اﺑﺘﺪا ﻣﺤﻘﻖ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻬﺖ ﺧﻮاﻧﺪن اﻋﺪاد‬
‫ﻼ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ ،‬ﭼﭗ‬
‫ﺟﺪول را از ﭘﻴﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ )ﻣﺜ ً‬
‫و ﻳﺎ راﺳﺖ(‪ ،‬دوﻣﻴﻦ ﭘـﻴﺶ ﻓـﺮض ﻣﺤﻘـﻖ در ﻧﻈـﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻋﺪاد ﺑﺮاي ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ )ﺑﻪ ﻃﻮر‬
‫ﻣﺜﺎل اﻋﺪاد زوج ﺑﺮاي ﻣﺪاﺧﻠﻪ ‪ A‬و اﻋﺪاد ﻓﺮد ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺪاﺧﻠــﻪ ‪ ،B‬روش دﻳﮕــﺮ در ﻧﻈــﺮ ﮔــﺮﻓﺘﻦ اﻋــﺪاد‬
 ‫ﻣﻴﻨﺎ ﻣﺤﻤﺪي و ﻟﻴﻼ ﺟﺎﻧﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜـﺎل ‪ Hollingworth‬و ﻫﻤﻜـﺎران )‪(20‬‬
‫از ﺑﻠــﻮك ﻫــﺎي ﺗﺼــﺎدﻓﻲ ‪2‬و ‪ 4‬و ﻳــﺎ ‪ 6‬ﺑــﺮاي‬
‫ﺑﻠــﻮكﺑﻨــﺪي اﺳــﺘﻔﺎده ﻧﻤــﻮدهاﻧــﺪ‪ ،‬در ﺣــﺎﻟﻲ ﻛــﻪ‬
‫‪ Wong‬و ﻫﻤﻜﺎران )‪ (21‬در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺧﻮد ﺻـﺮﻓﺎً‬
‫‪Downloaded from hayat.tums.ac.ir at 17:20 IRST on Sunday November 1st 2020‬‬
‫از ﺑﻠﻮك ﻫﺎي ‪ 6‬ﺗﺎﻳﻲ ﺑﻬﺮه ﺑﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ب‪ -‬ﻗــﺎﻧﻮن ﺗﺨﺼــﻴﺺ ﺗﺼــﺎدﻓﻲ ) ‪Random‬‬
‫ﺑﻠﻮكﺑﻨﺪي ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻳﺠـﺎد ﺗـﻮازن‬
‫‪(allocation rule‬‬
‫ﻗــﺎﻧﻮن ﺗﺨﺼــﻴﺺ ﺗﺼــﺎدﻓﻲ ﺳــﺎدهﺗــﺮﻳﻦ‬
‫روش ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳـﺎزي ﻣﺤـﺪود ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫روش ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﮕﺮ ﻳﻚ ﺑﻠﻮك ﺑﺰرگ ﺑﺮاي ﻛـﻞ ﺣﺠـﻢ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪان ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﺗﻮازن در ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﮔﺮوه ﻫـﺎ در ﭘﺎﻳـﺎن‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ )‪.(5‬‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺤﻘﻘﺎن اﺑﺘﺪا ﻳﻚ ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧـﻪ‬
‫ﻛﻠﻲ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤـﻮده ﺳـﭙﺲ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﺗﺼـﺎدﻓﻲ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪاي از آﻧـﺎن را ﺑـﻪ ﮔـﺮوه ‪ A‬ﺗﺨﺼـﻴﺺ‬
‫داده و ﺑﺎﻗﻲﻣﺎﻧﺪه را ﺑﻪ ﮔﺮوه ‪ .B‬ﺑـﺮاي ﻣﺜـﺎل در‬
‫ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ‪ 200‬ﻧﻔـﺮه‪ 100 ،‬ﺗـﻮپ‬
‫ﺑﺮاي ﮔﺮوه ﻣﺪاﺧﻠﻪ ‪ A‬و ‪ 100‬ﺗـﻮپ ﺑـﺮاي ﮔـﺮوه‬
‫ﻣﺪاﺧﻠــﻪ ‪ B‬داﺧــﻞ ﻳــﻚ ﻇــﺮف ﻗﺮﻋــﻪﻛﺸــﻲ ﻗــﺮار‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺗﻮپﻫﺎ ﺑـﺪون‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ از ﻇﺮف ﺧـﺎرج ﺷـﺪه و ﺗـﻮاﻟﻲ اﻳﺠـﺎد‬
‫ﺷـــﺪه ﺛﺒـــﺖ ﻣـــﻲﺷـــﻮد‪ .‬اﻳـــﻦ روش ﺑـــﺮاي‬
‫ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﻫـﺎي دو و ﻳـﺎ ﭼﻨـﺪ ﮔﺮوﻫـﻲ ﻛـﺎرﺑﺮد‬
‫دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل ‪ Akarca‬و ﻫﻤﻜـﺎران )‪ (22‬از‬
‫اﻳﻦ روش در اﻋﻤـﺎل ﺗﺨﺼـﻴﺺ ﺗﺼـﺎدﻓﻲ ﺧـﻮد‬
‫ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ج‪ -‬ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ) ‪Replacement‬‬
‫‪(randomization‬‬
‫در اﻳﻦ روش از ﻳﻜﻲ از روشﻫﺎي ﺗﺼﺎدﻓﻲ‬
‫ﺳــﺎزي ﺳــﺎده )ﻧﺎﻣﺤــﺪود( اﺳــﺘﻔﺎده ﻣــﻲﺷــﻮد و‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﺗﻜـﺮار ﻣـﻲﺷـﻮد‬
‫ﻛﻪ ﺗﻌﺎدل ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﺣﺎﺻﻞ آﻳﺪ‪ .‬ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫‪http://hayat.tums.ac.ir‬‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺮﺳﺘﺎري و ﻣﺎﻣﺎﻳﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺗﻬﺮان )ﺣﻴﺎت(‪ ،‬دوره ‪ ،22‬ﺷﻤﺎره ‪  1395 ،2‬‬
‫‪١٠٦‬‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ‪ :‬از ﺗﺌﻮري ‪...‬‬
‫ﻣﺴــﺎوي ﺑﺎﺷــﻨﺪ‪ ،‬ﻣــﻲﺗــﻮان از ﺗﺼــﺎدﻓﻲ ﺳــﺎزي‬
‫ﻣﺤﺪود اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد ﻛﻪ در ذﻳﻞ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻣـﻮرد‬
‫از روشﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻟــﻒ‪ -‬ﺗﺼــﺎدﻓﻲ ﺳــﺎزي ﺑﻠــﻮﻛﻲ ) ‪Permuted‬‬
‫‪(block randomization‬‬
‫در ﺗﻌﺪاد ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از‬
‫ﮔــﺮوهﻫـﺎي ﻣــﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪ اﺳــﺘﻔﺎده ﺷــﻮد‪ .‬اﻳــﻦ‬
‫وﻳﮋﮔﻲ ﺑﻪ ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ در ﻣﻮاردي ﻛﻪ‬
‫ﻧﻴﺎز ﺑﻪ آﻧﺎﻟﻴﺰﻫﺎي ﻣﻴﺎﻧﻲ در ﺣﻴﻦ اﺟـﺮاي ﻓﺮآﻳﻨـﺪ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮي ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻌـﺪاد ﻧﻤﻮﻧـﻪﻫـﺎي ﺗﺨﺼـﻴﺺ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﮔﺮوه ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻠﻮك ﺑﻨﺪي ﺑﻪ دو روش اﻧﺠـﺎم ﻣـﻲﺷـﻮد‪.‬‬
‫در روش اول اﻧﺪازه ﻛﻠﻴﻪ ﺑﻠـﻮكﻫـﺎ ﺑﺮاﺑـﺮ اﺳـﺖ‬
‫)ﻣﺜﻼً در ﻳﻚ ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ دو ﮔﺮوﻫﻲ ﺑﻠﻮكﻫـﺎي ‪8‬‬
‫ﺗﺎﻳﻲ ﺷﺎﻣﻞ ‪ 4‬ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪه در ﮔﺮوه ﻣﺪاﺧﻠـﻪ و ‪4‬‬
‫ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨـﺪه در ﮔـﺮوه ﺷـﺎﻫﺪ( و در روش دوم‬
‫اﻧــﺪازه ﺑﻠــﻮكﻫــﺎ ﺑــﻪ ﺻــﻮرت ﺗﺼــﺎدﻓﻲ اﻧﺘﺨــﺎب‬
‫ﻣﻲﺷﻮد )ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺑﻠﻮكﻫﺎي ‪10 ،6 ،8‬و ‪ 14‬ﺗﺎﻳﻲ ﻛﻪ‬
‫در ﻫﺮ ﺑﻠﻮك ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻣﺴـﺎوي از ﻫـﺮ ﮔـﺮوه در‬
‫آن ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ( )‪.(14‬‬
‫ﻳﻜــﻲ از ﻣﺸــﻜﻼت ﺑــﺎﻟﻘﻮه در روش ﺑﻠــﻮك‬
‫ﺑﻨﺪي‪ ،‬ﻓﺎش ﺷﺪن آﺧﺮﻳﻦ ﺗﺨﺼﻴﺺ در ﻫﺮ ﺑﻠﻮك‬
‫ﻣــﻲﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬اﻳــﻦ ﻣﺴــﺄﻟﻪ زﻣــﺎﻧﻲ رخ ﻣــﻲدﻫــﺪ ﻛــﻪ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ از روش ﺑﻠﻮك ﺑﻨﺪي ﺑﺎ ﺑﻠﻮكﻫـﺎي ﺛﺎﺑـﺖ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻛـﺮده ﺑﺎﺷـﺪ و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ از ﻛﻮرﺳـﺎزي‬
‫)‪ (Blinding‬ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬
‫ﻣﺜﺎل در ﺑﻠﻮكﻫﺎي ‪ 4‬ﺗﺎﻳﻲ ﻛـﻪ دو ﺗﺨﺼـﻴﺺ ﺑـﻪ‬
‫ﮔﺮوه ﻣﺪاﺧﻠﻪ و دو ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺑﻪ ﮔﺮوه ﺷـﺎﻫﺪ در‬
‫ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ آﺷﻜﺎر ﺷﺪن ‪ 3‬ﺗﺨﺼﻴﺺ‬
‫اول در ﺣﻴﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺗﺨﺼـﻴﺺ آﺧـﺮ ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺑﺎ اﻧﺘﺨـﺎب‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ اﻧﺪازه ﺑﻠﻮكﻫﺎ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷـﺪ )‪.(19‬‬
 ‫ﻣﻴﻨﺎ ﻣﺤﻤﺪي و ﻟﻴﻼ ﺟﺎﻧﺎﻧﻲ‬ ‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ‪ :‬از ﺗﺌﻮري ‪...‬‬

‫اﺟــﺮاي آن ﺑﺴــﻴﺎر ﭘﻴﭽﻴــﺪه ﻣــﻲﮔــﺮدد‪ .‬از دﻳﮕــﺮ‬
‫ﻣﺤــﺪودﻳﺖﻫـﺎي ﻣﻬــﻢ اﻳــﻦ روش ﻛــﺎرﺑﺮد آن در‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺒﻞ از‬
‫ﺷــﺮوع ﺗﺨﺼــﻴﺺ ﻣﺸــﺨﺺ ﺑﺎﺷــﻨﺪ )‪ .(24‬اﻳــﻦ‬
‫‪Downloaded from hayat.tums.ac.ir at 17:20 IRST on Sunday November 1st 2020‬‬
‫ﻳﻚ ﻣﻌﻴﺎر ﻋﻴﻨﻲ ﺑﺮاي ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺗﺼـﺎدﻓﻲ‬
‫ﺳــﺎزي در ﻧﻈــﺮ ﺑﮕﻴﺮﻧــﺪ‪ .‬ﺑــﺮاي ﻣﺜــﺎل در ﻳــﻚ‬
‫ﻛﺎرآزﻣــﺎﻳﻲ ﺑــﺎ ﺣﺠــﻢ ﻧﻤﻮﻧــﻪ ‪ 300‬ﻧﻔــﺮ‪ ،‬ﻣﺤﻘﻘــﺎن‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﭘﻴﺶ ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ در ﺻـﻮرﺗﻲ ﻛـﻪ‬

‫ﺣﺎﻟﺖ در ﻋﻤﻞ ﺑـﻪ ﻧـﺪرت رخ ﻣـﻲدﻫـﺪ‪ ،‬ﭼـﺮا ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن در ﻃﻮل زﻣﺎن و ﺑﻪ ﻃـﻮر‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ در ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﺣﻀـﻮر ﭘﻴـﺪا ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻟـﺬا‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﭘﺎﻳـﻪ اﻓـﺮاد ﻣـﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬
‫ﻗﺒﻞ از ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫از روش ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺷﺪه ﻣﺸﻜﻞ ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫ﺑـﻮد )‪ Weir .(25‬و ‪ Lees‬در ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪ ﺧـﻮ اﺑﺘــﺪا‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ را ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺮﻛﺰ )‪ (center‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨـﺪي‬
‫ﻧﻤﻮده و ﺳﭙﺲ در ﻫﺮ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﻧﺮماﻓﺰار ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﻮاﻟﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﻧﺪ )‪.(24‬‬
‫‪ 1.4‬ﻛﻤﻴﻨﻪ ﺳﺎزي )‪(Minimization‬‬
‫ﻫﺮﭼﻨــﺪ ﻛــﻪ ﻣﺤﻘﻘــﺎن از ﺗﺼــﺎدﻓﻲ ﺳــﺎزي‬
‫‪generated another randomization list‬‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺷﺪه و ﺑﻠﻮك ﺑﻨﺪي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫‪using simple randomization until we‬‬
‫ﺑﻪ ﺗـﻮازن در ﺣﺠـﻢ ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﻛﻠـﻲ دﺳـﺖ ﻳﺎﺑﻨـﺪ و‬
‫"‪achieved a balanced group size.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨــﻴﻦ در وﻳﮋﮔ ـﻲﻫ ـﺎي اﺻــﻠﻲ در ﮔــﺮوهﻫ ـﺎ‬
‫ﻫﻤﮕﻨﻲ اﻳﺠﺎد ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎﻳـﺪ در ﻧﻈـﺮ داﺷـﺖ ﻛـﻪ‬
‫اﻳﻦ روش ﻫﺎ در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧـﻪ اﻧـﺪك‪،‬‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛـﺎراﻳﻲ ﻻزم را ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ )‪.(26‬‬
‫ﻛﻤﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﻛﻪ در ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﺘﻮن ﺑﻪ ﺗﺼـﺎدﻓﻲ‬
‫ﺳــﺎزي ﺗﻄــﺎﺑﻘﻲ ﺑﺮاﺳــﺎس ﻣﺘﻐﻴﺮﻫــﺎي ﻛﻤﻜــﻲ‬
‫)‪ (Covariate adaptive randomization‬ﻫـﻢ‬
‫ﻣﻌــﺮوف اﺳــﺖ‪ ،‬ﻋﻤــﺪﺗﺎً ﻳــﻚ روش ﻏﻴﺮﺗﺼــﺎدﻓﻲ‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﮔﺮوه ﻫـﺎ ﻣﺤﺴـﻮب‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺤﻘﻘﺎن آن را ﺟـﺎﻳﮕﺰﻳﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي ﻃﺒﻘـﻪﺑﻨـﺪي ﺷـﺪه‬
‫ﻣﻲداﻧﻨﺪ )‪26‬و‪ .(27‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﻛﻤﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ‬
‫اﺻﻮﻟﻲ ﻣﺘﻔﺎوت از ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ روش اوﻟـﻴﻦ ﺷـﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨـﺪه ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳـﺎزي ﺳـﺎده‪ ،‬اﮔـﺮ‬
‫ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮي ﻣﻴﺎن ﮔﺮوهﻫﺎ ﺑﻴﺶ از ‪ 20‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﺠﺎد‬
‫ﺗــﻮاﻟﻲ ﺗﺼــﺎدﻓﻲ ﻣﺠــﺪداً ﺗﻜــﺮار و ﺑﺮﻧﺎﻣــﻪ ﺟﺪﻳــﺪ‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻗﺒﻠﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺤﻘﻘﺎن اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ را‬
‫ﺗﺎ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﻌﻴﺎر ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﺗﻜﺮار ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛـﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻧﻤﻮﻧـﻪ ‪ Alho‬و ﻫﻤﻜـﺎران )‪ (23‬از اﻳـﻦ‬
‫روش ﺑﺮاي ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺗﺼﺎدﻓﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫آنﻫﺎ روش ﺧﻮد را ﺑﺪﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺷﺮح دادﻧﺪ‪:‬‬
‫‪" To avoid disparity between‬‬
‫‪group sizes, we used replacement‬‬
‫‪randomization. If the disparity‬‬
‫‪exceeded the preset criterion of six, we‬‬
‫‪ 1.3‬ﺗﺼــﺎدﻓﻲ ﺳــﺎزي ﻃﺒﻘــﻪﺑﻨــﺪي ﺷــﺪه‬
‫)‪(Stratified randomization‬‬
‫در ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻮارد ﻋﻠﻲرﻏﻢ اﻋﻤﺎل ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳـﺎزي‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨـﺎن اﺣﺘﻤـﺎل ﻧـﺎﻫﻤﮕﻨﻲ در‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي اوﻟﻴـﻪ در ﮔـﺮوهﻫـﺎ وﺟـﻮد‬
‫دارد‪ ،‬ﻟــﺬا در ﭼﻨــﻴﻦ ﻣــﻮاردي ﺑــﺎ اﺳــﺘﻔﺎده از‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺑﺮروي ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﻣﺆﺛﺮ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺟـﻨﺲ‪،‬‬
‫ﺷﺪت ﺑﻴﻤﺎري و ﻏﻴﺮه ﺳﻌﻲ در ﺣـﺬف ﻧـﺎﻫﻤﮕﻨﻲ‬
‫در ﮔﺮوهﻫﺎ‪ ،‬ﭘﻴﺶ از اﻋﻤـﺎل ﺗﺨﺼـﻴﺺ ﺗﺼـﺎدﻓﻲ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ )‪5‬و‪ .(14‬اﮔﺮﭼـﻪ روش ﺗﺼـﺎدﻓﻲ ﺳـﺎزي‬
‫ﻃﺒﻘــﻪﺑﻨــﺪي ﺷــﺪه‪ ،‬روش ﺳــﺎده و ﻣﻨﺎﺳــﺐ ﺑــﻪ‬
‫ﺧﺼﻮص در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي اﻧـﺪك‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧـﺎﻫﻤﮕﻨﻲ اﺣﺘﻤـﺎﻟﻲ‬
‫را ﻛﺎﻫﺶ دﻫـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺑـﺎ اﻓـﺰاﻳﺶ ﺗﻌـﺪاد ﻣﺘﻐﻴﺮﻫـﺎ‬

‫‪http://hayat.tums.ac.ir‬‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺮﺳﺘﺎري و ﻣﺎﻣﺎﻳﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺗﻬﺮان )ﺣﻴﺎت(‪ ،‬دوره ‪ ،22‬ﺷﻤﺎره ‪  1395 ،2‬‬

‫‪١٠٧‬‬
 ‫ﻣﻴﻨﺎ ﻣﺤﻤﺪي و ﻟﻴﻼ ﺟﺎﻧﺎﻧﻲ‬
‫‪ PROC SURVEYSELECT‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﻮاﻟﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺟﻬـﺖ ﻛﺎرآزﻣـﺎﻳﻲﻫـﺎي ﺑـﺎ‬
‫ﻃﺮحﻫـﺎي ﭘﻴﭽﻴـﺪه ﺗـﺮ از ﺟﻤﻠـﻪ ﻛﺎرآزﻣـﺎﻳﻲﻫـﺎي‬
‫ﻓﺎﻛﺘﻮرﻳﺎل ﺑﻪ ﻛﺎر روﻧﺪ‪ .‬ﺗـﺎﺑﻊ ‪ RANUNI‬اﻋـﺪاد‬
‫‪Downloaded from hayat.tums.ac.ir at 17:20 IRST on Sunday November 1st 2020‬‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺻﻔﺮ و ﻳﻚ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ و‬
‫ﺗــﺎﺑﻊ ‪ RANNOR‬اﻋــﺪاد ﺗﺼــﺎدﻓﻲ از ﺗﻮزﻳــﻊ‬
‫ﻧﺮﻣﺎل اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در واﻗﻊ اﻳﻦ دو‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮاي ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﻪ روش‬
‫ﺗﺼــﺎدﻓﻲ ﺳــﺎده ﺑـﻪ ﻛــﺎر ﮔﺮﻓﺘــﻪ ﺷــﻮﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮآﻳﻨــﺪ‬
‫‪ SURVEYSELECT‬ﻫﻢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي اﻋﻤﺎل‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﻪ روش ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳـﺎده ﺑـﻪ‬
‫ﻛﺎر رود و ﻫﻢ در ﺷﺮاﻳﻂ ﭘﻴﭽﻴﺪهﺗﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ وﺟـﻮد‬
‫ﻃﺒﻘــﻪﺑﻨــﺪي ﻣــﻲﺗــﻮان از آن اﺳــﺘﻔﺎده ﻛــﺮد‪ .‬اﻳــﻦ‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ داراي ﮔﺰﻳﻨﻪاي ﺑﻪ ﻧﺎم ‪ method‬ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ srs‬ﻗﺮار داده ﺷﻮد ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎده ﺑﻪ ﻛـﺎر رود‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺗﻮﺳﻂ ﮔﺰﻳﻨﻪ ‪ STRATA‬ﺑـﺮاي اﻋﻤـﺎل‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮي را ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺑﺮاﺳﺎس آن ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي‬
‫ﺻﻮرت ﺑﮕﻴـﺮد‪ ،‬روﺑـﻪروي ‪ STRATA‬ﺗﻌﺮﻳـﻒ‬
‫ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬از ﻓﺮآﻳﻨﺪ ‪ PLAN‬ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗـﻮان ﻫـﻢ ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي ﺳﺎده و ﺑﻠﻮﻛﻲ ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺖ و ﻫﻢ‬
‫ﺑﺮاي ﻃﺮحﻫﺎي ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺗﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻃـﺮح ﻓﺎﻛﺘﻮرﻳـﺎل‬
‫از آن اﺳــﺘﻔﺎده ﻧﻤــﻮد‪ .‬در اﻋﻤــﺎل روش ﺑﻠــﻮﻛﻲ‪،‬‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﮔﺰﻳﻨﻪ ‪ block‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺗﻌﺪاد ﺑﻠﻮكﻫﺎ و ﺑـﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﺰﻳﻨﻪ ‪ random size‬اﻧﺪازه ﺑﻠﻮكﻫـﺎ‬
‫را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ 1.6‬ﺗﺼــﺎدﻓﻲ ﺳــﺎزي ﺗﺤــﺖ وب ) ‪Online‬‬
‫‪(randomization‬‬
‫ﻳﻜــﻲ از روشﻫ ـﺎي ﭘﺬﻳﺮﻓﺘــﻪ ﺷــﺪه ﺗﻮﻟﻴــﺪ‬
‫ﺗﻮاﻟﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي ﺗﺤﺖ‬
‫وب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت راﻳﮕﺎن در دﺳـﺘﺮس‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ذﻳﻞ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﻲ‬
‫‪http://hayat.tums.ac.ir‬‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺮﺳﺘﺎري و ﻣﺎﻣﺎﻳﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺗﻬﺮان )ﺣﻴﺎت(‪ ،‬دوره ‪ ،22‬ﺷﻤﺎره ‪  1395 ،2‬‬
‫‪١٠٨‬‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ‪ :‬از ﺗﺌﻮري ‪...‬‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﮔﺮوهﻫﺎ وارد ﺷﺪه‬
‫و ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻌـﺪي ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﺑـﻪ ﮔﺮوﻫـﻲ‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ داده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛـﻪ ﻣﺸﺨﺼـﻪ از ﭘـﻴﺶ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه در آن ﮔـﺮوه ﻛـﻢﺗـﺮ ﺑﺎﺷـﺪ )‪ .(26‬ﺑـﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻣﺜـﺎل ﺷـﺮﻛﺖﻛﻨﻨـﺪه اول ﻣـﺮدي ﺑـﺎ ﺳـﺎﺑﻘﻪ‬
‫ﺑﻴﻤﺎري دﻳﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ ،‬وي ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﺗﺼـﺎدﻓﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﮔﺮوه ‪ A‬ﺗﺨﺼﻴﺺ داده ﻣﻲﺷـﻮد‪ .‬ﺷـﺮﻛﺖﻛﻨﻨـﺪه‬
‫دوم ﻣﺮدي ﺑﺪون ﺳﺎﺑﻘﻪ اﺑـﺘﻼ ﺑـﻪ دﻳﺎﺑـﺖ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫واﺿﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻌـﺎدل در ﺗﺨﺼـﻴﺺ‪،‬‬
‫وي ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﮔﺮوه ‪ B‬وارد ﺷﻮد ﺗﺎ ﺣﺪاﻗﻞ در ﻳﻜﻲ‬
‫از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ )ﺟﻨﺲ( ﺗﻌﺎدل ﺑﺮﻗﺮار ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻛﻤﻴﻨــﻪ ﺳــﺎزي را ﺑــﺎ ﻛﻤــﻚ ﻧــﺮماﻓــﺰاري‬
‫ﻫﻤﭽﻮن "‪ "Minim‬ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ ﻣﻲﺗﻮان اﺟﺮا ﻛﺮد‬
‫)‪ Grootscholten .(28‬و ﻫﻤﻜﺎران )‪ (29‬ﺑﺎ ﻛﻤﻚ‬
‫ﻛﻤﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫـﺎ ﺑـﻪ ﮔـﺮوه ﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺗﺼﺎدﻓﻲ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 1.5‬ﻧــﺮماﻓﺰارﻫــﺎي ﺗﻮﻟﻴــﺪ ﺗــﻮاﻟﻲ ﺗﺼــﺎدﻓﻲ‬
‫)‪(Random allocation software‬‬
‫ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﻮاﻟﻲ ﺗﺼـﺎدﻓﻲ ﻋـﻼوه‬
‫ﺑﺮ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي ﺳﺎده ﻗـﺎدر ﺑـﻪ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺗـﻮاﻟﻲ‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﻪ روش ﺑﻠﻮك ﺳﺎزي ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣـﺮوزه‬
‫ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺳﻬﻮﻟﺖ در اﺳﺘﻔﺎده و ﺻـﺮﻓﻪﺟـﻮﻳﻲ در‬
‫زﻣﺎن‪ ،‬اﻳﻦ روش ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺳﺎﻳﺮ روشﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﺗﻮاﻟﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺮماﻓﺰار " ‪Random‬‬
‫‪ "allocation software‬از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦ ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎ‬
‫اﺳــﺖ )‪ McCleane .(30‬در ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪ ﺧــﻮد ﺑــﻪ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﻧﺮماﻓﺰار اﺷﺎره ﻛﺮده اﺳﺖ )‪.(31‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻧـﺮماﻓـﺰار آﻣـﺎري ‪ SAS‬ﻳﻜــﻲ از‬
‫ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﻮاﻟﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲ‬
‫ﺑﺮاﺳــﺎس روشﻫــﺎي ﻣﺨﺘﻠــﻒ ﻣﻌﺮﻓــﻲ ﺷــﺪه‪،‬‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﺗﻮاﺑﻊ ‪ RANUNI‬و ﻳﺎ ‪RANNOR‬‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻋﺪاد ﺗﺼﺎدﻓﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛـﺮد‬
‫‪ PROC‬و‬ ‫و ﻫﻤﭽﻨــــﻴﻦ دو ﻓﺮاﻳﻨــــﺪ ‪PLAN‬‬
 ‫ﻣﻴﻨﺎ ﻣﺤﻤﺪي و ﻟﻴﻼ ﺟﺎﻧﺎﻧﻲ‬
‫اﻣﺮ در ﻧﻬﺎﻳـﺖ ﺑﺎﻋـﺚ ﺗﻀـﻌﻴﻒ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ ﺗﺼـﺎدﻓﻲ‬
‫ﺳﺎزي ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺼﻮر ﻛﻨﻴﺪ ﻳﻚ ﺗﻮاﻟﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲ‬
‫ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﺟـﺪول اﻋـﺪاد ﺗﺼـﺎدﻓﻲ ﺑـﺮروي‬
‫ﺗﺎﺑﻠﻮي اﻋﻼﻧﺎت ﻧﺼﺐ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫـﺮ ﻓـﺮدي‬
‫‪Downloaded from hayat.tums.ac.ir at 17:20 IRST on Sunday November 1st 2020‬‬
‫ﻛــﻪ در ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪ درﮔﻴــﺮ ﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬ﻣــﻲﺗﻮاﻧــﺪ از‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ آﺗﻲ آﮔﺎﻫﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬آﮔـﺎﻫﻲ از ﺗﺨﺼـﻴﺺ‬
‫ﺑﻌﺪي ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺣﺬف ﺑﻴﻤﺎران ﺧـﺎص‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ ﺑﺮاﺳﺎس ﭘﻴﺶ آﮔﻬـﻲ ﺑﻴﻤـﺎري‬
‫آﻧﺎن ﺷﻮد و ﻳـﺎ ﺑﻴﻤـﺎران ﺑـﺎ ﺷـﺮاﻳﻂ ﺑﻬﺘـﺮ وارد‬
‫ﮔﺮوه ﻣﺪاﺧﻠـﻪ و ﺑﻴﻤـﺎران ﺑـﺎ ﺷـﺮاﻳﻂ ﺑـﺪﺗﺮ وارد‬
‫ﮔﺮوه ﺷﺎﻫﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ آﮔﺎﻫﻲ از ﺗﺨﺼـﻴﺺ‬
‫ﺑﻌﺪي ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺮﺧﻲ از ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮاﺳﺎس‬
‫ﺗﻮاﻟﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻓﺎش ﺷﺪه ﺑﻪ ﮔﺮوه ﻫـﺎي دﻟﺨـﻮاه‬
‫ﺧﻮد وارد ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺑـﺎ اﺻـﻞ ﻓﺮآﻳﻨـﺪ‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي ﻣﻨﺎﻓﺎت دارد و ﻣﻨﺠﺮ ﺑـﻪ ﺗـﻮرش‬
‫اﻧﺘﺨﺎب در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻻزم اﺳـﺖ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺑﺮاي ﭘـﺬﻳﺮش و ﻳـﺎ رد ﺷـﺮﻛﺖ در‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺑﺘﺪا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد و ﻓﺮم رﺿﺎﻳﺖ آﮔﺎﻫﺎﻧـﻪ‬
‫ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺷﻮد و ﺳﭙﺲ ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﻫـﺮ ﻳـﻚ‬
‫از ﮔﺮوهﻫﺎ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻳﺎﺑﻨﺪ )‪.(7‬‬
‫‪ 2.2‬اﻧﻮاع روش ﻫـﺎي اﺟـﺮاي ﭘﻨﻬـﺎن ﺳـﺎزي‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺗﺼﺎدﻓﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﻨﻬﺎن ﺳﺎزي ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺗﺼﺎدﻓﻲ‬
‫از روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻣﻲﺗﻮان اﺳـﺘﻔﺎده ﻛـﺮد ﻛـﻪ‬
‫در ذﻳﻞ ﺑﻪ ‪ 3‬ﻣﻮرد اﺷﺎره ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﺎﻛﺖ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻏﻴﺮﺷﻔﺎف ﻣﻬﺮ و‬
‫ﻣــﻮم ﺷــﺪه ﺑــﺎ ﺗــﻮاﻟﻲ ﺗﺼــﺎدﻓﻲ ) ‪Sequentially‬‬
‫‪(numbered, sealed, opaque envelopes‬‬
‫اﻳــﻦ روش ﻳﻜــﻲ از روشﻫـﺎي ﻣﺘــﺪاول در‬
‫ﭘﻨﻬﺎن ﺳﺎزي ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑـﻪ‬
‫اﺧﺘﺼﺎر ﺑﻪ روش ‪ SNOSE‬ﻣﺮﺳـﻮم اﺳـﺖ‪ .‬در‬
‫اﻳﻦ روش اﺑﺘﺪا ﺗﻮاﻟﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻳﻜـﻲ از‬
‫‪http://hayat.tums.ac.ir‬‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ‪ :‬از ﺗﺌﻮري ‪...‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از وب ﺳﺎﻳﺖﻫﺎي ﻣﺮﺳﻮم ﺟﻬﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﺗﻮاﻟﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪https://www.Randomization.com‬‬ ‫‪ -‬وب ﺳﺎﻳﺖ‬
‫ﺑــﻪ ﺻــﻮرت آﻧﻼﻳــﻦ ﻣــﻲﺗﻮاﻧــﺪ ﺑــﺮاي ﺗﺨﺼــﻴﺺ‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر رود‪.‬‬
‫ﺳﺎﻳﺖ ‪https://www.sealedenvelope.com‬‬ ‫‪ -‬وب‬
‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻔﻴﺪي ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺗـﻮاﻟﻲ ﺗﺼـﺎدﻓﻲ ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﺼــﺎدﻓﻲ ﺳــﺎزي از ﻧــﻮع ﺑﻠــﻮﻛﻲ ﻣــﻲﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬اﻳــﻦ‬
‫ﺳــﺎﻳﺖ ﺑــﻪ ﮔﻮﻧــﻪاي ﻃﺮاﺣــﻲ ﺷــﺪه اﺳــﺖ ﻛــﻪ‬
‫ﻣﺤﺪودﻳﺘﻲ در ﺗﻌـﺪاد ﮔـﺮوهﻫـﺎ ﺟﻬـﺖ ﺗﺨﺼـﻴﺺ‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ -‬وب ﺳــﺎﻳﺖ ‪http://www.graphpad.‬‬
‫‪ com/quickcalcs/index.cfm‬ﻳﻜــﻲ دﻳﮕــﺮ از‬
‫ﺳﺎﻳﺖ ﻫﺎي ﻣﻔﻴﺪ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﻮاﻟﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺟﻬﺖ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي در ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲﻫـﺎي دو‬
‫ﮔﺮوﻫﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠــﻪ دوم‪ :‬ﭘﻨﻬــﺎن ﺳــﺎزي ﺗﺨﺼــﻴﺺ‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ )‪(Allocation concealment‬‬
‫ﭘﻨﻬﺎن ﺳﺎزي ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺗﺼﺎدﻓﻲ‪ ،‬ﺑﻪ روش‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺟﻬﺖ اﺟﺮاي ﺗـﻮاﻟﻲ ﺗﺼـﺎدﻓﻲ ﺑـﺮ‬
‫روي ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬اﻃﻼق ﻣﻲﺷﻮد‪،‬‬
‫ﺑــﻪ ﻧﺤــﻮي ﻛــﻪ ﻗﺒــﻞ از ﺗﺨﺼــﻴﺺ ﻓــﺮد‪ ،‬ﮔــﺮوه‬
‫ﺗﺨﺼــﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘــﻪ ﻣﺸــﺨﺺ ﻧﺒﺎﺷــﺪ‪ .‬ﺑﺴــﻴﺎري از‬
‫ﻣﺤﻘﻘــﺎن ﺳــﻮء ﺑﺮداﺷـﺖﻫـﺎي زﻳــﺎدي در ﻣــﻮرد‬
‫ﭘﻨﻬﺎن ﺳﺎزي ﺗﺨﺼـﻴﺺ ﺗﺼـﺎدﻓﻲ دارﻧـﺪ و اﻳـﻦ‬
‫ﻣﺮﺣﻠـﻪ را ﻫﻤــﺎن ﭘﺮﺗــﺎب ﺳـﻜﻪ و ﻳــﺎ اﺳــﺘﻔﺎده از‬
‫ﺟﺪول اﻋﺪاد ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﺤﻘﻘﺎن اﻳـﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ را ﺑـﺎ ﻛﻮرﺳـﺎزي‬
‫ﻣﺪاﺧﻠﻪ اﺷﺘﺒﺎه ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ )‪.(23‬‬
‫‪ 2.1‬اﻫﻤﻴﺖ ﭘﻨﻬﺎن ﺳﺎزي ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺗﺼﺎدﻓﻲ‬
‫ﺑﺪون ﭘﻨﻬﺎن ﺳﺎزي ﺗﻮاﻟﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲ‪ ،‬اﻣﻜـﺎن‬
‫ﻓﺎش ﺷﺪن ﺗﻮاﻟﻲ ﺗﺼـﺎدﻓﻲ وﺟـﻮد دارد ﻛـﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﻣﺠﻠﻪ داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺮﺳﺘﺎري و ﻣﺎﻣﺎﻳﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺗﻬﺮان )ﺣﻴﺎت(‪ ،‬دوره ‪ ،22‬ﺷﻤﺎره ‪  1395 ،2‬‬
‫‪١٠٩‬‬
 ‫ﻣﻴﻨﺎ ﻣﺤﻤﺪي و ﻟﻴﻼ ﺟﺎﻧﺎﻧﻲ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ روش ﺑﺎﻳﺪ از ﻣﻬﺮ و ﻣـﻮم ﺑـﻮدن‬
‫ﻛﺎﻓﻲ ﺟﻌﺒﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺸﺎﺑﻪ ﻇـﺎﻫﺮي آنﻫـﺎ و ﻫـﻢ وزن‬
‫ﺑﻮدن آنﻫﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ )‪ .(7‬ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬
‫ﻣﺜـــﺎل‪ Chiasson ،‬و ﻫﻤﻜـــﺎران )‪ (33‬از ﭼﻨـــﻴﻦ‬
‫‪Downloaded from hayat.tums.ac.ir at 17:20 IRST on Sunday November 1st 2020‬‬
‫روﺷﻲ ﺑﻬﺮه ﺑﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ج‪ -‬ﺗﺼـــﺎدﻓﻲ ﺳـــﺎزي ﻣﺮﻛـــﺰي ) ‪Central‬‬
‫‪(randomization‬‬
‫در اﻳﻦ روش ﺗﻮاﻟﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲ در اﺧﺘﻴﺎر ﻳﻚ‬
‫ﻓــﺮد و ﻳــﺎ ﻣﺮﻛــﺰ ﺧﺎﺻــﻲ ﻗــﺮار ﻣــﻲﮔﻴــﺮد و‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮي در ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺮﻛﺰ ﻫﻢزﻣـﺎن اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣـــﻲﮔﻴـــﺮد‪ .‬ﻣﺤﻘـــﻖ ﺑﺮاﺳـــﺎس ﺗﺮﺗﻴـــﺐ ورود‬
‫ﺷــﺮﻛﺖﻛﻨﻨــﺪﮔﺎن ﺑــﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪ ﺑــﺎ ﻣﺮﻛــﺰ ﻣﺮﺑــﻮط‬
‫ارﺗﺒــﺎط ﺑﺮﻗــﺮار ﻛــﺮده و در ﻣــﻮرد ﺗﺨﺼــﻴﺺ‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪه ﺑـﻪ ﮔـﺮوه ﺧـﺎص‪ ،‬ﺳـﺆال‬
‫ﻣــﻲﻛﻨــﺪ‪ .‬روشﻫــﺎي ﺑﺮﻗــﺮاري ارﺗﺒــﺎط ﺷــﺎﻣﻞ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻠﻔـﻦ‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣـﻚ‪ ،‬ﻓﻜـﺲ‪ ،‬اﻳﻤﻴـﻞ و ﻏﻴـﺮه‬
‫ﻣــﻲﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠــﻪ ﻛﺎرﺑﺮدﻫــﺎي اﻳــﻦ روش در‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﭼﻨـﺪ ﻣﺮﻛـﺰه )‪ (Multi centers‬اﺳـﺖ‬
‫)‪ .(5‬ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺜـﺎﻟﻲ از اﻳـﻦ روش‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬
‫‪ Wilcox‬و ﻫﻤﻜﺎران )‪ (34‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم‪ :‬اﺟـﺮاي ﻓﺮآﻳﻨـﺪ ﺗﺨﺼـﻴﺺ‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻮاردي ﻛـﻪ در ﻃﺮاﺣـﻲ و ﮔـﺰارش‬
‫ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﻮرد ﻏﻔﻠﺖ ﻗـﺮار ﻣـﻲﮔﻴـﺮد‪،‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠــﻪ اﺟــﺮاي ﻓﺮآﻳﻨــﺪ ﺗﺼــﺎدﻓﻲ ﺳــﺎزي اﺳــﺖ؛‬
‫"‪pharmacist of the two centres.‬‬
‫ﻣﺤﻘﻘﺎن ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ در ﮔﺰارش ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲﻫﺎي ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﺟﺮاي ﺗﺨﺼـﻴﺺ ﺗﺼـﺎدﻓﻲ در ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬
‫اﺷﺎره ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣـﻮاردي ﻫﻤﭽـﻮن ﻓـﺮدي ﻛـﻪ ﺗـﻮاﻟﻲ‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ را اﻳﺠﺎد ﻛﺮده‪ ،‬ﻓﺮدي ﻛﻪ ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن‬
‫را از ﻧﻈﺮ ﻣﻌﻴﺎرﻫـﺎي ورود و ﺧـﺮوج ﺑـﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬
‫ﺑﺮرﺳــﻲ ﻧﻤــﻮده و آنﻫ ـﺎ را در ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪ ﺛﺒــﺖﻧــﺎم‬
‫ﻧﻤﻮده و ﻓﺮدي ﻛﻪ ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن را ﺑﻪ ﮔـﺮوهﻫـﺎ‬
‫ﺗﺨﺼــﻴﺺ داده اﺳــﺖ‪ .‬آﻧﭽــﻪ ﻛــﻪ اﻫﻤﻴــﺖ دارد‬
‫‪http://hayat.tums.ac.ir‬‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺮﺳﺘﺎري و ﻣﺎﻣﺎﻳﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺗﻬﺮان )ﺣﻴﺎت(‪ ،‬دوره ‪ ،22‬ﺷﻤﺎره ‪  1395 ،2‬‬
‫‪١١٠‬‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ‪ :‬از ﺗﺌﻮري ‪...‬‬
‫روشﻫﺎي ﻣﺬﻛﻮر اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﺳﭙﺲ ﺑﺮاﺳﺎس‬
‫ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﭘﮋوﻫﺶ‪ ،‬ﺗﻌﺪادي ﭘﺎﻛﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎ ﻟﻔـﺎف‬
‫آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮﻣﻲ )ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﻋـﺪم وﺿـﻮح ﻣﺤﺘـﻮاي‬
‫ﭘﺎﻛﺖﻫﺎ(‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪ و ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺗـﻮاﻟﻲﻫـﺎي ﺗﺼـﺎدﻓﻲ‬
‫اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﺮروي ﻳﻚ ﻛـﺎرت ﺛﺒـﺖ ﻣـﻲﺷـﻮد و‬
‫ﻛــﺎرتﻫــﺎ داﺧــﻞ ﭘﺎﻛــﺖﻫــﺎي ﻧﺎﻣــﻪ ﺑــﻪ ﺗﺮﺗﻴــﺐ‬
‫ﺟﺎيﮔﺬاري ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺣﻔـﻆ ﺗـﻮاﻟﻲ‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺑﺮ روي ﺳـﻄﺢ ﺧـﺎرﺟﻲ ﭘﺎﻛـﺖ ﻫـﺎ‬
‫ﺷﻤﺎرهﮔﺬاري ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬در‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺖ درب ﭘﺎﻛﺖﻫﺎي ﻧﺎﻣﻪ ﭼﺴﺒﺎﻧﺪه ﺷـﺪه و ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ در داﺧﻞ ﺟﻌﺒﻪاي ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد )‪.(7‬‬
‫در زﻣﺎن ﺷﺮوع ﺛﺒﺖﻧـﺎم ﺷـﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن‪،‬‬
‫ﺑﺮاﺳــﺎس ﺗﺮﺗﻴــﺐ ورود ﺷــﺮﻛﺖﻛﻨﻨــﺪﮔﺎن واﺟــﺪ‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬ﻳﻜـﻲ از ﭘﺎﻛـﺖﻫـﺎي ﻧﺎﻣـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺮﺗﻴــﺐ ﺑــﺎز ﺷــﺪه و ﮔــﺮوه ﺗﺨﺼــﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘــﻪ آن‬
‫ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬آﺷﻜﺎر ﻣﻲﮔﺮدد )‪ .(6‬ﻣﺜـﺎﻟﻲ از اﻳـﻦ‬
‫روش را ﻣــــﻲﺗــــﻮان در ﻣﻄﺎﻟﻌــــﻪ ‪ Smilde‬و‬
‫ﻫﻤﻜــﺎران )‪ (32‬ﻳﺎﻓــﺖ ﻛــﻪ ﺑــﻪ ﻣﻨﻈــﻮر ﺷــﻔﺎﻓﻴﺖ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﻋـﻴﻦ ﻋﺒـﺎرت ذﻛـﺮ ﺷـﺪه در ﻣﻘﺎﻟـﻪ در‬
‫ﺧﺼﻮص ﭘﻨﻬﺎن ﺳـﺎزي ﺗﺨﺼـﻴﺺ ﺗﺼـﺎدﻓﻲ در‬
‫زﻳﺮ اراﻳﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪"Randomization was done from a‬‬
‫‪computer-generated sequence, concealed‬‬
‫‪in sequentially numbered, sealed, opaque‬‬
‫‪envelopes, and kept by the hospital‬‬
‫ب‪ -‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﻌﺒﻪﻫﺎي ﻛﺪﺑﻨﺪي ﺷﺪه ﺑﺎ ﺗـﻮاﻟﻲ‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ )‪(Numbered drug containers‬‬
‫در اﻳـــﻦ روش از ﺗﻌـــﺪادي ﺟﻌﺒـــﻪ و ﻳـــﺎ‬
‫ﻗــﻮﻃﻲﻫــﺎﻳﻲ ﻛــﻪ ﺑﺮاﺳــﺎس ﺗــﻮاﻟﻲ ﺗﺼــﺎدﻓﻲ‬
‫ﺷﻤﺎرهﮔﺬاري ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اﻳـﻦ‬
‫ﺟﻌﺒﻪ ﻫـﺎ ﻣـﻲﺗـﻮان از ﻣﺪاﺧﻠـﻪ )ﻣـﺜﻼً دارو( و ﻳـﺎ‬
‫ﺑﺮﮔﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺗﺼﺎدﻓﻲ در آنﻫـﺎ ﺛﺒـﺖ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤـﻮد‪ .‬ﻣﺤﻘﻘـﺎن در ﺻـﻮرت‬
 ‫ﻣﻴﻨﺎ ﻣﺤﻤﺪي و ﻟﻴﻼ ﺟﺎﻧﺎﻧﻲ‬
‫ﺻﺤﺖ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر‬
‫ﭘﻴﺸــﮕﻴﺮي از آن ﻣﺤﻘﻘــﺎن ﺑﺎﻳــﺪ ﻛﻠﻴــﻪ ﻋﻮاﻣــﻞ‬
‫ﻣﺪاﺧﻠﻪﮔﺮي را ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ روي ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬
‫ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ )‪ .(3‬ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫‪Downloaded from hayat.tums.ac.ir at 17:20 IRST on Sunday November 1st 2020‬‬
‫اذﻋﺎن ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﻋﺪم اراﻳﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻛﺎﻓﻲ درﺑﺎره‬
‫روش ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺟﻬﺖ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺗﺼـﺎدﻓﻲ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ و ﻧﻴﺰ ﻧﺤـﻮه اﺟـﺮاي ﻓﺮآﻳﻨـﺪ ﺗﺼـﺎدﻓﻲ‬
‫ﺳﺎزي‪ ،‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﺑﻬﺎم و ﺳﺮدرﮔﻤﻲ ﺧﻮاﻧﻨـﺪﮔﺎن‬
‫از ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻲﺷﻮد و ﺗﻮرش در اﺑﻌﺎد ﻳﺎد‬
‫ﺷﺪه ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ اﻋﺘﺒﺎر داﺧﻠﻲ ﻧﺘـﺎﻳﺞ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار ﻣـﻲ دﻫـﺪ )‪ ،(8‬ﭼـﺮا‬
‫ﻛﻪ اﻧﺠﺎم ﺻﺤﻴﺢ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳـﺎزي در دﺳـﺘﻴﺎﺑﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻌﺘﺒﺮ و ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻨﺎد ﺗـﺎ آنﺟـﺎ اﻫﻤﻴـﺖ‬
‫دارد ﻛﻪ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻛﻨﻨـﺪه ‪ %30-50‬ﺻـﺤﺖ ﻧﺘـﺎﻳﺞ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ )‪ .(12‬ﺑﺎﻳـﺪ در ﻧﻈـﺮ‬
‫داﺷــﺖ ﻛــﻪ ﮔــﺰارشدﻫــﻲ ﺿــﻌﻴﻒ ﺗﺨﺼــﻴﺺ‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺗﻨﻬـﺎ در ﻣﺮﺣﻠـﻪ اﻧﺘﺸـﺎر ﻣﻘﺎﻟـﻪ اﺗﻔـﺎق‬
‫ﻧﻤﻲ اﻓﺘﺪ‪ Devereaux .‬و ﻫﻤﻜﺎران ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
‫رﺳﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ اﻛﺜﺮ ﻣﻘﺎﻻﺗﻲ ﻛﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﺗﺨﺼﻴﺺ‬
‫ﺗﺼـــﺎدﻓﻲ در آنﻫـــﺎ ﻣـــﺒﻬﻢ اﺳـــﺖ در ‪ %60‬از‬
‫ﭘﺮوﭘﻮزالﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺸﻲ آن ﻫﺎ ﻧﻴﺰ اﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺒﻬﻢ ﻧﮕﺎرش ﻣﻲﺷﻮد )‪Schulz .(40‬‬
‫و ‪ Grimes‬ﻋﻨﻮان ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ ﻛـﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎﺗﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﻛﻴﻔﻴﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮي دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﻧﻴﺰ اﻏﺮاق ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ )‪.(7‬‬
‫ﻟﺬا ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﺗـﻮرش اﻧﺘﺨـﺎب‬
‫در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻘﻘﺎن ﺑﺎﻳﺴـﺘﻲ‬
‫روشﻫ ـﺎي ﺻــﺤﻴﺤﻲ را در ﺗﺼــﺎدﻓﻲ ﺳــﺎزي و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﭘﻨﻬﺎن ﺳﺎزي ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر‬
‫ﮔﻴﺮﻧﺪ و آن را ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﮔﺰارش ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ‬
‫ﺗﻮرش اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﻗﺎﺑﻞ ﺗـﻮﺟﻬﻲ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر داﺧﻠﻲ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ را ﺗﺤـﺖ ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﻗـﺮار‬
‫‪http://hayat.tums.ac.ir‬‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺮﺳﺘﺎري و ﻣﺎﻣﺎﻳﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺗﻬﺮان )ﺣﻴﺎت(‪ ،‬دوره ‪ ،22‬ﺷﻤﺎره ‪  1395 ،2‬‬
‫‪١١١‬‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ‪ :‬از ﺗﺌﻮري ‪...‬‬
‫ﺗﻮرﺷﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺗﻮﺳـﻂ آﮔـﺎﻫﻲ ﻓـﺮد‬
‫اﻳﺠﺎدﻛﻨﻨــﺪه ﺗــﻮاﻟﻲ ﺗﺼــﺎدﻓﻲ اﻳﺠــﺎد ﺷــﻮد و اﻳــﻦ‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪ زﻣﺎﻧﻲ رخ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ اﻳـﻦ ﻓـﺮد در ﻣﺮاﺣـﻞ‬
‫دﻳﮕﺮي ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﺛﺒـﺖﻧـﺎم و ﻳـﺎ ﺗﺨﺼـﻴﺺ‬
‫ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻧﻴﺰ دﺧﺎﻟـﺖ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻟـﺬا در‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺮد دﺧﻴـﻞ در اﻳﺠـﺎد‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺼﺎدﻓﻲ از ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻣﺠﺰا ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺗـﺎ‬
‫ﺗﻮرش اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﺪ )‪5‬و‪.(35‬‬
‫روشﻫﺎي ﺷﺒﻪ ﺗﺼﺎدﻓﻲ در ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳـﺎزي‬
‫)‪(Pseudo randomization methods‬‬
‫ﺑﻪ روشﻫﺎي ﻧﺎدرﺳﺘﻲ اﻃﻼق ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ‬
‫اﺣﺘﻤﺎل ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺑﻌﺪي ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻘﻘـﺎن‬
‫و ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ راﺣﺘـﻲ وﺟـﻮد دارد‪ .‬ﻟـﺬا اﻳـﻦ‬
‫ﮔﻮﻧﻪ از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت در زﻣـﺮه ﻛﺎرآزﻣـﺎﻳﻲﻫـﺎي ﻧﻴﻤـﻪ‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨـﺪي ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ و از ﻧﻈـﺮ ﻛﻴﻔﻴـﺖ‪،‬‬
‫ﺗﻮرش ﺑﺎﻻﺗﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ روشﻫﺎي ﺻـﺤﻴﺢ‬
‫ﺗﺼــﺎدﻓﻲ ﺳــﺎزي دارﻧــﺪ‪ .‬روشﻫــﺎﻳﻲ ﻫﻤﭽــﻮن‬
‫ﺗﺨﺼــﻴﺺ ﺷــﺮﻛﺖﻛﻨﻨــﺪﮔﺎن ﺑﺮاﺳــﺎس روز ﺗﻮﻟــﺪ‬
‫)اﻓﺮاد ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺗﺎرﻳﺦﻫﺎي زوج ﮔﺮوه ‪ A‬و اﻓﺮاد ﻣﺘﻮﻟﺪ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦﻫﺎي ﻓﺮد ﮔـﺮوه ‪ ،(B‬ﻛـﺪ ﻣﻠـﻲ‪ ،‬ﺷـﻤﺎره اﺗـﺎق‬
‫ﺑﺴﺘﺮي‪ ،‬روزﻫﺎي ﻣﺮاﺟﻌﻪ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﭘﺮوﻧﺪه‪ ،‬ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻪ‬
‫در ﻣﻴﺎن و ﻏﻴﺮه از ﺟﻤﻠﻪ روشﻫﺎي ﺷـﺒﻪ ﺗﺼـﺎدﻓﻲ‬
‫در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ )‪ .(36‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﻣﻲﺗـﻮان‬
‫ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ‪ Lau‬و ﻫﻤﻜﺎران ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﺷـﻤﺎره زوج‬
‫و ﻓﺮد ﻛـﺪ ﻣﻠـﻲ و ﻳـﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻣﺤﻤـﺪي و ﻫﻤﻜـﺎران‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻪ در ﻣﻴـﺎن و ﻳـﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻋﻠـﻮي و‬
‫ﻫﻤﻜﺎران ﻛﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻮﺑـﺖ ﻣﺪاﺧﻠـﻪ از روش ﻧﻴﻤـﻪ‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﺷﺎره ﻧﻤﻮد )‪.(37-39‬‬
‫ﺑﺤﺚ و ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‬
‫وﺟـــﻮد ﺗـــﻮرش اﻧﺘﺨـــﺎب در ﻣﻄﺎﻟﻌـــﺎت‬
‫ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﻳﻚ ﻋﺎﻣـﻞ آﺳـﻴﺐ رﺳـﺎن ﺑـﺮ‬
 ‫ﻣﻴﻨﺎ ﻣﺤﻤﺪي و ﻟﻴﻼ ﺟﺎﻧﺎﻧﻲ‬ ... ‫ از ﺗﺌﻮري‬:‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ‬

‫ در ﻣﻮرد ﮔﺰارش ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﻫﺎي‬CONSORT
‫ﻛﻨﺘــﺮلدار ﺗﺼــﺎدﻓﻲ ﻣــﻲﺗﻮاﻧــﺪ ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان ﭼــﻚ‬
‫ﻟﻴﺴﺘﻲ در ﮔﺰارش دﻗﻴﻖ و ﺟﺎﻣﻊ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي‬
.‫ﺑﻪ ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻛﻤﻚ ﻧﻤﺎﻳﺪ‬
Downloaded from hayat.tums.ac.ir at 17:20 IRST on Sunday November 1st 2020
‫ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛـﻪ داوران و ﺳـﺮدﺑﻴﺮان‬.‫دﻫﺪ‬
‫ﻣﺠﻼت ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﮔﺰارشدﻫـﻲ ﺻـﺤﻴﺢ روش‬
‫ ﻣـﻮرد‬،‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي را ﻗﺒﻞ از اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﻴﺎﻧﻴﻪ اﺻﻼح ﺷـﺪه‬.‫اﻫﻤﻴﺖ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‬

___________________________________________________________ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
1 - Schulz KF, Chalmers I, Grimes DA, Altman DG. Assessing the quality of randomization from
reports of controlled trials published in obstetrics and gynecology journals. JAMA. 1994 Jul 13;
272(2): 125-8.
2 - Crocetti MT, Amin DD, Scherer R. Assessment of risk of bias among pediatric randomized
controlled trials. Pediatrics. 2010 Aug; 126(2): 298-305.
3 - Attia A. Bias in RCTs: confounders, selection bias and allocation concealment. Middle East
Fertility Society Journal. 2005; 10(3): 258-261.
4 - Beller EM, Gebski V, Keech AC. Randomisation in clinical trials. Med J Aust. 2002 Nov 18;
177(10): 565-7.
5 - Schulz KF, Grimes DA. Generation of allocation sequences in randomised trials: chance, not
choice. Lancet. 2002 Feb 9; 359(9305): 515-9.
6 - Doig GS, Simpson F. Randomization and allocation concealment: a practical guide for researchers.
J Crit Care. 2005 Jun; 20(2): 187-91.
7 - Schulz KF, Grimes DA. Allocation concealment in randomised trials: defending against
deciphering. Lancet. 2002 Feb 16; 359(9306): 614-8.
8 - Mohammady M, Toghian Chaharsougi N, Abdoli S. [Risk of bias in randomized controlled trials
published in Iranian nursing and midwifery journals in 2010]. Iranian Journal of Epidemiology. 2014;
9(3): 24-36. (Persian)
9 - Adetugbo K, Williams H. How well are randomized controlled trials reported in the dermatology
literature? Arch Dermatol. 2000 Mar; 136(3): 381-5.
10 - Mills E, Loke YK, Wu P, Montori VM, Perri D, Moher D, et al. Determining the reporting quality
of RCTs in clinical pharmacology. Br J Clin Pharmacol. 2004 Jul; 58(1): 61-65.
11 - Rios LP, Odueyungbo A, Moitri MO, Rahman MO, Thabane L. Quality of reporting of
randomized controlled trials in general endocrinology literature. J Clin Endocrinol Metab. 2008 Oct;
93(10): 3810-6.
12 - Moher D, Pham B, Jones A, Cook DJ, Jadad AR, Moher M, et al. Does quality of reports of
randomised trials affect estimates of intervention efficacy reported in meta-analyses?. Lancet. 1998
Aug 22; 352(9128): 609-13.
13 - Altman DG, Bland JM. Statistics notes. Treatment allocation in controlled trials: why randomise?.
BMJ. 1999 May 1; 318(7192): 1209.
14 - Kang M, Ragan BG, Park JH. Issues in outcomes research: an overview of randomization
techniques for clinical trials. J Athl Train. 2008 Mar-Apr; 43(2): 215-221.
15 - Geier DA, Kern JK, Davis G, King PG, Adams JB, Young JL, et al. A prospective double-blind,
randomized clinical trial of levocarnitine to treat autism spectrum disorders. Med Sci Monit. 2011 Jun;
17(6): I15-23.
16 - Wood RA, Lewis BK, Harber DR, Kovack PJ, Bates ER, Stomel RJ. Early ambulation following 6
French diagnostic left heart catheterization: a prospective randomized trial. Cathet Cardiovasc Diagn.
1997 Sep; 42(1): 8-10.
17 - Bell YL, Jamsa T, Korri S, Niemi PM, Alanen P. Effect of artificial occlusal interferences depends
on previous experience of temporomandibular disorders. Acta Odontol Scand. 2002 Aug; 60(4): 219-
22.
18 - Olson LG, Ambrogetti A, Sutherland DC. A pilot randomized controlled trial of dexamphetamine
in patients with chronic fatigue syndrome. Psychosomatics. 2003 Jan-Feb; 44(1): 38-43.
19 - Elkins M. Concealed allocation in randomised trials. Journal of Physiotherapy. 2013 Jun; 59(2):
134-6.

http://hayat.tums.ac.ir   1395 ،2 ‫ ﺷﻤﺎره‬،22 ‫ دوره‬،(‫ﻣﺠﻠﻪ داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺮﺳﺘﺎري و ﻣﺎﻣﺎﻳﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺗﻬﺮان )ﺣﻴﺎت‬

١١٢
 ‫ﻣﻴﻨﺎ ﻣﺤﻤﺪي و ﻟﻴﻼ ﺟﺎﻧﺎﻧﻲ‬ ... ‫ از ﺗﺌﻮري‬:‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ‬

20 - Hollingworth W, Metcalfe C, Mancero S, Harris S, Campbell R, Biddle L, et al. Are needs

assessments cost effective in reducing distress among patients with cancer? A randomized controlled
trial using the Distress Thermometer and Problem List. J Clin Oncol. 2013 Oct 10; 31(29): 3631-8.
21 - Wong C, Jayaram L, Karalus N, Eaton T, Tong C, Hockey H, et al. Azithromycin for prevention of
exacerbations in non-cystic fibrosis bronchiectasis (EMBRACE): a randomised, double-blind, placebo-
controlled trial. Lancet. 2012 Aug 18; 380(9842): 660-7.
Downloaded from hayat.tums.ac.ir at 17:20 IRST on Sunday November 1st 2020

22 - Akarca US, Ersoz G, Gunsar F, Karasu Z, Saritas E, Yuce G, et al. Interferon-lamivudine

combination is no better than lamivudine alone in anti-HBe-positive chronic hepatitis B. Antivir Ther.
2004 Jun; 9(3): 325-34.
23 - Alho OP, Koivunen P, Penna T, Teppo H, Koskela M, Luotonen J. Tonsillectomy versus watchful
waiting in recurrent streptococcal pharyngitis in adults: randomised controlled trial. BMJ. 2007 May 5;
334(7600): 939.
24 - Weir CJ, Lees KR. Comparison of stratification and adaptive methods for treatment allocation in
an acute stroke clinical trial. Stat Med. 2003 Mar 15; 22(5): 705-26.
25 - Lachin JM, Matts JP, Wei LJ. Randomization in clinical trials: conclusions and recommendations.
Control Clin Trials. 1988 Dec; 9(4): 365-74.
26 - Altman DG, Bland JM. Treatment allocation by minimisation. BMJ. 2005 Apr 9; 330(7495): 843.
27 - Scott NW, McPherson GC, Ramsay CR, Campbell MK. The method of minimization for
allocation to clinical trials. a review. Control Clin Trials. 2002 Dec; 23(6): 662-74.
28 - Evans S, Royston P, Day S. Minim: allocation by minimisation in clinical trials. Available at:
https://www-users.york.ac.uk/~mb55/guide/minim.htm. Accessed March 14, 2013.
29 - Grootscholten C, Ligtenberg G, Hagen EC, van den Wall Bake AW, de Glas-Vos JW, Bijl M, et
al. Azathioprine/methylprednisolone versus cyclophosphamide in proliferative lupus nephritis. A
randomized controlled trial. Kidney Int. 2006 Aug; 70(4): 732-42.
30 - Saghaei M. Random allocation software for parallel group randomized trials. BMC Med Res
Methodol. 2004 Nov 9; 4: 26.
31 - McCleane G. 200 mg daily of lamotrigine has no analgesic effect in neuropathic pain: a
randomised, double-blind, placebo controlled trial. Pain. 1999 Oct; 83(1): 105-7.
32 - Smilde TJ, van Wissen S, Wollersheim H, Trip MD, Kastelein JJ, Stalenhoef AF. Effect of
aggressive versus conventional lipid lowering on atherosclerosis progression in familial
hypercholesterolaemia (ASAP): a prospective, randomised, double-blind trial. Lancet. 2001 Feb 24;
357(9256): 577-81.
33 - Chiasson JL, Josse RG, Gomis R, Hanefeld M, Karasik A, Laakso M, et al. Acarbose for
prevention of type 2 diabetes mellitus: the STOP-NIDDM randomised trial. Lancet. 2002 Jun 15;
359(9323): 2072-7.
34 - Wilcox M, Nathwani D, Dryden M. Linezolid compared with teicoplanin for the treatment of
suspected or proven Gram-positive infections. J Antimicrob Chemother. 2004 Feb; 53(2): 335-44.
35 - Viera AJ, Bangdiwala SI. Eliminating bias in randomized controlled trials: importance of
allocation concealment and masking. Fam Med. 2007 Feb; 39(2): 132-7.
36 - Higgins JP, Green S. Cochrane handbook for systematic reviews of interventions. 5th ed.
Chichester, West Sussex: Wiley-Blackwell; 2008.
37 - Lau KW, Tan A, Koh TH, Koo CC, Quek S, Ng A, et al. Early ambulation following diagnostic 7-
French cardiac catheterization: a prospective randomized trial. Cathet Cardiovasc Diagn. 1993 Jan;
28(1): 34-8.
38 - Mohammady M, Memari A, Shaban M, Mehran A, Yavari P, Salari Far M. [Comparing computer-
assisted vs. face to face education on dietary adherence among patients with myocardial infarction].
Hayat, Journal of School of Nursing and Midwifery, Tehran University of Medical Sciences. 2010-
2011; 16(3,4): 77-85. (Persian)
39 - Alavi NM, Ataee M, Mohammadi M, Alireazei M, Shafiee M, Abbaszadeh SH. [The effectiveness
of acupressure on intramuscular injection pain]. Feyz Journals of Kashan University of Medical
Sciences. 2008; 11(4): 14-18. (Persian)
40 - Devereaux PJ, Manns BJ, Ghali WA, Quan H, Guyatt GH. The reporting of methodological
factors in randomized controlled trials and the association with a journal policy to promote adherence
to the Consolidated Standards of Reporting Trials (CONSORT) checklist. Control Clin Trials. 2002
Aug; 23(4): 380-8.

http://hayat.tums.ac.ir   1395 ،2 ‫ ﺷﻤﺎره‬،22 ‫ دوره‬،(‫ﻣﺠﻠﻪ داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺮﺳﺘﺎري و ﻣﺎﻣﺎﻳﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺗﻬﺮان )ﺣﻴﺎت‬

١١٣
 ‫ﻣﻴﻨﺎ ﻣﺤﻤﺪي و ﻟﻴﻼ ﺟﺎﻧﺎﻧﻲ‬ ... ‫ از ﺗﺌﻮري‬:‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﺎزي در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ‬

Randomization in randomized clinical trials: From

theory to practice
Downloaded from hayat.tums.ac.ir at 17:20 IRST on Sunday November 1st 2020

Mina Mohammady* (MSc.) - Leila Janani** (Ph.D).

Abstract∗
Article type: Background & Aim: Randomized clinical trials (RCTs) are studies
Review Article which are able to provide the most valid evidence to compare various
Received: Mar. 2016 interventions in health research. Biases can affect the quality of
Accepted: Jun. 2016 research and ultimately make the results of a study invalid. One of the
most important biases is selection bias. The best way to reduce
selection bias is the use of random allocation. The aim of this study is
to provide comprehensive, practical and simple information regarding
proper implementation of the random allocation process in randomized
clinical trials.
Methods & Materials: A review study was performed using available
resources and comprehensive analysis. For this purpose, we searched
the relevant books & articles in databases including Medline, Scopus,
Science Direct, Google Scholar and Magiran. Key words were
randomization, random sequence, allocation concealment, randomized
controlled trial, randomized clinical trial, and bias.
Results: From the literature review, we obtained 39 articles and one
relevant book that their findings were presented in a simple language
with practical examples in three parts including random sequences
generation, random allocation concealment and implementation.
Conclusion: Selection bias in clinical trials has an adverse effect on the
accuracy of results. In order to avoid it, researchers should employ
proper methods in randomization and random allocation concealment,
Corresponding author:
Leila Janani and report it in their articles properly. Therefore, researchers can obtain
e-mail: valid results through a better understanding of randomization and its
leila_janani@yahoo.com proper implementation.

Key words: randomized clinical trials, randomized controlled trials,

random allocation, selection bias

Please cite this article as:

- Mohammady M, Janani L. [Randomization in randomized clinical trials: From theory to practice]. Hayat, Journal
of School of Nursing and Midwifery, Tehran University of Medical Sciences. 2016; 22(2): 102-114. (Persian)

                                                            
∗
Dept. of Nursing, School of Nursing and Midwifery, Isfahan (Khorasgan) Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran
∗∗
Dept. of Biostatistics, School of Public Health, Iran University of Medical Sciences, Tehran, Iran

http://hayat.tums.ac.ir   1395 ،2 ‫ ﺷﻤﺎره‬،22 ‫ دوره‬،(‫ﻣﺠﻠﻪ داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺮﺳﺘﺎري و ﻣﺎﻣﺎﻳﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺗﻬﺮان )ﺣﻴﺎت‬

١١٤