‫‪105‬‬ ‫
‬

‫ﺑﺮآورد ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ و دودوﻳﻲ در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت‬

‫ﻣﺪاﺧﻠﻪ اي و ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ‬
‫ﻃﻠﻮع ﺑﻬﺪاﺷﺖ‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ :‬ﺣﺴﻴﻦ ﻓﻼح زاده‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻣﺴﺌﻮل ‪ :‬داﻧﺸﻴﺎر ﮔﺮوه آﻣﺎر و اﭘﻴﺪﻣﻴﻮﻟﻮژي داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺷﻬﻴﺪ ﺻﺪوﻗﻲ ﻳﺰد‬
‫‪Email:hofaab@yahoo.com 09131529486‬‬

‫ﭼﻜﻴﺪه‬

‫‪D‬‬
‫ﺳﺎﺑﻘﻪ و اﻫﺪاف ‪ :‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮاي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﭘﺮوﺗﻜﻞﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻻزم ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ و ﺷـﺎﻳﺪ ﻣﻬﻤﺘـﺮﻳﻦ‬
‫ﺳﻮال ﻗﺒﻞ از اﺟﺮاي ﺗﺤﻘﻴﻖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﭼﻪ ﺗﻌﺪاد ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗـﻮان ﺑـﻪ اﻫـﺪاف ﻣـﻮردﻧﻈﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ دﺳـﺖ‬

‫‪SI‬‬
‫ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ روﺷﻬﺎي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ در ﻛﺎرآزﻣﺎﺋﻴﻬـﺎي ﺑـﺎﻟﻴﻨﻲ ﺑـﺎ دو ﮔـﺮوه ﻣـﻮرد ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ و‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺸﺎﻫﺪهاي ﻫﻢ ﮔﺮوﻫﻲ و ﻣﻮرد‪ -‬ﺷﺎﻫﺪي ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﻣﺘﻐﻴﺮ ﭘﺎﺳﺦ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ و دودوﻳﻲ ﺑﺎﺷﺪ اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺿﻤﻨﺎً در ﻫﺮ ﻗﺴﻤﺖ ﺟﺪاوﻟﻲ اراﺋﻪ ﺷﺪه ﻛـﻪ ﺣﺠـﻢ‬
‫‪of‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اراﺋﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﺜﺎﻟﻬﺎﻳﻲ ﻋﻤﻠﻲ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻓﺮﻣﻮل اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي‪ :‬وﻗﺘﻲ در ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻴﻬﺎي ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺸﺎﻫﺪه اي ﻃﺮاﺣﻲ ﺑـﺮ ﻣﺒﻨـﺎي ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪﻫـﺎي دو‬
‫ﮔﺮوه ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﻛﻤﻲ و ﻳﺎ ﻛﻴﻔﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺤﻘﻖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧـﻪ را ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از رواﺑـﻂ ﻣﻌﺮﻓـﻲ‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﺔﻋﻠﻤﻲ ﭘﮋوﻫﺸﻲ‬
‫‪ive‬‬

‫ﺷﺪه در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺪﺳﺖ آورد ‪ ،‬ﺗﻮان آزﻣﻮنﻫﺎ و ﺻﺤﺖ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫داﻧﺸﻜﺪه ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻳﺰد‬
‫واژه ﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي‪:‬ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ‪،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺪاﺧﻠﻪ اي‪،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ‪،‬ﺗﻮان آزﻣﻮن‬ ‫ﺳﺎل ﻧﻬﻢ‬
‫ﺷﻤﺎره ‪ :‬دوم و ﺳﻮم‬
‫‪ch‬‬

‫ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن و ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪1389‬‬

‫ﺷﻤﺎره ﻣﺴﻠﺴﻞ‪29 :‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ وﺻﻮل‪13 89/8/17 :‬‬
‫‪Ar‬‬

‫ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺬﻳﺮش‪13 89/10/8 :‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪106‬‬
‫
‬ ‫ﺑﺮآورد ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ و دودوﻳﻲ در‪...‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫‪1‬ـ‪ -1‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ‪:‬‬ ‫ﻳﻜــﻲ از ﺿــﺮورتﻫــﺎي ﻣــﻮرد ﺗﻮﺟــﻪ در ﻛﺎرآزﻣﺎﺋﻴﻬــﺎي ﺑــﺎﻟﻴﻨﻲ و‬

‫ﻗﺒــﻞ از ﻣﺤﺎﺳــﺒﻪ ﺣﺠــﻢ ﻧﻤﻮﻧــﻪ اﺻــﻮﻻً ﺑﺎﻳــﺪ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫــﺎي ﻣﻮردﻧﻴــﺎز‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺸﺎﻫﺪهاي ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﺣﺠـﻢ ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﻣﻮردﻧﻴـﺎز ﺑـﺮاي اﻧﺠـﺎم‬

‫ﻣﺸــﺨﺺ ﺷــﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘــﺮﻳﻦ ﭘــﺎراﻣﺘﺮ اﻧــﺪازه اﺛــﺮ )‪(effect size‬‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﺗﻌﺪاد ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺪ در ﺑﻮدﺟـﻪ ﻣﻮردﻧﻴـﺎز و‬

‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻛﻤﻲ ﻛﺮدن اﻧﺪازه اﺛـﺮ ﻛـﺎر ﻣﺸـﻜﻠﻲ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬ ‫رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺗﺤﻘﻴـﻖ ﻣـﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬ﻳﻜـﻲ از ﭘﺪﻳـﺪهﻫـﺎي‬

‫اﻧﺪازه اﺛﺮ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻔﺎوت ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻠﻴﻨﻴﻜﻲ ﺗﻌﺮﻳـﻒ‬ ‫ﻣﻌﻤﻮل در ﮔﺰارش ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻛﺎرآزﻣﺎﺋﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﻓﻘـﺪان ﺻـﺤﺖ ﺣﺠـﻢ‬

‫ﻛﺮد و اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت را ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎﻳـﺪ ﺗﻮﺳـﻂ ﻣﺤﻘـﻖ ﻣﺸـﺨﺺ ﺷـﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﻤﻮﻧــﻪ ﻣــﻲﺑﺎﺷــﺪ و در اراﺋــﻪ ﮔــﺰارش اﺛــﺮات درﻣــﺎﻧﻲ داروﻫــﺎ ﻳــﺎ‬

‫‪D‬‬
‫ﺑﺮوﻧﺎﻧﻨﺪ ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺮاي اﻧﺪازه اﺛـﺮ ﻣﺸـﺨﺺ ﻛـﺮده اﺳـﺖ‬ ‫روﺷﻬﺎي درﻣﺎﻧﻲ ﻛﻤﺒﻮد ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺎﻧﻊ از ﻧﺘﻴﺠـﻪﮔﻴـﺮي دﻗﻴـﻖ از‬

‫ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﺗﻔﺎوت ﻣﺆﺛﺮ‪ ،‬ﺗﻔﺎوت ﻣﻬﻢ‪ ،‬ﺗﻔﺎوت ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﻮﺟـﻪ ﻛـﻪ‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻲﺷﻮد )‪4‬و‪.(1‬‬

‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻮرد‪ ،‬در ﻋﻤﻞ ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد )‪11‬و‪.(8‬‬

‫در آزﻣﻮﻧﻬﺎي ﻣﻌﻨﻲداري آﻣـﺎري ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﮔﻴـﺮي آزﻣـﻮن ﺑـﺮ ﻣﺒﻨـﺎي‬

‫‪SI‬‬
‫ﻣﻘﺎﻻت ﻣﺘﻌﺪدي ﺑـﺮاي ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﺣﺠـﻢ ﻧﻤﻮﻧـﻪ اراﺋـﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ و‬

‫اﺳــﺎس آﻧﻬــﺎ ﺑــﺮ ﻣﺒﻨــﺎي ﺳــﻄﺢ ﻣﻌﻨــﻲداري )‪ ،(alpha‬اﻧــﺪازه اﺛــﺮ‬

‫‪of‬‬
‫ﻣﻘــﺪار اﺣﺘﻤــﺎل )‪ (P-Value‬اﻧﺠــﺎم ﻣــﻲﺷــﻮد و ﻣﻘــﺪار اﺣﺘﻤــﺎل‬ ‫)‪ (delta‬و ﺗــﻮان آزﻣــﻮن ) ‪ (1 − β‬ﻣــﻲﺑﺎﺷــﺪ)‪ .(3-7‬اﮔــﺮ ﭼــﻪ‬

‫ﻋﺒﺎرت از‪ :‬اﺣﺘﻤـﺎل ﺗﻔـﺎوت ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﺷـﺪه ﺑـﺎ ﻗﺒـﻮل ﻓﺮﺿـﻴﻪ ﺻـﻔﺮ‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي در ﺗﺌﻮري ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ اراﺋﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ و در‬
‫‪ive‬‬

‫ﻣـﻲﺑﺎﺷــﺪ و اﮔـﺮ ﻣﻘــﺪار آن از ﺳــﻄﺢ ﻣﻌﻨـﻲداري ﻣﺸــﺨﺺ ﺷــﺪه‬ ‫ﻣﻘﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ وﻟﻲ در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻫﺪف ﻣﺎ اراﺋﻪ‬

‫ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻓﺮﺿﻴﻪ ﺻﻔﺮ رد ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﮔـﺮ ﻓﺮﺿـﻴﻪ ﺻـﻔﺮ‬ ‫ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ از ﻓﺮﻣﻮﻟﻬﺎ و ﻣﺜﺎﻟﻬﺎ ﺑﺮاي ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻛﻪ ﺑـﺮاي‬

‫را رد ﻛﻨﻴﻢ وﻟﻲ ﺑﻪ ﺻـﻮرت واﻗﻌـﻲ ﻓﺮﺿـﻴﻪ درﺳـﺖ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬آﻧﮕـﺎه‬ ‫ﻣﺘﻐﻴﺮ ﭘﺎﺳﺦ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻋﻤﻠـﻲ در ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﻣﺘﻌـﺪد اﺗﻔـﺎق ﻣـﻲاﻓﺘـﺪ‪،‬‬
‫‪ch‬‬

‫ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺧﻄﺎي ﻧﻮع اول ﺷﺪهاﻳﻢ ﻛﻪ اﺣﺘﻤﺎل ارﺗﻜﺎب آن را ﺳـﻄﺢ‬ ‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺑﺮاي ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻧﺎﻣﺴـﺎوي ﺑـﺮاي دو‬

‫ﻣﻌﻨﻲداري و ﺑﺎ آﻟﻔﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫـﻴﻢ‪ .‬در ﺣﺎﻟـﺖ دﻳﮕـﺮ اﮔـﺮ ﻓﺮﺿـﻴﻪ‬ ‫ﮔﺮوه ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ دارﻳﻢ و ﻳﺎ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﭘﺎﺳـﺦ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫‪Ar‬‬

‫ﺻﻔﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت واﻗﻌﻲ ﻏﻠﻂ ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ ﻣـﺎ ﺑـﻪ اﺷـﺘﺒﺎه آن را رد ﻛﻨـﻴﻢ‬ ‫ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣـﺎ ﺑـﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎﺗﻲ ﺗﻮﺟـﻪ دارﻳـﻢ ﻛـﻪ ﻓﻘـﻂ دو‬

‫ﺧﻄﺎي ﻧﻮع دوم را ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ ﻛـﻪ اﺣﺘﻤـﺎل ارﺗﻜـﺎب آن را ﺑـﺎ‬ ‫ﮔﺮوه ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﺎرآزﻣﺎﺋﻴﻬﺎي ﺑـﺎﻟﻴﻨﻲ و ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت‬

‫‪ β‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪ .‬اﺣﺘﻤﺎل رد ﻓﺮﺿﻴﻪ ﺻﻔﺮ وﻗﺘﻲ ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﻓﺮﺿـﻴﻪ‬ ‫ﻣﺸـﺎﻫﺪهاي ﺗﺤﻠﻴﻠـﻲ ﻛـﻪ دو ﮔـﺮوه ﻣــﻮرد ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ دارﻧـﺪ‪ .‬اﺑﺘـﺪا ﺑــﻪ‬

‫ﺻــﺤﻴﺢ ﻧﺒﺎﺷــﺪ ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان ﺗــﻮان آزﻣــﻮن و ﺑــﺎ ) ‪ (1 − β‬ﻧﺸــﺎن‬ ‫ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫـﺎي ﻣﻮردﻧﻴـﺎز ﭘﺮداﺧﺘــﻪ و در ﻗﺴـﻤﺖﻫـﺎي ﺑﻌــﺪي‬

‫ﻣﻲدﻫﻴﻢ)‪14‬و‪ .(12‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ در ﻣﻮاﻗﻌﻲ ﻣﻲﺧـﻮاﻫﻴﻢ ﺣﺠـﻢ‬ ‫ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺮاي اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻐﻴـﺮ ﭘﺎﺳـﺦ ﺷـﺎﻣﻞ دودوﺋـﻲ‪ ،‬ﭘﻴﻮﺳـﺘﻪ و‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ را ﺑﺮاي ﮔﺮوﻫﻬﺎي ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ اﺑﺘﺪا‬ ‫ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ روﺷﻬﺎي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ را اراﺋﻪ ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪.‬ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬

‫اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺷﺮح ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﻓﺮﻣﻮﻟﻬﺎي اراﺋﻪ ﺷﺪه ﻣﺜﺎﻟﻬﺎي ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ اراﺋﻪ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪107‬‬
‫
‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ﭘﮋوﻫﺸﻲ داﻧﺸﻜﺪه ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻳﺰد‬

‫‪2( Z‬‬ ‫‪α‬‬ ‫‪+ Z 1− β ) 2‬‬ ‫‪Z2α‬‬

‫) ‪(1−‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1−‬‬
‫‪2‬‬ ‫) ‪( µ1 − µ 2‬‬ ‫‪1‬ـ‪ -2‬ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ در ﮔﺮوﻫﻬﺎ‬
‫=‪n‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪+‬‬ ‫= ‪,d‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪6‬‬
‫ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻛﻠﻲ‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﺗﻌﺪاد ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ در ﮔﺮوﻫﻬﺎي‬
‫)‪(2‬‬
‫ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﺴﺎوي ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﺗﻮان آزﻣﻮن را ﺧﻮاﻫﻴﻢ‬
‫ﻋﺒﺎرت دوم در ﻓﺮﻣﻮل ﻳﻚ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﺪول‬
‫داﺷﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺸﺎﻫﺪهاي ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‬
‫ﺗﻮزﻳﻊ ﻧﺮﻣﺎل ﺑﻪ ﺟﺎي ﺗﻮزﻳﻊ ‪ t‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﺑﺎﻻ‬
‫ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻧﺎﻣﺴﺎوي در ﮔﺮوﻫﻬﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬زﻳﺮا‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ از آن ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ‪ d = µ1 − µ 2‬ﻛﻪ‬
‫ﻣﻮاﻗﻌﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﺮوز ﻓﺎﻛﺘﻮر ﻣﻮردﻧﻈﺮ در ﻳﻚ ﮔﺮوه ﺑﻴﺶ‬
‫‪σ‬‬ ‫ﺗﻔﺎوت ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر در ﮔﺮوﻫﻬﺎي ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و‬
‫از ﮔﺮوه دﻳﮕﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ در ﻛﺎرآزﻣﺎﺋﻴﻬﺎي ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‬
‫اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮ ﭘﺎﺳﺦ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬

‫‪D‬‬
‫ﺗﻌﺪاد اﻓﺮادي ﻛﻪ ﻳﻚ روش درﻣﺎﻧﻲ را درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻣﺤﺪود‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﻳﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻗﺒﻠﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻮد)‪16‬و‪.(15‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪SI‬‬
‫ﺟﺪول ‪ 1‬ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻮردﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺘﻔﺎوت ‪ d‬و ﺗﻮان‬
‫در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ را ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ‬
‫آزﻣﻮن از ‪ 50‬ﺗﺎ ‪ %99‬اراﺋﻪ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻟﻬﺮز )‪ (17‬ﻳﻚ ﻓﺮﻣﻮل ﺳﺮﻳﻊ و‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد اﺻﻼح ﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ اراﺋﻪ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪of‬‬
‫‪1‬‬
‫)‪n′ = r + (r.n‬‬ ‫)‪(1‬‬
‫ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺳﻄﺢ ﻣﻌﻨﻲداري دوﻃﺮﻓﻪ ‪ %5‬و ﺗﻮان آزﻣﻮن ‪ %80‬ﺗﻌﺪاد‬ ‫‪2‬‬
‫‪16‬‬ ‫در اﻳﻨﺠﺎ ‪ r‬ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺨﺼﻴﺺ و ‪ n‬ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺴﺎوي در ﮔﺮوﻫﻬﺎ و‬
‫= ‪ n‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻮردﻧﻴﺎز در ﻫﺮ ﮔﺮوه ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ‬
‫‪d2‬‬
‫‪ive‬‬

‫‪ n′‬ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺻﻼح ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺮآورد ﺑﻴﺸﺘﺮي از ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎدﻳﺮ‬
‫در ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺨﺼﻴﺺ ‪ 2‬ﺑﻪ ‪ 1‬ﺑﺎﺷﺪ ﻛﺎﻫﺶ در ﺗﻮان آزﻣﻮن‬
‫ﻛﻮﭼﻚ ‪ d‬اراﺋﻪ ﻣﻲدﻫﺪ وﻟﻲ در ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي دﻳﮕﺮ اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ‬
‫ﻧﺎﭼﻴﺰ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ )ﺣﺪود ‪ (%5‬وﻟﻲ اﮔﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺨﺼﻴﺺ ‪ 5‬ﺑﻪ ‪ 1‬ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﻧﺰدﻳﻜﻲ را اراﺋﻪ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ch‬‬

‫ﺗﻮان آزﻣﻮن ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪ %25‬ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ)‪.(13‬‬

‫ﻣﺜﺎل )‪ :(1‬در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻌﻴﻦ ﺗﻘﻮي و ﻫﻤﻜﺎران)‪(18‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫‪ -2‬ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﺳﻄﺢ ﻟﻴﭙﻴﺪﻫﺎي ﺧﻮﻧﻲ ﺑﺎ ﺑﻴﻤﺎري ﭘﺮﻳﻮدﻧﺘﻴﺖ ﭘﺮداﺧﺘﻪ‬
‫‪Ar‬‬

‫در ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺎ دو ﮔﺮوه ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ وﻗﺘﻲ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ‬

‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺳﻄﺢ ﻛﻠﺴﺘﺮول در ﮔﺮوﻫﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺮﻣﺎل ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﺑﻴﻤﺎري ﭘﺮﻳﻮدﻧﺘﻴﺖ داﺷﺘﻪاﻧﺪ ‪ 188/87‬و در ﮔﺮوه ﺷﺎﻫﺪ ‪167/7‬‬
‫از آزﻣﻮن ‪ T‬دو ﻧﻤﻮﻧﻪاي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ ﻣﺤﻘﻖ دﻳﮕﺮي ﺑﺨﻮاﻫﺪ اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ را‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ‬
‫ﻣﺠﺪداً اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ .‬او ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺗﻔﺎﺿﻞ در دو‬
‫ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺒﻞ ﺑﺤﺚ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮآوردي‬
‫ﮔﺮوه ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 15‬ﺑﺎﺷﺪ‪،‬از ﻧﻈﺮ ﻛﻠﻴﻨﻴﻜﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ازاﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮ ﭘﺎﺳﺦ در ﮔﺮوﻫﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ‬
‫اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎرﺳﻄﺢ ﻛﻠﺴﺘﺮول ﺧﻮن در ﻫﺮ ﮔﺮوه ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ از ﻓﺮﻣﻮل زﻳﺮ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ 45‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻓﻮق‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪108‬‬
‫
‬ ‫ﺑﺮآورد ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ و دودوﻳﻲ در‪...‬‬

‫‪15‬‬
‫در ﻫﺮ ﮔﺮوه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺿﻤﻨﺎً ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﺳﺮﻳﻊ ﻟﻬﺮز ﺗﻌﺪاد‬ ‫= ‪ d‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل )‪ (2‬ﺣﺠﻢ‬ ‫‪= 0.33‬‬
‫‪45‬‬
‫‪ n = 146‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻮردﻧﻴﺎز ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺗﻔﺎﺿﻞ ﻣﻮردﻧﻈﺮ در ﺳﻄﺢ‬

‫ﻣﻌﻨﻲداري دوﻃﺮﻓﻪ ‪ α = 0/05‬و ﺗﻮان آزﻣﻮن ‪ %80‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 141‬ﻧﻔﺮ‬

‫ﺟﺪول ‪ :1‬ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻮردﻧﻴﺎز در ﻫﺮ ﮔﺮوه ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﻌﻨﻲداري ﺛﺎﺑﺖ ‪ α = 0/05‬و‬
‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ d‬و ﺗﻮان آزﻣﻮن‬
‫ﺗﻮان آزﻣﻮن‬
‫‪d‬‬
‫‪%99‬‬ ‫‪%95‬‬ ‫‪%90‬‬ ‫‪%80‬‬ ‫‪%50‬‬
‫‪0/1‬‬ ‫‪3676‬‬ ‫‪2600‬‬ ‫‪2103‬‬ ‫‪1571‬‬ ‫‪770‬‬
‫‪0/2‬‬ ‫‪920‬‬ ‫‪651‬‬ ‫‪527‬‬ ‫‪394‬‬ ‫‪194‬‬

‫‪D‬‬
‫‪0/3‬‬ ‫‪410‬‬ ‫‪290‬‬ ‫‪235‬‬ ‫‪176‬‬ ‫‪87‬‬
‫‪0/4‬‬ ‫‪231‬‬ ‫‪164‬‬ ‫‪133‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪49‬‬

‫‪SI‬‬
‫‪0/5‬‬ ‫‪148‬‬ ‫‪105‬‬ ‫‪86‬‬ ‫‪64‬‬ ‫‪32‬‬
‫‪0/6‬‬ ‫‪104‬‬ ‫‪74‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪23‬‬
‫‪0/7‬‬ ‫‪76‬‬ ‫‪54‬‬ ‫‪44‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪17‬‬
‫‪0/8‬‬ ‫‪59‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪13‬‬
‫‪0/9‬‬ ‫‪47‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪11‬‬
‫‪of‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪38‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪1/1‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪1/2‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪ive‬‬

‫‪1/3‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪1/4‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪1/5‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪ch‬‬

‫آزﻣﻮن ﻣﺠﺬور ﻛﺎي ﭘﻴﺮﺳﻮن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﻟﺬا ﺑـﺮاي ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﺣﺠـﻢ‬ ‫‪3‬ـ ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ در ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﺘﻐﻴـﺮ ﭘﺎﺳـﺦ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻮردﻧﻴﺎز در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬ ‫ﺑﺎﻳﻨﺮي ﺑﺎﺷﺪ‪ :‬ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﭘﺎﺳﺦ ﺑـﺎﻳﻨﺮي ﻋﻤﻮﻣـﺎً داراي دو ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫‪Ar‬‬

‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي ﺑﻠﻲ‪/‬ﺧﻴﺮ ﻳﺎ وﺟﻮد‪ /‬ﻋﺪم وﺟﻮد در ارﺗﺒـﺎط‬

‫‪[Z 2‬‬ ‫‪α‬‬ ‫]) ‪.2 P (1 − P ) + Z 12− β .PA (1 − PA ) + PB (1 − PB‬‬
‫) ‪(1−‬‬
‫=‪n‬‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺑﺎ ﻳﻚ ﻓﺎﻛﺘﻮر ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﻘﻖ ﻣﺎﻳﻞ اﺳـﺖ‬
‫‪∆2‬‬
‫‪P + PB‬‬ ‫ﺑﻮﺳـﻴﻠﻪ آزﻣـﻮن ﺗﻔـﺎوت ﻧﺴـﺒﺘﻬﺎ‪ ،‬ﮔﺮوﻫﻬـﺎ ﻳـﺎ روﺷـﻬﺎي درﻣــﺎﻧﻲ را‬
‫‪∆ = PA − PB‬‬ ‫‪, P= A‬‬
‫‪2‬‬
‫)‪(3‬‬ ‫ﺑﺎﻳﻜــﺪﻳﮕﺮ ﻣﻘﺎﻳﺴــﻪ ﻛﻨــﺪ‪ .‬در اﻳــﻦ ﺣﺎﻟــﺖ اﻧــﺪازه اﺛــﺮ ﺑــﻪ ﺻــﻮرت‬
‫در ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻫﺎي ‪ PA‬و ‪ PB‬ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ‪ 0/1‬ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ‬
‫‪ ∆ = PA − PB‬ﻓﺮﻣﻮل ﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ‪ PA‬و ‪ PB‬ﻧﺴـﺒﺖﻫـﺎي‬
‫از ﻓﺮﻣﻮل ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ زﻳﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر در دو ﮔﺮوه درﻣﺎﻧﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬آزﻣـﻮن آﻣـﺎري ﻣـﻮرد‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﺴﺒﺖﻫﺎ و ﻳﺎ ارﺗﺒـﺎط ﺑـﻴﻦ دو ﻣﺘﻐﻴـﺮ دودوﻳـﻲ‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪109‬‬
‫
‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ﭘﮋوﻫﺸﻲ داﻧﺸﻜﺪه ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻳﺰد‬

‫‪(Z‬‬ ‫]) ‪+ Z1− β ) 2 [ PA (1 − PA ) + PB (1 − PB‬‬

‫ﻣﻌﻨـﻲداري ‪ %5‬و ﺗـﻮان آزﻣـﻮن ‪ %80‬ﺗﻌــﺪاد ﻧﻤﻮﻧـﻪ ‪ 68‬ﻧﻔـﺮ در ﻫــﺮ‬ ‫‪α‬‬
‫) ‪(1−‬‬
‫‪2‬‬
‫=‪n‬‬
‫ﮔﺮوه ﻣﻮردﻧﻴﺎز ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪∆2‬‬

‫ﺣﺎل اﮔﺮ اﻧﺪازه اﺛﺮ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺨﺖ )‪ (OR‬اراﺋﻪ دﻫﻴﻢ و‬ ‫)‪(4‬‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺷﺎﺧﺺ اﺑﺘﻼ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎري ﻟﺐ ﺷﻜﺮي و ﺷﻜﺎف ﻛﺎم در ﮔﺮوه‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﻳﻚ ﻓﺮﻣﻮل ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﻟﻬﺮز )‪ (17‬ﺑﺮاي‬

‫ازدواج ﻓﺎﻣﻴﻠﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﺮوه ﺷﺎﻫﺪ‪ 9/8‬ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در اﻳـﻦ ﺣﺎﻟـﺖ ﺑـﺎ‬ ‫ﺗﻮان ‪ %80‬و ﺳﻄﺢ ﻣﻌﻨﻲداري دو ﻃﺮﻓﻪ ‪ %5‬ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫) ‪16 P (1 − P‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت )‪ (5‬و ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﻄﺢ اﻃﻤﻴﻨـﺎن ‪ 95‬درﺻـﺪ‬ ‫= ‪ n‬وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻓﺮﻣﻮل ﻓﻮق ﺑﺮآورد ﺑﺎﻻﺗﺮي‬
‫‪∆2‬‬
‫و ﺗﻮان آزﻣﻮن ‪ 80‬درﺻﺪ ﺗﻌﺪاد ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ 52‬ﻧﻔـﺮ در ﻫـﺮ ﮔـﺮوه‬ ‫از ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ اراﺋﻪ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪D‬‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬ ‫در ﺑﻌﻀـﻲ از ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﻣــﻮرد – ﺷـﺎﻫﺪي از ﺷــﺎﺧﺺﻫـﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨــﺪ‬

‫‪- 4‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮاي ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺨﺖ )‪ (odds Rasio‬ﺑﻪ ﺟـﺎي ﺗﻔـﺎوت در ﻧﺴـﺒﺘﻬﺎ اﺳـﺘﻔﺎده‬

‫ﺻﻮرت ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫در ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻮرد اﻧﺪازهﮔﻴـﺮي داراي‬

‫‪SI‬‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ‪ PA‬ﻧﺴﺒﺖ اﻓـﺮادي ﻛـﻪ در ﻣﻌـﺮض رﻳﺴـﻚ ﻓـﺎﻛﺘﻮر‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ و ‪ PB‬ﻧﺴﺒﺖ اﻓﺮادي ﻛﻪ در ﻣﻌﺮض رﻳﺴـﻚ ﻓـﺎﻛﺘﻮر ﻧﻴﺴـﺘﻨﺪ‬

‫) ‪PA (1 − PB‬‬
‫‪of‬‬
‫ﻣﻘﻴﺎس ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺜﻼً ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣﻘﻴـﺎس ﻟﻴﻜـﺮت )ﻛـﺎﻣﻼً ﻣﺨـﺎﻟﻒ‪،‬‬ ‫)ﮔﺮوه ﺷـﺎﻫﺪ( ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺳـﭙﺲ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﺤـﺖ ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫) ‪PB (1 − PA‬‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻒ‪ ،‬ﻣﻮاﻓﻖ‪ ،‬ﻛـﺎﻣﻼً ﻣﻮاﻓـﻖ( و ﻳـﺎ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻣﻘﻴـﺎس رﺗﺒـﻪاي‬ ‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﺮﻣﻮل ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒـﻲ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫‪ive‬‬

‫)ﺧﻮب‪ ،‬ﻣﺘﻮﺳﻂ‪ ،‬ﺑﺪ( ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آزﻣﻮن آﻣﺎري ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮاي اﻳﻦ‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺨﺖ ) ‪ (OR‬از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ)‪:(10‬‬

‫ﻧﻮع ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ آزﻣﻮن ‪ U‬ﻣﻦ وﻳﺘﻨﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ )‪.(18-20‬‬

‫‪2Z‬‬ ‫‪α‬‬ ‫‪+ Z12−β‬‬
‫در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺒﻞ از ﻫﺮ اﻗﺪاﻣﻲ ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺪازه اﺛﺮ را ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨـﻴﻢ و‬
‫‪1−‬‬
‫‪2‬‬ ‫) ‪PA (1− PB‬‬
‫=‪n‬‬ ‫=‪(5) , OR‬‬ ‫)‪(6‬‬
‫‪ch‬‬

‫)‪Log(OR)2 .P(1− P‬‬ ‫) ‪PB (1− PA‬‬

‫ﻋﻤﻼً ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ از ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺨﺖ )‪ (OR‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻧﺪازه اﺛﺮ اﺳﺘﻔﺎده‬

‫ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ در ﺣـﺎﻟﺘﻲ ﻛـﻪ دادهﻫـﺎ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﺗﺮﺗﻴﺒـﻲ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺜﺎل )‪ :(2‬در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اي ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ ﻧﺎﻫﻨﺠﺎرﻳﻬـﺎي ﺗﻜـﺎﻣﻠﻲ‬
‫‪Ar‬‬

‫ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺣﺤﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ را ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﻧﻤـﻮد و ﻣـﺎ ﺑﺎﻳـﺪ‬

‫ﺑﺎﻓﺖ ﻧﺮم دﻫﺎن در ﻣﺘﻮﻟـﺪﻳﻦ ازدواجﻫـﺎي ﻓـﺎﻣﻴﻠﻲ و ﻏﻴﺮﻓـﺎﻣﻴﻠﻲ در‬
‫ﻧﺴﺒﺖ اﻓﺮاد ﻣﻮرداﻧﺘﻈـﺎر در ﻫـﺮ دﺳـﺘﻪ از ﻣﻘﻴـﺎس ﻣـﻮرد ﺑﺮرﺳـﻲ را‬
‫داﻧﺶ آﻣﻮزان ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬دراﻳﻦ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻴﻮع ﻟﺐﺷﻜﺮي و‬
‫ﻣﺸــﺨﺺ ﻛﻨــﻴﻢ‪ .‬ﻓــﺮض ﻛﻨﻴــﺪ ﻣــﺎ ‪ t‬دﺳــﺘﻪ دارﻳــﻢ و ﻧﺴــﺒﺖ ﻫــﺎي‬
‫ﺷﻜﺎف ﻟﺐ در ﻓﺮزﻧﺪان ازدواج ﻓﺎﻣﻴﻠﻲ ‪ %9‬و ﻏﻴﺮﻓﺎﻣﻴﻠﻲ ‪ %1‬ﺑﺪﺳﺖ‬
‫ﻣﻮرداﻧﺘﻈﺎر در ﮔﺮوه ‪ A‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ PA ,..., PA , PA‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪t‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫آﻣﺪ‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ دﻳﮕﺮي ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﻨﻴﻢ وﻧﺸﺎن دﻫـﻴﻢ‬
‫)‪ ( p A1 + p A2 + ... + p At = 1‬ﺑــﻪ ﻫﻤــﻴﻦ ﺻــﻮرت ﺑــﺮاي‬
‫اﻳﻦ ﺷﻴﻮع در ﮔﺮوﻫـﻲ ﻛـﻪ ازدواج ﻓـﺎﻣﻴﻠﻲ داﺷـﺘﻪاﻧـﺪ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫ﮔــﺮوه ‪ B‬ﻧﻤﺎدﻫــﺎي ﻓــﻮق را دارﻳــﻢ‪ :‬اﮔــﺮ ‪C At ,..., C A2 , C A1‬‬
‫ﻣﻌﻨﻲ داري ﺑﻴﺶ از ﮔﺮوه دﻳﮕﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺠـﺎ ‪ PA = 0/09‬و‬
‫اﺣﺘﻤﺎﻻت ﺗﺠﻤﻌﻲ ﻛﻪ از ‪ PA‬ﻫﺎ ﺑﺪﺳﺖ ﻣـﻲآﻳﻨـﺪ ‪ ،‬ﭘـﺲ‬
‫‪i‬‬ ‫‪ PB = 0/01‬ﺑــﺎ ﺗﻮﺟــﻪ ﺑــﻪ راﺑﻄــﻪ )‪ (3‬و در ﻧﻈــﺮ ﮔــﺮﻓﺘﻦ ﺳــﻄﺢ‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪110‬‬
‫
‬ ‫ﺑﺮآورد ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ و دودوﻳﻲ در‪...‬‬

‫و اﻳﻦ ﻓﺮض ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ آزﻣﻮن ﻣﻦوﻳﺘﻨﻲ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬ ‫‪ ...., C A2 = PA 1 + PA2 ,‬در اﻳـــﻦ‬ ‫دارﻳـــﻢ‪C A1 = PA1 :‬‬

‫اﻧﺘﺨﺎب ﺑﺮاي آزﻣﻮن آﻣﺎري اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺒﺎرت زﻳﺮ ﻓﺮﻣﻮل ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺨﺖ )‪ (OR‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺎﻧﺲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻳﻚ ﻋﻀﻮ در‬

‫ﺑﺮاي دادهﻫﺎي ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫دﺳﺘﻪ ﻣﺸﺨﺺ در ﻳﻚ ﮔﺮوه ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﺮوه دﻳﮕـﺮ در ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ ﺑـﺎ‬

‫ﺑﻘﻴﻪ دﺳﺘﻪﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺑﺮاي دﺳﺘﻪ ‪ 1‬اﻳﻦ ﺷﺎﻧﺲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪:‬‬
‫‪k‬‬
‫‪3‬‬
‫‪6(Z‬‬ ‫‪α‬‬ ‫) ‪+ Z 12− β ) /(1 − ∑ Pi‬‬ ‫}) ‪OR1 = {C A1 /(1 − C A1 )} /{CB 1 /(1 − CB1‬‬ ‫)‪(7‬‬
‫‪1−‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪i =1‬‬
‫=‪n‬‬
‫‪(log OR) 2‬‬ ‫)‪(8‬‬ ‫و ﻣﺘﺸــﺎﺑﻬﺎ ﻣــﻲ ﺗــﻮان ‪ OR2‬را ﺑــﺮاي دﺳــﺘﻪ دوﻣــﻲ و ‪ ORt-1‬را‬
‫) ‪P + PBi‬‬
‫‪Pi = ( Ai‬‬ ‫ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺮاي دﺳﺘﻪ ‪t -1‬ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﻓـﻮق ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﻛـﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ در‬
‫‪2‬‬

‫‪D‬‬
‫ﻋﻤﻞ ﻣﻲﺗـﻮاﻧﻴﻢ ﻧﺴـﺒﺖﻫـﺎي ﻣـﻮرد اﻧﺘﻈـﺎر در ﮔﺮوﻫﻬـﺎ و ردهﻫـﺎي‬
‫ﻛﻪ ‪ P B , P A i‬ﻧﺴﺒﺖﻫﺎي ﻣﻮرداﻧﺘﻈﺎر در ﻃﺒﻘﻪ ‪ i‬ﺑﺮاي دو‬
‫‪i‬‬

‫ﻣﺨﺘﻠــﻒ رااز ﻳــﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪ ﻣﻘــﺪﻣﺎﺗﻲ ﻳــﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌــﺎت ﻗﺒﻠــﻲ ﻣﺸــﺎﺑﻪ‬

‫ﮔﺮوه ‪ A‬و ‪ B‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ‪ K‬ﺗﻌﺪاد ﻃﺒﻘﺎت ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬در ﻳﻚ ﻛﺎرآزﻣﺎﺋﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﻛﻨﺘﺮل ﺷﺪه ﺑﺮاي درﻣﺎن ﻛﻮدﻛﺎن‬

‫ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ ﺗﺐ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﭘﺎﺳﺦ اﻧﺪازه ﺗﺐ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ آن را ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬

‫‪SI‬‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻴﻢ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﺨـﺖ را ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ‬

‫ﻧﻤﻮده و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻨﺠـﺎ ﻓـﺮض‬

‫‪of‬‬
‫ﺷﺪه ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺨﺖ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺟﻔـﺖ از ﻃﺒﻘـﺎت ﺛﺎﺑـﺖ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫دﺳﺘﻪ ﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬ﺗﺐ ﺧﻔﻴﻒ‪ ،‬ﺗﺐ ﻣﺘﻮﺳﻂ‪ ،‬ﺗـﺐ ﺑـﺎﻻ دﺳـﺘﻪﺑﻨـﺪي‬
‫ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻨﻜﻪ‪:‬‬
‫ﻧﻤــﻮدهاﻧــﺪ‪ .‬ﻧﺘــﺎﻳﺞ اﺳــﺘﻔﺎده از داروي ﭘﺎراﺳــﺘﻤﻮل و ﭘﻼﺳــﻴﻮن در‬
‫‪ive‬‬

‫‪OR1 = OR2 = …. = OR t-1‬‬

‫ﻛﺎﻫﺶ ﺗﺐ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺪول زﻳﺮ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﺪول ‪- 2‬ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻮردﻧﻴﺎز در ﻫﺮ ﮔﺮوه در ﺳﻄﺢ ﻣﻌﻨﻲداري ‪ 0/05‬و ﺗﻮان آزﻣﻮن ‪ %80‬ﺑﺮاي ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ PA‬و ‪ PB‬اراﺋﻪ‬
‫‪ch‬‬

‫ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪PA‬‬ ‫‪PB‬‬
‫‪0/05‬‬ ‫‪0/10‬‬ ‫‪0/15‬‬ ‫‪0/20‬‬ ‫‪0/25‬‬ ‫‪0/30‬‬ ‫‪0/35‬‬ ‫‪0/40‬‬ ‫‪0/45‬‬ ‫‪0/50 0/55‬‬ ‫‪0/60‬‬ ‫‪0/65‬‬ ‫‪0/70‬‬ ‫‪0/75‬‬ ‫‪0/80‬‬ ‫‪0/85‬‬ ‫‪0/90‬‬ ‫‪0/95‬‬ ‫‪1/00‬‬

‫‪0/00‬‬ ‫‪152‬‬ ‫‪74‬‬ ‫‪48‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪Ar‬‬

‫‪0/05‬‬ ‫‪435‬‬ ‫‪141‬‬ ‫‪76‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪0/10‬‬ ‫‪686‬‬ ‫‪199‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪62‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪0/15‬‬ ‫‪906‬‬ ‫‪250‬‬ ‫‪121‬‬ ‫‪73‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪0/20‬‬ ‫‪1094‬‬ ‫‪294‬‬ ‫‪138‬‬ ‫‪82‬‬ ‫‪54‬‬ ‫‪39‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪0/25‬‬ ‫‪1251‬‬ ‫‪329‬‬ ‫‪152‬‬ ‫‪89‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪0/30‬‬ ‫‪1377‬‬ ‫‪356‬‬ ‫‪163‬‬ ‫‪93‬‬ ‫‪61‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪0/35‬‬ ‫‪1471‬‬ ‫‪376‬‬ ‫‪170‬‬ ‫‪96‬‬ ‫‪62‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪7‬‬

‫‪0/40‬‬ ‫‪1534‬‬ ‫‪388‬‬ ‫‪173‬‬ ‫‪97‬‬ ‫‪62‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪8‬‬

‫‪0/45‬‬ ‫‪1565‬‬ ‫‪392‬‬ ‫‪173‬‬ ‫‪96‬‬ ‫‪61‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪10‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪111‬‬
‫
‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ﭘﮋوﻫﺸﻲ داﻧﺸﻜﺪه ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻳﺰد‬

‫ﺟﺪول ‪-3‬ﺗﻮزﻳﻊ ﻓﺮاواﻧﻲ اﻧﺪازه ﺗﺐ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻧﻮع دارو‬

‫ﻧﺴﺒﺖﻫﺎ‬
‫ﻧﻮع دارو‬
‫)‪(A‬‬ ‫)‪(B‬‬
‫ﭘﺎراﺳﺘﻴﻤﻮل‬ ‫‪OR‬‬
‫‪Control‬‬ ‫)‪(PAi‬‬ ‫)‪(PBi‬‬ ‫‪CBi‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‬ ‫‪CAi‬‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻲ‬ ‫‪3‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪0/14‬‬ ‫‪0/27‬‬ ‫‪0/14‬‬ ‫‪0/27‬‬ ‫‪0/44‬‬
‫ﺗﺐ ﺧﻔﻴﻒ‬ ‫‪5‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪0/24‬‬ ‫‪0/41‬‬ ‫‪0/38‬‬ ‫‪0/68‬‬ ‫‪0/287‬‬
‫ﺗﺐ ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪0/24‬‬ ‫‪0/23‬‬ ‫‪0/62‬‬ ‫‪0/91‬‬ ‫‪0/1625‬‬
‫ﺗﺐ ﺑﺎﻻ‬ ‫‪8‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪0/38‬‬ ‫‪0/09‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ـــ‬
‫ﻛﻞ‬ ‫‪21‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ــــ‬ ‫ــــ‬ ‫ــــ‬

‫‪D‬‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ‪.‬اﮔﺮ اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻴﻢ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﺨـﺖ در ﮔـﺮوه داروﺋـﻲ‬

‫‪ %33‬ﺑﻴﺶ از ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﺨـﺖ‬

‫ﻣـﻲﺗـﻮاﻧﻴﻢ ﻧﺴــﺒﺖ ﺗﺠﻤﻌـﻲ در ﮔـﺮوه ﻛﻨﺘــﺮل )‪ (B‬را ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑــﻪ‬

‫‪SI‬‬ ‫ﻧﺴﺒﺖﻫﺎي ﺑﺨﺖ ﻛﻪ در ﺳﺘﻮن آﺧﺮ ﺟﺪول آﻣﺪه ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ راﺑﻄـﻪ‬

‫)‪ (6‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻧﺴﺖ ﺑﺨﺖ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺳـﺘﻮن‬

‫آﺧﺮ ﺟﺪول در ﻛﻞ ﺣﺪود ‪ 0/3‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ ﻓﺮض ﻛﻨﻴﻢ در‬

‫‪of‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮل زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬ ‫ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ را ﻣﺠﺪداً ﺗﻜـﺮار ﻛﻨـﻴﻢ ﺑـﺎ‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ اراﺋﻪ ﺷـﺪه در ﺟـﺪول )‪ (3‬ﺣﺠـﻢ ﻧﻤﻮﻧـﻪ را ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ‬

‫‪ive‬‬

‫‪C Ai‬‬ ‫‪0 . 14‬‬

‫= ‪C Bi‬‬ ‫=‬ ‫‪= 0 . 33‬‬ ‫)‪(9‬‬
‫) ‪( C Ai + OR (1 − C Ai‬‬ ‫]) ‪[ 0 . 14 + 0 . 33 (1 − 0 . 14‬‬
‫‪ch‬‬

‫اﺳـﺘﻔﺎده ﺳــﺎدهﺗـﺮ از ﻋﺒــﺎرت )‪ (6‬اراده ﺷــﺪه اﺳـﺖ‪ .‬اﮔــﺮ ﻣﻴــﺎﻧﮕﻴﻦ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺠﻤﻌـﻲ ﻣـﻮرد اﻧﺘﻈـﺎر در اوﻟـﻴﻦ دﺳـﺘﻪ از ﮔـﺮوه ‪B‬‬

‫ﻧﺴﺒﺖﻫﺎ )‪ Pi‬ﻫﺎ( در ﻫﺮ دﺳﺘﻪ ﻣﺴﺎوي ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗـﻮان‬ ‫ﺑﺮاﺑــﺮ ‪ 0/33‬و ﺑــﻪ ﻫﻤــﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴــﺐ ﻧﺴــﺒﺖ ﺗﺠﻤﻌــﻲ ﻣــﻮرد اﻧﺘﻈــﺎر در‬
‫‪Ar‬‬

‫آزﻣﻮن ‪ %80‬و ﺳﻄﺢ ﻣﻌﻨﻲداري دوﻃﺮﻓﻪ ‪ %5‬ﺑـﺮآورد ﺣﺠـﻢ ﻧﻤﻮﻧـﻪ‬ ‫دﺳﺘﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﮔﺮوه ‪ B‬ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ‪ 0/83 ،0/65‬و ‪ 1‬ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ و‬

‫‪ n = 47‬ﺑﺪﺳﺖ آورد‪.‬‬ ‫را ﻣﻲﺗﻮان از راﺑﻄﻪ‬ ‫ﺳﭙﺲ ﻧﺴﺒﺖﻫﺎي واﻗﻌﻲ ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑـﺮ ‪، 0/32 ،0/33‬‬
‫‪log(OR ) 2‬‬
‫‪ 0/018‬و ‪ 0/17‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻧﺴﺒﺖﻫﺎي ‪ P‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪،0/235‬‬
‫‪-5‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدات‪:‬‬
‫‪ 0/210 ،0/280‬و ‪ 0/275‬داده ﺷﺪه و در ﻧﺘﻴﺠﻪ دارﻳﻢ‪:‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮﻟﻬﺎي اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧـﻪ در ﺑﺨـﺶﻫـﺎي‬
‫‪3‬‬
‫‪3‬‬
‫‪1 − (∑ Pi ) = 0.935‬‬
‫ﻗﺒﻠﻲ ﻣﻘﺎﻟﻪ‪ ،‬واﺿـﺢ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺣﺠـﻢ ﻧﻤﻮﻧـﻪ‪ ،‬ﺳـﻄﺢ ﻣﻌﻨـﻲداري و‬ ‫‪i =1‬‬

‫اﻧﺪازه اﺛﺮ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ در ارﺗﺒﺎط ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪن اﻳﻦ ﺳﻪ‬ ‫ﺑﺎ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻮان ‪ %80‬و ﺳﻄﺢ ﻣﻌﻨﻲداري ‪ %5‬و ﻓﺮﻣﻮل )‪ (6‬ﺗﻌﺪاد‬

‫ﭘﺎراﻣﺘﺮ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﻣﻲﺗـﻮان ﺣﺠـﻢ‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ‪ 42‬ﻧﻔﺮ در ﻫﺮ ﮔﺮوه ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺳﺎده ﺑﺮاي‬

‫‪www.SID.ir‬‬
112

...‫ ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ و دودوﻳﻲ در‬،‫ﺑﺮآورد ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‬

‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﺻﺮﻓﻪﺟﻮﺋﻲ در ﻫﺰﻳﻨـﻪ و ﻧﻴـﺰ ﻧﺘﻴﺠـﻪﮔﻴـﺮي آﻣـﺎري‬ ‫ اﻟﺒﺘﻪ در ﻣـﻮرد اﺛـﺮ ﻃـﺮح ﺑﺎﻳﺴـﺘﻲ از ﻧﺘـﺎﻳﺞ‬.‫ﻧﻤﻮﻧﻪ را ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮد‬

.‫ﻣﻨﺎﺳﺐ از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮔﺮدد‬ ‫ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﻢ و ﻳﺎ از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻛﻤـﻚ‬

‫ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺻﻮرت ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺠـﻢ ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﻗﺒـﻞ از ﺷـﺮوع ﺗﺤﻘﻴـﻖ‬.‫ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ‬

References
1-Feinstein AR. Principles of medical statistics Boca Raton, Fla: CRC. 2002: 503.

2-Chow, S.C. and Liu, J.P. Design and Analysis of Bioavailability and Bioequivalence studies New
York. Marcel Dekker;2000.

3-Day S, Graham D. Sample size estimation for comparing two or more treatment groups in clinical

D
trials. Stat Med 1991;10:33–43.

SI
4- Gardney MJ, Machin D , Campbell MJ. Use of checklist in assessing the statistical content of
medical studies. BMJ 1986; 292: 810-12.

5- Day SJ, Graham DF, Sample size estimation for comparing two or more Groups, statistics in
medicine 1991; 10:33-34.
of
6-Pagano M, Gauvreau K. Principles of biostatistics 2nd ed. Pacific Grove, Calif: Duxbury 2000:
246-249, 330–331.
ive

7-Bacchetti P, Wolf LE, Segal MR, McCulloch CE. Ethics and sample size. Am J Epidemiol
2005;161:105-10.

8- Simon R. Discussions. Biometrics in: Bacchetti P, McCulloch CE, Segal MR. Simple, defensible
samplesizes based on cost efficiency. Biometrics 2008;64:577-85; discussion 586-94.
ch

9-Altman DG, Moher D, Schulz KF. Peer review of statistics in medical research. Reporting power
calculations is important. BMJ 2002;325:491.
Ar

10-Parker RA, Bregman DJ. Sample size for individually matched case-control studies. Biometrics,
1986; 42:919-926

11-Burnand B, Kernan WN, Feinstein AR. Indexes and boundaries for "quantitative significance" in
statistical decisions. J Clin Epidemiol 1990;43:1273-84

12- Fayers PM, Mechin D, Sample Size: How many Patients are necessary?. Br J cancer 1995; 72:
1-9.

13- Wood ward M. Formulas for sample. Size, power and minimum detectable relative risk in
medical studies statistican .1992; 41: 185-96.

14- Drummond M, O’Brian B. Clinical importance, statistical significance and the assessment of
economic and quality – of – life outcomes. Health economics 1993; 205-12.

www.SID.ir
113

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ﭘﮋوﻫﺸﻲ داﻧﺸﻜﺪه ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻳﺰد‬

15-SPSS. SamplePower. Available from: www.spss.com/SPSSBI/SamplePower/. Accessed March

3 2003.

16- Moher D, Dulberg CS, wells GA. Statistical Power, sample size and their reporting in
randomized controlled trials, JAMA. 1994; 272: 122-4.

17-Lehr R. Sixteen s squared over d squared: a relation for crude sample size estimates. Statistics in
Medicine 1992;11:1099-1102.

18-Moeintaghavi A, Haerian-Ardakani A, Talebi-Ardakani M, Tabatabaie I Hyperlipidemia in

patients with periodontitis. J Contemp Dent Pract2005; 6:78–85.

19-Spiegelhalter DJ, Freedman LS, Parmar MKB. Bayesian approaches to randomized trials. J R

D
Statistic Soc A 1994;157:357-416.

20-Woodward M. Formulas for sample-size, power and minimum detectable relative risk in medical
studies. Statistician 1992;41:185-96

SI
of
ive
ch
Ar

www.SID.ir
114

...‫ ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ و دودوﻳﻲ در‬،‫ﺑﺮآورد ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‬

Estimating Sample Sizes for Binary, Ordered categorical, and continuous outcomes
in two group comparisons
Fallahzadeh H* (Ph.D)

*Associate Professor,Dept of Biostatistics and Epidemiology, Yazd University of Medical Sciences

E-mail: hofaab@yahoo.com.Telephone:0351-8210657

Abstract
Sample size calculations are now mandatory for many research protocols and it is a main
question before accomplishing a research . This paper outlines the ways of calculating
sample sizes in clinical trial studies with two groups: binary, ordered categorical, and

D
continuous outcomes. In each section a table for calculating sample size and working
examples are given.

SI
Keyword: Sample size, Observational study, Clinical trial study, Power test
of
ive
ch
Ar

www.SID.ir